ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.10.2023
Просмотров: 236
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Сұрақ №8
| V1 | Төтенше жағдай - бұл белгілі бір объектіде, аумақта немесе акваторияда адамдардың қалыпты өмір сүру және қызмет ету жағдайлары бұзылатын, олардың өмірі мен денсаулығына қатер төнетін, тұрғындардың мүлкіне, халық шаруашылығына және қоршаған табиғи ортаға залал келтірілетін жағдай. Төтенше жағдайларды белгілердің едәуір санына қарай жіктеуге болады. Сонымен, төтенше жағдайлардың пайда болуына байланысты техногендік, антропогендік және табиғи сипаттағы жағдайларға бөлуге болады. Төтенше жағдайларды осы жағдайлардың негізіндегі оқиғалардың түрлері мен түрлеріне, таралу ауқымына, жағдайдың күрделілігіне және салдардың ауырлығына қарай жіктеуге болады. Қазақстандық заңнамаға сәйкес табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мынадай белгілерге сәйкес жіктеледі: - осы жағдайларда зардап шеккен адамдардың саны бойынша; - өмір сүру жағдайлары бұзылған адамдардың саны бойынша; - материалдық шығын мөлшері бойынша; - зақымдаушы факторлардың таралу аймақтарының шекаралары бойынша. Көрсетілген белгілер негізінде төтенше жағдайлар локалді, жергілікті, аумақтық, өңірлік болып бөлінеді. I. Пайда болу табиғаты бойынша барлық ТЖ бөлінеді: 1. Табиғи төтенше жағдайлар - физикалық табиғаттың табиғи құбылыстарының адамға және оның тіршілік ету ортасына әсер етуімен байланысты. Бұған мыналар жатады: • геофизикалық (жерсілкінісі, жанартаулардың атқылауы); * геологиялық (көшкіндер, селдер, опырмалар, қар көшкіндері)); * метеорологиялық (дауыл, боран, қарлы боран, дүлей дауыл, құйын, құрғақшылық, қатты тұман, жаңбыр, бұршақ); * гидрологиялық (су тасқыны, тасқындар, жел қуыстары, су тасқыны, кептелістер, цунами); * табиғи өрттер (орман, шымтезек, дала өрттері, астық алқаптарының өрттері, жанғыш қазбалардың жерасты өрттері); * ғарыштық қауіпті құбылыстар (метеориттердің құлауы, кометалардың қалдықтары; басқа ғарыштық апаттар). Табиғи төтенше жағдайлардың қатарына халық (эпидемия, пандемия), жануарлар (эпизоотия, панзоотия) немесе өсімдіктер (эпифитотия, панфитотия) арасында жұқпалы немесе паразиттік аурулардың жаппай таралуынан туындаған биологиялық Төтенше жағдайлар жатады. Экологиялық Төтенше жағдайлар - адамның қоршаған ортаға теріс әсерінен туындаған. Техногендік ТЖ – техникалық объектілерде пайда болған немесе технологиялық процестермен байланысты. Антропогендік ТЖ – адамның техносфераға теріс әсерінен туындаған (операторлардың, диспетчерлердің, ұшқыштардың, жүргізушілердің қате немесе уақтылы емес әрекеттері). Бұған көліктегі апаттар (теміржол, автомобиль, әуе, су, метродағы) жатады. Әлеуметтік ТЖ – қоғамдағы және мемлекеттегі ауқымды оқиғаларға байланысты (соғыс, қарулы қақтығыстар, ұлтаралық және дінаралық негіздегі қақтығыстар, қоғамдық тәртіпсіздіктер, террористік