Файл: 1билет Деректер базасыны технологиясы, негізгі ымдары мен анытамалары.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 26.10.2023
Просмотров: 170
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
2. Реляциялық деректер базасын жобалау кезеңдері
Реляциялық мәліметтер базасын жобалау – кәсіпорынның немесе ұйымның талаптарына сәйкес келетін және реляциялық деректер моделінің принциптеріне сәйкес деректерді тиімді сақтауды, басқаруды және өңдеуді қамтамасыз ететін мәліметтер қоры құрылымын құру процесі.
Реляциялық дерекқорды жобалау қадамдары мыналарды қамтиды:
1. Талаптарды талдау – бұл кезеңде деректердің түрлерін, сақталатын деректердің көлемін, деректер операцияларының жиілігін және басқа факторларды қамтитын деректер қорына қойылатын талаптар анықталады.
2. Концептуалды модельді жобалау – бұл техникалық бөлшектерді ескермей жалпы деректер құрылымын сипаттайтын деректер моделі. Бұл модель нысандарды, олардың атрибуттарын және олардың арасындағы қатынастарды анықтау үшін қолданылады.
3. Логикалық модельді жобалау – таңдалған ДҚБЖ ерекшеліктерін ескере отырып, деректер құрылымын сипаттайтын және кестелер, өрістер, байланыстар мен шектеулер деңгейінде мәліметтер қорының ресми сипаттамасын беретін модель.
4. Дерекқорды қалыпқа келтіру – деректердің тұтастығы мен сәйкестігін қамтамасыз етуге көмектесетін дерекқордағы артық және қайталанатын деректерді жою процесі.
5. Физикалық модельді жобалау – таңдалған ДҚБЖ-да логикалық модельді жүзеге асыруды сипаттайтын модель. Бұл модель кестелердің құрылымын, деректер типтерін, индекстерді, шектеулерді, сонымен қатар деректерді сақтау және оларға қол жеткізу параметрлерін анықтайды.
6. Сұраныстарды және пішіндерді әзірлеу – деректер қорын жасағаннан кейін пайдаланушыларға деректер қорындағы деректерге қол жеткізуге және деректермен операцияларды орындауға мүмкіндік беретін сұраныстар мен пішіндерді әзірлеу керек.
7. Мәліметтер қорын тестілеу және оңтайландыру – мәліметтер базасын жобалауды аяқтағаннан кейін оның талаптарға сәйкестігін тексеру, сонымен қатар өнімділігі мен тиімділігі үшін оңтайландыру қажет.
Қауіпсіздік және басқа жүйелермен үйлесімділік факторларын қарастыру және болашақта дерекқорды кеңейту және өзгерту мүмкіндіктерін қарастыру маңызды. Жақсы жобаланған реляциялық дерекқор қолданбаның өнімділігі мен сенімділігін айтарлықтай жақсартады және тиімдірек қамтамасыз етеді
3. Төрт болмыстан тұратын «Азық-түлік дүкені» ДБ Мартин нотациясын құру
9-билет
1. Деректер базасы және ДББЖ
Мәліметтер қоры әдетте компьютерлік жүйемен сақталатын және өңделетін деректердің ұйымдастырылған жиынтығы болып табылады. Бұл мәліметтер кестелерде немесе файлдарда ұйымдастырылған құрылымдық деректер қоймасы.
Деректер базасын басқару жүйесі (МҚБЖ) – мәліметтер қорын басқаруды қамтамасыз ететін бағдарламалық құрал. Ол пайдаланушыларға дерекқордағы деректерді жасауға, жаңартуға, жоюға және сұрауға мүмкіндік береді. ДҚБЖ сонымен қатар қауіпсіздікті басқару, деректерді қалпына келтіру және дерекқор өнімділігін оңтайландыру құралдарын қамтамасыз етеді.
ДББЖ пайдаланушыларға деректердің дискіде физикалық түрде қалай сақталатыны туралы алаңдамай дерекқорлармен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Ол файлдармен және дискінің ішкі жүйесімен жұмыс істеудің егжей-тегжейлерін жасырады, деректермен жұмыс істеу үшін қарапайым және интуитивті интерфейсті қамтамасыз етеді.
ДББЖ пайдаланушыға деректер базасынан деректерді сұрауға, өзгертуге және жоюға мүмкіндік беретін құрылымдық сұрау тілі (SQL) сияқты деректерге қол жеткізудің әртүрлі әдістерін ұсынады. Сондай-ақ ол деректермен жұмыс істеу үшін пайдалануға болатын есептерді, пішіндерді және басқа қолданбаларды жасау мүмкіндігін береді.
ДББЖ деректер қауіпсіздігін қамтамасыз етудің әртүрлі нұсқаларын ұсынады, мысалы, пайдаланушының рөліне байланысты деректерге қол жеткізудің әртүрлі деңгейлерін орнату, деректерді шифрлауды орнату және деректердің сақтық көшірмесін жасау.
