Файл: Дипломды жмыс 5В010500 Арнайы жне инклюзивті білім беру мамандыы араанды . 2022 азастан Республикасы.doc
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 175
Скачиваний: 7
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қорытынды
Таңдалған зерттеу тақырыбы қазіргі таңда өзекті мәселелерінің бірі болып табылады, өйткені бұл балалардың категориясы қоғамда қалыптасуына, дамуына қиындық тудыратын мәселелердің бірі. Біз психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқушыларының оқу – танымдық дағдыларындағы ойлау қабілетін дамыту ерекшеліктерін анықтау және сипаттау, ойлау қабілетін дамытуға арналған жұмыс дәптерін теориялық негіздеу және тәжірибе жүзінде өңдеп, тиімділігін тексеруді мақсат етіп қойдық.
Бастауыш мектеп жасындағы психикалық дамуы тежелген балалардың психикалық ерекшеліктерін зерттей отырып, балалармен түзету жұмыстарының бағыттары анықталды, сонымен қатар психикалық дамуы тежелген балаларда осы мәселені шешу үшін түзету және дамыту жұмысы таңдалды.
Таным процесі ойлау қабілетінсіз болу мүмкін емес. Ойлаудың әртүрлі түрлері бар: теориялық және эмпирикалық; көрнекі – әрекеттік, көрнекі – бейнелі және ауызша – логикалық. Ойлаудың әр түрінің өзіндік ерекшеліктері, функциялары бар. Сонымен, логикалық ойлау түсіну, проблемалар мен міндеттерді шешу, мақсат қою, рефлексия түрінде ұсынылған. Логикалық ойлау талдау, синтез, жалпылау, жіктеу, салыстыру, абстракция, нақтылау сияқты ойлау операцияларында жүзеге асырылады.
Бастауыш мектепке дейінгі жаста ауызша – логикалық ойлау пайда бола бастайды, ол бастауыш мектеп жасында белсенді дамиды. Психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлауы жетілмеген. Бастапқыда балалар белгілі бір материалда қарапайым логикалық операцияларды ғана орындай алады, бірақ біртіндеп олар салыстыра бастайды, талдай бастайды және т.б. нысандар тек сыртқы белгілері бойынша ғана емес, сонымен қатар абстрактілі, өз тәжірибесі мен тұжырымдары негізінде. Ойлауды дамыту үшін бастауыш сынып мұғалімдері әртүрлі әдістерді қолданады, негізінен математика, әдебиет оқу сабақтарында.
Зерттеу мақсатына жету үшін экперимент ұйымдастырылды. Зерттеуге 6-7 жас аралығындағы психикалық дамуы тежелген 10 бастауыш сынып оқушылары қатысты. Ойлаудың логикалық операцияларының даму деңгейін зерттеу үшін бақылау әдістері, мұғалімдердің оқу – әдістемелік құжаттамасын талдау, «ұғымдарды анықтау, себептерін, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау», «үлгіні талдау», «артығын алып таста» әдістері қолданылды.
Зерттеу материалдарын талдау оқушылардың тапсырмаларды орындау кезінде логикалық операцияларды орындауға мүмкіндігі бар екенін көрсетті. Бастауыш сынып мұғалімдері логикалық операцияларды дамытуға жеткілікті көңіл бөлмейді, логикалық ойлауды дамытудың стандартты әдістерін қолданады, мысалы: жұмбақтар, жауаптың дұрыстығына дәлел келтіруді қажет ететін қосымша сұрақтар.
Сонымен, ойлау операцияларының даму деңгейіне байланысты оқуышлылардың келесі топтары бөлінді: ойлаудың логикалық операцияларының дамуының орташа деңгейі психикалық дамуы тежелген 3 бастауыш сынып оқушысында байқалды. Балалар салыстыру, талдау, синтездеу, жалпылау, абстракциялау бойынша ойлау операцияларын қолдана алады, бірақ ересектердің көмегімен. Орташа деңгейден төмен психикалық дамуы тежелген 2 оқушы. Салыстыру, талдау, синтездеу, жалпылау, дерексіз ойлау операцияларын қолдану қиын, сыртқы сипаттамалар қолданылады.
