Файл: Жамбыл облысы кімдігі білім басармасыны ОУдістемелік кабинеті 5сынып аза тілі.docx

(https://prezi.com/)

Оқылым

Тапсырма

Мәтіндерді оқып, олардың жалпы қысқаша мазмұны мен нақты ақпараттарды ажыратып көрсетіңіз.
А мәтіні

Жұлдыздар адам өміріне әсер ете ме?
Соңғы жылдары жұлдыздар мен аспан денелерінің Жерге және адам өміріне тікелей әсер етуі туралы жиі айтылып жүр. Бұл жайында фильмдер түсіріліп, жазылып та жүр. «Планеталар шеруі» немесе «Метеориттік соқтығысу» сияқты ақпараттармен қоғамда қорқынышты тудырып та жүргендер бар. Бүгінде адам санасын қорқынышпен ұстағысы келетіндердің қатары көбеюде.

Бұл тақырыпта зерттеу жұмыстарымен айналысып жүрген ғалымдарымыздың еңбектері де жетерлік. Алайда, өздерінің ғылыми жұмыстарына қоғамды баса назар аударту мақсатында еңбегінің маңыздылығына тым әсер беруі жиі кездесетін құбылысқа айналғаны әлдеқашан. Нәтижесінде адамзатқа төніп келе жатқан астероид, озондық тесіктерден өткен күн сәулесі, геомагнитті борандар, күн сәулесінің белсенділігі сияқты ғаламдық ауытқулар жер тұрғындарын қорқыныштың уысында ұстауы әсте мүмкін. Шын мәнінде осы табиғи ауытқулардың кесірі жаһанда болып жатқан жамандық пен ауру атаулының бәріне себепші деуіміз артық емес пе екен? Әрине, жер өзімен-өзі ғаламнан бөлек өмір сүріп жатпағаны мәлім. Жұлдыздар, ғаламшарлар, күн, басқа да аспан денелерінің жерге әсерін ғалымдар зерттеу барысында. (141 сөз)

(http://www.psu.kz/)
Ә мәтіні

Адамның тұлғалық қалыптасуына саяхаттың пайдасы зор
Ең бастысы, жиі саяхаттайтын адам жолсапар барысында әртүрлі жағдайларға тап болады, өзі үшін жаңалық ашады. Соның нәтижесінде оның тез шешім қыбылдап, әрекет ету қабілеті арта бастайды.

Шетелде жүріп, сол елдің тілін білсеңіз жақсы, білмеген жағдайда іздеген жеріңізді табу үшін жол сұрағанда ымдап болса да түсіндіру керек болады. Бұл

да сіздің коммуникациялық, адаммен қарым-қатынас орнату, тез тілтабысу қасиетіңізді дамытады.

Жаңа ортаға оңай бейімделу әр саяхатшыға тән. Сонымен қатар, дүниетанымы, жалпы таным көкжиегі үнемі дамып отырады. Бұрын біржақты ойлап келген адам әртүрлі ортаны, мәдениетті, тәрбиені, өмірге көзқарасты көріп, өзгеріп, қай мәселеге болмасын жан-жақты қарап үйренеді.

Саяхат кезінде табиғаттың түрлі ғажайыптары кездеседі: биік таулар, терең мұхиттар, ұшы-қиыры жоқ дала. Осының бәрі адамзаттың табиғаттың бір бөлігі ғана екендігін еріксіз еске салып, Тәңірдің құдіреттілігін сездіреді, тәубаңа түсіреді.

---

Қозғалу, тыныс алу, қалықтау, жүзу, сыйлық беру-алу, зерттеу, саяхаттау – міне, өмірдің мәні осы. (135 сөз)

(https://bilim-all.kz)

	А мәтіні	Ә мәтіні
Қысқаша мазмұны
Нақты ақпараттар

---

Жазылым

Шет елге саяхаттауға кеткен досыңызға саяхаттың қызықты тұстарымен бөлісу туралы хат жазыңыз. Хаттың жанрлық, құрылымдық, рәсімделуіндегі ерекшеліктерді ескеріңіз.

