Файл: Туберкулез ке таралан жпалы ауру. Жпалы ауру ауру адамнан немесе жануардан сау адама берілетін ауру.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.10.2023
Просмотров: 25
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
КІРІСПЕ
Туберкулез – кең таралған жұқпалы ауру. Жұқпалы ауру – ауру адамнан немесе жануардан сау адамға берілетін ауру.
Кең таралған және көп жағдайда ұзақ мерзімді ауру бола отырып, туберкулез ең өнімді жастағы - 18 жастан 40 жасқа дейінгі адамдардың денсаулығын жоғалтудың жалпы себебі болып табылады. Жыл сайын әлемде туберкулездің 8 миллион жаңа жағдайы тіркеліп, одан 3 миллион адам қайтыс болады.
Туберкулез көбінесе дамушы елдерде және әсіресе халықтың материалдық қауіпсіздіктен, жиі жұмыссыздықтан, дұрыс тамақтанбаудан, денсаулыққа зиянды және қиын еңбек және тұрмыс жағдайларынан және т.б. зардап шегетін топтарында жиі кездеседі.
Елімізде 1991 жылға дейін халықтың экономикалық әл-ауқаты мен оның мәдени деңгейінің жақсаруына, еңбек және тұрмыс жағдайының жақсаруына, балалардың денсаулығын кеңінен қорғауға және алдын алу және емдеуге арналған арнайы шараларды жүзеге асыруға байланысты туберкулезбен ауыру тұрақты түрде төмендеп отырды.
Соңғы жылдардағы әлеуметтік-экономикалық қайта құрулар халықтың өмір сүру жағдайының нашарлауына және соның салдарынан туберкулезбен сырқаттанушылықтың артуына әкелді.
Туберкулезбен күресу үшін дәрі-дәрмек жасаудағы елеулі жетістіктер бұл аурудың қазіргі уақытта толығымен емделуіне ықпал етті. Туберкулезбен ауыратын науқастарды ерте анықтау өте маңызды. Науқастарды аурудың бастапқы кезеңінде анықтау пайда болған ауруды тез арада жоюға және тұрақты сауығуға қол жеткізуге мүмкіндік беретін емдік және профилактикалық шараларды жүзеге асыруды айтарлықтай жеңілдетеді.
Денсаулыққа қатысты шағымдарыңыз болса, ең алдымен дәрігермен кеңесу керек. Халық арасында туберкулез және онымен күресу шаралары туралы білімді таратудың да маңызы зор.
Отандық медицинаның негізгі бағыты – аурудың алдын алу, оның ішінде халық арасында туберкулездің таралуы. Әр адам туберкулездің не екенін және бұл аурудан өзін қалай қорғау керектігін білуі керек.
Туберкулез профилактикасы жөніндегі іс-шараларды жүргізу тәртібі
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-214/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 30 қарашада № 21695 болып тіркелді. Аурудың алдын алу мақатында алғашқы қадамдар баланың дүниеге келуінен басталады. Ұлттық екпелер күнтізбесіне сәйкес туберкулез ауруларының профилактикасы және алдын алу мақсатында жаңа туған дені сау балаларға, медициналық қарсы көрсетілімдері болмаған кезде, туғаннан кейінгі алғашқы 2-4 тәулікте перинаталдық орталықтың (босандыру бөлімшесінің) егу кабинетінде "Кальметт-Герен бациллалары" вакцинасымен (бұдан әрі – БЦЖ вакцинасы) вакцинациялау жүргізіледі. Профилактикалық екпелерді жоспарлау, ұйымдастыру және жүргізу Кодекстің 98-бабы 1-тармағының
2) тармақшасына сәйкес жүргізіледі. Туберкулезге қарсы профилактикалық екпелер (БЦЖ вакцинасын вакцинациялау және ревакцинациялау) оларға қоса берілетін нұсқаулықтарға сәйкес жүргізіледі. БЦЖ вакцинасы сол жақ иықтың сыртқы бетінің жоғарғы және ортаңғы үштен бір бөліктерінің шекарасында нұсқаулықта аталған мөлшерде тек қана тері ішіне егіледі. БЦЖ вакцинасымен туберкулездің профилактикасына қарсы көрсетілімдер:
1) туа біткен иммун тапшылығы;
2) туыстықтың бірінші дәрежесіндегі адамдарда анықталған БЦЖ вакцинациясына генерализацияланған инфекция;
3) адамның иммун тапшылығы вирусы немесе жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы (бұдан әрі – ЖИТС);
4) шала туылу – дене салмағы 2000 грамнан кем немесе гестациялық жасы 33 аптадан кем;
5) орталық нерв жүйесінің зақымдануы – асфиксия және неврологиялық симптоматикасы бар туу жарақаттары (орташа ауыр және ауыр дәрежелі);
6) құрсақішілік инфекция (цитомегаловирус, токсоплазмоз, хламидиоз, туберкулез), жаңа туған нәрестелердің сепсисі;
7) жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы (орташа, орташа ауыр және ауыр түрлері);
8) субфебрильді температурамен және жалпы жай-күйінің бұзылуымен қатар жүретін ауырлығы орташа және ауыр дәрежедегі аурулар;
9) қызба. БЦЖ вакцинасы жасалмаған нәресте перинаталдық орталықтан (босандыру бөлімшесінен) ата-аналарының және бірге тұратын барлық адамдардың туберкулезге тексерілгендігі туралы МСАК көрсететін ұйым берген анықтама негізінде ғана шығарылады. Перинаталдық орталықта (босандыру бөлімшесінде) БЦЖ вакцинасымен егілмеген балаларға МСАК көрсететін ұйымдарда екі айға дейін Манту сынамасын қоймай, екі айдан кейін – теріс нәтиже болған кезде жасалады. Анасы туберкулездің белсенді түрімен ауырған жағдайда, бактерия шығаратынына және дәрілік сезімталдығына қарамастан, нәресте туа біткен туберкулездің бар-жоғына зерттеп-қаралады (мүмкіндігінше плацента зерттеледі). Сезімталдығы расталған немесе анықталмаған туберкулездің белсенді түрімен ауыратын анадан туған нәрестеде туберкулез жоққа шығарылған уақытта, ол оқшауланады және оған профилактикалық ем жүргізіледі (3 ай):
1) 3 ай профилактикалық емнен кейін Манту сынамасы жасалады. Манту сынамасы теріс нәтижелі болса, БЦЖ вакцинасымен вакцинациялау жүргізіледі, анасынан иммунитет түзілгенге дейін тағы 2 ай бойы оқшауланады;
2) Манту сынамасы оң нәтижелі болса, изониазидпен профилактикалық ем 6 айға дейін созылады.
Көптеген дәрілерге көнбейтін туберкулездің және ауқымды дәрілерге көнбейтін туберкулездің белсенді түрі бар анадан туған нәрестеде туберкулез жоққа шығарылған кезде, БЦЖ вакцинасын вакцинациялауға рұқсат етіледі, бұл ретте баланың иммунитеті қалыптасуы үшін 2 ай кезеңіне оқшауланады. БЦЖ вакцинамен туберкулездің профилактикасы мақсатында ревакцинациялаужүргізіледі.
Сирек жағдайларда БЦЖ вацинасын енгізгенде төмендегі мынадай нысандағы түрде жағымсыз құбылыстар болуы мүмкін:
1) аймақтық лимфаденит;
2) тері астылық суық абсцесс;
3) беткей жара;
4) келоидты тыртық;
5) диссеминирленген БЦЖ инфекциясы – сүйек жүйесінің зақымдануы (БЦЖ оститтер). МСАК көрсететін ұйымдарында диагностиканың молекулалық-генетикалық әдісі және қақырыққа микроскопиялық зерттеу адамдарға екі аптадан артық жалғасатын жөтел (жөтел туберкулездің өкпелі (жұқпалы) түрі бар науқастардың басты симптомдары болып табылады) және төменде санамаланған клиникалық симптомдардың бірі немесе бірнешеуі болған кезде жүргізіледі:
1) салмақ тастау;
2) тершеңдік;
3) кеуде қуысындағы ауырсыну;
4) қан түкіру;
5) жалпы әлсіздік және тез шаршау;
6) ұзақ уақыт бойы дене қызуының көтерілуі.
Белсенді туберкулезді емдеу
Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерді емдеу үздіксіз екі кезеңде жүргізіледі:
1) бірінші кезең: қарқынды кезең – стационарда жүргізіледі, кейіннен, қақырық конверсиясына қол жеткізгеннен кейін амбулаториялық жағдайда жалғастырылады. Бактерия бөлмейтін пациенттер бастапқыда орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссияның шешімі бойынша амбулаториялық, сондай-ақ стационарды алмастыратын жағдайларда емделуге жіберіледі. Бактерия бөлетін пациенттерді жеке айғақтары бойынша үйде немесе стационарды алмастыратын жағдайда емдеуді, сондай-ақ туберкулез микобактерияларына қақырық жағындысын кезектен тыс зерттеу негізінде (әрбір 10 күн сайын) қарқынды фаза аяқталғанға дейін пациенттерді амбулаториялық емдеуге ауыстыруды, стационарды алмастыратын технологияларды немесе бейнебақылау емдеуді пайдалану мүмкіндігін орталықтандырылған дәрігерлік-консультациялық комиссия шешеді;
2) екінші кезең: қолдау фазасы – амбулаториялық, стационарлық алмастыратын жағдайларда жүргізіледі. Қолдау фазасын клиникалық және әлеуметтік көрсеткіштерге сәйкес стационарда жүргізуді орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия шешеді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Туберкулез проблемасы денсаулық сақтау жүйесінің қадағалауынан шығып және елдегі демографиялық жағдайға ауыр зардаптар әкелуде.