Реляциялық, объектіге бағытталған, графиктік және NoSQL сияқты ДББЖ әртүрлі түрлері деректерді сақтау және басқару үшін әртүрлі мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді. ДББЖ -ның әрбір түрі өзінің артықшылықтары мен кемшіліктеріне ие және белгілі бір типті таңдау қосымшаның талаптарына және деректер базасында сақталуы керек деректердің сипаттамаларына байланысты.
Жалпы алғанда, ДББЖ қолданбаларды әзірлеуде маңызды құрамдас болып табылады, әсіресе деректердің үлкен көлемімен жұмыс істейтін қолданбалар үшін. Ол деректермен жұмыс істеу үшін ыңғайлы интерфейсті қамтамасыз етеді, деректер қорының қауіпсіздігі мен өнімділігін қамтамасыз етеді және болашақта жүйені оңай масштабтауға мүмкіндік береді.
2. "Мән-байланыс" моделінің көмегімен деректерді жобалау
"Мән-байланыс" (Entity-Relationship, ER) моделі - бұл деректер базаларының жобалауы үшін пайдаланылатын бір әдістік. Бұл жобалау әдістемесі обьектілердің және олардың арасындағы қосымшаға қатысты ерекшеліктерін түсіндіру үшін пайдаланылады.
"Мән-байланыс" моделінің негізгі элементтері:
1. Мән (Entity) - бұл деректер базасында сақталуы тиіс объект, реалды әлемде мұндағының біріншілік іздеуі мүмкін екенін көрсететін элемент. Әр бір мәнің бірден артық уникалдық идентификаторы (Primary Key) және мәндердің сипаттамаларын сипаттауға арналған атрибуттары (Attributes) бар.
2. Байланыс (Relationship) - бұл екі немесе одан көп мәндер арасындағы байланыс, олардың бір-бірімен қандай байланыс көрсететінін анықтайтын элемент. Байланыс үш түрде болуы мүмкін: бір-кеңеске (one-to-many), көп-кеңеске (many-to-many) және бір-біріне (one-to-one).
3. Атрибуттар (Attributes) - бұл әрбір мәндердің сипаттамаларын сипаттау үшін пайдаланылатын элементтер. Әр бір атрибуттың атауы және деректер түрі бар.
4. Кілттер (Keys) - бұл деректер базасындағы әрбір мән үшін уникалдық идентификаторлар. Кілт біріншілік кілт (Primary Key), таблицадағы әр бір жазбаны уникалды қылуға мүмкіндік береді. Кілттің басқа түрлері де бар, олар біріншілік кілттің басқа таблицалардың жолдарына байланыстыруға мүмкіндік беретін секілдері болып табылады.
Мәндердің бұйрық (Normalization) - бұл мәндердің деректер базасында дұрыс сақтау үшін жобалауына бейімделу әдістемесі. Бұйрықтық процесі әртүрлі бұйрық деңгейлерінен өтеді және деректердің дубликациясын және тырсқы қосымшаларды жойып, деректердің түпнұсқалықтың жүктемесін кеміту керек.
ER моделімен деректер базасын жобалау процесі бастапты және мәндердің сипаттамаларын, байланыстарын және кілттерін көрсететін бір диаграмма жасаумен бастайды. Бұл диаграмма деректер базасының арқылығы жүйелендіру және құруға мүмкіндік береді. Диаграмма жасалған кейде, деректер базасын құру үшін әртүрлі әдістерді пайдалану мүмкіндігі бар.
3. Бес болмыстан тұратын «Кітапхана» ДБ Чен нотациясын құру
10-билет
1. Деректер базасының негізгі ұғымдары мен анықтамалары
Мәліметтер қоры – бұл сақталатын, өңделетін және пайдалану үшін қол жетімді болатын мәліметтердің ұйымдастырылған жиынтығы.
Мәліметтер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ) – мәліметтер қорында деректерді жасауға, сақтауға, өңдеуге және басқаруға мүмкіндік беретін бағдарламалық құрал.
Кесте – жолдар мен бағандар түріндегі деректерді сақтайтын мәліметтер қорының негізгі құрамдас бөлігі.
Баған – деректер түрі мен атауын анықтайтын және нақты деректер мәндерін сақтайтын кестенің бөлігі.
Жол – әрбір бағанда сақталған деректерден тұратын кестедегі жалғыз жазба.
Кілт - кестедегі әрбір жолды бірегей түрде анықтайтын бірегей идентификатор.
Сыртқы кілт – екі кестенің арасында қатынас құру үшін басқа кестедегі кілтпен байланыстырылған бір кестедегі кілт.
Индекс - кестедегі деректерге қол жеткізуді жылдамдататын, белгілі бір критерийлер негізінде жазбаларды жылдам табуға мүмкіндік беретін механизм.
Сұрау – кестедегі деректерді таңдау, кірістіру, жаңарту немесе жою үшін дерекқорға сұраныс.
Транзакция – бұл тұтастай бірге орындалуы тиіс операциялар тізбегі. Егер транзакциядағы кез келген операция орындалмаса, деректер тұтастығын сақтау үшін барлық әрекеттер кері қайтарылады.
