Файл: Кіріспе М.озыбаева атындыы СУде оитын 5В011400 "Тарих" мамандыы бойынша студенттерді диплом алдындаы практикасы оу процесіні міндетті рамдас блігі болып табылады..docx
Добавлен: 01.12.2023
Просмотров: 59
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
О.Сүлейменовтің өлеңдерінде қазақтың рухы мен тарихы бар. Ең алғашқы кітабы «Арғымақтар» деп аталуы тегіннен-тегін емес. Кейде қазақи тілде жазған жазушылардың өлеңдерінен өзгешеленіп тұрады, яғни, қазақы бояуы қанық, бейнелі суреттеулер кездесе бермейді. Оның «Қыш кітап» поэмасын кезінде француздар, орыс халқы өте жақсы қабылдаған. Себебі, О.Сүлейменовті әлем әдебиетінен орын алатын құнды туындылары баршылық. Мәселен, оның «Язык письма» кітабын ешкім де әлі дұрыс түсіне қойған жоқ. Ал, негізінде, ол тарихта қалатын өте құнды кітап болып саналады. Тіпті, «Аз и Я» шығармасынан да күрделірек десек те болады[2].
«Аз и Я» шығармасында ол түркілердің әлемдегі ең көне мәдени ұлттардың бірі екенін дәлелдеген. О.Сүлейменовтің өлеңдері мен прозасы әлемнің көптеген тілдеріне аударылған. О.Сүлейменовтің поэтикалық шығармаларының кейіпкерлері-мақтаншақ, өз бағасын білетін, өзгелердің қадір-қасиетін құрметтейтін мықты тұлғалар. Олар ашық, кең жаны бар, философиялық ойлайтын, жомарт және ақкөңіл, батыл және асыл адамдар ретінде бейнеленген. Әсерлі көріністерде қазақ халқының, түркі тайпалары мен халықтарының тарихи өткені көрініс тапқан. Олжас Сүлейменовтің тұлғасы мен шығармашылығы оның бірегей билингвалды табиғатына байланысты әлі күнге дейін ерекше зерттеу қызығушылығын тудырып отыр.
Сонымен, тақырыптың өзектілігі Олжас Сүлейменовтің мәдени,
философиялық, тарихи идеологиясын айқындап, маңыздылығын зерделеу болмақ.
Зерттеу нысаны:О.Сүлейменовтің мәдени, философиялық, тарихи идеологиясы.
Зерттеу пәні:О.Сулейменовтың мәдени, философиялық, тарихи идеологиясын қазіргі таңдағы зерттеудің маңыздылығы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: О.Сүлейменовтің мәдени, философиялық, тарихи идеяларының қоғамдық маңызын, оның идеяларын, қоғамдағы орнын, адамзат ойының қалыптасудағы рөлін анықтау.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
-
О. Сүлейменовтің шығармаларындағы қоғам жөніндегі философиялық, мәдени, саяси идеялары мен көзқарастарын қарастыру; -
О.Сүлейменовтің еңбектеріндегі мемлекет және саясат туралы тұжырымдамаларының мазмұны мен мақсатын айқындау; -
О. Сүлейменовтің көркемдік-философиялық позициясын, тарихи ойдың дамуын, қоғамдағы оның рөлін, маңыздылығын зерделеу.
Зерттеу әдісі. Теориялық, салыстырмалы, ғылыми зерттеу тәсілдері қолданылды.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:О. Сүлейменовтің тарихи білімді дамытуға қосқан үлестері сарапталды;
Қоғам жөніндегі философиялық, мәдени, саяси идеяларының қалыптасу ерекшелігі ашылып, оның тарихи, мәдени, әдеби білімді дамытудағы рөлі көрсетілді;
Өзіндік саяси идеологияның ықпалы ашылды.
Әдеби дереккөздері мен құжаттарға анализ: Зерттеудің негізгі
деректері республика мұрағаттарының әр түрлі қорларынан алынды.
Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік мұрағат қорларының деректері пайдаланылып, ғылыми айналымға енгізілген. Жұмыстағы деректердің келесі тобын тарихи білімнің қалыптасуы мен дамуына ерекше үлес қосқан тарихшы, философ, педагог, психолог, политолог, филолог ғалымдардың тарихнамалық мұралары мен тарих ғылымы мен білімінің теориялық-методологиялық түжырымдамаларының негізін қалаған тұлғалардың еңбектері құрайды. Дипломдық жұмысты жазу барысында О.Сүлейменовтің ғылыми, саяси және әдеби көркем шығармалары да зерттеу жұмысына тартылды.
Зерттеу жұмысының маңыздылығы және практикалық мәні: О. Сүлейменовтің өмірі мен қоғамдық саяси қызметі зерттелді. О.Сулейменовтің мәдени, философиялық, тарихи идеологиясын қазіргі таңда зерттеудің маңыздылығы ашылды. «Азия» кітабының мазмұны зерттелді. Қарастырылған тақырып тіл мамандарына, тарихты оқыту әдістемесін зерттеушілерге көмекші құрал бола алады.
Дипломдық жұмыстың апробациясы: Дипломдық жұмыс бойынша Чириковка орта мектебінде «Олжас Сүлейменов – құдіретті рух шырағы» деген тақырыпқа тәрбие сағаты өткізілді. Манаш Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінде М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің 85 жылдығына арналған «Жастар және ғылым-2022» конференциясына «О.Сүлейменовтің шығармаларындағы
философиялық идеялары» тақырыбына мақала жаряланды.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, 3 тараудан, 5
бөлімнен ,қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
2.2 Дипломдық жұмыстың негізгі бөлігі
Бірінші тарау жайлы айтатын болсақ, Олжас Сүлейменов өз шығармаларында қазақ халқының бейнесін жасайды, Қазақстанның кең даласын жырлайды, бірақ сонымен бірге таулардың ұлылығын төмендетпейді. Оның әлемге деген ерекше көзқарасы бар, сондықтан мен оның көптеген сөздерін келтіргім келеді. Олжас Омарұлының өмірінің өзі бірыңғай адамның қабілетінен тыс күштерді талап ететін істерді жасаудан тұрады. Сондықтан ол барлық әлемге қазақ халқын таныстыру сияқты қиын істі түсіне отыра, өз мойнына алған. Қазақ халқының өткені, қазіргісі және алдағы болашағы барлық тұтастықта алғашқы рет – Мұхтар Әуезовтің ұлы эпопеясынан кейін Олжас Сүлейменовтің – ақын және азаматтың шығармашылығында кең ауқымды және жоғары көркемдік деңгейде көрініс тапқан[17].
О. Сүлейменовтің жеке тұлғасы кең ауқымды десек те болады. Қазақстанды әдебиет жағынан әлем картасына енгізген, нағыз бірінші халықаралық қазақ жазушысы болып атанған. О. Сүлейменов өз еңбектерінде Қазақстан туралы көп жазға , оның бәрі де бүкіл әлемге қызықты болып шықты. Ал, «Аз и Я» туралы кітабында бүкіл оның саяси идеяларының негізін тапқан десек те болады. Оның жазған дүниелері арқылы қазақ халқының ұлы өмірінің беттерін қайта қалпына келтіруге болады. Оқырман көптеген ғасырлар бойында маңдайларына жазылған көптеген ауыр сынға қарамастан, өздерінің алғашқы мәдениетін бастапқы қалпындағыдай сақтап қалған қазақтардың қызықты да керемет өмірінің куәгері болады. Нақты адам мен әлемнің образында сөз суреткерлері өздерінің мәдени-философиялық позициясын анық көрсеткен. Олжас Омарұлы Сүлейменов Қазақстанның көптілді мәдениетіндегі ғана емес құбылыс екені даусыз. Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде оның шығармашылығы Шығыс елдерінде де, Италия мен Францияда, Англия мен Америкада және Ресейде де өзекті және сұранысқа ие болған. Бұл процеске Олжас Сүлейменовтің ашықтығы, алпыс жылдан астам уақыт бойы басқа өнер қайраткерлерімен шығармашылық және ғылыми диалогқа және басқа да қарым-қатынас түрлеріне дайындығы ықпал етіп, бұл оның поэтикалық және ғылыми ізденістерінің көп қырлылығын көрсеткен.
