ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 1364
Скачиваний: 28
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
54.Бар болып отырған және болуы тиіс. Адамгершілік ережелері және құқық ережелері.
«Жоқтан бар болмайды, бар нәрсе жоқ болып кетпейді» деп айтылады. Қазіргі заманда бұл қағида қаншалықты дұрыс?
Француз ғалымы Лавуазьенің[1] бұл сөзі бар болғаны жорамал ғана. Оның ойынша, «материя тек энергиядан құралған, ол энергияның кеңістіктегі жиынтық пішіні болып табылады. Материя-энергия, энергия-материя негізінде бұл айналмалы құбылыс осылайша жалғаса береді. Олай болса, бар нәрсе жоққа, жоқ нәрсе барға айналмайды. Мәселен, адамдар өлгеннен кейін шіріп топыраққа айналады. Осылайша болмыстарын топырақ ретінде онан әрі жалғастыра береді. Күндегі гидроген гелийге айналар болса, одан тарайтын сәуле радиация немесе түрлі толқындарға айналып, жеті қабат көкке тарайды немесе басқа аспан жүйелеріне дейін жетеді. Олар да өз ерекшеліктеріне қарай бұдан пайдаланады. Яғни, өзгеретін тек заттардың пішіні ғана, ал өздері ешқашан жоқ болмайды.
Адамгершілік ережелері.
Белгілі бір іс-әрекеттің адамгершілік таңдау жасауын талап ететін жақсылық пен жамандық критерийлеріне бағытталуының қажеттілігі.Мұнда индивидтің қолданатын жақсылық пен жамандық критерийлерінің шектелгендігін көрсету маңызды болып отыр.Әлеуметтік қызмет саласындағы маман өзінің іс-әрекеттерін адамгершілік тәжірибеде қолдануға міндетті
Құқық пен моральдың бірлігі мен өзара байланысы олармен анықталады: Әлеуметтік нормалар жүйесінде олар әмбебап ретінде әрекет етеді және тұтастай алғанда бүкіл қоғамға әсер етеді. Олардың бір реттеу объектісі бар, яғни қоғамдық қатынастар. Олардың мақсаты ортақ, яғни адамның мінез-құлқын реттеу, азаматтық қоғамды қалыптастыру, құқықтық мемлекет құру. Жеке бас бостандығының қатаң шекарасын анықтаңыз. Мәдениеттер мен өркениеттің жетістігі болып саналады. Олар бірдей рухани және әлеуметтік-экономикалық қатынастарға негізделген. Сайып келгенде, олар қоғамнан келеді. Құқық пен моральдың айырмашылығы Құқық пен моральдың айырмашылығын былай деп атауға болады: Шығу (адамгершілік қоғаммен, ал құқық – мемлекетпен бірге пайда болады). Көрініс формасы (адамгершілік қоғам санасында, ал құқық жазбаша нысаны бар арнайы нормативтік актілерде қамтылған). Қолдану аясы (адамгершілік барлық дерлік қоғамдық қатынастарды реттеуге қабілетті, ал құқық - тек ең маңыздысы және реттей алатындары; яғни сән, талғам, махаббат, жолдастық, достық және т.б. сияқты қатынастарды ретке келтіру мүмкіндігінсіз) ( моральдық нормалар іске асырылған сайын, құқық нормалары – нақты белгіленген уақытта қолданысқа енгізіледі). Қамтамасыз ету жолы (моральдық нормалар әлеуметтік ықпал ету шараларымен, ал құқықтық – мемлекеттің ықпал ету шараларымен қамтамасыз етіледі). Бағалау критерийлері (моральдық нормалар қоғамдық қатынастарды жақсылық пен жамандық, әділетсіздік пен әділеттілік тұрғысынан реттейді, ал құқықтық нормалар – заңды және заңды емес, заңды және ондай болмау тұрғысынан). Біртектілік сипаты (бір елдің шеңберінде бір ғана құқық нормасының болуына жол беріледі, бірақ бірқатар моральдық нормалар – жалпы қоғамның, сондай-ақ әлеуметтік топтардың, таптардың, кәсіби қабаттардың және т.б. .).
