Файл: Дипломды жмыс 5В010500 Арнайы жне инклюзивті білім беру мамандыы араанды . 2022 азастан Республикасы.doc
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 177
Скачиваний: 7
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Осылайша, психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқушыларында салыстыру, талдау және синтездеу сияқты логикалық ойлау операцияларының даму деңгейі дамудың жеткіліксіз деңгейінде.
«Артығын алып таста» әдістемесінің орындау нәтижелері. 1 оқушы (20%) тапсырманы ортадан жоғары деңгейде орындады. Артық сөзді дұрыс алып тастады. Бірақ бірқатар сөздер мен «артық» сөздер үшін жалпы ұғымды анықтауда қиындықтар болды: балғамен, кенелермен, арамен, тырнақпен, балтамен; ұшақ, арба, адам, кеме, велосипед. 2 оқушы (40%) тапсырманы орта деңгейде орындады. Балалар «артық» сөзді дербес анықтады. Қосымша сөзді анықтауда қиындықтар болды: балғамен, кенелермен, арамен, тырнақпен, балтамен; үй, машина, сиыр, ағаш.
Сөздердің барлық қатарларында оқушылар жалпы ұғымды дұрыс анықтай алмады, сипаттамалық түсінік берді. Мысалы: аяқ киім — олар құлап кетпес үшін аяқ киімді байлайды. Балға, кенелер, аралар, балта — әкемде бар, ол оларды жөндейді. 2 оқушы (40%) тапсырманы ортадан төмен деңгейде орындады.
Оқушылар салыстыру, талдау, синтез, жалпылау, абстракцияның ойлау операцияларын қолдана алады, бірақ ересектердің көмегімен. Оқушылар тапсырманы үлгі бойынша орындай алады, тапсырманы дұрыс орындауға мүдделі. Алайда, танымдық дамудың жеткіліксіздігі оқушыларға жауап таңдауды толық негіздеуге, өткен тәжірибені қолдануға, абстракциялауға, жалпы және бірлік арасындағы байланыстарды құруға мүмкіндік бермейді.
Ортадан төмен деңгей психикалық даму тежелуі бар 3 оқушы салыстыру, талдау, синтез, жалпылау, абстракциялау ойлау операцияларын қолдануда қиындық туғызады, сыртқы сипаттамалары қолданылады. Сөйлеудің жеткіліксіз дамуы студенттерге ойлауға, жалпылауға, қорытынды жасауға мүмкіндік бермейді. Оқушылар теориялық ойлау негіздерін қалыптастырған жоқ.
Психикалық дамуы тежелген 2 оқушы орташа деңдейде тапсырманы орындай алды. Оқушылардың жалпылау және абстракциялау қабілеті бойынша бөлудің салыстырмалы нәтижелері кесте мен суретте көрсетілген (3сурет).
| Деңгей | Эксперимент тобы | Бақылау тобы | ||
| Адам саны | % | Адам саны | % | |
| Жоғары | 0 | 0 | 1 | 20 |
| Орташа | 2 | 40 | 2 | 40 |
| Төмен | 3 | 60 | 2 | 40 |
3 кесте. Бастауыш сынып оқушыларының жалпылау және абстракциялау қабілеті бойынша бөлудің салыстырмалы нәтижелері . (Анықтаушы эксперимент)
3 сурет. Бастауыш сынып оқушыларының жалпылау және абстракциялау қабілеті бойынша бөлудің салыстырмалы нәтижелері. (Анықтаушы эксперимент)
Ойлау мен ойлау операцияларының даму деңгейін зерттеу үшін бақылау әдістері, «ұғымдарды анықтау, себептерін, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау», «үлгіні талдау», «артығын алып таста» әдістері қолданылды.
Анықтаушы зерттеу материалдарын талдау психикалық дамуы тежелген оқушылардың тапсырмаларды орындау кезінде логикалық операцияларды орындауға мүмкіндігі бар екенін көрсетті. Барлық оқушылар үшін тапсырмалар өте қызықты болды, балалар оларды қуана – қуана орындауға кіріскені анық болды, бірақ олардың қызметіндегі көптеген адамдар оларды орындауда пассивті болды, қателік жасаудан қорықты, сенімсіз әрекет етті.
