ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.10.2023
Просмотров: 32
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
КІРІСПЕ
Мен, Жауқаштина Назерке Нұрланқызы 30.05.2022 ж. – 26.06.2022 ж. аралығында Ақтөбе қаласында, ТОО БӨА және Автоматика компаниясында өндірістік тәжірибеден өттім.
Кəсіпорында өндірістік процестерді автоматтандыруға мүмкіндік беретін техникалық құралдарды енгізу тиімді жұмыстың негізгі шарты болып табылады. Заманауи автоматтандыру əдістерінің алуан түрлілігі оларды қолдану аясын кеңейтеді, бұл ретте механизациялау шығындары əдетте дайындалатын өнім көлемін ұлғайту, сондай-ақ оның сапасын арттыру түрінде соңғы нəтижемен анықталады.
Кең мағынада автоматтандыру адамның қатысуынсыз өнімді дайындау жəне шығару бойынша белгілі міндеттерді орындауға қажетті өндірістік жағдайларды жасау болып табылады. Бұл ретте операторға аса жауапты міндеттерді шешу рөлі жүктеледі. Қойылған мақсаттарға байланысты технологиялық процестерді жəне өндірісті автоматтандыру толық, жартылай немесе кешендік болып келеді. Нақты үлгіні таңдау автоматты сала есебінен кəсіпорынды техникалық жаңғырту күрделігімен анықталады.
1 Автоматты басқару жүйесі
Автоматтандырылған басқару жүйесі – берілген мақсатқа сәйкес күрделі объетіні немесе процесті ұтымды басқаруды қамтамасыз ететін математикалық әдістердің, техникалық құралдардың және ұйымдастырушылық кешендердің жиынтығы.
Автоматты басқару жиынтығы, қызметті жүзеге асыруға бағытталған қолданыстағы бағдарламаға сәйкес басқару объектісінің басқару мақсатында орындалатын басқару құрылғысы. Кез-келген технологиялық процесс болған жағдайда жүретін белгілі бір белсенді әсерлер (механикалық, жылу, химиялық және т.б.) өңделетін материалға қолданылады. Өңделетін өнімге белсенді әсер етуді жүзеге асыру материалы негізгі технологиялық жабдықты құрайды. Оған жеке механизмдер мен машиналар, сондай-ақ бүкіл өндірістік кешендер кіруі мүмкін. Бұл құрылғылар басқару объектілері болып табылады. Олар күйлердің немесе режимдердің сериясы (жиынтығы) болуымен сипатталады. Басқару объектісінің жұмыс режимін мақсатты түрде өзгерту арнайы органдарға әсер ету арқылы қол жеткізіледі. Бұл әсерлер басқарушылар деп аталады.
1 – сурет. Қолмен және автоматпен басқару жүйелері
Автоматтандырылған басқару жүйелері кəсіпорынды, фабриканы немесе зауытты толық бақылауды талап етеді. Олардың функциялары жабдықтардың, конвейердің, цехтың немесе өндірістік учаскенің нақты бір ғана бірлігіне арналуы мүмкін. Аталмыш жағдайда технологиялық процестерді автоматтандыру жүйелері қызмет көрсетілетін объектіден ақпаратты қабылдайды, өңдейді жəне осы деректер негізінде түзету істеріне ықпал жасайды. Мысалы, егер өнім шығаратын кешен жұмысы технологиялық нормативтік параметрлеріне сай келмеген жағдайда жүйе 7 арнайы арналар бойынша жүйе талаптарын қанағаттандыратын жұмыс тəртібін орнатады.
2 Технологиялық үрдістерді автоматтандыру
Технологиялық үрдістерді автоматтандыру – адамның қатысуынсыз басқарудың автоматты жүйесімен өндірістің технологиялық үрдістерін, параметрлерін басқаруды қамтамасыз ету. Автоматтандыру оның бағдарламасына салынған нұсқаулыққа сəйкес басқару жүйесімен орындалады.
2 – сурет. Автоматтандырылған және автоматты басқару жүйелері
Өндірістік процестерді автоматтандыру еңбек өнімділігін арттыруға, өндіріс қауіпсіздігін, экологиялылығын, өнім сапасын жақсартуға жəне т.б. мүмкіндік береді.
Өндірісті автоматтандыру толық, кешендік жəне ішінара болып келеді.
Жартылай автоматтандырудың жұмыс тəртібінде бір операция немесе жеке өндіріс циклі жүзеге асырылады. Бұл ретте адамның қатысуына шектеу болады.
Кешендік автоматтандыруда өндірістің жеке ірі учаскесі немесе жеке цех қамтылады. Заманауи дамыған өндірісте автоматтандырудың мұндай түрін қолдану үшін аса сенімді жабдықтар қолданылуы қажет.
