Файл: 5 сынып оушысы Таырыбы Компьютерді пайдасы мен зияны.docx

Ең бастысы, компьютер баланың денесіне қалай әсер ететінін және баланың денсаулығына зиян келтірмеу үшін монитордың алдында қанша уақыт өткізе алатындығын білу. Төрт негізгі зиянды фактор бар: көру қабілетіне, жасырын позаларға , психикаға әсері, сәулелер.

Олардың әрқайсысын рет-ретімен талдайық:

Көзге әсері

Компьютерде ұзақ жұмыс істеу визуалды шаршауға әкеп соқтырады. Бұл өз кезегінде көру өткірлігінің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Бала компьютерде 10-25 минут шамасында уақыт өткізе алады, содан кейін үзіліс жасап, көзге кішкене жаттығу жасауымыз керек.
Жасырын позалар
Компьютерде отырғанда, бала экранға белгілі бір қашықтықтан қарап, бір мезгілде қолдарын пернетақтада немесе басқару элементтерінде ұстауы керек. Нәтижесінде оның денесі белгілі бір позаны ұстап тұрады , ол жұмыс істеу жасырын позалар өзгермейді. Мұндай тұрақты поза келесі бұзылуларды тудыруы мүмкін:

1. қол буындарының аурулары.

2. тыныс алудың қиындауы.

3. остеохондроз.

Ұзақ отыру арқасында туындайтын сүйек-бұлшық ет ауруларына әкеліп соқтырады . Көбінесе бұл омыртқаның қисаюына апарады.


Психикалық ауыртпашылықтар
Компьютердегі сабақтар бар назарды талап етеді. Бала неғұрлым жасы кіші болса, компьютердің балаға теріс әсері де соған байланысты көбейеді. Тамыр жүйесінің бұзылу қаупі соғұрлым жоғары болады.Кейбір балаларда вегетативті-тамырлар бұзылуы, шаршау, әлсіздік, ұйықтап қалу және күндізгі ұйқышылдық, апатия мен ұялшақтықта қасиеттері байқалуы мүмкін. Орта жастағы балаларда шамадан тыс темперамент, тез алаңдаушылық, пайда болады.
Сәулелер
Бастапқыда барлық ата-аналар компьютерлік монитордан, радиациядан қорықты . Бірақ қазіргі заманғы мониторларда барлық қауіпсіздік шаралары қарастырылған. Радиация деп аталатын (гамма сәулелері мен нейтрондар) монитор қазіргі таңда мүлдем шығарылмайды. Онда қазіргідей жоғары энергиялы құрылғылар жоқ. Сондай-ақ, жүйелік блок ештеңеге әсер етпейді. Бірақ сіз бөлмеде компьютер үстеліндегідей жылдамдықпен шаң жиналмайтынын байқаған боларсыз. Сондықтан ылғалды тазалау арқылы бөлмедегі шаң мөлшерін үнемі азайтып отыру керек. Компьютер үстелінің артын салқын сумен жуып немесе дымқыл шүберекпен сүрту керек.

Телебағдарламалардың бірінде компьютердің бала денсаулығына тигізетін пайдасы мен зияны туралы айтылып жатқанын естіп мен бұл пікірді өз зерттеуімде көрсетуге шешім қабылдадым.

---

Қазіргі балалар теледидармен, бейнетехникамен және компьютермен көп сөйлеседі. Бұрын балалар әлем туралы кітаптар арқылы білсе, қазіргі ұрпақ бейнероликтер арқылы ақпарат алады.

Көбінесе ата-аналар

компьютер балаға қауіп тудырады ма, балалардың қалыпты дамуына кедергі келтіре ме, оған қанша уақыт жұмсауға болатынын сұрайды.

Балаларға арналған компьютерлік бағдарламалар дегеніміз не, олардың артықшылықтары қандай және олардың кемшіліктері қандай екенін анықтауға тырысайық.