Парыз'>55.Негізгі этикалық категориялар (парыз, игілік, мән және қажеттілік, ар-ұят, еркіндік).
Парыз (араб.: فرض фарз) - анық, бұлтартпас дәлелдермен әмір етілген діни іс-әрекеттер мен міндеттер. Мәселен, дәрет алу, намаз оқу, ораза ұстау, зекет беру. Парыз өз ішінде «айн» және «кифая» болып екіге бөлінеді: «Айн парыз» - әрбір мұсылманға тікелей жүктеліп, өтеуге борышты парыздар. Мұсылман бұл парыздарды жеке өзі орындауға тиіс. Намаз бен ораза секілді. Біреудің парызын басқа біреу етей алмайды.
Игілік – ырыздықты, рухани және мәдени байлықты білдіретін жалпы ұғым; адамның белгілі бір қажеттерін қанағаттандыратын, оның мүддесіне, мақсаты мен ниетіне сәйкес келетін нәрселер.
Мән - адамның іс-әрекеті барысындағы заттардың, құбылыстардың маңыздылығы, мәңділігі.
Қажеттіліктер - жеке адамның, әлеуметтік топтың, қоғамның тіршілік әрекетін қамтамасыз ету үшін объективті түрде керек нәрсеге мүқтаждық; белсенді әрекеттің ішкі қозғаушысы. Қажеттіліктер субъект пен оның қызметінің өзара байланысын көрсетеді, әуестіктен, мүдделерден, мақсаттардан және мінез-құлықтан көрініс табады. Қажеттіліктер - адам тұлғасының, қоғамның жалпы өмір сүруін және дамуын қолдау үшін объективті кажетті нәрселерді кажетсіну.
Ар - ұят түсінігін иеленуші жеке адам болып саналады. Ар - ұят "адамның жеке өмірінің әр түрлі оқиғаларын көре білу, бағалай білу және оған қайғыра білу қабілеті". Жоғары моральдық құндылықтар деңгейінде барлығы ар - ұятпен бағаланады. Психологиялық ұят ар
- ожданды алдын ала анықтайды, ал ұят пен борыш өзара әрекетіндегі адамгершілік пен мақсатқа ұмтылудың негізгі реттеушісі десек болады. Осы кәсіби мақсат "адамның кәсіби жетілу процесімен бірге" қалыптасады. Кәсіби ар - ұят өз кезегінде осы процестің табысты жағдайы болып табылады.
Еркіндік — адамның немесе жеке ұлттың, халықтың өз мүдделері мен мүмкіндігіне сай әрекет етіп, өз қалауын жүзеге асыруы. Адамдар өз әрекеттерінің объективті жағдайларын қалауынша таңдап алуға ерікті емес, алайда олар нақтылы және салыстырмалы еркіндікке ие. Ғылыми-техникалық ілгерілеу әрбір адамға, әлеуметтік топқа, тұтас ұлтқа қызмет ете отырып, олардың табиғаттың объективті заңдарын игеруіне, іс жүзінде қолдануына жәрдемдеседі.
56.Адамгершіліктің алтын қағидасы (Конфуций) және бұлжымас императиві (И.Кант).
Неліктен адамгершіліктің алтын ережесі, шын мәнінде, алтын деп аталады? Бәлкім, ол барлық діндерді алтын жіптей өткізетіндіктен және көптеген көне кітаптарда кездеседі. Немесе әдептің алтын ережесі алтын металдардың ең құндысы болғаны сияқты нұсқаулардың ішіндегі ең маңыздысы болғандықтан осылай аталған шығар.Адамгершіліктің алтын ережесі: басқаларға өзіңе қалай қарағыңыз келсе, солай қарым-қатынаста болыңыз. Бұл сөздер әртүрлі нұсқаларда жиі әртүрлі Ізгі хабарларда Исаға қатысты. Сондай-ақ бұл сөздерді елші Пауыл, Жақып және басқалар айтқан. Мұхаммед пайғамбар да дәл осылай үйреткен: ол адамдар өзімізге ұнайтын нәрсені істеу керек, ал өзіміз қаламайтын нәрсені істеуден аулақ болу керек деген. Оның үстіне Мұхаммед пайғамбар оны иманның басты қағидасы деп атаған. Негізінде ол дұрыс.Басқалармен үйлесімді қарым-қатынас принципін қысқаша қалыптастыруға мүмкіндік беретін ереже дұрыс киіну, қанша уақыт намаз оқу және қай қолмен тамақтану туралы нұсқаулардан әлдеқайда маңызды.