[10]

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Балл қою кестесі

Тыңдалым мен айтылым

Балл	Коммуникативтік құзыреттілік	Грамматикалық құзіреттілік
5	Тірек сөздердің бәрі мәтіннің негізгі ойымен сәйкес келеді. Жұбының тірек сөздері арқылы мәтін мазмұнына дұрыс болжамын білдіреді. Жұбының болжамына баға беріп, дәлелдер арқылы түсіндіреді.	Ойын толық жеткізеді. Толымды сөйлемдер арқылы жүйелі сөйлейді. Сөздік қоры мол. Сөздік қайталаулар жоқ.
4	Тірек сөздердің жартысынан көбі мәтіннің негізгі ойымен сәйкес келеді. Жұбының тірек сөздері арқылы мәтін мазмұнына болжамын білдіреді. Жұбының болжамына баға беріп, себебін түсіндіреді.	Ойын жақсы жеткізеді. Аяқталған сөйлемдер арқылы жүйелі сөйлейді. Сөздік қоры жеткілікті. Сөздік қайталаулар жоқ.
3	Тірек сөздерінің жартысы мәтіннің негізгі ойымен сәйкес келеді. Жұбының кейбір тірек сөздері арқылы ғана мәтін мазмұнына болжамын білдіреді. Жұбының болжамына баға береді, себебін түсіндіруі жеткіліксіз.	Ойын кейде аяқталған, кейде синтаксистік құрылымы сақталмаған сөйлемдермен жеткізеді. Сөздік қоры орта деңгейде. Сөздік қайталаулар кездеседі.
2	Тірек сөздерінің аз бөлігі мәтіннің негізгі ойымен сәйкес келеді. Мәтін мазмұнына болжамын жасағанда жұбының тірек сөздерін қолданбайды. Жұбының болжамына сипаттама береді, себебін түсіндірмейді.	Ойын толық жеткізе алмайды. Толымсыз сөйлемдерді жиі қолданады. Сөздік қоры ауызекі лексикадан тұрады. Сөздік қайталаулар жиі кездеседі.
1	Тірек сөздері мәтіннің негізгі ойымен сәйкес емес. Мәтін мазмұнына болжамы нақты емес жұбының болжамына сипаттама бере алмайды.	Ойын жүйелі жеткізе алмайды, аяқтамайды. Сөйлемдері байланыспайды. Сөздік қоры төмен деңгейде.

---

Оқылым

1-2 тапсырмалардың жалпы балл қою кестесі

Балл	Мәтінді талдау	Сұрақ құрастыру
5	Мәтіннің құрылымдық, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін өте жақсы түсініп талдайды.	Мәтін мазмұнын түсінуге, нақты ақпараттарды анықтауға бағытталған ашық сұрақтарды өте жақсы құрастырады.
4	Мәтіннің құрылымдық, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін жақсы түсініп талдайды.	Мәтін мазмұнын түсінуге, нақты ақпараттарды анықтауға бағытталған ашық сұрақтарды жақсы құрастырады.
3	Мәтіннің құрылымдық, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін қанағаттанарлық деңгейде түсініп талдайды.	Мәтін мазмұнын түсінуге, нақты ақпараттарды анықтауға бағытталған ашық және жабық сұрақтар құрастырады.
2	Мәтіннің құрылымдық, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін шектеулі түсінеді, талдауға талпыныс жасайды.	Мәтін мазмұнын түсінуге, нақты ақпараттарды анықтауға бағытталмаған жабық сұрақтар құрастырады.
1	Мәтіннің құрылымдық, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін өте шектеулі деңгейде түсінеді.	Мәтіндегі нақты ақпараттарға қатысы жоқ жабық сұрақтар құрастырады.
0	Мәтіннің құрылымдық, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін түсінбейді.	Сұрақтары жоқ