Компьютерлік ойындардың маңызды функцияларының бірі — оқыту. Компьютерлік ойындар баланың жеке тұжырымдаманы немесе нақты жағдайды елестете алмайтындай етіп жасалған, бірақ барлық ұқсас жағдайлар немесе заттар туралы жалпылама түсінік алған. Психологтар ғана емес, ата-аналар да, тәрбиешілер де компьютерлік сабақтар барысында балалардың есте сақтау қабілеті мен зейіні жақсарып, интеллект пен моторика дамитынын байқады. Мектеп жасына дейінгі балалардың көптеген ата-аналары балаларының ұялщақтығы және балалардың күрделі дене шынықтыру жаттығуларын әрең қайталайтынына шағымданады, ал кейбіреулері тіпті 6 жасқа дейін "оң" және "сол" ды нашар білетін .



Жеке компьютерлерде (ДК) жұмыс істеу пайдаланушыға бірқатар ыңғайсыз жағдайларды тудырады. Бұл шаршау, көздің ауыруы және қызаруы, бас ауруы, қол мен дененің бұлшық еттерінде аурулар пайда болуы. Бұл салдарға жауапты бірнеше факторлар бар. Өздеріңіз білетіндей, катодты сәулелік түтіктер негізінде жасалған дисплейлер, жұмсақ рентген, ультракүлгін, инфрақызыл, көрінетін, радиожиілік, жоғары және төмен жиілікті электромагниттік сәулеленудің көзі болып табылады. Сондықтан, балаға компьютер сатып алғанда, ешқандай жағдайда мониторды алуда үнемдеуге болмайды. Тегіс немесе сұйық кристалды экраны бар мониторды таңдаған дұрыс. Монитордың артқы және бүйірлеріндегі сәулелену қабырғаға түсетін етіп компьютерді бұрышқа қойса жақсы болады.

2. Компьютерді дұрыс қолдану жолдары
Бұл тұрғыда мамандар жоғары сапалы мониторды пайдалануға кеңес беріледі. Бұл зиянды сәулелерді азайтады және көзге жақсы әсер етеді; ыңғайлы орындықта отырған дұрыс, ол арқаның бұлшықеттеріне түскен жүктемені кемітеді; кейде жаңа монитор орнатқаннан кейін, көздің қысымы және бастын ауырсынуы пайда болады. Бұндай жағдайда монитордың параметрлерін өзгерту қажет; компьютермен жұмыс істегенде, монитор көзден 70 см қашықтықта болуы керек, сонымен қатар арқа түзу, ал аяқтар еденде ыңғайлы түрде орнығуы қажет; егер сіз ұзақ уақыт бойы компьютердің алдында отырсаңыз, денсаулыққа зиян тиуі мүмкін. Әр сағат сайын үзіліс жасаңыз; күнделікті серуендер туралы ұмытпаңыз, олар тек пайда әкеледі; балаларды монитордын алдында күніне кемінде бір сағатқа ғана отырғызыңыз. Өйткені, компьютерден шығатын сәулелер олардың денсаулығына пайдалы емес. Компьютер адамдарға зиян әкеліп қана қоймайды, сонымен қатар пайда да әкеледі. Онсыз өмірді елестету қиын. Ол барлық технологиялық процестерде қолданылады. Бұл ақпараттың сарқылмас қоймасы. Әрине, монитордың алдында барлық уақытын жұмсап отыру дұрыс емес. Бұл жақсылыққа әкелмейді.

---

	Дұрыс отыру үлгісі
	Құралдардың дұрыс қойылу ережесі

2.1 Қолдану барысындағы симптомдар

Ғалымдар ауру мен интернетке тәуелділіктің тұжырымдамасына келгенде әрқилы пікірде болғанмен, интернетке тәуелделектің симптомдарына қатысты бір ауыздан төмендегідей мәлімет берген:

• 
  Интернетте жиі әрі бас алмай (ішіне кіріп кеткендей) отыру;
  
• 
  Бақылауды жоғалту (белгілеген уақытынан көп отыру);
  
• 
  Айналасындағы адамдарға деген қарым-қатынасының бұзылуы (оларды елемеу, байланысын үзу);
  