Өйткені көршімізді жек көріп, оған жамандық тілесек, мұның барлығын сақтаудың еш мәні жоқ. Иса бұл туралы да былай деді: “Мен сендерге жаңа өсиет айтамын: бір-біріңді сүйіңдер. Мен сендерді қалай сүйсем, сендер де бір-біріңді солай сүйіңдер”.
Канттың категориялық императиві
Категориялық императив – адамзат санасында өмір сүретін адам мінез-құлқының мәңгілік, өзгермейтін заңы мен идеалы. Бұл біздің ішіміздегі моральдық заң, оны белгілі бір әрекеттерді жасағанда басшылыққа аламыз. Қазіргі кезде Канттың моральдық заңы (категориялық императив) былай түсініледі: адам өз іс-әрекеті бәріне үлгі болатындай әрекет етуі керек; басқа адамға құрал ретінде емес, тек мақсат ретінде қарау.
57.Әлеуметтік философияның пәні.
«Әлеуметтік философия» терминін айналымға қашан және кім енгізгені туралы дөп басып, дәл жауап беру қиын. Біздің ойымызша оның философияға енуі ХІХ ғасырдың екінші жартысы – соңғы ширегінде іске асуы мүмкін. Бұл мәселенің шешімі әлеуметтік философия немен айналысатынын., пәндік ерекшеліктерін, оның философиядағы орны мен негізгі функцияларын талдауға онша ықпалын тигізе қоймайды. Бұл сала қоғамдық өмірдің мәні және іргелі заңдылықтарымен, социум болмысының логикасымен, қоғам мен тұлғаның өзара байланысы және өзара қатынастарымен, жалпы әлеуметтік таныммен қатар, қоғам мен адам туралы философиялық пайымдар принциптері және логикасы, заңдылықтары, ерекшеліктерімен байланысты болды. Осы сала әлеуметтік философия деп атала бастады.
58.Қоғам философиялық ұғым ретінде.
Бүгінгі қоғам анықтамасы көп қырлы. Бірнешеуіне тоқталайық: қоғам – бұл барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы. Қоғам дегеніміз адамдардың алуан түрлі саналы іс-әрекеті мен қызметінің нәтижесінде қалыптасқан адамдар бірлігі. Адамдар қоғамда өмір сүріп әрекет етеді, ол қоғамның ажырамас бір бөлігі және оған тәуелді. Адамзат қоғамы – табиғаттың ерекше бөлігі, ол табиғаттың ұзақ уақыт эволюциялық даму нәтижесінде пайда болады. Адамзат қоғамы әлемдегі барлық тірі жүйенің ең жоғарғы сапалы даму дәрежесінің көрсеткіші. Жалпы алғанда, қоғамның жалпы анықтамасы былай көрінеді: қоғам – бұл адамдар мен оларға тән қоғамдық қатынастардың тарихи қалыптасқан нысандарының жиынтығы.
Қоғамды зерттеу кезінде оның көптеген қарым-қатынастары мен интерпретациясы бар деп санауға тура келеді. Әртүрлі, көбінесе қарама-қайшы және бір-бірімен үйлеспейтін қоғамның теориясы мен модельдері, оның құрылымы, элементтері, ерекшеліктері бар. Қоғамның философиялық ұғымы екі басты белгіні қамтиды:
- қоғам табиғаттың оқшауланған бөлігі;
- тұтас байланысты бола отырып, бұл бөлік өзінің ерекше заңдары бойынша дамиды.
59.Антикалық философиясындағы әлеуметтік ой: Платонның идеалды мемлекеті, Аристотельдің «Политикасының» негзгі тұжырымдамалары. Адам саяси жануар ретінде.
