Файл: Туелсіз озуы траты ток генераторыны E0f(If) бос жріс.doc

[Н·м],

М2 қозғалтқыштың электромагниттік моментінің мәндерін 3.2 кестеге жазыңыз
3.2 кесте

n, мин-1
М, Н∙м

• 
  3.2 кестенің мәні бойынша тұрақты ток қозғалтқышының ізделінді статикалық механикалық сипаттамасын n=f(M) тұрғызыңыз
  

Электр сұлбасы


Параллель қозу тұрақты ток қозғалтқышының механикалық сипаттамасын анықтауға арналған сұлбасы

Бақылау сұрақтары

1.Тұрақты тоқ машиналарының қызметі және олардың қолдану аймағы.

2.Тұрақты тоқ машиналар статорының табаны неге құйма болаттан, ал якорь электрлік болаттың оқшауландырылған қаңылтырынан жасалады?

3.Тұрақты тоқ машиналарының негізгі және қосымша полюстерінің қызметі.

4.Тұрақты тоқ машинасының қоздыру орамасының қызметі.

5.Тұрақты тоқ машинасы якоры мен роторы орамасының қызметі.

6.Тұрақты тоқ машинасы коллекторының қызметі.

7.Тұрақты тоқ машиналары якорь орамаларының типтері жәнеолардың негізгі айырмашылықтары.

8.Тұрақты тоқ қозғалтқышымен қандай энергияны қандай энергияға айналдыруға болады?

9.Тұрақты тоқ қозғалтқышының электр энергиясын білікті айналдыратын механикалық энергияға өзгертуін қай диаграмма көрсетеді?

№ 4.6 Лабораториялық жұмыс

Параллель қозу тұрақты ток қозғалтқышының жұмыс сипаттамаларын n=f(P₂), M=f(P₂), η=f(P₂) анықтау
Жұмыстын мақсаты: Параллель қозу тұрақты ток қозғалтқышының жұмыс режимдерін зерттеу

Аппаратуралар тізімі

Белгілінуі	Атауы	Типі	Параметрлері
G2	Бір фазалы ток көзі	218	220 В/1,6 А
G4	Бұрыштық орын ауыстыруды түрлендіргіш	104	6 сигнал шығу
M1	Асинхронды қозғалтқыш	106	120 Вт; 220/380 В; 1350 мин-1
М2	Тұрақты ток машинасы	101.1	90 Вт; 220 В 2,4 А (якорь) 220 В (қозу)
А1, А5	Реттелетін автотрансформатор	318.1	0...240 В; / 2 А
А2, А6	Түзеткіш	322.1	400 В / 2 А
Р1	Мультиметрлер блогі	508.2	3 мультиметр 0...1000 В 0...10 А 0...20МОм
Р2	Айналу жиілігін көрсеткіш	506.2	2000...0...2000 мин-1

---

Тәжірибе өткізуге арналған нұсқаулық

• 
  Тәжірибеде қолданылатын құрылғы ток көзінен ажыратылғанына көз жеткізіңіз.
  
• 
  Тәжірибеде қолданылатын құрылғының жерге оқшауландыру ұяшығын А1 автотрансформаторының «РЕ» ұяшығымен қосыңыз
  
• 
  2.1 суретте көсетілген схема бойынша аппаратураны жалғаңыз
  
• 
  А1 және А5 автотрансформаторларының реттегіш тиектерін сағат тіліне қарсы шегіне дейін бұраңыз
  
• 
  Қорғау үшін сондіретін құрылғыны және G2 бір фазалы ток көзінің автоматты ажыратқышын іске қосыңыз
  
• 
  Р1 блок мультиметрлерінің «СЕТЬ» ажыратқышын және Р2 айналу жиілігін көрсеткішті іске қосыңыз
  
• 
  Тәжірибеде қолданылған Р1 блогының мультиметрлерін іске қосыңыз
  
• 
  А1 автотрансформаторының «СЕТЬ» ажыратқышын іске қосыңыз
  
• 
  А1 автотрансформаторының реттегіш тиегін айналдыру арқылы М2 қозғалтқышын n айналу жиілігіне орнатыңыз, мысалы, 1500 айн/мин тең
  