Жазылым

Балл	Сипаттамасы
9-10	Суретке сай тақырып мазмұнын толық ашады. Көркем тілдік құралдарды өте шебер қолданады. Сюжеті логикалық тұрғыдан өзара байланысты, жүйелі. Сөздік қоры мол. Әңгіменің жанрлық ерекшеліктерін толық сақтайды. Грамматикалық, стильдік тұрғыдан өте сауатты. Қателері жоқ.
7-8	Суретке сай тақырып мазмұнын жақсы ашады. Көркем тілдік құралдарды қолданады. Сюжеті логикалық тұрғыдан өзара байланысты, жүйелі. Сөздік қоры жеткілікті. Әңгіменің жанрлық ерекшеліктерін сақтайды. Грамматикалық, стильдік тұрғыдан сауатты, бірақ 1-2 ұсақ қате жібереді.
5-6	Суретке сай тақырып мазмұнын ашуы жеткіліксіз. Көркем тілдік құралдарды сирек қолданады. Сюжеті логикалық тұрғыдан арагідік байланыспайды. Сөздік қоры қанағаттанарлық деңгейде. Әңгіменің жанрлық ерекшеліктерінен ауытқу бар. Грамматикалық, стильдік тұрғыдан 2-3 ұсақ және ірі қателер жібереді.
3-4	Суретке сай тақырып мазмұнын төмен деңгейде. Көркем тілдік құралдарды орынсыз қолданады. Сюжеті логикалық тұрғыдан байланыспайды. Сөздік қоры шектеулі. Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері толық сақталмайды. Грамматикалық, стильдік тұрғыдан 3-4 ұсақ және ірі қателер жібереді.
1-2	Суретке сай тақырып мазмұнын ашпайды. Көркем тілдік құралдарды қолданбайды. Сюжеті логикалық тұрғыдан жүйесіз. Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері сақталмайды. Грамматикалық, стильдік тұрғыдан алты, одан да көп ұсақ және ірі қателер жібереді.

---

4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Аспан әлемінің құпиялары

Саяхат және демалыс. Синтаксис
ІІ нұсқа

Тыңдалым мен айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді тыңдап (оқып), көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызға тыңдаушыны сендіру үшін, дәлелді мәтін ақпаратын, қыстырма, қаратпа сөздерді қолданыңыз.

2. Жұбыңызды мұқият тыңдап, мәтін бойынша сұрақ қойыңыз. Өз көзқарасыңызды білдіру не толықтыру мақсатында жұбыңыздың сұраққа жауап беруі кезінде келісу, келіспеуіңіз бойынша диалогке қатысыңыз.

[10]

1-мәтін

Тиімді саяхаттау жолдары қандай?
Армандарыңызды анықтап алыңыз

Осы уақытқа дейін барлығымыз «Әлмдегі ең тамаша жағажай» немесе «Ең қызықты карнавалдар» деген тақырыптарды сан рет ақтардық. Бірақ сан-саққа бөлініп жүретін армандар сізге еш пайда әкелмейді. Шын мәнінде, саяхатқа шыққыңыз келсе, қалауларыңызды нақтылап алыңыз. Қандай саяхат түрі ұнайды? Қандай елге барғыңыз келеді? Сізді қызықтыратын бір бағытты таңдап алып, соны іске асыру үшін жұмыс істеген дұрыс. Үлкен саяхаттар кішкентай қадамдардан басталады.

Өзге елге деген құрмет

Сіз саяхаттап бара жатқан елдің кем дегенде 20-50 сөзін білуге тырысыңыз. Ағылшын тілі жақсы, бірақ французға өз тілінде сәлемдесіп, испандықтан өз тілінде жол сұрау сізді ең сыйлы шетелдікке айналдырады. Толық тілді меңгермесеңіз де, олардың тілін үйренуге тырысқаныңыз — сол елге деген құрметіңіз. Саяхатқа шықпастан бұрын кем дегенде  күніне 5 сөз жаттауға тырысыңыз. Әрдайым күліп жүріңіз.

Жаяу көп жүріңіз

Ұшақтан поездға, поездан автобусқа ауысып, барлығын бірден көремін деп асығудың қажеті жоқ. Рюкзагыңызды асынып, қаланы жаяу аралаңыз. Тек осылай ғана сіз жергілікті өмірмен, салт-дәстүрмен таныса аласыз. Жаңа достар табуыңызда ғажап емес. (152 сөз)

(http://reactor.inform.kz)/

2-мәтін

Аспан
Аспан, аспан күмбезі – бақылаушыға киіз үйдің төбесі сияқты болып көрінетін күмбез. Күн, Ай, жұлдыздар, т.б. аспан шырақтары бізден өте қашықта болғандықтан, олардың ара қашықтығының айырмашылығы бізге сезілмейді. Сондықтан олар аспан күмбезінде орналасқандай әсер береді. Ашық далада аспан жалпайып көрінеді, яғни күмбездің төбесіне қарағанда, оның іргесі (

---