Файл: Нрслтан аласы кімідігіні білім беруді.docx

бірнеше аллотропиялық түр өзгерістері бар, мысалы, кристалдық және пластикалық күкірт. Күкірт – белсенділігі біршама жоғары типтік бейметалл. Әсіресе, қыздырғанда барлық дерлік заттармен (О₂,N₂, I₂, Au, Pt және инертті газдардан басқа) оңай әрекеттеседі. Күкірт химиялық реакцияларда тотықтырғыш та, тотықсыздандырғыш та бола алады. Бұл – күкіртпен әрекеттесетін заттың тотығу-тотықсыздану қасиеттеріне байланысты.

1. 
   Күкіртке тән қасиет
   

А) ауада өздігінен тұтанатын кристалл В) сары түсті, суда еритін бейметалл С) күміс түстес жеңіл металл

4. 
   өзіне тән иісі бар, ұшқыш зат
   
5. 
   сары түсті, суда ерімейтін бейметалл
   

2. 
   Нәтижесінде күкірт түзілетінреакция
   
   1. 
      Na₂S + O₂ →
      
   2. 
      H₂S + O_{2 (артық}) →
      

^C)H₂^{S + O}₂(жеткіліксіз) ^→

D)K₂S + HCl →

E)FeS₂ + O₂ →

3. 
   Күкірт (VІ) оксидіндегі күкірттің массалық үлесі:
   

A) 30 %

B) 10 %

C) 50 %

D) 20 %

E) 40 %

4. 
   Реакция нәтижесінде күкірт тотықсыздандырғыш болатын реакция үрдісі:
   
   1. 
      C + S →
      
   2. 
      Ca + S →
      
   3. 
      Cu + S →
      
   4. 
      P + S →
      
   5. 
      S + O₂ →
      

---

Көміртек

Көміртек периодтық жүйенің 2-периодында орналасқан, реттік нөмірі 6, салыстырмалы атомдық массасы 12,04. Оның атомының электрондық құрылысы 1s²2s²2p². Оған -4, +2, +4 тотығу дәрежелері тән.

Көміртектің алмаз, графит, карбин, фуллерен сияқты аллотропиялық өзгерістері белгілі.Қалыпты жағдайда көміртек инертті болғанымен, жоғары температурада әр түрлі заттармен реакцияға түседі.

Химиялық реакцияларда көміртек тотықсыздандырғыш та, тотықтырғыш та қасиет көрсетеді.

1. 
   Көміртек шала жанғанда түзілетін,адам өміріне қауіпті қосылыс
   

1. 
   иіс газы
   
2. 
   көмірқышқыл газы
   
3. 
   метан
   
4. 
   аммиак
   
5. 
   карбин
   

2. 
   Көміртектің массалық үлесі 75%,сутектің массалық үлесі 25 % болатын көміртектің сутекті қосылысының формуласы мен атауы
   

1. 
   C₂ H₆
   
2. 
   CH₄
   
3. 
   C₃ H₈
   
4. 
   C₅ H₁₀
   
5. 
   C₄ H₁₀
   

3. 
   Көміртектің аллотропиялық түрөзгерісі
   

1. 
   оттек
   
2. 
   қызыл фосфор
   
3. 
   графит
   
4. 
   озон
   
5. 
   ақ фосфор
   

4.30 г көмір жанғанда көлемі 44,8 л (қ.ж.) көміртек (IV) оксиді түзіледі. Көмірдегі көміртектің массалық үлесін есептеңдер.

A) 90%

B) 80%

C) 70%

D) 87%

E) 96%

Биология

Нұсқаулық: Контекстті мұқият оқып, берілген тапсырмаларға дұрыс жауап беріңіз.