актілер, адамдарды кепілге алу, ақпараттық ТЖ, аштық, маскүнемдік, нашақорлық, уытқұмарлық және т. б.), Аралас ТЖ - жоғарыда аталған ТЖ топтарының әртүрлі түрлерінің үйлестірілген, бастамашылық сипаты бар. 1. Жанжалсыз төтенше жағдайларға (ТЖ) мыналар жатады: А. техногендік, экологиялық, әлеуметтік және табиғи сипаттағы ТЖ; В. техногендік, экологиялық және табиғи сипаттағы ТЖ; С. техногендік, әлеуметтік және саяси сипаттағы ТЖ. Д. экологиялық, әскери және табиғи сипаттағы ТЖ; Е. техногендік, әскери және табиғи сипаттағы ТЖ. 2. Төтенше жағдайлар таралу ауқымы бойынша жіктеледі: А. жергілікті, муниципалдық, өңірлік сипаттағы ТЖ кезінде; В. жергілікті, муниципалдық, мемлекетаралық, аймақаралық сипаттағы ТЖ; С. жергілікті, муниципалдық, мемлекетаралық, өңірлік, өңіраралық және республикалық сипаттағы ТЖ; Д. муниципалды, мемлекетаралық, аймақтық және аймақаралық сипаттағы төтенше жағдайлар; Е.аймақтық, аймақаралық, аймақтық сипаттағы ТЖ. 3. Төтенше жағдайлардың пайда болу табиғаты бойынша бөлуге болады: А. техногендік, табиғи, экологиялық, антропогендік, биологиялық, әлеуметтік және аралас; В. табиғи, экологиялық, антропогендік, тұрмыстық және аралас; С. техногендік, табиғи, экологиялық, антропогендік, әлеуметтік және аралас; Д. техногендік, табиғи, экологиялық, антропогендік; Е. биологиялық, әлеуметтік және аралас; 4. Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар – бұл: А. адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін табиғи немесе табиғи-антропогендік құбылыстар; В. нәтижесінде адамдардың өмірі мен денсаулығына қатер төнуі немесе туындауы мүмкін жойқын табиғи, антропогендік немесе табиғи-антропогенді құбылыстар; С. нәтижесінде материалдық құндылықтар мен қоршаған табиғи ортаның элементтері жойылатын, жойқын табиғи және (немесе) табиғи-антропогендік құбылыстар; Д. нәтижесінде адамдардың өмірі мен денсаулығына қатер төнуі немесе туындауы мүмкін жойқын табиғи және (немесе) табиғи-антропогенді құбылыстар; E. материалдық құндылықтар мен табиғи орта элементтерінің жойылуы немесе жойылуы орын алады. 5. Табиғи сипаттағы ТЖ бөлінеді: А. литосферадағы, атмосферадағы, гидросферадағы және стратосферадағы табиғи апаттарға; В. гидросферадағы дүлей зілзалалар, антропогендік дүлей зілзалалар және орман өрттері; С. литосферадағы, атмосферадағы, гидросферадағы дүлей апаттар және экзогенді дүлей апаттар; Д. литосферадағы, атмосферадағы және гидросферадағы табиғи апаттар; Е. литосферадағы, атмосферадағы табиғи апаттар, орман өрттері. |
| 0 | 1-C, 2-E, 3-A, 4-A, 5-А |
| 0 | 1-А, 2-Е, 3-В, 4-Е, 5-С |
| 1 | 1-B, 2-C, 3-С, 4-C, 5-Д |
| 0 | 1-D, 2-Д, 3-E, 4-Д, 5-А |
| 0 | 1-C, 2-A, 3-E, 4-B, 5- В |
Сұрақ №9