Өндірістік процестерді автоматтандырудың əрбір жүйесі белгілі бір функцияларды орындайтын техникалық құрылғылардан тұрады.
Автоматтандырылған жүйеде басқару бойынша шешім қабылдау үшін датчиктер көрсеткіштерді алады жəне береді, сосын ол команданы жетек орындайды.
Өндірісті автоматтандыруда автоматтандырылған басқару жүйелері (АБЖ) жəне басқарудың автоматты жүйелері (БАЖ) қолданылады.
Автоматтандырылған басқару жүйесі кезінде датчиктер оператор тетігіне көрсеткіштерді береді, ал ол шешім қабылдап, команданы орындаушы жабдыққа жібереді.
Автоматты жүйеде - сигналды электронды құрылғылар талдайды, олар шешім қабылдап, команданы орындаушы құрылғыға жібереді. Екі жүйеде де адам технологиялық үрдісті түзету жəне реттеу үшін оператор ретінде қатысады.
Қазіргі уақытта басқарудың автоматты жүйелері тек өндірістік процесті жүргізгенмен қатар, оны бақылайды, штаттан тыс жəне авариялық жағдайлардың туындауын қадағалайды.
Олар технологиялық жабдықты іске қосады жəне тоқтатады, жүктеуді қадағалайды, авария жағдайында əрекеттерді жасақтайды.
Өндірісте көбіне келесі технологиялық параметрлердің мəндерін: аппараттар мен машиналарда жұмыс ортасының температурасын, қысымы (сұйылту) жəне деңгейін; газ тəрізді, сұйық жəне сусымалы материалдар ағынының шығынын, сондай-ақ шикізат, жартылай өнімдер мен дайын өнім сапасының көрсеткіштері мен құрамын өлшеуге тура келеді.
Сала алдында тұрған келесі міндеттер жүктеледі:
- үлгілі автоматтандыру нысандарының автоматты басқару теориясы саласында – автоматтандырудың тиімді жүйесін құру;
- өндіріс технологиясы саласында – автоматтандыруға келетін жаңа технологиялық жабдықтарды əзірлеу;
-автоматтандырудың техникалық құралдары саласында микропроцессорлар мен микро-ЭЕМ қолданып автоматтандырудың техникалық құралдарын əзірлеу;
- технологиялық процестерді басқарудың (ТҮ АБЖ) автоматтандырудың жүйесін жобалау саласында – стандартты математикалық жəне бағдарламалық қамтамасыз етуді құру;
- ТҮБ АЖ енгізуден экономикалық тиімділікті есептеу əдістемесін əзірлеу.
3 Автоматты реттеу жүйесі, реттеу қағидалары
АРЖ-ның АБЖ (авт.бақ.жүйесі) мен АБЖ-дан (авт.бас.жүйесі) айрықша ерекшелігі оның тек бір ғана технологиялық процеспен және осы параметрге ықпал ететін бір ғана атқарушы механизмге сәйкес жұмыс жасауында. АРЖ-ның міндеті – реттелуші параметрдің тұрақты мәнін не болмаса берілген заң бойынша оның өзгеруін қолдау. Автоматты реттеу жүйесінің жұмысы реттеудің екі негізгі қағидасына негізделген:
-
реттелуші параметрдің берілген мән мен заңдылығынан ауытқуы бойынша; -
техникалық процеске ішкі қоздырғыш күштің өтемі бойынша.
АБЖ-ның ерекше түрі – бейімді реттеу жүйесі. Олар процестің тиімділік көрсеткіші анықталуы мүмкін технологиялық процестердің оптималды тәртібін қолдану үшін пайдаланылады.
Егер бұл көрсеткіш жүйемен есепке алынатын параметрлерге тәуелді болса, онда тиімділіктің максималды мәніне қол жеткізуге мүмкіндік пайда болады. Бейімдеу жүйесі жеке-жеке есептеу мүмкін емес әсерлердің жиынтығына қарай басқарушы процестерді автоматты түрде түзейді. Бейімдеу АРЖ келесі түрде жұмыс істейді: ЭЕМ басқару алгориміндегі параметрлерді шағын шамаға өзгертеді және параметрлердің жаңа мәніндегі тиімділік көрсеткішін анықтайды. Егер көрсеткіш өссе, онда ЭЕМ сол бағыттағы параметрлерін тағы да өзгертеді және тағы да тиімділік көрсеткішін анықтайды. Максималды тиімділікке қол жеткізгенге дейін осылай қайталана береді. Осындай түзетулерді жиі-жиі жасап тұру технологиялық процесс пен технологиялық құрылғылардың жұмысының оптималды тәртібін қамтамасыз етеді.