Көру мүшесінің құрылысы

Адам үшін негізгі сезім мүшесіне көру жатады. Қоршаған әлем туралы ақпараттардың басым бөлігін көру арқылы қабылдаймыз.Оның сезімтал жасушалары-фоторецепторлар. Ол заттардан шағылысқан жарықты қабылдайды. Көздің құрамына қосымша бөліктері: қабақ, қас, кірпік, жас

---

безі, көз бұлшықеттері, көз немесе көз алмасы кіреді. Көз алмасы үш қабық пен «оптикалық жүйеден» тұрады. Сыртқы бірінші қабығы- тығыз дәнекер ұлпасынан тұратын – ақ қабық. Ол екі қабыққа бөлінеді: ақ қабық пен қасаң қабық. Ортаңғы екінші қабық- тамырлы қабық. Оның көптеген ұсақ қан тамырлары көзді қоректік заттармен және оттекпен қамтамсыз етеді. Ішкі үшінші қабық -тор қабық. Онда жарыққа сезімтал рецепторлар орналасқан. Бұл заттардан шағылысқан жарық сәулелері түскен кезде қозу пайда болатын жүйке талшықтары- жүйке импульсі.

1. 
   Суретте көз бұршағы көрсетілген сан:
   
   1. 
      11
      
   2. 
      15
      
   3. 
      5
      
   4. 
      4
      
   5. 
      8
      
2. 
   Сезімтал жасушалар:
   

1. 
   оптикалық жүйе
   
2. 
   қарашық
   
3. 
   нейрон денесі
   
4. 
   фоторецепторлар
   
5. 
   нейрон ядросы
   

3. 
   5 санымен көрсетілген көздің мүшесі:
   

1. 
   ақ қабық
   
2. 
   нұрлы қабық
   
3. 
   торлы қабық
   
4. 
   тамырлы қабық
   
5. 
   шыны тәрізді дене
   

4. 
   Жарықты өткізіп, көзді ұсақ бөлшектерден қорғайды
   

1. 
   нұрлы қабық
   
2. 
   оптикалық жүйе
   
3. 
   фоторецепторлар
   
4. 
   қасаң қабық
   
5. 
   көзбұршақ
   

Бұлшық еттің құрылысы мен қызметі

Бұлшық ет-әртүрлі қозғалысқа жауап беретін тірек-қимыл жүйесінің бөлімі. Бұлшық еттер бұлшық ет жасушаларынан -миоциттерден түзіледі. Құрылысы бойынша олар бірыңғай салалы және көлденең жолақты (қаңқа және жүрек) бұлшықеттері болып бөлінеді. Бірыңғай салалы бұлшық еттер қуыс ішкі мүшелердің қабырғасын түзеді. Көлденең жолақты қаңқа бұлшық еттері көлденең жолақтары бар жасушалардан тұрады. Көлденең жолақты жүрек бұлшық еті жүректің негізгі массасын құрайды. Бұлшықеттер пішіні бойынша, орналасуы және орындайтын қозғалысы мен буынға әсер ету сипаты бойынша да жіктеледі.

5. 
   Бұлшықет жасушалары:
   

1. 
   миоциттер
   
2. 
   остеоциттер
   
3. 
   остеобластар
   
4. 
   остеокластар
   
5. 
   миозин
   

6. 
   Үш басты бұлшық ет
   

---

1. 
   антогинист
   
2. 
   трицепс
   
3. 
   буын бүккіш
   
4. 
   буын жазғыш
   
5. 
   айналдырғыш бұлшық ет
   

7. 
   5 санымен көрсетілген бұлшық ет:
   

1. 
   мықынды қимылдататын
   
2. 
   денені тік ұстайтын
   
3. 
   құрсақ бұлшық еті
   
4. 
   тұруға көмектесетін
   
5. 
   кеуде бұлшықеті
   

8. 
   Балтыр мен аяқ ұшын қимылға келтіретін бұлшық еттер көрсетілген сан:
   

1. 
   7
   
2. 
   6
   
3. 
   8
   
4. 
   9
   
5. 
   5
   

География

Нұсқаулық: Контекстті мұқият оқып, берілген тапсырмаларға дұрыс

жауап беріңіз.

