Файл: Химия пнінен жиынты баалауа арналан.docx

2.	Галогеналкандардан нуклеофильді орынбасу реакциялары арқылы аминдердің түзілу механизмі берілген: Берілген заттар арасында жүретін реакция теңдеуін жазыңыз: 2-бром - 3-метилбутан + NH3 (артық мөлшерде алынған) → Реакция нәтижесінде түзілген органикалық өнімді атаңыз: Осы реакциядағы нуклеофилді көрсетіңіз: Реакция жүру механизімін толық бейнелеңіз: Нитрилдерді тотықсыздандыру арқылы аминдерді алудың реакциясы берілген. Жоғарыда берілген реакция сызбасын қолданып, пропиламин алудың реакция теңдеуін құрастырыңыз: Реакция нәтижесінде түзілген өнімді атаңыз:
3.	Аминқышқылдарда молекулаішілік бейтараптану, яғни биполярлы немесе цвиттер–ион түзу қабілеті бар. Цвиттер – ион (биполярлы ион) дегеніміз не? Аланиннен түзілетін биполярлы ионның құрылымдық формуласын жазыңыз:
4.	Аминқышқылдар бір-бірімен пептидтік байланыс арқылы байланысып, полипептид тізбегін түзеді.

	Аминқышқылдарынан полипептид түзілу реакциясы қалай аталады? Полипептид тізбегінің бір бөлігі берілген. Көп нүктенің орнына қажетті терминдерді жазыңыз. Берілген реакция теңдеуін аяқтаңыз және реакция нәтижесінде түзілген өнімді атаңыз. Үш аминқышқылының құрылымдық формуласы берілген. Пептидті тізбектегі байланыстарды көрсетіп Ala-Leu-Lys пептидінің құрылымын салыңыз:
5.	Берілген дипептидтің атын атап, гидролиздену реакциясының теңдеуін құрыңыз, түзілетін реакция өнімдерін атаңыз:

---

Бағалау критерийлері	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
		Білімалушы
Аминдердің жіктелуін көрсетеді және номенклатурасын атайды	1	аминдердің жіктелуін көрсетеді;	1
		аминдерді атайды;	1
Нитрилдерді тотықсыздандыру арқылы және галогеналкандардан нуклеофильді орынбасу реакциялары арқылы аминдердің түзілу механизмін көрсетеді	2	галогеналкандардан нуклеофильді орынбасу реакциялары арқылы аминдердің түзілу реакциясын жазады, реакция өнімін атайды механизмін көрсетеді;	4
		нитрилдерді тотықсыздандыру арқылы аминдерді алудың реакция теңдеуін құрастырады;	2
Аминқышқылдарды ң биполярлы иондар түзу қабілетін түсіндіреді	3	аминқышқылдардың биполярлы иондар түзу қабілетін түсіндіреді, аланиннен түзілетін биполярлы ионның құрылымдық формуласын жазады;	2
α- аминқышқылдардан ақуыздар алу кезінде пептидтік байланыстардың түзілуін сипаттайды	4	полипептид тізбегінің құрылымын біледі;	4
		дипептидтің түзілу реакциясын жазады, өнімді атайды;	2
		Ala-Leu-Lys пептидінің құрылымын салады;	1
Ақуыздар гидролизінің реакция теңдеуін құрастырады	5	дипептидтің гидролиздену реакциясының теңдеуін құрады, түзілетін реакция өнімдерін атайды;	2
	Барлығы		19