Екінші тарауда, 60-70 жж. Қазақ әдебиеті үшін тарихи тақырып өзекті болған. 1960-1975 жылдары О. Сүлейменовтен басқа да Қазақстан жазушылары мен ақындары тарихи тақырыптарға барды. Бірақ олар негізінен көркем шығармалар жазу шеңберінде қалып қойды немесе жақын тарихтан, әрі кеткенде орта ғасырлар тарихынан бастау алды.
О.Сүлейменовтің тарихи тақырыптарға көркемдік игерумен шектелмей, тарихи ғылыми тереңдікке ұласып, отандық және әлемдік тарихтың мыңдаған жылдық қатпарларының ең көкейтесті, ең іргетасты мәселелеріне арналды, сөйтіп Қазақстандағы жалпы ғылыми тарихи ойдың дамуына күшті түрткі болған.
О.Сүлейменов лингвистика, палеография, археология, тарих,
герменевтика, философия, салыстырмалы лингвистика мен әдебиеттану, дискурс теориясы мен әдебиеттану ғылымдарының заманауи жетістіктерін ескере отырып, ғасырлар сырына үңілуге ұмтылып, өзін және өткенін тануға шақырады ата-ана тілі туралы нанымды гипотезалар жасап, шумер жазуының түркі белгілерге негізделгендігін растау.О.Сүлейменов – терең халық ақыны. С.Ананьеваның айтуынша, оның қазақ әдебиетіне жататынын «менталитет, ұлттық бейнелер, көшпелілер әлемі және қазіргі заман»[8,б.46]
Үшінші тарауда О.Сүлейменов тарихи өлеңдер мен поэмалар, ғылыми-зерттеу жұмыстарын табандылықпен жүргізе отырып, Қазақстандағы тарихнама, тарихты оқыту әдіснамасы, дерекнемесі, отандық мұражай материалдарын ғылыми айналымға түсіру ісінің дамуына орасан зор үлес қосқан саясаткер. Біз зерттеген мәдени диалог типологиясы О.Сүлейменов алпысыншы жылдардағы ақындармен шығармашылық қарым-қатынасқа түсе отырып, әдебиеттен өз жолын іздеген ХХ ғасырдың 50 – ші және 60-шы жылдарындағы көркем мәдениет пен әдебиет контекстінде ақын тұлғасын қалыптастыру шарттарын қарастыруға мүмкіндік берген. Талдау нәтижесінде ақынның өмірі мен шығармашылығы кезінде «бөтен» және «иеліктен шығарылған» деп қабылданбаған оның кеңістігі мен басқа шектері мен мазмұны анықталған. Біз Олжас Сүлейменовтың ұстаздары Б.Слуцкий және Л. Мартыновпен, оның замандастарымен мәдени диалогқа қалай кіргенін негіздеуге әрекет жасадық. О.Сүлейменовтің «алыс әңгімелесушілері» суретші И. Левитан мен М. Врубель, соғыс жылдарындағы композиторлар. Бұл Олжас Сүлейменовтің шығармашылық зертханасындағы сөз, кескіндеме және Музыка синтезі де оның лирикасында оқырманмен қарым-қатынас жасаудың өзіндік тәсілдерінің пайда болуына ықпал етеді деген қорытындыға келуге мүмкіндік берген.О.Сүлейменовтің тың лингвистикалық жаңалықтары оның шығармашылығына әлемнің әртүрлі елдерінде тұрақты қызығушылық тудыратыны сөзсіз. ХХІ ғасырдағы өркениеттер диалогы тілдер мен мәдениеттерді сақтауға бағытталған.
