Файл: Магистрлік диссертация болаша педагогпсихологтарды педагогикалы мдениетін дамытуды ылыми негіздері.docx
Добавлен: 26.10.2023
Просмотров: 78
Скачиваний: 5
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қ. ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
Психологиялық-педагогикалық және арнайы беру білім кафедрасы
7М01101 – Педагогика және психология
МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ
Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамытудың ғылыми негіздері
Орындаған:Калданова А.С.
Ғылыми жетекші:
пс.ғ.к., доцент Мамбеталина Алия Сақтағанқызы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі________________________________________
«____»__________________________________
Ақтөбе
2022
МАЗМҰНЫ
| Кіріспе................................................................................................................ | 3 | |
| | 1 ТАРАУ. Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамытудың теориялық негіздері | |
| 1.1 | Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамыту бойынша ғалымдардың теориялық зерттеулері..................................... | |
| 1.2 | Педагогикалық мәдениет ұғымының болашақ педагог-психолог дамуындағы маңызы ............................................................................. | |
| | | |
| | 2 ТАРАУ. Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамыту бойынша эксперименттік зерттеу | |
| 2.1 | Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетінің даму деңгейін диагностикалық тексеру .......................................................... | |
| 2.2 | Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамытуға арналған іс-шаралар кешенін әзірлеу..................................... | |
| 2.3 | Нәтижелерді талдау және қорытынды материалдары | |
| Қорытынды............................................................................................................. | | |
| Пайдаланылған әдебиеттер тізімі....................................................................... | | |
| Қосымша................................................................................................................. | | |
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының мектептегі білім беру жүйесі қазіргі кезеңде жүйелі және жоспарланған өзгерістерге ұшырайды, бұл объективті түрде жоғары педагогикалық білім беруді жаңғыртуды талап етеді. Бұл тұрғыда педагогикалық білім ХХІ ғасырдағы әлеуметтік-әлеуметтік жағдайдың өзгеруіне бағытталуы керек.
Қазақстан Республикасының Президенті Қ. Қ. Тоқаев "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" мақаласында қазақстандық қоғамды дамытудың таяу болашаққа бағыттарын белгілейді. Ол қазіргі қазақстандыққа сананы ойдағыдай жаңғырту үшін қажетті қасиеттерді білдіреді. Бұл қасиеттер білім беру процесінде алынады. Яғни, қойылған міндеттерге сәйкес келетін өзгерістер, атап айтқанда, Қазақстан Республикасының Жоғары білім беру міндеті болып табылады.
Егер қазіргі қоғамға ойлау мен сананың жаңа формасы бар азаматты қалыптастырудың жаһандық ниеті берілсе, онда осындай қалыптастыруға дайын және қажетті құзыреттерге ие педагог кадрларды даярлау проблемасы қатар белгіленуі керек. Осылайша, білім берудің барлық сатыларын реформалаудың қазіргі жағдайында ХХІ ғасырдың сын-тегеуріндеріне жауап беретін жаңа кәсіби құзыреттіліктері бар болашақ педагогтарды даярлауға байланысты проблемалар ерекше маңызға ие.
Тақырыптың өзектілігі: Психологиялық-педагогикалық қызмет үрдісінде ұстаздық ұстанымын жоғары қоятын, өз мәдениетін дамытуға белсенді, қашан да үйренуге, өзін-өзі дамытуға қабілетті, жалпы және кәсіби мәдениеті жоғары тұлғаны қалыптастыру болашақ маманды даярлау жүйесін жетілдірудің ажырамас шарты болып табылады.
Бүгінгі таңда адамның дербес әрекет ету, шешім қабылдау, жауаптылықты өзіне алу сияқты мінез-құлқына деген қажеттілік ерекше байқалады. Болашақ педагог-психолог күтпеген жағдайларда ақылға қонымды таңдау жасай білуі, жедел әрі тиімді шешім қабылдауы және оны жүзеге асыруы керек. Маман тек кәсіби білімнің, дағды мен тәжірбиенің жиынтығын қамтитын кәсіби құзыреттілікке ғана емес, сонымен қатар арнайы сапалық сипаттамалар жиынтығына, арнайы іс-қимыл әдістеріне, кәсіби мәдениеттің құрамдас бөліктеріне ие болуы керек. Қазіргі уақытта кәсіби мәдениетті қалыптастыру мәселесі өте өзекті, өйткені педагогикалық теория мен практикада болып жатқан инновациялық процестер білім беру саласындағы болашақ педагог, педагог-психолог, әлеуметтік педагог және т.б. маманды даярлауға елеулі талаптар қойып отыр.
Соңғы онжылдықтағы педагогикалық ғылымдар бойынша диссертациялық зерттеулерді талдау нақты педагогикалық әлеует саласындағы ғылыми зерттеулердің жалпы санының өсуін көрсетеді.
