Файл: 1 Кен орындарыны кенгеологиялы жне кентехникалы.docx

мұндағы V_B – шақтыдаға судың орта сағаттық ағыны, м³/сағатына.

Басты тік оқпанды салудың рациональды орны болып тақтамен тасымалық горизонттың қиылысу нүктесі саналады.

Күрделі және горизонттық квершлагтардың ұзындықтары оқпандарды салу орындарын және тақталар арасындағы ара қашықтықты ескере анықталады.

Варианттарды салыстыру әдістерімен ашудың рациональды тәсілін таңдау. Әдістің мәні:

1) ашудың рациональды тәсілін таңдау қарастырылатын варианттарды экономикалық салыстыру арқылы жүзеге асырылады;

2) варианттарды салыстыру кезінде жұмсалатын қаржылардың келесі тармақтары ескеріледі:

а) бастапқы күрделі қаржыландыру (шақтыны пайдалануға бергенге дейінгі) және келешектегі жылдарда (шақтыны пайдалануға өткізгеннен кейін);

б) пайдалануға жұмсалатын шығын:

- даярлау қазбаларын жүргізу;

- даярлау қазбаларын күтіп ұстау;

- күрделі тау-кен қазбаларын жөндеу;

- көмірді тасу және көтеру;

- күрделі қаржыландыруды реновациялау;

- сутөкпе (ω > 1кезінде).

3) варианттарды салыстыру кезінде қарастырылатын схемалар ерекшеленетін болса, онда жұмсалатын қаржылар ескеріледі. Біркелкі шығындар ескерілмейді (ұзындықтары және көлденең қималары бірдей қазбаларды жүргізу, оларды күтіп ұстау, көлемдері бірдей пайдалы кендерді тең ұзындықтарға бірдей жолдармен тасымалдау және т.б.).

Қолайлы жағдай туғызу үшін ашу схемаларын салыстыруға қабылданған варианттар бойынша қазбалардың кестесі құрылады. Олар келесі есептеулерде ескерілетін болады (9-кесте).

9-кесте

Қазбалардың атауы	Қазбалардың саны	Қазбалардың ұзындығы, м	Қазбалардың қимасы, м2
Бірінші вариант
Негізгі тік оқпан	1	489,16	19.6
Қосымша тік оқпан	1	466,16	20.6

Варианттар бойынша бастапқы күрделі шығындарды есептеу 10-кестеде келтіріледі.

10-кесте

Қазбалардың атауы	Қазбалар-дың саны	Қазбалардың қимасы, м2 (көлемі) м3	Қазбалардың ұзындығы, м	1 м (м3) қазбаның құны, тг.	Қазбаны жүргізудің толық құны, мың тг.
Бірінші вариант
Негізгі тік оқпан	1	19.6	489,16	530609.814	259553097
Қосымша тік оқпан	1	20.6	466,16	545522.724	254300873
Бірінші вариант бойынша барлығы						513853970

---

Алдағы жылдардың (С_ПР) күрделі шығындары қазіргі шығындық шамашарттар бойынша есептелінеді және базалық кезеңге келтіріледі (базалық кезең – шақтыны пайдалануға өткізу мезгілі):

; (17)
CПР =
CПР =

К_ПР = (1 + Е)^t, (18)
Кпр =

мұндағы С - қазіргі шығындық шамашарттар бойынша есептелінген күрделі қаржыландыру;

Е – коэффициентті реттеу нормативі, Е =0,08;

t – күрделі қаржыландыруды базалық кезеңнен айыру мезгілі, жыл.

Егерде t > 20 жыл болса, онда t = 20 жыл ретінде қабылданады;

К_ПР – реттеу коэффициенті.

---

1- қосымша

Құндық шамашарттар

1 Тау-кен қазбаларды жүргізудің құны

Ұзын қазбаларды жүргізудің құны

Ұзын қазбаларды жүргізудің құнын есептеу төменгі формуламен жүзеге асырылады:

С = b∙(c₁ + c₂∙S), тг/м, (Қ-1)
С1= 3,06(72700+5130·19,6) = 530138,88 тг/м

С2= 3,06(72700+5130·20.58) = 545522.724 тг/м
мұндағы b – құрылыстың әр алуан кезеңінде (шақтыны пайдалануға өткізгенге дейін немесе өткізгеннен кейін) қазбаларды жүргізудің құнын ескеруші коэффициент:

- құрылыстың кезеңіне тәуелді емес тік және көлбеу оқпандар үшін b = 3,06;

- басқа қазбалар үшін және олардың шақтыны пайдалануға өткізгенге дейін құрылысы кезінде b = 2,01, ал шақтыны пайдалануға өткізгеннен кейін b = 1,34;

с₁және с₂ – эмпириялық коэффициенттер (Қ-1-кесте) ;

S – қазбаның жарықтағы көлденең қимасының ауданы, м².