Бастауыш сынып оқушыларында логикалық ойлауды дамыту мақсатында логикалық ойлауды дамыту бойынша қосымша сабақтар жоспарланды және өткізілді. Мұғалімдерді дәстүрлі бағдарлама бойынша оқитын сыныпта қолдануға болатын және көбінесе ойлауды дамытуға бағытталған жұмыс дәптерімен таныстырды.
Ойлауды дамытуда динамика байқалады. Оқушылардың басым бөлігі өз көрсеткіштерін жақсартты. Осылайша, мақсатқа қол жеткізілді, міндеттер шешілді. Гипотеза өзінің растауын тапты.
Жүргізілген анықтау экспериментінің нәтижелері көрсеткендей, бастауыш сынып оқушыларында көрнекі – бейнелі ойлау басым; балалардың көпшілігінде оның дамуының орташа деңгейі бар. Бақылау экспериментінің нәтижелері көрсеткендей, еңбек әрекеті арқылы бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетін дамыту бойынша мақсатты, жүйелі жұмыс жасай отырып, студенттердің көпшілігінде оның дамуының орташа деңгейі бар.
Анықтау экспериментінің нәтижелеріне сүйене отырып, оқушылар ойлаудың басқа түрлерін ұмытпай, көрнекі – бейнелі ойлауды мақсатты және жүйелі түрде дамыту қажет екендігі белгілі болды. Қалыптастырушы эксперимент жүргізу үшін эксперименттік топтың оқушыларының көрнекі – бейнелі ойлауын дамытуға баса назар аударылған перспективалық жоспар әзірленді және практикада қолданылды.
Практикалық зерттеу нәтижелерін қорытындылай келе, айта кету керек – зерттеу үш кезеңнен тұрды, олардың әрқайсысында өзіндік психологиялық – педагогикалық әдіс қолданылды: анықтау, қалыптастыру және бақылау эксперименттері.
Алынған нәтижелерді қорытындылай келе, эксперименттік топта жас оқушылардың ойлауын дамыту бойынша жүргізілген жұмыс барысында біз балалардың көрнекі – бейнелі ойлауының даму деңгейін едәуір арттыра алдық деп анықтау және бақылау эксперименттерінің нәтижелерін салыстыруды атап өткен жөн.
Осы мәселенің теориялық аспектілерін талдап, оларды эксперименттік жолмен тексере отырып, келесі негізгі теориялық және практикалық қорытындыларды тұжырымдай аламыз.
Әрине, психикалық дамуы тежелген балалармен жұмыс тек білім мен тәжірибені ғана емес, сонымен бірге шыдамдылықты, оларға деген сүйіспеншілікті қажет етеді, бұл үлкен және ерекше жұмыс.