| V1 | ТЖ зақымдайтын факторлары және олардың жіктелуі. Төтенше жағдайлар кезінде адамдарға, жануарлар мен өсімдіктер әлеміне, сондай-ақ халық шаруашылығы объектілеріне зиянды немесе зиянды әсер етуі мүмкін түрлі факторлар туындайды. Адамдар қайтыс болады немесе денсаулығына қауіпті, олардың жұмыс қабілеттілігін едәуір төмендетеді, ал халық шаруашылығы объектілері толығымен немесе ішінара жойылады, бұл олардың өндірістік мүмкіндіктерінің төмендеуіне әкеледі. Бұл факторлар әдетте зақымдаушы деп аталады. ТЖ пайда болу себептері: Сыртқы: табиғи апаттар; электр энергиясын, газды, суды, технологиялық өнімдерді күтпеген жерден тоқтату; терроризм; соғыс. Ішкі: технологиялардың күрделілігі, персоналдың жеткіліксіз біліктілігі, жобалау-конструкторлық жұмыстар, жабдықтың физикалық және моральдық тозуы, төмен еңбек және технологиялық тәртіп, жеке қорғану және қауіпсіздік құралдарын елемеу, адамның зорығу, шаршау және асқыну процесінің дамуына себеп болатын жұмыста қолайсыздық факторларының болуы. Жұмыстағы ыңғайсыздық факторларына монотонды және бірсарынд жұмыс, ақпараттың шамадан тыс жүктелуі, уақыт факторының қысымы, қозғалыс белсенділігінің жеткіліксіздігі, сыртқы әсерлер (шу, діріл, температура) жатады. ТЖ туындау шарттары: * қауіп көзінің болуы (жарылғыш, улы заттар); * қауіп факторларының әсері (газдың шығуы, жарылыс, өрт); * зақымдану ошағында адамдардың, а/ш алқаптарының және жануарлардың болуы. ТЖ даму кезеңдері: Техногендік ТЖ құрылымы бойынша оларды қалыптастырудың, дамытудың және аяқтаудың бүкіл кезеңін шартты түрде бес негізгі кезеңге (фазаларға) бөлуге болады): 1. Шығу сатысы - ТЖ-ға әкелетін жағымсыз әсерлердің жинақталуы болатын ТЖ үшін жағдайлардың немесе алғышарттардың пайда болуы (дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу, жанғыш материалдарды сақтау, ескі электр сымдары, табиғи белсенділіктің күшеюі, топырақтағы улы химикаттардың, көму орындарындағы улы және радиоактивті заттардың көбеюі). Төтенше жағдайдың пайда болу сәтін анықтау өте қиын, кезең бір тәулікке, айларға, кейде жылдар мен онжылдықтарға созылуы мүмкін. 1. ТЖ зақымдайтын факторлардың немесе қауіп көздерінің сипаты бойынша бөлінеді: А. физикалық және химиялық; В. физикалық, химиялық, биологиялық, психофизиологиялық; С. физикалық, химиялық, биологиялық, психофизиологиялық, радиациялық, жылулық; Д. физикалық, химиялық, биологиялық, жылулық, мутациялық; Е. химиялық, биологиялық, радиациялық, жылулық; 2. Жер сілкінісіндегі ... баллдар жойқын апатты деп аталады: А. 2; В. 6; С. 8; Д. 11–12; Е. 1-4. 3. Көшкіннің себептері көбінесе: А. беткейдің шайылуы және адамның ауылшаруашылық қызметіне байланысты; В. еңістікті шайып кету, қатты жаңбыр және жел; С. беткейдің шайылуы, оның нөсерлі жауын-шашынмен шамадан тыс ылғандануы, жер сілкінісімен немесе адамның іс-әрекетімен (жарылыс жұмыстары және т. б.) батпақтануы; Д. ауа-райының күрт өзгеруі және беткейдің қатты жауын-шашынмен сулануы; Е. жер сілкінісі және ауа-райының күрт өзгеруі; 4. Антропогендік ТЖ - бұл: А. бұл табиғи және жансыз табиғи әлемге зиянды әсер