4 БӨА және Автоматика
БӨА және Автоматика - процестер мен өндірістерді автоматтандыру үшін пайдаланылатын заттардың физикалық шамаларын барлық өлшеу құралдарының (СИ), бақылау-өлшеу аспаптарының атауын жинақтайтын бақылау-өлшеу аспаптары және автоматика құрылғысы.
3 – сурет. БӨА және Автоматика құрылғысы
БӨА және Автоматика анықтамасына тек өндірістік емес, сонымен қатар өндірістік емес саладағы жабдықтар: ғылыми, білім беру, денсаулық сақтау және тұрмыстық салаларда пайдаланылатын аспаптар түседі. Мысалы, электр және су есептегіштері, мұнай-газ саласындағы қысым реттегіштері, қазандықтарды автоматтандыру және т.б.
БӨА және Автоматика бақылау-өлшеу аспаптарының сыныптамасы.
Өлшеу құралдарын жіктеу сапалық-сандық көрсеткіштерге және физика-техникалық сипаттамаларға байланысты жүргізіледі. Жалпы жағдайда БӨА өлшеу түрі бойынша топтарға бөлінеді, Аспаптардың негізгі топтары мыналар болып табылады:
-
Температураны өлшеуге арналған құралдар-термометрлер. -
Қысымды анықтауға арналған құрылғылар-манометрлер. -
Жұмыс ортасының немесе басқа заттардың шығынын өлшегіштер-шығын өлшегіштер. -
Газ қоспаларының құрамын анықтаушылар-Газ талдағыштар. -
Датчиктер деңгейін толтыру ыдыстар-уровнемеры.
Кәсіпорында БӨА және А қызметінің негізгі функциялары болып табылады:
-
Метрологиялық қадағалауды жүзеге асыру. -
Өлшеу жабдығына техникалық қызмет көрсету, баптау және жөндеу. -
Қолданыстағы басқару жүйелерін оңтайландыру және автоматтандыру және жаңа автоматты басқару жүйелерін дамыту.
Қызметтің негізгі міндеттері:
-
Бөлімше жауап беретін барлық жүйелердің үздіксіз жұмысы қамтамасыз етілетін жағдайлар жасау. -
Өлшеу техникасы мен автоматика үшін қосалқы бөлшектердің, резервтік жабдықтың болуын қамтамасыз ету. -
Қызметтің жауапкершілік аймағындағы аспаптардың дұрыс пайдаланылуын тексеру. -
Персоналды автоматика және бақылау құралдарын пайдалану нормалары мен ережелеріне жүйелі түрде үйрету және үйрету.
ҚОРЫТЫНДЫ
30.05.2022 – 26.06.2022жж уақыт аралығында “ТОО БӨА және Автоматика” компаниясында өткен өндірістік тәжірибені қорытындылайтын болсақ. Біз жалпы өндірістің жұмыс барысымен таныстық. Ең басты біздің мамандыққа тікелей қатысы бар арнайы қондырғыларға жүйелерді орнату барысында жіберілетін қателіктермен оларға берілетін жұмыс процестерінің маңыздылығын түсіндік.
Өндірісте қондырғылардың автоматтандырылу процесі өте үлкен жауапкершілікті қажет ететіндігін, сонымен қатар бірнеше күрделі және ауыр жұмыстарды атқарудағы маңызы жоғары екендігін байқадық. Бұл процесс қызметкерлердің денсаулығына қауіп келтіруі мүмкін жағдайларды болдырмауды қамтамасыз етеді. Қателіктер жіберілмес үшін жазылатын жүйелер мен есептеулер дұрыс қатесіз шығарылуы тиіс.
Жоғарыдағы аталған мақсаттарға қоса осы өндірістік тәжірибе барысында ұйымның өзіне тән программалармен танысып, солармен жұмыс істедім.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Емельянов А.И., Капник О.В. Проектирование систем автоматизации технологических процессов. - М.: Энергоиздат, 1983.
2. Чистяков С.Ф. Проектирование. монтаж и эксплуатация систем управления технологическими обьектами. - М.: Энергия, 1980.
3. Хорошев А.Н. Введение в управление проектированием механических систем: Учебное пособие. — Белгород, 1999. -372 с.
4. Колесников А.А. Веселов Г.Е. Кузьменко А.А. Новые технологии проектирования современных систем управления процессами генерирования электроэнергии - М.: Изд. дом МЭИ, 2011, -280 с.
5. Дорф Р., Бишоп Р. Современные системы управления. Пер. с англ. Б.И. Копылова. – М.: Лаборатория базовых знаний, 2002. – 832 с.