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
-
М.С. Искакова «Дефектология негіздері» 31 б. -
Блинова Л.Н. Диагностика и коррекция в образовании детей с задержкой психического развития — М., 2004. 136 б. -
Власова Т.А., Лебединская К.С. Актуальные проблемы клинического изучения задержки психологического развития у детей — Педагогика 2002. -
Лебединская К.С. Актуальные проблемы диагностики задержки психического развития детей, Педагогика, 1982. -
Тебенова Қ.С., Рымханова А.Р. «Арнайы психология», Алматы, 264 б. -
Власова Т.А. Задержка психического развития детей и пути ее преодоления – М., 1996. -
Певзнер М.С. Об отборе детей с времменной задержкой темпа психического развития и стойкими церебро-астеническими состояними в специальные классы. Дефектология 2003. №5 18 б. -
Аверин В.А. Психология развития детей дошкольного возраста – М. 2000. -
Мухина В. С. Детская психология – М. 1995. 315 б. -
Власова Т.А., Певзнер М.С. Дети с временными задержками развития. Педагогика – М. 1991. -
О. Н. Гаврилушкина Об организации воспитания детей с ЗПР. Дошкольное воспитание. 2004. № 8, 24 б. -
Вергелес Г.И., Матвеева Л.А., Раев И.А. Младший школьник. Помоги ему учиться. — СПб., 2000. 108 б. -
Власова Т.А. О детях с отклонениями в развитии — М., 2011. 176 б. -
Власова Т.А., Певзнер М.С. Учителю о детях с отклонениями в развитии — М., Гном – Пресс, 2007. 176 б. -
Возрастная и педагогическая психология: Учебник для студентов пединститутов. — М., 1979. 398б. -
Григорьева Л.П. Дети с проблемами в развитии (комплексная диагностика и коррекция) – М., Академкнига, 2002. 415 б. -
Власова Т.А., Лубовский В.И., Цыпина Н.А. Дети с задержкой психического развития. — М., Педагогика , 2012. 256 б. -
Шевченко С.Г. Диагностика и коррекция задержки психического развития у детей — М., 2008. 224 б. -
Эльконин Д.Б., Венгера Л.А. Диагностика учебной деятельности и интеллектуального развития. — М., 1981. 218 б. -
Еникеева Д.Д. Пограничные состояния у детей и подростков. Основы психиатрических знаний. М., 1998. -
Жидкина Т.С., Кузьмина И.Н. Методика преподавания ручного труда в младших классах коррекционной школы. — М., Академия, 2005. 192 б. -
Конева И.А. Дифференциальная психодиагностика задержки психического развития, интеллектуальной недостаточности и нормы психического развития в младшем подростковом возрасте. — М., 2010. -
Лапшин В.А., Пузанов Б.П. Основы дефектологии. – М., 1991. -
Лебединская К.С., Лебединский В.В. Нарушение психического развития в детском возрасте. — М., 2013. 304 б. -
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. — М., 1972. 476 б. -
Лубовский В.И. Психологические проблемы диагностики аномального развития детей. — М., Педагогика, 1989. 104 б. -
Мустаева Л.Г. Коррекционно – педагогические и социально – психологические аспекты сопровождения детей с задержкой психического развития: Пособие для учителей начальной школы, психологов – практиков, родителей. — М., 2005. 284 б. -
Кушербаев А. Психикалық дамуы тежелген балалармен жүргізілетін түзете дамыту жұмыстарының ерекшеліктері. Дефектология. 2011. №3. 17 б. -
Жарықбаев Қ. Жантану. Алматы, 2008. -
Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1993. -
Антонова Г.П. Индивидуальные особенности мыслительной деятельности младших школьников, вопросы психологии. — № 6, 1965 . 52 б. -
Библер В.С. Мышление как творчество (введение в логику мысленного диалога). — М., 1975. 399 б. -
Блонский П.П. Развитие мышления школьников. — М., 1979. 117 б. -
Богданова Т.Г., Корнилова Т.В. Диагностика познавательной сферы ребенка — М., 1994. 34-35 бб. -
Боно Э. Рождение новой идеи. О не шаблонности мышления — М., 1976. 7 б. -
Борякова Н.Ю. Ступеньки развития. Ранняя диагностика и коррекция задержки психического развития — М., Гном – Пресс, 2002. 64 б. -
Брушлинский А.В. Психология мышления и проблемное обучение — М., 1983. 9 б. -
Венгер А.Л. Психологическое обследование младших школьников — М., 2006. 534 б. -
Загашев И.О., Заир – Бек С.И. Критическое мышление: технология развития. — СПб. 2003. -
Зак А.З. Диагностика мышления детей 6-10 лет — М., 1993. 292 с. -
Зак А.З. Задачи для развития логического мышления. — 1989. №6. 32-38 бб. -
Зак А.З. Как определить уровень развития мышления школьников — М., 1982. 248 б. -
Ильина М.В. Воображение и творческое мышление. Психодиагностические методики — М., 2004. 53 б. -
Маклаков А.Г. Мышление. Общая психология. — Спб., 2001. 298-331 бб.