• 
  А5 автотрансформаторының «СЕТЬ» ажыратқышын қосыңыз
  
• 
  А5 автотрансформаторының реттегіш тиегін айналдыру арқылы М2 қозғалтқышының якорінің I_я тогын 0...0,6 диапазонында өзгертіңіз. Амперметрдің (I_я тогы), вольтметрдің (М2 қозғалтқышының якорь орамының U_я кернеуі), амперметрдің (М1 қозғалтқышының қозу тогі I_f) және Р2 көрсеткішінің мәндерін 3.2 кестеге түсіріңіз
  

3.2 кесте

Iя, А
Uя, В
If, В
n, мин-1

• 
  Тәжірибе аяқталысымен бірінші А5 автотрансфматорының, кейін А1 автотрансформаторының реттеуіш тиектерін сағат тіліне қарсы шегіне дейін бұраңыз және «СЕТЬ» ажыратқышын сөндіріңіз. Р2 айналу жиілігін көрсеткішін және Р1 блок мультиметрінің «СЕТЬ» ажыратқышын сөндіріңіз. G2 бір фазалы ток көзінің автоматты ажыратқышын сөндіріңіз.
  
• 
  3.2 кестедегі мәліметтерді қолдана отырып, М2 қолғалтқышының қозу орамының r_f активті кедергісінің өлшенген мәнін және U_f қозу кернеуін n айналу жиілігінің әрбір мәніне есептеп, шыққан мәндерді 3.3 кестеге енгізіңіз:
  

---

• 
  М2 қолғалтқышының пайдалы активті қуатын эмпирикалық формуламен (I_f=0…0,8 A және n=500…1750 мин^-1)
  

, [Вт];

• 
  M2 қозғалтқышының желіден алатын активті қуатын
  

, [Вт];

• 
  Келесі формула бойынша M2 қозғалтқышының электромагнитті моментін табыңыз
  

, [Н·м];

• 
  Келесі формула бойынша M2 қозғалтқышының пайдалы әсер коэффициентін табыңыз
  

, [%],

3.3 кесте

n, мин-1
P2, Вт
P1, Вт
M, Н·м
η, %

• 
  3.3 кестедегі мәліметтерді қолданып тұрақты ток қозғалтқышының ізделінді жұмысшы сипаттамаларын M=f(P₂), η=f(P₂) тұрғызыңыз
  

Бақылау сұрақтары

1. Жұмыстын мақсаты қандай

2.Тұрақты тоқ қозғалтқышының білігіндегі механикалық қуат, желіден қоректенетін электрлік қуаттан неге және қаншалықты аз?

3.Тұрақты тоқ қозғалтқышының жылдамдық сипаттамасы деген не?

---

4.Тізбектей қоздырылатын тұрақты тоқ қозғалтқышын жұмысқа жүктемесіз қосуға неге болмайды, ал параллель қоздырылатын тұрақты тоқ қозғалтқышын неліктен жұмысқа жүктемесіз қосуға болады?

5.Көліктік электр жетегінде тұрақты тоқ қозғалтқыштары қандай қоздыру жүйемен қолданылады және неге?

6.Тұрақты тоқ қозғалтқышының айналу бағытын өзгерту деген не және оны қалай жүзеге асыруға болады?


Электр сұлбасы



Параллель қозу тұрақты ток қозғалтқышының жұмыс сипаттамаларын анықтауға арналған сұлбасы
Әдебиеттер тізімі

1.Негізгі әдебиеттер

1 Электр машиналары. ҚҰРАСТЫРҒАНДАР: Р.М. Шидерова, К.О. Гали, А.Н. Бестерекова 5В071800 – Электр энергетикасы мамандығының студенттеріне арналған дәрістер жинағы. - Алматы: АЭжБУ, 2015. – 82 бетhttps://libr.aues.kz/facultet/eef/kaf_e_i_apu/21/umm/eiapu_45.pdf

2. Электр машиналары. ҚҰРАСТЫРҒАН: Ахметов А,К, Кәсіптік білім беретін жоғары оқу орындарының бакалавр және магистрлар мамандықтарының студенттерінеарналған, Оқулық. Астана. 2015ж. 772б, ил. ISBN 978-601-302-104-1.