2.3 Дипломдық жұмыстың қорытындысы
Әлем әдебиеті мойындаған О.Сүлейменов поэзиясының екі қанаты бірдей. Оң қанат батыс пен орыс классиктерінен құралса, сол қанат шығыстық және төл қазақ поэзиясына қаныққан. Соның нәтижесінде Олжас Сүлейменов шығармашылығынан А.С.Пушкиннің даналығын, В.Маяковский мен В.Хлебниковтың романтизмін,жаңашылдығы мен өзіндік ерекшелігін, А.Вознесенский мен Е.Евтушенконың тереңдігі мен күрделілігін, сондай-ақ батылдық пен батылдықты табуға болады. Махамбет Өтемісұлының өміршеңдігі мен Абай Құнанбаев поэзиясының терең, философиялық ойы. Расында,мұндай ақындардың дара дүниелері бір ақынның шығармашылығында жаңа сапаға ие болатын өте сирек құбылыс. Кеңес дәуіріндегі қазақ сыншысы, әдебиеттанушы Николай Ровенскийдің айтуынша, О.Сүлейменов поэзиясы «екі эстетикалық мәдениеттің – орыс пен қазақтың тоғысқан тұсында дүниеге келген. Бірақ ондағы негізгі орынды орыс дәстүрі алады»
Меніңше, О.Сүлейменов – динамиканың ақыны. Ол үшін әлем ешқашан статикалық болған емес. Оны үздіксіз болу, өзгеру деп түсінеді. Ол табиғат пен адам қоғамындағы оқиғаларды реттейтін өзгермейтін заңдылық ретінде тынымсыз күресті, қарама-қайшылықтардың өзара әрекетін сезінеді»
О.Сүлейменовтің тұлғасы мен шығармашылығы оның бірегей билингвалды табиғатына байланысты әлі күнге дейін ерекше зерттеу қызығушылығын тудырып отыр. Кеңес заманында ол жергілікті қазақ әдебиеттануының шеңберіне сәйкес келмеді, оның «жақсы ниетті оқырман кітабын» «Аз и Я» қабылдаған ресейлік медиа-ғалымдар және осы күнге дейін ол туралы сақтықпен және біршама ренішпен айтады. Бірақ қазіргі заманғы гуманитарлық ғылымда дәстүрлі бағалауларға қарағанда Олжас Сүлейменовтің әлемін, оның поэзиясы мен прозасын, публицистикасы мен ғылыми зерттеулерін зерттеу объектісі ретінде таңдап алған, өз кезегінде көптеген талдамалық шешімдер мен интерпретацияларды туындататын тұтас бағыт пайда болғаны қуантады. О.Сүлейменов шығармашылығына деген ғылыми қызығушылық қазіргі таңда қазақ әдебиетіндегі титан құбылысының орыс тіліндегі жан-жақтылығын түсіну мен зерттеудің шынайы контурын анықтауда ғана. Осылайша, ұсынылып отырған мақаланың өзектілігі бекітілді, оның мақсаты – экспрессема [4] арқылы біріккен өлеңдер материалы бойынша ұлттық және халықаралық ақынның көркемдік дүниедегі бірлігін қысқаша сипаттауды анықтау болып табылады.
Дарынның тағы бір қыры оның шығармашылық портретін то-лықтырады.Олжас Сүлейменов көрнекті лингвист зерттеуші,түркітанушы. О.Сүлейменовтің өзі шығармашылық кредосын былайша білдірді: «Халқымдағы өз орнымды, халқымның адамдықтағы орнын бір ғана мақсат етіп, тарих пен тіл білімін зерттеу». Оның поэзиясы халықтың тарихи қалыптасуын түсіне отырып, бізге шындықты үйретеді. Шығармашылық қиял ақынды ғасырлар алысына алып барады, оның сезімтал құлағы ғасырлар бойы тұншыққан аттардың дүбірін естіп, көзі уақыт қараңғылығынан кескілескен шайқастардың найзағайын жұлып алады. Өзінің көптеген өлеңдері арқылы ақын өз халқының тарихына деген көзқарасын жүрек призмасы арқылы жеткізген.
Қорытынды
Дипломалды практикадан өту барысында студент қажетті жұмыстардың барлық тізімін жасады. Студент дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттерімен, оның құрылымдық элементтерімен, оны жүзеге асырудың қажетті кезеңдерімен танысты. Студент дипломалды практиканың мақсатымен, міндеттерімен және мазмұнымен танысты. Мазмұнда көрсетілген тапсырмаларға сәйкес студенттер барлық қажетті жұмыс түрлерін дәйекті түрде орындады.