У. М. Абдигапбарова, З. С. Батчаева, А. Ш. Абдраманұлы, Е. В. Артыбаева, М. Ж. Қозыбақова, С. А. Ұзақбаева және т. б. диссертациялық жұмыстарда студенттердің адамгершілік, әлеуметтік, патриоттық, мәдени, еңбек тәрбиесі мәселелері көрініс тапты.
Педагогикалық мәдениетті қалыптастыру аспектілері З. Ф. Абросимова, Е. Я. Александрова, И. М. Быховская, М. Н. Ермоленко, В. А. Мижерикова, Т. Н. Савинкова, Н.Ф. Тализина, В. Харлен еңбектерінде қарастырылады.
Ф. Абросимова, Е. В.Бондаревская және Е. Видт, Н. Е. Воробьев, Т. В. Иванова, А. И. Пискунов, В. К. Суханцева ғалымдары педагогикалық мәдениетті оның құрылымдық мазмұнымен талдайды., ал психологиялық мәдениет және оның мазмұнын — И. И. Исаева, Н. П. Колесник, Л. С. Колмогорова, И. Б. Котова, Е.И. Рогов ғалымдары зерттеген.
Алайда, педагог-психологтың педагогикалық мәдениетінің ерекшеліктері, сондай-ақ оны жоғары оқу орнындағы білім беру кезеңінде қалыптастыру процесі арнайы зерттелмеген.
Осылайша, болашақ педагог-психологтарды кәсіби даярлау теориясы мен практикасында келесі қарама-қайшылықтар қалыптасты:
1. Жоғары білікті, жоғары кәсіби мәдениеттің талаптарына жауап беретін педагог-психологтарға деген қажеттілік пен "педагог-психологтың педагогикалық мәдениеті" құбылысының мәні туралы сұрақтың жеткіліксіз дамуы арасында;
2. Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін қалыптастыру қажеттілігі мен кәсіби дайындықтың осы аспектісін әдістемелік қамтамасыз етудің дамымауы арасында.
Зерттеу мәселесі: болашақ педагог-психологтарды кәсіби даярлау процесінде мәдениеттің жоғары деңгейін қалыптастыруға қандай жағдайлар ықпал ететінін анықтау.
Мәселенің өзектілігі мен жеткіліксіз теориялық дамуы диссертациялық зерттеу тақырыбын келесідей таңдауға әсер етті:"Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамытудың ғылыми негіздері ".
Зерттеудің мақсаты: Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамытудың ғылыми негіздерін зерттеу болып табылады.
Зерттеу нысаны-болашақ педагог-психологтар.
Зерттеу пәні: университетте болашақ педагог-психологтарды кәсіби даярлау процесі.
Зерттеу міндеттері:
-
Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамыту бойынша ғалымдардың теориялық зерттеулерін қарастыру. -
Педагогикалық мәдениет ұғымының болашақ педагог-психолог дамуындағы маңызын зерттеу. -
Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамыту бойынша эксперименттік зерттеу.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы болашақ педагог-психологтардың мәдениетін қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық жағдайларын енгізуді эксперименттік тексеру жүзеге асырылды, оның тиімділігін растайды.
Зерттеу жұмысының теориялық мәні: зерттеудің теориялық негізін шетелдік және отандық ғалымдардың зерттеулері, философиялық, педагогикалық, психологиялық еңбектері құрайды.
Зерттеу жұмысының практикалық мәнділігі: Жұмыста алынған қорытындыларды кәсіби мәдениетті қалыптастыру ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық процесті ұйымдастыру үшін кәсіптік білім беру саласының мамандары қолдана алады.
Зерттеу әдістері:Жалпы педагогикалық мәдениет ұғымын сипаттау мақсатында зерттеу әдісі қолданылды, сонымен қатар теориялық зерттеулерді талдау жүзеге асырылды. Тәжірибе барысында бақылау, педагогикалық эксперимент жүргізу және диагностикалау әдістері қолданылды. Даярланған материалдар аясында тәжірибелік жұмыстар жүргізіліп, аталған жұмыстарға талдау жасалды.
Диссертация жұмысының құрылымы:диссертация жұмысының құрылымы кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттерден тұрады.
1 ТАРАУ. Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамытудың теориялық негіздері
1.1 Болашақ педагог-психологтардың педагогикалық мәдениетін дамыту бойынша ғалымдардың теориялық зерттеулері
Мәдениет ұғымының педагогика саласымен тікелей байланысты, сондықтан педагогика саласына енгізудің өзектілігі айқын екені белгілі. Аталған мәселе А. М. Абрамов, В. П. Борисенков, Г. Н. Волков, Б. Л. Вульфсон, В. Я. Лакшин, В. Б. Новичков, В. А. Разумный, Б. К. Тебиев, Ю. У. Фохт-Бабушкин, А. Е. Чучин-Русов, И. Ф. Харламов сияқты ғалымдардың зерттеулері мен мақалаларында жазылған. Ғалымдардың пікірінше, мәдениет сөзінің мәніне әлеуметтік-тарихи құбылыс ретінде қарау, педагогикалық мәдениет ұғымын сол саланың негізгі бағыттарының бірі деп түсінуге ықпал етеді.