ететін, табиғи апаттарға, жойқын апаттар мен аварияларға әкелетін адамның экономикалық қызмет факторларының әсерінен тіршілік ету ортасының сапалы өзгеруі; В. қоғам тудыратын және қоғамда болып жатқан оқиғалар: күш қолданумен ұлтаралық қақтығыстар, терроризм, тонау, зорлық-зомбылық, мемлекеттер арасындағы қайшылықтар (соғыс), аштық; С. індеттер, эпизоотиялар, эпифитотиялар; Д. табиғи ортаның қалыптан тыс өзгерістері: биосфераның ластануы, озон қабатының бұзылуы, шөлейттену, қышқыл жаңбыр; Е. бұл ғимараттардың кенеттен құлауына, цунамиге әкелетін адамның экономикалық қызмет факторларының әсерінен тіршілік ету ортасының сапалық өзгеруі. 5. Қар құрсауы - бұл: А. су буының конденсациясы нәтижесінде жер бетіндегі ауаның бұлдырлығы; В. қуатты бұлттардан жауын-шашын түрінде түсетін тығыз мұздың бөлшектері; С. қардың көп түсуі, желдің жылдамдығы 15 м/с жоғары, қар жауу ұзақтығы 12 сағаттан астам; Д. жердің суық бетіне жауын-шашынның немесе тұманның қатып қалған тамшылары; Е. қар жауу ұзақтығы 2 сағаттан астам; |
| 0 | 1-C, 2-E, 3-A, 4-В, 5-А |
| 0 | 1-Е, 2-В, 3-С, 4-А, 5-С |
| 1 | 1-В, 2-Д, 3-С, 4-А, 5-С |
| 0 | 1-D, 2-C, 3-E, 4-Д, 5-А |
| 0 | 1-C, 2-A, 3-E, 4-B, 5- В |
Сұрақ №10
| V1 | Жарақаттар - бұл адам ұлпалары мен органдарының зақымдануы, сыртқы себептердің аяқ-қолдың сынуы мен буынның шығуынан, жұмсақ ұлпаның жаралануы мен дененің сыдырылуынан, органдардың зақымдануынан және көптеген басқа жәйттардың әсерінен ұлпалары мен органдары тұтастығы мен қызметінің бұзылуы. Әсер механикалық, техникалық, химиялық, спецификалық (рентген сәулесі, радиоактивті сәулелер, электр тоғы), психикалық (қорқыныш) болуы мүмкін. Балалар жарақатының көпшілігі механикалық әсерлерден болады, сіңірдің созылуы, буынның шығуы, аяқ-қолдың шығуы). Механикалық жарақаттар ашық және жабық болуы мүмкін. Жабық зақымдану - бұл тері жамылғылары мен кілегейлі қабықтар тұтастығы бұзылмайтын зақымдану түрлері. Бұған терінің сыдырылуы, сіңірдің созылуы, жұмсақ ұлпалардың ажырауы (бұлшық еттің, жүйкенің, сіңірдің), буын мен сүйектің зақымдануы жатады (буынның таюы, сүйектің сынуы). Ашық зақымдану бұл органдар ұлпаларының зақымдалуы, артынша тері жамылғылардың кілегейлі қабықтардың тұтастығы бұзылады (жарақаттар, сүйектің ашық сынуы). Организм ұлпасында бір сәтте, кездейсоқ, қатты әсер ету нәтижесінде пайда болған зақымдану қатты жарақат деп аталады, аз күштің көп мәрте және тұрақты әсерінен пайда болған жарақат созылмалы жарақат деп аталады. Кез-келген жарақат бір орындағы ұлпалардың бұзылуымен қатар организмде басқа да белгілі бір жалпы өзгерістерді тудырады (жүрек-тамыр қызметінің, тыныс алудың, зат алмасуының бұзылуы). Бұл құбылыстар орталық нерв жүйесінің тітіркенуінен, қанның кетуінен, өмірлік маңызды органдардың зақымдалуынан, уланудан пайда болады. Қатты сырқырататын және қан көп кеткен ауқымды зақымдану кезінде сырқаттың жалпы жағдайы өте