2. Деректер базасын жобалау кезеңдері
Деректер базасын жобалау кезеңдері әдетте келесі қадамдарды қамтиды:
1. Талаптарды анықтау: мәліметтер базасында қандай деректер сақталатынын және қалай қолданылатынын анықтау қажет.
2. Деректер үлгісін жасаңыз: Деректер үлгісі деректер қорының құрылымын сипаттайды және деректердің қалай ұйымдастырылатынын және бір-бірімен байланысын анықтайды.
3. Схеманы құрастыру: деректер үлгісі негізінде кестелерді, бағандарды және олардың арасындағы байланыстарды анықтайтын мәліметтер қорының схемасы құрылады.
4. Деректерді қалыпқа келтіру: қалыпқа келтіру процесі деректердің қайталануын болдырмайды және деректердің тұтастығы мен сәйкестігін қамтамасыз етеді.
5. Өнімділікті оңтайландыру: Дерекқор оңтайлы сұраныс пен деректерді өңдеу өнімділігі үшін реттелуі керек.
6. Пайдаланушы интерфейсін құру: Деректерге оңай қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін пайдаланушыларға дерекқормен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін пайдаланушы интерфейсін жасау керек.
7. Тестілеу және оңтайландыру: Дерекқор қателерге тексеріліп, максималды өнімділік пен сенімділік үшін оңтайландырылған болуы керек.
8. Орналастыру және қолдау: сенімді жұмыс пен деректер қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін дерекқор серверде орналастырылуы және сақталуы керек.
3. Бес болмыстан тұратын «Кітапхана» ДБ Мартин нотациясын құру
11-билет
1. Деректер моделінің түрлері
Деректер құрылымын және олардың байланыстарын сипаттау үшін қолданылатын деректер үлгілерінің бірнеше түрі бар. Деректер үлгілерінің кең таралған түрлеріне мыналар жатады:
1. Иерархиялық деректер үлгісі: Бұл үлгіде деректер әрбір элементте түбір элементінен басқа тектік элементі бар иерархиялық құрылымда ұйымдастырылған. Бұл модель ерте деректер қорларында кеңінен қолданылды.
2. Желілік деректер моделі: бұл модель иерархиялық модельдің эволюциясы болып табылады және деректерді күрделі құрылымдарға ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Бұл үлгіде элементтерде бірнеше негізгі элементтер болуы мүмкін.
3. Реляциялық деректер моделі: Реляциялық деректер үлгісінде деректер жолдар мен бағандар кестелерінде ұйымдастырылады. Әрбір кесте нысанның басқа түрін көрсетеді және кестелер арасындағы қатынастар сыртқы кілттердің көмегімен орнатылады.
4. Объектіге бағытталған деректер моделі: бұл модельде деректер қасиеттері мен әдістері бар объектілер тұрғысынан сипатталады. Нысандар күрделірек деректер құрылымдарын жасауға мүмкіндік беретін сипаттар мен әдістерді бір-бірінен мұра ете алады.
5. Құжат үлгісі: Бұл модельде деректер элементтер иерархиясынан тұратын құжаттар ретінде сипатталады. Бұл модель мазмұнды басқару және құжаттарды сақтау жүйелерінде жиі қолданылады.
Әрбір деректер үлгісінің өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар және нақты деректер түрлері мен қолданбалары үшін азды-көпті қолайлы болуы мүмкін. Олардың ішінде ең көп таралғаны реляциялық деректер моделі болып табылады.
2. Орталықтандырылған ДБ
Орталықтандырылған деректер базасы (ОДБ) - бұл барлық деректер бір жерде сақталатын және бір сервер арқылы басқарылатын деректер қорының түрі. Бұл дерекқорды пайдаланушылардың барлығы бірдей деректер жиынтығымен жұмыс істейтінін және оған тек сервер арқылы қол жеткізе алатынын білдіреді.
Орталықтандырылған деректер қорының басты артықшылығы - басқару мен қызмет көрсетудің қарапайымдылығы, өйткені барлық деректер бір жерде. Сондай-ақ ол ақаулық болған жағдайда деректердің сақтық көшірмесін жасауды және қалпына келтіруді жеңілдетеді. Сонымен қатар, орталықтандырылған деректер базасы қауіпсіздіктің жоғары дәрежесін қамтамасыз етеді, себебі оны оңай басқаруға және қорғауға болады.
Дегенмен, орталықтандырылған деректер базасының кемшіліктері бар. Көптеген пайдаланушылар бір уақытта дерекқорға кіретін болса, ол қолданбаларда тығырыққа айналуы мүмкін, бұл өнімділіктің баяулауына және тіпті апатқа әкелуі мүмкін. Бұған қоса, орталықтандырылған дерекқор деректердің үлкен көлемін өңдеу кезінде немесе пайдаланушылар қашықтағы орындарда болғанда және сервермен байланысы баяу болғанда тиімсіз болуы мүмкін.