Әдістердің нәтижелерін талдау сонымен қатар бастауыш сынып оқушыларында логикалық ойлау операцияларының даму деңгейі мектепте одан әрі сәтті оқу үшін жеткіліксіз екенін көрсетті. Сонымен, ойлау операциялардың даму деңгейіне байланысты оқушылардың келесі топтары бөлінді:
Ойлау операцияларын дамытудың орташа деңгейі -5 оқушы (50%). Орташа деңгейден төмен -5 оқушы (50%). Демек, логикалық ойлауды дамыту деңгейін арттыру үшін ойлауды дамыту бойынша сабақтар өткізілді.
Қалыптастырушы экперимент. Бастауыш сынып оқушыларын зерттеуден кейін анықтау кезеңінде ойлауды дамыту бойынша жұмыс жүргізілді.
Психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеттерін дамыту үшін арнайы «Ойлау қабілетін дамытуға арналған жұмыс дәптерін» жасадық.
«Ойлау қабілетін дамытуға арналған жұмыс дәптерінің» мақсаты – психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеттерінінің даму деңгейін жоғарылату.
Міндеттері:
- негізгі ойлау операцияларын қалыптастыру (талдау, синтез, жалпылау, абстракция);
- логикалық байланыстарды орнатуға үйрету;;
- балалардың жалпы даму деңгейін арттыру.
Қалыптастырушы эксперимент жеке жүргізілді. Жеке сабақтар кезінде субъектілерге әр нақты оқушының ақыл – ой қабілеттерін ескере отырып арнайы таңдалған тапсырмалар ұсынылды. Жұмыс сабақтарда да, сабақтан тыс уақытта да қосымша сабақтарда жүргізілді. Эксперимент барысында тиімсіз болып қалған кейбір тапсырмалар өзгертілді.
Төменде оқу және сабақтан тыс уақытта бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетін дамыту бойынша жұмыс дәптерінің мазмұны келтірілген.
Бұл жұмыс дәптері әмбебап болғандықтан 3 пән бойынша ойлау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар мен әдістер жинағы жасалды.
1. Математика пәні бойынша ойлау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар
«Түсіп қалған сандарды тап»
« Суретті боя»
«Контур сыз»
«Жұбын тап»
«Қажет белгілер мен сандарды тап»
2. Сауат ашу пәні бойынша ойлау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар
«Салыстыр»
«Әңгіме құра»
«Лабиринт»
«Жасырын зат»
«Артық сөзді тап»
3. Дүниетану пәні бойынша ойлау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар
«Менің отбасым»
«Менің Атамекенім»
3.3. «Суретті аяқта»
«Артығын тап»
«Бір сөзбен ата»
Осылайша, ойлауды дамыту бойынша жұмыс әр сабақта, әр тақырыпта жүргізілуі керек, өйткені сабақтарда әртүрлі ойлау түрлерін дамыту үшін беріледі. Баланың ойлау қабілеті жаңа материалды түсіну үшін қажет деңгейге жетуі керек. Жұмыс жүйелі және мақсатты болуы керек, материалды сабақтан сабаққа, жылдан жылға біртіндеп қиындатады.
Қалыптастырушы экперимент жұмыстарын жүргізгеннен кейін оқушылар зерттеудің анықтау кезеңінің әдістері бойынша қайта тексеру жүргізілді. Барлық оқушылар тапсырманы белгілі бір дәрежеде орындады.