Қоғамдық құбылыстарды, процестерді, тарихты танып білуде, өзгертуде философия тарихында материализм мен идеализм арасында ұдайы қарама - қарсы күрес болып келді. Жалпы алғанда, ғылым қоғамды, оның даму заңдарын дұрыс, объективті тұрғыдан түсіндіруге ұмтылса, идеализм, керісінше, ғылымға жат, қоғамдық тәжірибеге тырысады. Өйткені, бұл бағыттарды қолдаушы қоғамда әртүрлі әлеуметтік таптар мен топтар болады. Егер ғылымды әр уақытта қоғамның прогресшіл, демократиялық таптары мен топтары қолдаса, идеализмді кертартпа әлеуметтік элементтер жақтайды. Қоғамның ілгерілеп дамуы, таптардың пайда болуы, ой еңбегі мен дене еңбегінің бөлінуі, еңбекші бұқараны қанаудың күшеюі қоғам туралы ой-пікірлерді, идеяларды одан әрі дамыта, тереңдете түсті. Құл иеленушілер, феодалдар, буржуазия өкілдері өндіріс құрал-жабдықтарын толық иеленіп алып, дене еңбегінен біржола аулақтады. Бұдан кейін үстем таптар мен олардың идеологтары өздері өмір сүріп отырған қоғамды, таптардың арасындағы қалыптасқан қоғамдық-өндірістік қатынастарды қайткенде де сақтап қалып, оларды ұдайы жетілдіріп отырды, олардың мәңгілігін, өзгермейтіндігін дәлелдеуді мақсат етті. Бұрын айтылғандай, адамзат қоғамы - табиғаттың ерекше бөлігі, ол табиғаттың ұзақ уақыт эволюциялық даму нәтижесінде пайда болды. Адамзат қоғамы - әлемдегі барлық тірі жүйенің нәтижесі ең жоғары, ерекше сапалы даму дәрежесінің нәтижесі. Қоғам дегеніміз- адамдардың алуан түрлі саналы іс-қимылы мен қызметінің негізінде қалыптасқан тарихи қауымдастығы. Адам қоғамда өмір сүріп, әрекет етеді, ол қоғамның ажырамас бір бөлігі және оған тәуелді. Сондай-ақ, қоғам да адамдардан құрылады, адамдарсыз қоғам болмайды. Қоғамдық өмірге, оның дамуына байланысты көзқараста бұрын идеализм үстемдік етіп келді. Оның үш түрлі себептері бар. Біріншіден, адамдардың іс-әрекеті, олардың делебесі қозуынан, ал делебе қозу санадан басталады, олай болса, бәрін билейтін сана, деп қарады. Екіншіден, түрлі құбылыстардың ішкі заңдылықтарын ашып көрсете алмады. Сондықтан олардың себептерін кез келген кездейсоқтық жағдайларға таңып, метафизикалық пікірде болды. Мәселен, француз материалисті Гольбах жоғарыда келтіргендей өзінің «Табиғат жүйесі» деген еңбегінде қоғамдағы түрлі оқиғалар, сұрапыл соғыстардың, жақтық пен кеселдердің себебін жай механикалық материализм тұрғысынан түсіндірмек болды. Олай болса, тарихқа идеалистік көзқараста тек идеалистер емес, сондай-ақ ол кезде ғылымға сүйене алмаған материализм өкілдері де ұстанған. Үшіншіден, тарихты жасайтын жеке адамдар деп санады, халықтың шешуші рөлін түсінбеді. Ал XVIII ғасырдың аяғымен - XIX ғасырдың басындағы Францияда болған жағдайлар, айталық, бурбондар әулеті үстемдігінің құлауы. Мирабо партиясының өкімет басына келуі, оны ығыстырып якобиншілердің жеңуі. Робеспьердің өкімет басына келуі, одан соң құлауы, директорияның қалыптасуы. Наполеон Бонапарттың император болуы, оның құлауы, бурбондардың қайтып билік басына келуі, осылардың бәрі аз уақыт он шақты жылдар ішінде болып, Маркс пен Энгельсті ойға қалдырды. Егер тарихты жасайтын жеке адамдар болса, Жан Поль Марат, Дальтон, Робеспьер, Наполеон Бонапарт бірінен соң бірі неліктен шетінен құлап жатты, әр қайсысының тағдыры әртүрлі қасіретпен аяқталғаны неліктен? Олай болса, оның себебі,