Қ-1-кесте

Қазбаның және тіреудің түрі	c1	c2
Тік оқпандар	72 700	5130
Көлбеу оқпандар: - жиналмалы темірбетон; - темірлі	40 800 31 700	4100 3900
Тақта бойынша жүргізілетін бремсбергтер, еңістер және жүріс жолдар (темірлі): - құлама бұрышы 13 градусқа дейін; - құлама бұрышы 13 градустан жоғары	6200 6500	2500 2700
Жыныс бойынша жүргізілетін бремсбергтер, еңістер және жүріс жолдар (темірлі): - құлама бұрышы 13 градусқа дейін; - құлама бұрышы 13 градустан жоғары	28 200 30 500	3700 3500
Квершлагтар, далалық штректер (темірлі)	27 000	3300
Бетон Жиналмалы темірбетон Темірлі (2 кәсек/м)	22 043 40 782 27 345	5512 2581 3315

Қабылдау-жөнелту алаңдарын жүргізудің құны

Қабылдау-жөнелту алаңдарын жүргізудің құнын есептеу төменгі формуламен жүзеге асырылады:

С_пп = b∙с₁∙V_пп, тг, (Қ-2)

Cnn1 =3.06·8348·1700= 43426296 тг
Cnn2 =3.06·7279·2100= 46774854 тг

---

мұндағы b – жазық және көлбеу қазбалар үшін қабылданған сияқты;

V_пп – қабылдау алаңдарының көлемі, м³:

- бремсбергтердегі V_пп = 1600-1800 м³; с₁ = 8348;

- еңістердегі V_пп = 2000...2200 м³; с₁ = 7279.
Оқпан албары құрылысының құны

Оқпан албары құрылысының құнын есептеу төменгі формуламен жүзеге асырылады:

С_од = 21989∙V_од, тг, (Қ-3)

Сод =21989· 14082= 309649098 тг

Сод =21989· 14635=321809015 тг

Сод =21989· 15188=333968932 тг

мұндағы V_од – оқпан албарының көлемі, м³.
2 Тау-кен қазбаларың күтіп ұстаудың құны

Тау-кен қазбаларын күтіп ұстаудың құны келесі формуламен анықталады:

а) қазбалардың ұзындығы оларды жүзеге асыру кезеңінде өзгермеген жағдайда:

C_под = r∙l∙t, тг; (Қ-4)

Cпод =7765,5 3 =7616091,78 тг

Cпод =7765,5 3 =7103568,78тг
б) қазбаларды пайдалау кезінде оларды жою жұмысы жүзеге асырылған жағдайда:

, тг, (Қ-5)

Спод=

Спод=
мұндағы l – қазбаның ұзындығы, м;

t – күтіп ұстау мерзімі, жыл;

r – жыл кезеңінде 1 м қазбаны күтіп ұстаудың құны, тг/м (Қ-2-кесте).
Қ-2-кесте

Қазбаның түрі	Есептеу формуласы
Бремсбергтер, жүріс жолдар, еңістер	r = 88∙S – 6 (Қ-8)

r= 88

3 Пайдалы кенді тасымалдаудың құны

Таспалы науалармен пайдалы кенді тасымалдау құнын есептеу төменгі формуламен жүзеге асырылады:

, тг/т, (Қ-9)
Стре =
Стре =
Стре =

Стрб =

---

Стрб =
Стрб =

мұндағы А – қарастырылатын қазбаның жүктемесі, т/тәулігіне;

L – тасымалдаудың қашықтығы, км;

k_н – қазбаның құлама бұрышын ескеруші коэффициент:

- еңістер үшін k_н = 1+ 0.003∙α; (Қ-10)

- бремсбергтер үшін k_н = 1 – 0.0015∙α; (Қ-11)

α – қазбаның құлама бұрышы, град.;

a, b, c – эмпириялық коэффициенттер (Қ-3-кесте).

Қ-3-кесте

Науаның типі	Науаның өнімділігі, т/сағатына	a	b	c
КРУ350	1200	132526	8024	6

4 Пайдалы кенді көтерудің құны

Екі скипті көтермелермен пайдалы кенді көтерудің құнын есептеу төменгі формуламен жүзеге асырылады:

, тг/т (Қ-12)

Сnc1 =
Сnc2 =
Сnc3 =
Сnк1 =
Сnк2 =
Сnк3 =

мұндағы А_п – көтеру өнімділігі, т/тәулігіне;

h – көтеру биіктігі, км.
5 Күрделі қазбаларды, үйлерді және ғимараттарды жөндеу

Күрделі тау-кен қазбаларын, жер бетіндегі үйлерді және ғимараттарды жөндеу жыл сайынғы өтем қаржысының бөлінуі арқасында жүзеге асырылады, яғни олардың алғашқы құнынан келесі мөлшерде:

- тау-кен қазбалары үшін – 2,2 %;

- жер бетіндегі үйлер мен ғимараттар үшін – 2,4 %.

ҚОРЫТЫНДЫ

«Жер асты тау-кен жұмыстарының технологиясы» пәнін меңгере отырып , кен орындарының кен – геологиялық және кен- техникалық жағдайларын қарастырдық.

Көмір өндірісінде кәсіпорындарында негізгі тау-кен жұмыстарының орындалуы үлкен үш кезеңге бөлінген:

• 
  Пайдалы кенорындарды ашу;
  
• 
  Шақта алабын дайындау;
  
• 
  Көмір тақталарын қазып алу;
  

---