---

«Аминдер және амин-қышқылдары» бөлімі бойынша

жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Аминдердің жіктелуін көрсетеді және номенклатурасын атайды	Аминдердің жіктелуін көрсетеді және номенклатурасы бойынша атауда қиналады	Аминдердің жіктелуін көрсетуде / номенклатурасы бойынша атауда қателіктер жібереді	Аминдердің жіктелуін көрсетеді және номенклатурасын атайды
Нитрилдерді тотықсыздандыру арқылы және галогеналкандардан нуклеофильді орынбасу реакциялары арқылы аминдердің түзілу механизмін көрсетеді	Галогеналкандардан нуклеофильді орынбасу реакциялары арқылы аминдердің түзілу реакциясын жазуда, реакция өнімін атауда, механизмін көрсетуде, нитрилдерді тотықсыздандыру арқылы аминдерді алудың реакция теңдеуін құрастыруда қиналады	Галогеналкандардан нуклеофильді орынбасу реакциялары арқылы аминдердің түзілу реакциясын жазуда/ реакция өнімін атауда/ механизмін көрсетуде/ нитрилдерді тотықсыздандыру арқылы аминдерді алудың реакция теңдеуін құрастыруда қателіктер жібереді	Галогеналкандардан нуклеофильді орынбасу реакциялары арқылы аминдердің түзілу реакциясын жазады, реакция өнімін атайды механизмін көрсетеді, нитрилдерді тотықсыздандыру арқылы аминдерді алудың реакция теңдеуін құрастырады
Аминқышқылдардың биполярлы иондар түзу қабілетін түсіндіреді	Аминқышқылдардың биполярлы иондар түзу қабілетін түсіндіруде, аланиннен түзілетін биполярлы ионның құрылымдық формуласын жазуда қиналады	Аминқышқылдардың биполярлы иондар түзу қабілетін түсіндіруде/ аланиннен түзілетін биполярлы ионның құрылымдық формуласын жазуда қателіктер жібереді	Аминқышқылдардың биполярлы иондар түзу қабілетін түсіндіреді, аланиннен түзілетін биполярлы ионның құрылымдық формуласын жазады
α-аминқышқылдардан ақуыздар алу кезінде пептидтік байланыстардың түзілуін сипаттайды	Полипептид тізбегінің құрылымын жазуда, дипептидтің түзілу реакциясын жазуда, өнімді атауда, Ala-Leu-Lys пептидінің құрылымын салуда қиналады	Полипептид тізбегінің құрылымын жазуда/ дипептидтің түзілу реакциясын жазуда/ өнімді атауда/ Ala-Leu-Lys пептидінің құрылымын салуда қателіктер жібереді	Полипептид тізбегінің құрылымын жазады, дипептидтің түзілу реакциясын жазады, өнімді атайды, Ala-Leu-Lys пептидінің құрылымын салады

---

Ақуыздар гидролизінің реакция теңдеуін құрастырады	Дипептидтің гидролиздену реакциясының теңдеуін құруда, түзілетін реакция өнімдерін атауда қиналады			Дипептидтің гидролиздену реакциясының теңдеуін құруда/түзілетін реакция өнімдерін атауда қателіктер жібереді				Дипептидтің гидролиздену реакциясының теңдеуін құрады, түзілетін реакция өнімдерін атайды

---

11.2 В «Тірі ағза химиясы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты			11.5.1.14	Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза,
				сахароза, крахмал және целлюлозаның
				молекулаларының сызықты және циклді
				формасын құрастыру
			11.5.1.16	Глюкозаның спирттік, сүт қышқылды, май
				қышқылды ашу реакцияларының теңдеулерін
				құрастыру
			11.5.1.19	Крахмал және целлюлозаның құрылысын,
				қасиеттерін салыстыру
			11.5.1.21	Ақуыздың бірінші, екінші, үшінші реттік
				құрылымдарын ажырату
			11.5.1.27	«Құлып және кілт» моделі тұрғысынан
				ферменттердің әрекетін және ферментативті
				катализ процесін түсіндіру
Бағалау критерийі			Білімалушы Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының сызықты және циклді формасын құрастырады Глюкозаның спирттік, сүт қышқылды, май қышқылды ашу реакцияларының теңдеулерін құрастырады Крахмал және целлюлоза құрылысын, қасиеттерін салыстырады Ақуыздың бірінші, екінші, үшінші реттік құрылымдарын ажыратады «Құлып және кілт» моделі тұрғысынан ферменттердің әрекетін және ферментативті катализ процесін түсіндіреді
Ойлау деңгейі		дағдыларының	Білу және түсіну Қолдану
Орындалу уақыты			20 минут
Тапсырма
1.	(a) Моносахаридтердің құрылысын Фишердің сызықты (проекциялық) формуласы түрінде және циклді формада көрсетуге болады. Кестеде көмірсулардың таутомериясы берілген. Көп нүктенің орнына моносахаридтің аталуы мен молекула формасын жазыңыз.

---