3.Электрические машины- русс и каз лекции и методички, Электромеханика и электротехническое оборудование ҚҰРАСТЫРҒАНДАР: Р.М. Шидерова, К.О.

https://libr.aues.kz/alfavit/schiderova/home.htm

4. Автоматты жүйелердің арнайы электр машиналары. Оқу құралы.

Цыба Ю.А., Алмуратова Н.К7 АЭжБУ: Алматы, 2011 - 87 бет.: Без.75, әдеб. көрсеткіші. – 7 атау.https://libr.aues.kz/facultet/eef/kaf_e_i_apu/16/umm/eiapu_2.htm

5. Б.Р.Калыков, М.И. Сылкин. Электр машиналар- - Алматы, КазНАУ. 2005. - 178 с.

6. Ќалыќов, Б.Р. Электр машиналары және электр жетегi: Оќулыќ/ Б.Р.Ќалыќов, М.Ж.Исаханов, Ш.Өмiрзаќов. - Алматы : Сґздiк-Словарь, 2005. - 272 б.

7 Проектирование электрических машин. / Под общей редакцией И.П.Копылова. –Люберцы: Юрайт, 2016.-267с.

8. Иванов-Смоленский А.В. Электрические машины. В двух томах. 3-издание.-М.: Издательский дом МЭИ, 2016-652(656) б.
2.Қосымша әдебиеттер
1. Кацман М.М." Справочник по электрическим машинам: Учеб. пособие " «Академия», 2015 год, 480 стр., (5.47 мб djvu)

2. Иванов-Смоленский А.В., Гончаров В.И., Ширинский С.В. Расчет электромагнитных полей и параметров электрических машин. – М.: Издательский дом МЭИ, 2014. – 40 с.

3. Иванов-Смоленский А.В., Кузнецов В.А. Метод расчета магнитных полей с учетом трехмерной неоднородности сердечников электрических машин // Электричество. – 2015. 

---

4. Мальц Э.Л. Электротехника и электрические машины для студ. ВУЗов– Учебное пособие/Э.Л.Мальц-СПб.;Корона-Век –, 2013. – 304 с.

3 Электронды ресурстар

1. 
   http://kazatu.kz С. Сейфуллин атындағы ҚАТУ, ресми сайт.
   
2. 
   http://portal.kazatu.kz/e-books С. Сейфуллин атындағы ҚАТУ, электронды кітапхана.
   
3. 
   http://rmebrk.kz Республиканская межвузовская электронная библиотека.
   
4. 
   https://openu.kz/kz Қазақстанның ашық университеті.
   
5. 
   https://www.coursera.org coursera – жаппай онлайн-білім беру саласындағы жоба.
   

6. https://ru.khanacademy.org Академия Хана – некоммерческая образовательная организация.

7. Қысқа тұйықталған роторлы асинхронды қозғалтқыш Конструкция двигателя с короткозамкнутым ротором

https://www.youtube.com/watch?v=0rdyz3DFPV8&list=LLQo1KamgaY_EmfwhJjbNW9g&index=341

8. Жұлдыздан үшбұрышқа іске қосатын ауыстырып-қосқыш қалай жұмыс істейді? https://www.youtube.com/watch?v=gpYG15SPxk0

9. Трансформатордың жұмыс істеу қағидасы https://www.youtube.com/watch?v=JTtmCnJ0EuM

10. Трансформатор және оның түрлері

https://www.youtube.com/watch?v=JDi4dlNv81s

11. Трансформатор орамының түрлері

https://www.youtube.com/watch?v=HuMw-OQGI40

12. Үш фазалы төмендеткіш күштік трансформатор. Конструкция трехфазный трансформатора https://www.youtube.com/watch?v=CjLabxxWuiM

13. Айнымалы тоқ генераторының жұмыс істеу қағидасы

https://www.youtube.com/watch?v=Fk-0M74iT7I

14. Синхронды электрқозғалтқыштың жұмыс қағидасы

https://www.youtube.com/watch?v=4yjsBdlpq7c

15. Асинхронды электрқозғалтқыштың жұмыс істеу қағидасы

https://www.youtube.com/watch?v=0ws-C4Bkta4

16. Бір фазалық асинхронды электрқозғалтқышының жұмыс істеу қағидасы

https://www.youtube.com/watch?v=AH4iATwQaik

---