ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 1358
Скачиваний: 28
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Буддизм (санскритше – बुद्ध धर्म, buddha dharma Будданың ілімі) — дүниежүзіне кеңінен таралған негізгі 3 діннің бірі. Б.з.б. V-VI Үндістанның бүгінгі Бихар штатында пайда болды. Буддизмнің негізін салушы Сиддхарта Гаутама деп есептеледі. Буддизм басқа ілім-танымдарды бойына оңай сіңірді және оның негізгі қағидасы жан иесіне жамандық жасамау болғандықтан, жер жүзіне соғыссыз тарады. Қазіргі кезде Буддизм дінін 1 млрдқа жуық адам ұстанады. Буддалық діни ілім көзқарастардың күрделі жүйесі б. т.
Негізгі бағыттары :
Хинаяна (Кіші күйме, Кіші жол)— буддалық қауымдар (сангхалар) біздің дәуіріміздің I—II ғасырларында бөлінгеннен кейін тараған ертедегі буддизмнің бұл ілімді махаянадан («үлкен шеңбер») айыру үшін алған атауы.
Махаяна (Ұлы күйме, Ұлы жол) — хинаянаның өте ертедегі буддизмінен біздің дәуіріміздің I—II ғасырларында бөлінген бағыт. Оның негізінде басты міндеті тіршілік иелерін жаппай қайғы қасіреттен құтқару болып саналатын көмекші-бодхиссаттвалар рөлі туралы мағлуматтар жатады. Махаянистік буддизмнің Орталық және , Шығыс Азияға тарауы, онда әр түрлі діндер мен сенімдердің тоқайласуы немесе өзара жарыса өмір сүруі нәтижесінде Будда ілімінің алғашқы мистикалық жағына, буддизмде әуелгі кезінде болмаған құдайлар мен тәңіриялардың пайда болуына айрықша бой ұру орын алды.
Ваджраяна - (Алмасты күйме, Алмасты жол) — махаяна буддизмінің тибеттік ламаизмде және буддизмнің Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азияның жекелеген мектептерінде кең тараған тантристік формасы.Өзіне буддалықтан сырт мағлұматтарды, жергілікті сенімдер мен діндерді біріктіру арқылы буддалық ілімді алғашқы қалпынан көп өзгертіп жіберіп отырды.
70.Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі ғылымның даму болашағы мәселелері.
Ғылыми-техникалық прогресс – ғылым мен техниканың бірегей, бір-бірімен сабақтаса, біртіндеп дамуы. Ол 16–18 ғ-лардағы мануфактуралық өндірістен, ғылыми-теориялық және техникалық қызметтер өзара жақындасып, тоғыса түскен кезден бастау алады. Бұған дейін материалдық өндіріс негізінен эмпирикалық тәжірибені, кәсіби құпияны қорландырып, машық-тәсілдерді жинақтау есебінен баяу дамып келді.
Толық емес!
71.Абай дүниетанымдағы Құдай және адам мәселесі.
Болмыс және Абсолют. Абай дүниетанымдағы Құдай және адам мәселесі
Онтология дегеніміз – болмыс туралы ілім. Бұл туралы түрлі пікірлер мен ойлар, анықтамалар бар. Болмыс - тарихи қалыптасқан терең мағыналы, кең ауқымды философиялық ұғым. Адамдар арасындағы қатынаста «болмыс» термині үш мағынада қолданылады. Болмыс, кең мағынасында, объективтік шындық. Болмыс - қоғам мен адамдар өміріндегі материалдық және рухани дүниенің қорытындысы. Болмыс - «өмір сүру» сөзінің синонимі. Жай күнделікті әңгімедегi «болу», терминіне сәйкес келеді.
Болмыс — тарихи қалыптасқан кең мағыналы, терең ауқымды философиялық ұғым. Әр заманда өмір сүрген ойшылдар бұл ұғымды көбінесе жүйелі философиялық толғаныстардың бастапқы негізі деп қараған. Осы уақытқа дейін де болмыс туралы бұл көзқарас өз мәнін сақтап келеді. Болмыс туралы философиялық мәселені түсіну үшін ең алдымен оның адамзаттың шынайы өмірінде қандай түбегейлі орын алатынын ұғыну қажет.
Адамның дүниеге қатынасының негізінде қандай құндылық жатса да, оның бастамасы — болмыс.
72.«Идея» ұғымы. Болмыс пен ойлау арақатынасы мәселесі. 6.Идея және рухани құндылықтар болмыс
Идея (гр. іdea – түсінік, елес, бейне) –
1) ой, түпкі ой;
2) бір нәрсенің (мысалы, көркем, ғылыми, саяси шығарма) негізгі ойы;
3) теориялық жүйенің, логикалық құрылымның, соның ішінде дүниетанымның негізінде жатқан анықтаушы түсінік;
4) нәрсе немесе құбылыс жөніндегі жалпы түсінік.
“Идея” терминін ең алғаш ежелгі грек ойшылдары Анаксагор мен Демокрит қолданған. Демокрит атомдарды идеялар деп түсіндірді. Платон болса, барлық заттардың түпкі тегі – мәңгі жоғалмайтын, заттардан тәуелсіз және тыс идеялар деп есептеді. Оның ойынша, идеялар заттардың алғашқы бейнесі, формасы, схемасы (эидос). Олар объективтік нәрсе, өйткені олар адамдардың санасында туатын ойлар мен бейнелер емес. Заттар да, адамдар да сол мәңгілік идеялар дүниесінің туындысы, соның көлеңкесі ғана. Идеялар ешбір өзгермейді, олар құдайлар дүниесі десе де болады. Заттар мен адамдар, олардың бейнелері мәңгі идеяларға тек біршама жақындауы, жанасуы мүмкін, бірақ еш уақытта бірдей болып, теңесе алмайды. Шын дүние – сол идеялар дүниесі. Ал заттар мен адамдар дүниесі құбылмалы, өзгеріп, айнып, жоғалып, қайтадан пайда болып жатады. Аристотель біртұтас дүниені идеялар мен заттар деп бөлуге қарсы шықты. Оның философиясында идеяның “форма” ұғымы негізгі рөлге ие болды.
Құндылық — бір заттың маңыздылығы, пайдалылығы. Сырттай құндылық зат не құбылыстың қасиеті болып анықталады. Алайда оның маңыздылығы
мен пайдалылығы табиғаттан, объекттің ішкі құрылымының әсерінен емес, адам болмысына енген, адам оған құштар не қажеттілік сезетін нақты қасиеттердің субъективті бағалануынан болады. Құндылықтар жүйесі адамның күнделікті қоғамдық не жеке тұрмыстық бағдарында, оның айналасындағы заттар мен құбылыстарға қарым-қатынасының орнауында орын алады. Мысалға, стақан сусын ішу құралы ретінде өз пайдалы қасиетін тұтынушы құндылығы ретінде, материалдық игілік ретінде көрсетеді. Еңбек өнімі және тауар айналымының заты ретінде, стақан экономикалық құндылық, бағалық ретінде болады. Егер стақан өнер заты болса, ол тағы да эстетикалық құндылық, көркемдікке ие болады.
73.Қазіргі ғылым және этика.
Ғылыми этика-қазіргі ғылымда бұл ресми жарияланған ережелердің жиынтығы, оларды бұзу әкімшілік талқылауға әкеп соғады. XIX ғасырдан бастап ғылыми қызмет Кәсіби болды. Ғылым этикасы Кәсіби этиканың түрі болды .
Қазіргі ғылыми этика мыналармен сипатталады: — әмбебап мақсат — объективті білім саласын алу және кеңейту; — төзімділік нормаларына сәйкес келеді . Ғалымның этикалық кодексінде утилитарлық емес, жоғары зияткерлік құндылықтар атап өтіледі. Сондай-ақ, ғылыми адалдық, кең жұрттың танымалдығы, танымалдығы ғана емес, «жақсы атауды» сақтау мәселелеріне ерекше рөл беріледі. XX ғасырда жағдай біршама өзгерді-қатаң талаптар аз, ғылым «Бай»болды.
Адамда биомедициналық зерттеулерді жүзеге асыруға байланысты туындайтын этикалық-құқықтық проблемаларды талдауға көшпес бұрын терминология мәселелеріне тоқтаған жөн. Халықаралық-құқықтық актілерде, ішкі құқық нормаларында, заң және медициналық әдебиетте біз зерттейтін құбылыстарды белгілеу үшін әр түрлі терминдер қолданылады.
Дамудың әр кезеңінде ғылыми таным өзінің ұйымдастырылуын қиындатты және сараланды. Қазіргі уақытта ғылыми пәндердің төрт негізгі блогы — математика, жаратылыстану, техникалық және гуманитарлық ғылымдар ұсынылған ғылымның тәртіптік ұйымы құрылды. Олардың арасындағы күрделі интегративті байланыстары бар пәндердің дамыған жүйесі пайда болды, олар бұрын қалыптасқан ғылымдарға әсер ете бастады. Ғылыми пәндердің әрқайсысының өзіндік ішкі дифференциациясы және өзіндік негіздері бар-зерттелетін шындықтың өзіне тән көрінісі, зерттеу идеалдары мен нормаларының ерекшелігі және оған тән философиялық және дүниетанымдық негіздер.
Қазіргі этика Бұл адамгершілік, парыз, бақыт, ізгілік және адамның мінез-құлқындағы дұрыс не бұрыс нәрсе зерттелетін философиялық пән. Оны 17 ғасырдың басынан 19 ғасырдың аяғына дейін уақытша орналасқан әр түрлі философтар ұсынады.
Қазіргі этикаға сілтеме жасағанда, бұл философиялық тұжырымдамалар тұрғысынан емес, уақыттық тұрғыдан қарастырылады, өйткені сол үш ғасырда көптеген философиялық теориялар жарыққа шықты.
Кейбір маңызды ағымдар: Гоббстың материалисті, Юм эмпиризмі, Иммануил Кантпен деонтологиялық немесе кезекші этика, Бентам мен Миллмен утилитарлы және Ницшенің нигилисті.
Алайда қазіргі этика шеңберінде моральдық сезім мектебінің бастамашысы Сафстсбери туралы да, интуициялық бағыттағы философтар туралы да айтпауға болмайды: Ральф Кудворт, Генри Мор және Самуэль Кларк, сондай-ақ Ричард Прайс, Томас Рейд және Генри Сидгвич.
Голландиялық еврей философы Бенедикт де Спиноза мен Готфрид Вильгельм Лейбництің маңыздылығын да ескермеуге болмайды. Сонымен қатар, философиялық дамуы кейіннен үлкен зардап шеккен екі тұлғаны еске түсіру маңызды: француз Жан-Жак Руссо және неміс Георг Вильгельм Фридрих Гегель.
74.Қазақстан ғылымы дамуының келешегі.
Ғылым мен инновациялық технологияның дамуы – халықтың тұрмыс жағдайының жоғары деңгейге көтерілуімен тікелей байланысты әрі ел экономикасының дамуы және қоғамның тұрмыс жағдайының артуы тұрғысынан да стратегиялдық маңызы зор. Елімізде жүргізіп келе жатқан ғылым мен жаңа технологияны дамыту саясаты осы бағытта қолға алынып келеді. Нақты айтар болсақ, ІЖӨ-нің ғылымға бөлініп отырған 0,13 проценттік қаржы көлемін, Ел дамуының 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған стратегиялық бағдарламасы бойынша, 2020 жылы 2%-ке жеткізу көзделіп отыр. Бұл – жоспарлы түрде кезең-кезеңмен жүзеге асатын шаруа. Елбасы Үкіметке алдағы 3 жыл ішінде жыл сайын қосымша кемінде 100 миллиард теңге қаражат бөле отырып, 5 жыл ішінде ғылым, білім, денсаулық сақтау салаларына барлық көздерден жұмсалатын қаражатты ІЖӨ-нің 10%-не дейін жеткізу керектігін тапсырды.
Жолдауда ел экономикасын көтеру мақсатында жасалған осындай маңызды қадамдардың бірі – индустрияландыру мәселесі. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бері, Елбасы мемлекеттің индустрия саласын дамытуды әрдайым назарда ұстап келеді. Қазіргі уақытта қандай ел болса да, ғылым мен технология саласында қол жеткізген жетістіктерін жаңа технология арқылы (инновация) көрсете алады. Олардың жаңа табыстарын білім мен жаңа технология арқылы үнемі қуаттап, демеп отырса ғана әлем нарығында басымдыққа ие болады. Сөйтіп ел экономикасын күшейтіп-қуаттандыруға қол жеткізеді.
Дамыған Батыс елдерінде мұны «Scientific support» («ғылыми демеу, қуаттау») деп атайды. Яғни, өндірісті ғылыми тұрғыдан демеу, ғылыми тұрғыдан сүйемелдеу деген сөз. Сатып алынған (трансферт) қандай да ең жаңа технология өнімі болса да, әрі кетсе 5 жылда ғылым мен технологияның тез дамуына байланысты тиімділік үстемдігінен айырылады. Сондықтан кез келген зауытты немесе фабриканы ғылыми тұрғыдан демеп сүйемелдеу арқылы өнімділігін жоғары деңгейде ұстап тұруға болады. Мысалы, АҚШ, Батыс Еуропа, Жапония, Оңтүстік Корея сияқты мемлекеттерде өңдеу, тауар шығару өндірісі осындай жүйеге негізделген. Ал керісінше, Оңтүстік-Шығыс Азия елдері ауылшаруашылық дақылдарынан жыл сайын 4-5 рет өнім алатынына қарамастан, кедейшілікте өмір кешуде. Себебі ол елдерде индустрия дамымаған, ал ол жағдай өз кезегінде жоғары техникалық білім мен ғылымның жетілмегендігіне байланысты орын алып отыр.
Индустрияның кенжелеп артта қалуы, өз кезегінде, жоғары техникалық білім мен ғылымның кері кетуіне әкеліп соғуы мүмкін. Технология және оның негізін қалайтын білімнің өндіруші күш халіне келуі қазіргі кезеңнің басты айырмашылығы әрі басымдығы болып отыр. Сондықтан «Ғылымсыз даму (прогресс) болмайды» – деген аксиоманы әрдайым естен шығармаған жөн.
Елімізде ғылым арқылы ең соңғы жетілдірілген технологияның берік тұғырын қалыптастырып, қарқындап дамуға жан-жақты алғышарттар жеткілікті. Соның бірі және бірегейі ретінде Қазақстанның Еуропа мен Азия арасындағы «Алтын көпір» болу мүмкіндігін атап өткенді жөн көреміз.