ТАБИҒИ АУМАҚТЫҚ КЕШЕНДЕР

Жер шарының географиялық қабығына атмосфера, литосфера, гидросфера және биосфера жатады. Аса маңызды төрт жалпы географиялық заңдылықтары: тұтастық, зат айналымы, ырғақтылақ және зоналылық. Белгілі бір кезеңнен кейінгі құбылыстардың немесе әрекеттердің бір-біріне қатыстылығы деп аталатын ырғақтылық.

Экватордан полюстерге қарай табиғат кешендері және табиғат компоненттерінің ауысуын зоналылық заңдылығы деп аталады. Географиялық қабық - адамзат қоғамының өмір сүретін ортасы. Адам әрекетінің әсері күн сайын қарқындап дамып келеді. Адам әрекетінен өзгеріске ұшыраған ландшафттарды жақсарту жолдарын ұсынуда.

1. 
   Географиялық қабықтың заңдылығы
   
   1. 
      Зат пен энергия алмасу;
      
   2. 
      литосфера;
      
   3. 
      өзендердің тасуы;
      
   4. 
      жанартау атқылауы;
      
   5. 
      желдің соғуы.
      

2. 
   Күн мен түннің ауысуы географиялық қабықтың қандай заңдылығына жатады
   
   1. 
      Зат пен энергия алмасу;
      
   2. 
      тәуліктік ырғақтылық;
      
   3. 
      биіктік белдеу;
      
   4. 
      жылдық ырғақтылық;
      
   5. 
      желдің соғуы.
      
3. 
   Адам әрекетінен өзгеріске ұшыраған ландшафттарды жақсарту жолдарын ұсынуда.
   

---

1. 
   рекультивация;
   
2. 
   реакреация;
   
3. 
   кенттену;
   
4. 
   акклиматизация;
   
5. 
   террикон.
   

4. 
   Ендік зоналылықтың қалыптасуына әсер етпейтін себеп(тер) А) Әр ендіктердегі жылу мен ылғалдың қатынасы;
   

В) Жер бетіне Күннің түсу бұрышының әркелкілігі;

3. 
   Ішкі күштердің әсері;
   
4. 
   Жер орбитасының өз білігімен көлбеу орналасуы;
   
5. 
   Күннің Жер бөліктеріне әр-түрлі қашықтықта орналасуы.
   

ГИДРОСФЕРА

Гидросфера – планетамыздың су қабығы. Су- Жердегі ең көп таралған заттардың бірі. Су- ол мұхиттар, теңіздер, өзендер, көлдер, су қоймалары, тау басындағы қар жамылғысы, мұздықтар, мұзтаулар және т.б Қазақстан аумағының ішкі суларына өзен, көл, жерасты сулары, мұздықтар кіреді.Табиғат кешендерінің құрамдас бөліктері бір-бірімен су айналымы арқылы байланысқан. Мұхит суының басты қасиеті оның температурасы мен тұздылығы. Мұхит суының тұздылығының орташа көрсеткіші -35 ‰ промилле. 1 литрде 35 грамм тұз мөлшері бар. Судың тығыздығы оның тереңдігіне байланысты 10 метрге тереңдеген сайын 1 мм атмосфералық қысымға төмендейді. Еліміздің гидрологиялық жағдайына әсер ететін факторлар: жауын-шашынның аз түсуі, жазғы ауа температурасының жоғары болуы және оның амплитудалық ауытқуы, бұлттылықтың әлсіздігі, ауаның ылғалдылығының төмендігі тб.

1. 
   Мұхит суының басты қасиеттері: А) тұздылық пен температура
   

2. 
   мөлдірлігі
   
3. 
   тығыздығы
   
4. 
   тұщылығы, тез жылынуы
   
5. 
   жылуды тез өткізгіштігі
   

2. 
   Тұздылығы 42 ‰ промилле су құрамында қанша литр тұз бар?
   
   1. 
      4,2 грамм;
      
   2. 
      42 грамм;
      
   3. 
      420 грамм;
      
   4. 
      4200 грамм;
      

E) 42000.

3. 
   Қандай гидросфера бөліктері жарықшақты, жарықшақ-қабатты, қабатты болып бөлінеді:
   

---