| Деңгей | Экперимент тобы | Бақылау тобы | ||
| Адам саны | % | Адам саны | % | |
| Жоғары | 2 | 40 | 2 | 40 |
| Орташа | 2 | 40 | 2 | 40 |
| Төмен | 1 | 20 | 1 | 20 |
4-кесте. Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетінің даму деңгейі (Қалыптастырушы эксперимент)
4-сурет. Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетінің даму деңгейі. (Қалыптастырушы экперимент)
| Деңгей | Экперимент тобы | Бақылау тобы | ||
| Адам саны | % | Адам саны | % | |
| Жоғары | 2 | 40 | 1 | 20 |
| Орташа | 2 | 40 | 2 | 40 |
| Төмен | 1 | 20 | 2 | 40 |
6 кесте. Психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқкшыларының үлгіні талдау дағдыларының салыстырмалы нәтижелері
6 сурет. Бастауыш сынып оқушыларының үлгіні талдау дағдыларының салыстырмалы нәтижелері. (Қалыптастырушы экперимент)
| Деңгей | Эксперимент тобы | Бақылау тобы | ||
| Адам саны | % | Адам саны | % | |
| Жоғары | 1 | 20 | 0 | 0 |
| Орташа | 3 | 60 | 2 | 80 |
| Төмен | 1 | 20 | 1 | 20 |
7 кесте. Бастауыш сынып оқушыларының жалпылау және абстракциялау қабілеті бойынша бөлудің салыстырмалы нәтижелері. (Қалыптастырушы экперимент)
7 кесте. Бастауыш сынып оқушыларының жалпылау және абстракциялау қабілеті бойынша бөлудің салыстырмалы нәтижелері. (Қалыптастырушы экперимент)
А
лынған нәтижелерге сүйене отырып, 2 оқушы (балалардың жалпы санының 60%) логикалық операциялардың дамуының орташа деңгейіне ие. Олар салыстыру, талдау, синтез, жалпылау, абстракцияның ойлау операцияларын қолдана алады, бірақ ересектердің аз көмегі арқылы. Бұл оқушылар қарапайым салыстыру, талдау, жалпылау, синтез, абстракция операцияларын өз бетінше қолдана алады. Бірақ сөздік қорының жеткіліксіз болуына байланысты олардың іс-әрекеттерін бұрмалауда қиындықтар туындайды. Ал 2 оқушы (балалардың жалпы санының 20%) логикалық операциялардың орташа деңгейден жоғары деңгейіне ие. Оқушылар салыстыру, талдау, синтездеу, жалпылау, абстракцияның ойлау операцияларын дербес қолданады. Ойлау операцияларын дамытудың жалпыланған салыстырмалы нәтижелері ( 8-сурет).8-сурет. Психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқушыларының оқу – танымдық дағдыларындағы ойлау қабілетінің даму деңгейі бойынша тәжірибелік эксперименттік жұмыстың жиынтық кестесі (бақылау тобы)
8-сурет. Психикалық дамуы тежелген бастауыш сынып оқушыларының оқу – танымдық дағдыларындағы ойлау қабілетінің даму деңгейі бойынша тәжірибелік эксперименттік жұмыстың жиынтық кестесі (эксперимент тобы)
Ойлау операцияларын және теориялық ойлау негіздерін дамыту мақсатында сабақтарда да, қосымша сабақтарда да жұмыс жүргізілді. Әдістердің нәтижелерін талдау сонымен қатар ойлау мен ақыл – ой операцияларының деңгейі жоғарылағанын көрсетті. Оқушылардың басым бөлігі өз көрсеткіштерін жақсартты. Тапсырмаларды орындау кезінде оқушылар қызығушылық танытты. Өздерін сенімді ұстап, өз ойларын ортаға салды. Әдістердің нәтижелерін талдау сонымен қатар психикалық дамуы тежелген оқушыларда логикалық ойлау операцияларының даму деңгейі мектепте одан әрі сәтті оқу үшін жеткіліксіз екенін көрсетті. Сонымен, оқушылардың келесі топтары ойлау операцияларының даму деңгейіне байланысты бөлінді: 3 оқушыдағы логикалық ойлау операцияларының орташа даму деңгейінен жоғары деңгей. Логикалық ойлау операцияларын дамытудың орташа деңгейі - 7 оқушы.
Логикалық ойлауды дамытуда динамика байқалады. Оқушылардың басым бөлігі өз көрсеткіштерін жақсартты. Тапсырмаларды орындау кезінде оқушылар қызығушылық танытты. Өткізілген сабақтар ойлаудың даму деңгейіне оң әсер етті, бірақ басталған жұмысты жалғастыру қажет.
Ойлау операцияларын және теориялық ойлау негіздерін дамыту мақсатында сабақтарда да, қосымша сабақтарда да жұмыс жүргізілді. Мұғалімдерді дәстүрлі бағдарлама бойынша оқитын сыныпта қолдануға болатын және көбінесе ойлауды дамытуға бағытталған арнайы жұмыс дәптерімен таныстырдық. Оның бірегейлігі – оны кез – келген пән бойынша кез – келген сабақта қолдануға болады.
Жұмыс дәптері әпбебап болғандықтан математика, әдебиеттік оқу, дүниетану сияқты пәндер арқылы ойлау қабілетін дамытамыз. Сондай – ақ бұл жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды баламен бірге ата – анасы немесе педагог бірлесіп орындауына болады.