Қазіргі уақытта педагогикалық мәдениет жалпы адамзаттық мәдениеттің бөлігі ретінде қарастырылады, оның мазмұнына әлемдік педагогикалық тәжірибе, мәдени дәуірлердің және оларға сәйкес педагогикалық өркениеттердің өзгеруі, педагогикалық ғылым мен білімнің тарихы, білім беру ұстанымдары мен қағидаларының өзгеруі (М. В. Богуславский, А. П. Валицкая, Г. А. Виленский, Г. Ф. Карпова, И. А. Колесникова, З.И.Равкин, Н. Л. Шеховская, Е. Н. Шиянов) кіреді. «Педагогикалық мәдениет» әлеуметтік-педагогикалық тұрғыдан ол әлеуметтік құбылыс, ұрпақаралық және педагогикалық бірлесе әрекет жасау ерекшеліктерінің сипаттамалары, қоршаған ортаны тәрбиелеу құралдары ретінде көрінеді, үрдісті жүзеге асырушы басты компоненттер мұғалімдер, ата-аналар, қоғамдық тәрбиешілер, педагогикалық қауымдастықтар болып табылады.
Жалпы адамзат мәдениетінің құрамдас бөлігі педагогикалық мәдениет болып табылады. Ғылыми еңбектермен, оқулықтарда «Педагогикалық мәдениет» ұғымына әртүрлі анықтамалар берілген. Енді солардың негізгілеріне тоқталсақ:
-
Педагогикалық мәдениет - мұғалімнің жеке басының интегралды сапасы, оның жалпы мәдениетінің мамандық саласына қарай бейімделуі. -
Педагогикалық мәдениет - мұғалімнің жоғары кәсібилігі мен ішкі қасиеттерінің синтезі, оқыту әдістемесін меңгеру және мәдени шығармашылық қабілеттерінің болуы. Бұл адамзат жинаған тәжірибені шығармашылық иемдену және түрлендіру өлшемі. Жоғары педагогикалық мәдениеті бар мұғалім жақсы дамыған педагогикалық ой-пікір мен санаға ие, шығармашылық әлеуетке ие және дүниежүзілік мәдени-тарихи тәжірибенің орталығы болып табылады (Н. Е. Воробьев, В. К. Суханцева, Т. В. Иванова [1]); -
Педагогикалық мәдениет - педагогикалық қызметті саналы түрде ұйымдастыру тәсілі, онда оқушылардың өзін-өзі тәрбиелеуді, өзін-өзі жетілдіруі және өзін-өзі дамытуды ұйымдастыруға арналған білім, дағдылар, құндылықтар мен әдіс-тәсілдерді, технологияларды толық меңгеруі, сондай-ақ мұғалімнің жеке басының толық дамуы қамтамасыз етіледі (Г. В. Соколов [2]); -
Педагогикалық мәдениет - әлеуметтік нормалар, қатынастар және тәрбие мен білім беру мекемелері жүйесінде ұсынылған адамзат мәдениетін дамыту үшін әр дәуірдің ұрпақтарының өзара әрекеттесу тәсілдерінің жиынтығы (И. А. Колесникова [3]); -
Педагогикалық мәдениет тәрбиемен тікелей байланысты халықтың материалдық және рухани мәдениетінің саласы халықтық педагогиканы, білім беру жүйесін, педагогиканың жай-күйін, мұғалімдердің дайындық деңгейін, көпшіліктің педагогикалық ағартушылығын қамтиды (Г. Н. Волков); -
Педагогикалық мәдениет - жалпыадамзаттық педагогикалық құндылықтардың динамикалық жүйесі, педагогикалық іс-әрекеттің шығармашылық тәсілдері және оқыту мен тәрбиелеумен айналысатын адамдардың жеке жетістіктері (Е. В. Бондаревская [4]).
Жоғарыда келтірілген анықтамалардан көрініп тұрғандай, педагогикалық мәдениет - өте көлемді ұғым. Аталған авторлар педагогикалық мәдениеттің компоненттерін анықтауда әртүрлі пікірлер білдіргендіктен, нақты құрамдас бөліктері мыналар деп айтуға келмейді.
Л. Д. Столяренко педагогикалық мәдениеттің басты құндылығы – бала, оның дамуы, білімі, тәрбиесі, әлеуметтік қорғалуы және оның қабілеті, қасиеті мен құқықтарын қолдау екенін атап көрсетеді.
Ол педагогикалық мәдениетті мұғалім құндылықтарының, іс-әрекетінің және кәсіби мінез-құлқының дамушы жүйесі ретінде қарастыра отырып, педагогикалық мәдениет ұғымын сол жүйенің құрамдас бөліктері ретінде төменде берілген бірнеше анықтаманың жалпы жиынтығы ретінде түсіндіреді: