ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 1362
Скачиваний: 28
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Алайда негізгі өмір қайшылығы мынада: ешбiр рухани құндылык, идеал, ешкашанда толығынан емiрде iске аспайды. Оны ойшылдар сонау көне заманда байкап: «Бәрі де әбігерлік, әбігерліктің әбігерлігі», - деген болатын.
Сондықтан ол рухтың шынайы дуниедегі адамдар пендешілігіне қарап зарығып, зұлымдыкка былғанып жаткан дуниеге карсы шығып, оқтын-оқтын ің әмір көтерілуіне әкеледі. Осы тұрғыдан алғанда, адамзат тарихында өткен барлық ұлы революциялар рухтын эмiр алдына қойған талаптары мен шынайы өмірде калып каскан жағдайдын арасындағы қайшылықтың шегіне жетіп өршіген кезде пайда болатынын біз жақсы білуіміз керек. Бірақ бірде-бір қан қалың тарихта болған революция өзінің алдына қойған мақсат-мұратына толығынан жете алган жок. Көп жағдайда ол кантегiске, зардап шегуге, сәтсіздікке әкеліп, зұлымдықтың кейбір өршіп кеткен түрлерін жойғанмен, олардын орнына онын жаңа түрлерiн дүниеге әкелді.
15.Сананы онтологиялық мәселе ретінде түсіну.
Философия өз үш мәселені қамтиды. Олар: Онтология (емiр сүру. Гносеология (таным туралы ілім), Логика (ойлау жүйесі туралы ілім).
Онтология дегенiмiз - болмыс туралы ілім. Бұл туралы түрлі пікірлер мен ойлар, анықтамалар бар. Болмыс - тарихи қалыптаскан терең мағыналы, кең ауқымды философиялык ұғым. Адамдар арасындағы қатынаста «болмыс» термині үш мағынада қолданылады. Болмыс, кең мағынасында, объективтік шындык. Болмыс - қоғам мен адамдар өміріндегі материалдык және рухани дүниенің қорытындысы. Болмыс-өмір сүру сөзінің синонимі.Жай күнделікті әңгімедегі «болу», терминіне сәйкес келедi.
Философияда «болмыс» терминіне ерекше мән берiлiп, ол онтология категориясы Бұл философиянын адамның өмір сүруін қамтамасын тетін нақты шындық туралы болiмiнде айтылады. Адам, болып калыпт индивия релінде, жеке тіршілік иесi ретiнде әрекеттенеді. Оған: тұратын жері немесе тұратын үй-жайы; рухани атмосфера, психологиялық күйі, ерекшелiгi; iстейтiн iсi немесе жұмысы, қызметі, т.б. әсер етеді. Болу - өмір сүру. Адам өмірі бәріне де тауелдi уакыт пен кеңістікке, материалдық өндіріске, генетикасы мен әлеуметтік ортасына, т. б.Платон өзінің көптеген ізбасарлары секілді болмыс пен биболмыс мәселесін шешуге ұмтылады. Ол бойынша болмыс- бул идеялар (эйдостар), ал биболмыс - материя. Болмыс эйбос: идеалдык санадагы объект, таза мән, ол материалдық заттарға қатысты төрт қызмет атқарады: заттарга себеп, үлгі, түсінік және максат болады. Платон бiздiң кәдiмгi түсінігімізге қарамай, неге болмысты идея деп, ал биболмысты-материя деп санайты териалдык заттардың бүлiнуi мен жойылуы мүмкін, ал идеяна (эйдос) еш уақытта зақым келмейдi. Материалдық заттар кейде iрi немесе конкспе, жаман немесе жаксы болуы мүмкін, ал идеялар болса керісінше - азаймайды api кобеймейдi, жаксармайды және нашарланбайды, өзiнiң толық жағдайында өмір сүреді. Идея мангі, тұрақты, өзгермейтiн бiрлiкте, т.б. Бұл Парменидтін болмыска берген сипаттамаларына сәйкес, ол - элемнің негізі, бір абсолют. Ол абсолют -дүниенің бастамасы. Рухани болмыс.Дербес субъективтіжəне обьективтендірілген жеке кісілердің өмірлік піршілігінен, бөлінеді. Дербес рухани болмыс- жеке кiсiлердiң өмірлік тіршілігінен, кызметiнен бөліп алуға болмайтын рухани болмысы, адамдар өз қарым катынасын анықтап, оз ойлары мен сезімдерін бағдарлайды. Оған: адамның тіршілігінде,қимыл-әрекетінде, істеген iсiнде санадан пайда бола ке; ой елегi мен санадан өтпей дагдыга айналып, iстеле беретін санасыз әрекеттер жатады. Санасыздыктын негiзiнде саналы процестін басталуы акикат. Сана мен санасыздын бiрлiгiнде,шығармашылық шабыттың келуі,ғылыми,философиялық және сезімтал-әлеуметтік қатынас пен процесстердің көрініс табуы байқалады.
16.Сана фактілері. Сана феномендері.
Сана (ағылш. mind) – өзіне қатысты кез келген нәрсеге бағытталып, оны қайта бейнелей алатын, өз-өзіне айқын менталды феномендерді (mental phenomena) әйгілейтін түрлі қабілеттер кешені. Бұл қабілеттерге ойлау, қиял, жады, ерік және сезім қатарлылар жатады. Олар түйсіну, ауырсыну тәжірибесі, сенім, аңсар, ниет және эмоция секілді түрлі рухани феномендерді әйгілейді.
Менталды феномендердің түрлі қабаттағы өзара байланысты әртүрлі классификациялары ұсынылды. Әдетте олар сезімдік, болжамдық, ниеттенулік (intentional), ар-намыстық және кездейсоқ болуына орай түрлі топтарға жіктеледі. Сана дәстүрлі мәдениеттерде ерекше субстанция ретінде түсіндірілді, дегенмен қазіргі заман перспективасы көбінесе сананы адам мен жоғары деңгейлі жануарларға тән ішкі қасиет және қабілет ретінде қарастырады.
Сана проблемасындағы өзекті сауал ретінде "адамнан басқа болмыстың санасы бар ма?" және "дене мен сананың байланысы қалай болады?" қатарлыларды айтуға болады. Ал, оларға берілген адами анықтама адам таңдауына үлкен әсер етеді.
Сана, немесе діл
әдетте адам денесіне, материяға, немесе физикалық затқа салыстқарамалы айтылады. Бұл салыстырмалықтың табиғаты, әсіресе сана мен ми арасындағы байланыс мәселесі - тарихтағы әйгілі пікірталас түйіні болған сана-дене проблемасы деп аталады.[4] Дәстүрлі көзқарастар негізінен зердені бейфизикалық деп санайтын дуализмге, немесе идеализмге көбірек негізделеді.[4] Заманауи көзқарастар көбінесе физикализмге, немесе функционализмге негізделеді, олар бойынша сана мимен қарайлас нәрсе, немесе сананы нейрондар белсенділігі секілді физикалық құбылыстарға редукциялауға болады.[5] Дегенмен дуализм мен идеализмнің жақтаушылары әлі де көп.
Келесі бір сұрақ, қандай түрдегі болмыс санаға қабілетті екеніне қатысты.[6] Мысалы, сана тек адамға ғана тән бе? Кейбір, немесе барлық жануарларда, немесе барша тіршілік түрлерінде тегіс сана бола ма? Сана мүлде қатаң түрде анықталатын сипаттама ма? Сана кейбір адам жасаған машиналардың да қасиеті ме? тб.
Әртүрлі мәдени және діни дәстүрлер зерденің әртүрлі тұжырымдамаларын жиі пайдаланады, әрі түрлі қатысты сұрақтарға әртүрлі жауап береді. Кейбіреулер Сананы тек адамдарға ғана тән қасиет деп санаса, басқалары оны жансыз заттарға, хайуанаттарға және
киелі күштерге де ортақ қасиет деп санайды (мысалы, панпсихизм және анимизм).
френологиялық ми картасы[7]. Біртүрлі псевдоғылым болуына қарамастан, френология әдетте зерде функцияларын мидың белгілі бір бөліктерімен байланыстыруға алғаш әрекет жасаған ілім.
Өте ежелгі жазылған болжамдардың кейбіреулері, мысалы, Зороастр, Будда, Платон, Аристотель және өзге де ежелгі Грек, үнді, кейінірек Шығыстық және ортағасыр Еуропа философтары ілімдерінде сананы көбінесе жан, немесе рухпен бірдей етіп сипаттап, өлімнен кейінгі өмірге де, космологиялық және табиғи тәртіпке де қатысты теориялармен байланыстырады.
Фрейд пен Джеймс секілді психологтар және Тьюринг секілді компьютер ғалымдары сана табиғаты туралы ықпалды теориялар жасады. Жасанды интеллект саласы бейбиологиялық зерде мүмкіндігін қарастырды. Жасанды интеллект саласы кибернетикамен және