• 
  Жұмысын қысқартып, оны тастап, интернетке ұмтылып тұру;
  
• 
  Интернетте отыруды әдетке айналдыру;
  
• 
  Интернетті пайдалануға кедергі туа қалғанда жүйкесінің қозуы;
  
• 
  Көп рет интернет пайдалануды қоямын деп қоя алмау;
  

Сондай-ақ, компьютердің алдында шамадан тыс көп отыру төмендегідей зиян шектіреді:

• 
  Отырғанда денені дұрыс ұстамау омыртқа мен мойынға күш түсіреді;
  
• 
  Ұзақ әрі үзіліссіз отыру көздің көру қабілетін нашарлатады;
  
• 
  Интернетте көп отыру бас ауруы мен биоритмнің бұзылуына алып келіп соғады;
  
• 
  Кейбір адамдарда қан айналым жүйесі мен салмаққа қатысты қиындықтар тууы мүмкін.
  

Сонымен қатар мынандай кері әсерлері болуы да ғажап емес:

• 
  Интернет қызметіне төленетін ақының көбеюі;
  
• 
  Шынайы өмірден алшақтап кету;
  
• 
  Іс-әректі мен мінезінің құбылуы;
  
• 
  Әлеуметтік ортадан оқшаулану (үйдегі адамдар, достары);
  

Практикалық бөлім

1) Сауалнама арқылы зерттеу

Менің зерттеуімнің мақсаты: балалар компьютердің денсаулық әсері туралы біле ме, балалар компьютерді қаншалықты жиі қолданады, күніне қанша уақыт жұмсайды және компьютерді қандай мақсатта пайдаланады (ойындар, танымдық материалдар, әлеуметтік желілер).
Бұл сұрақтарға жауап алу үшін сынып арасында сауалнама жүргіздім.

Жауап беруге қатысқан 4-сынып оқушылары.

Барлығы : 26 оқушы.
Зерттеудің бірінші кезеңінде барлық төртінші сынып оқушыларының үйінде компьютердің бар-жоғын білеміз.

1.Сауалнаманың сұрағы: " үйде компьютер бар ма?"- мынадай жауаптар алды:

Жауабы	Оқушылар саны
ия	(90%)
жоқ	(10%)
Барлығы:	26 (100%)

---

Қорытынды: графиктен барлық студенттердің үйде компьютері бар екенін көруге болады.

2.Сауалнама сұрағы: "компьютер сіздің денсаулығыңызға қалай әсер етеді деп ойлайсыз?"келесі жауаптар алды:

Жауабы	Оқушылар саны
Әсер етеді	(87%)
Әсер етпейді	3 (3%)
Жауап беруге қиналамын	12 (10%)
Барлығы	(100%)

Қорытынды: Оқушылар негізінен компьютердің денсаулыққа әсерін біле тұра оны әлі де қолдана бергісі келетініне көз жеткізуге болады.

3.Сауалнама сұрағы: Өз компьютеріңізді қандай мақсатта қолданасыз?

Жауабы	Оқушылар саны
Ойнаймын	(4%)
Қосымша мәліметтер іздеймін	(85%)
Әлеуметтік желі де отырамын	(11%)
Барлығы	(100%)

Қорытынды: Сауалнамадан оқушылардың 84% - ы мектеп материалын дайындау үшін компьютерді қолданатындығын көруге болады

4. Сауалнаманың келесі сұрағына " Компьютерде қанша уақыт өткізесіз?"

Жауабы	Оқушылар саны
30 минут	(82%)
1 сағаттан 2 сағатқа дейін	(11%)
3 сағаттан көп	(7%)
Барлығы	(100%)

Қорытынды: осы сауалнамадан оқушылардың көпшілігі компьютерде 1 сағаттан аз уақыт өткізетінін көруге болады. Демек, бұл оқушылар компьютердің көру қабілетіне тигізетін зияны туралы біледі деп қорытынды жасауға болады.