Елімізде туу деңгейі өте төмен деңгейде болғандықтан, туберкулезден болатын өлім-жітімнің артуы алдағы онжылдықта халық санының жоғалуын еселей алады. Негізгі ескеру қажет факт осы жұқпалы аурудың құрбандары еңбекке қабілетті жастағы ер адамдар болып табылады, бұл олардың еңбек қызметіне қатысуын шектейді және ұлттық байлықты молайтуға қосатын үлесін азайтуда. Бұл болашақ өлім-жітімнің теріс тенденцияларының артуы жұмыс күшінің қалыптасуы мен құрамына өте теріс әсер етуі мүмкін.Мұқтаж адамдар санының артуы ұзақ мерзімді терапия дәрі-дәрмектің қымбаттауына әкеледі.
Мынадай клиникалық түрлері бар туберкулездің жаңа жағдайлары
туберкулездің асқынған жағдайлары болып есептеледі:
1) жітілеу және созылмалы диссеминирленген туберкулез;
2) асқынған ағымды туберкулезді менингит;
3) казеозды пневмония;
4) өкпенің фиброзды-кавернады туберкулезі;
5) асқынулары бар өкпеден тыс туберкулез.
Туберкулез микобактериясының жұғуы алғаш рет айқындалған адамдарға латентті туберкулез инфекциясын профилактикалық емдеуі туберкулезді рекомбинанттық аллергенге оң нәтиже болған кезде тағайындалады, теріс болған кезде жүргізілмейді.
Туберкулез және көптеген және ауқымды дәрілерге көнбейтін туберкулез диагнозын қоюды, барлық жағдайларды тіркеуді, емдеу тәсілі мен диспансерлік қадағалауды айқындауды орталықтандырылған дәрігерлік-консультативтік комиссия шешеді.
Орталықтандырылған дәрігерлік-консультативтік комиссияның құрамына: төраға (фтизиопульмонологиялық ұйымның басшысы), төрағаның орынбасары, мүшелері (ұйымдастырушылық-әдістемелік бөлімнің, туберкулезбен, көптеген және ауқымды дәрілерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын науқастарды, оның ішінде балаларды емдеуге арналған бөлімшелердің меңгерушілері, провизор (дәрілік үйлестіруші және хатшы) кіреді.
Туберкулезбен ауыратын науқастардың медициналық құжаттамасын орталықтандырылған дәрігерлік-консультативтік комиссияның отырысына МСАК көрсететін ұйымның фтизиатр дәрігері, фтизиопульмонология орталығының стационарында болған жағдайда – емдеуші дәрігер ұсынады. Жағдайды талдау жағдайды ұсынуды, талқылауды және шешім қабылдауды қамтиды. Туберкулезбен ауыратын науқастардың нақты тұратын мекенжайы, оқу орны, әскери қызметін өтеу орны, түзету мекемесінде болуы ескеріле отырып, тұрақты тіркелген мекенжайына қатыссыз МСАК көрсететін ұйымдарға есепке және диспансерлік бақылауға алынады,.
Туберкулез диагнозы бар науқастарды тіркеу екі санат бойынша жүзеге асырылады:
1) сезімтал туберкулез – бактерия бөлетін немесе бактерия бөлмейтін өкпе және өкпеден тыс сезімтал туберкулездің барлық жаңа және қайталанған жағдайлары;
2) дәрілерге көнбейтін туберкулез – дәрілерге көнбейтін туберкулезбен зертханалық расталған туберкулез жағдайлары.
Тіркеу кезінде сезімтал туберкулез науқастары мынадай типтерге бөлінеді:
1) "жаңа жағдай" - бұрын ешқашан туберкулезге қарсы препараттарды қабылдамаған немесе оларды бір айдан кем уақыт қабылдаған науқас;
2) "рецидив" – бұрын бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен емдеудің толық курсын қабылдап, "сауықты" немесе "ем аяқталды" деген ем нәтижесі анықталған науқаста кейіннен бактерия бөлу анықталған пациент;
3) "сәтсіз ем" – бірінші қатардағы туберкулезге қарсы препараттармен бірінші немесе қайта жүргізілген емдеу курсы сәтсіз болған пациент;
4) "үзілістен кейінгі ем" – қақырық микроскопиясының нәтижесі оң және емін 2 ай және одан да астам уақытқа үзгеннен кейін қайта бастаған пациент;
5) "ауыстырылды" – Кодекстің 7-бабының 31) тармақшасына сәйкес белгіленген нысан бойынша туберкулезбен ауыратын науқасты аударуға жолдамамен және ол туберкулезбен науқас ретінде тіркелген амбулаториялық картасынан немесе сырқатнамасынан үзінді көшірмемен емдеу немесе емдеуді жалғастыру үшін басқа ұйымнан (мекемеден) келген пациент. Емдеу аяқталғаннан кейін оның нәтижесі бастапқы тіркеу ұйымына жіберіледі;
6) "басқалар" – жоғарыда аталған типтерге сәйкес келмейтін туберкулездің барлық қайталанған түрлерін қамтиды (бактерия бөлмейтін өкпе туберкулезі мен өкпеден тыс туберкулез). Мұндай әрбір жағдай диагноз гистологиялық және/немесе бактериологиялық әдістермен дәлелдеуді талап етеді.