жедел және күрт нашарлайды. Жаралар. Жаралар инфекциясы. Жаралар тері жамылғысының терідегі кілегейлі қабықтың тұтастығы бұзылып, ұлпалардың механикалық зақымдануынан пайда болады. Жаралар жеңіл және терең болып бөлінеді. Терең жарақаттану кезінде терінің астындағы клеткалар ғана емес сондай-ақ бұлшық ет, сүйек, жүйке, сіңір, байлам, ірі қан тамырлары зақымданады. Жарақаттағыш зат дененің ішіне – кілегейлі қабыққа, бас сүйектің қуысына және т.б. енуі мүмкін осындай бойлай салынған жарақат ішкі органдарды зақымдайды. Қан кету дегеніміз - зақымдалған қан тамырларынан қанның шығуы. Қан кету - ең қауіпті және өмірге тікелей қауіп төндіретін жарақаттың асқынуы. Зақымдалған тамырдың сипатына байланысты қан кетулер артериялық, веноздық, капиллярлық және паренхималық болып бөлінеді. 1. Алғашқы дәрігерге дейінгі медициналық көмек – бұл: А. ауруханада білікті дәрігерлердің көмегі; В. оқиға орнында куәгерлердің көмегі; С, оқиға орнында білікті дәрігерлердің көмегі; Д. ауруханада жоғары білікті дәрігерлердің көмегі; Е. стационардағы фельдшерлер мен мейірбикелердің көмегі. 2. Ашық жараны қалай өңдеген (емдеу) дұрыс болады? А. жараның айналасындағы кірді абайлап алып тастаңыз, оның шеттерінен теріні тазартып, жараның бетіне және терінің тазартылған бөлігіне йод тұнбасын жағыңыз; В. жарадан құмды, лайды, тасты және т.б. заттарды мұқият алып тастаңыз және жараның бүкіл бетіне йод тұнбасын жағыңыз; С. жараның айналасындағы лас кірді абайлап алып тастаңыз, оның шеттерінен теріні тазартып, жараның айналасындағы аймаққа йод тұнбасын жағыңыз, таңғыш салыңыз; Д. жараның айналасындағы кірді абайлап алып тастаңыз, оның шеттерінен теріні тазартып, жараның бетіне және терінің тазартылған аймағына көк дәрі (зеленка) тұнбасын жағыңыз; Е. зақымдалған аймақты арақпен шайыңыз, йод жағыңыз. 3. «Ауыздан ауызға» тәсілімен өкпені жасанды желдету кезінде: А. зардап шеккен адамның иегін алға қарай тартыңқырап, басты шүйдеден артқа қарай шалқайту керек; В. зардап шегушінің басын артқа шалқайту; С. зардап шегушінің басын артқа шалқайту; Д. зардап шегушінің басын алға еңкейту; Е. зардап шегушіні бүйіріне арай жатқызу. 4. Артерия тамыры зақымдалған кездегі қан кетуді қалай тоқтатуға болады? А. жарақат алған жердің үстіңгі жағына жгут салыңыз; В. жарақат алған жердің астына жгут салыңыз; С. жарақат алған жерді таңғышпен қысып байлаңыз; Д. қан кеткен аймақты шүберекпен мықтап байлаңыз; Е. жараны кәдімгі таңғышпен байлаңыз. 5. Веноздық қан кетуді қалай тоқтатуға болады? А. жараның үстіне жгут салыңыз; В. қысым таңғышын салыңыз; С. жараны спиртпен сүртіп және стерильді шүберекпен жабыңыз; Д. жарақат алған жердің астына жгут салыңыз; Е. спиртпен зарарсыздандырыңыз және йод жағыңыз. |
| 0 | 1-C, 2-E, 3-С, 4-Е, 5-А |
| 0 | 1-А, 2-В, 3-В, 4-С, 5-С |
| 0 | 1-Е, 2-Е, 3-E, 4-C, 5-Е |
| 0 | 1-D, 2-А, 3-E, 4-Д, 5-А |
| 1 | 1-В, 2-С, 3-А, 4-А, 5- В |