5.Сауалнама сұрағы " компьютерде жұмыс істегенде көзің шаршайды ма?"келесі жауаптар алынды.

Жауабы	Оқушылар саны
Ия	(16%)
Жоқ	(71%)
Байқамадым	(13%)
Барлығы	(100%)

---

Қорытынды

Компьютер адамдарға зиян әкеліп қана қоймайды, сонымен қатар пайда да әкеледі. Онсыз өмірді елестету қиын. Ол барлық технологиялық процестерде қолданылады. Бұл ақпараттың сарқылмас қоймасы. Әрине, монитордың алдында барлық уақытын жұмсап отыру дұрыс емес. Бұл жақсылыққа әкелмейді. Келген ғасыр — ақпараттық технологиялар заманы. Біздерді, балаларды компьютерден аластату қолдан келмейді. Ғалымдардың айтуынша, компьютермен жұмыс істеген баланың қабілеті дамиды, шапшаң шешім қабылдауға және экранда керек емес нәрселер шығып жатқанда, компьютер өшіп қалғанда сасқалақтамай, абдырамай қиын есептерді шығарады, қиындықтан оңай шығады.Баланың денсаулығын компьютерлік зияндардан қорғауға болады, егер де оны қадағалап отырса,үлкендердің  істейтін қателіктерін қайталамау керек.

Біздің зерттеулердің нәтижелері көрсетеді: компьютердің зиянымен қоса пайдасы бар. Соңғы кезде біз әрдайым компьютердің адам  ағзасына тигізетін зиянды әсері туралы естиміз.Соңғы зерттеулер  көрсетеді: тек компьютерден ағзаға зиянды ықпал ететіні,  адамның қате орналасуы, демалуы мен жұмысындағы ережелерді сақтамауы. Компьютер мүмкіндіктері әлдеқайда көп. Компьютерлік программалармен мен жұмыс істеу  өте қызықты.Компьютер программасының негізгі құралдарымен, әртүрлі әрекеттермен таныстым.

Артықшылығы:

—    графикалық көріністермен жұмыс кезіндегі жоғарғы сапа;

—    жұмыс кезіндегі ыңғайлылық пен жайлылық;

— көріністермен жұмыс кезіндегі жоғарғы функционалдық  мүмкіншіліктер ойлаған операцияны жасауға көмектеседі;

Жоғарыда айта кеткендей, әртүрлі әрекеттер көмегімен кез-келген құжаттар жасауға болады.      Компьютермен жұмыс істеу пайдалы, біздің ақпарат іздеу жұмысына зор көмегі бар деген шешімге келдім. Бірақ ол қатаң ережелерді сақтауын талап етеді және санитарлық-гигиеналық ережелерді сақтау керек. Баланың ағзасына әсер етпеу- бұл сәтте маңызды. Біздің мектепте барлық компьютер бөлмелерінде компьютердің қауіпсіздігі туралы ақпараттар бар. Сөз соңында жобамды қорытындылай келсек айтарымыз қоғамның қарқынды дамуы көбіне оның біліммен және мәдениетімен анықталады. Біз жастар ақпараттық мәдениетті сауатты адам болуға ұмытылуымыз керек. Сондықтан ХХІ ғасырда біз ұстанатын қағида «Білім бүкіл өмір бойыңа» болуы шарт.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. 
   Информатика әлеміне саяхат оқулығы.
   
2. 
   Балапанов.Е.Қ, Бөрібаев.Б, Даулетқұлов.А.В «Жаңа информациялық технологиялар: Информатикадан 30 сабақ».
   
3. 
   Ғаламтор беттері: Bilimtime.kz, ustaz.kz, google.kz
   
4. 
   Любимский Э.З., Мартынюк В.В., Трифонов Н.П., Программирование, М., 1980;
   
5. 
   Ахметов қаласының, Есептеу техникасы және программалау, А., 1996. Ә. Қазанғапов
   
6. 
   Жоғарыға көтеріліңіз Қазақ Энциклопедиясы, 1 том
   

---