ВУЗ: Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова
Категория: Шпаргалка
Дисциплина: Экономика
Добавлен: 04.02.2019
Просмотров: 445
Скачиваний: 3
1. Төмендегі көрсеткіштер өзара қандай қызметтік байланысы бар:
А)Тауар бағасы мен оған деген сұраныс арасында кері байланыс болады, яғни тауар бағасы артса, сұраныс кемиді.
Б) Сіздің ақшалай табысыңыз бен жинағыңыз тура пропорционалды болып табылады, себебі ақша табысы өскен жағдайда, жинақ мөлшері де өсе түсуі мүмкін.
В) Сіздің акшалай табысыңыз бен ағымдық тұтынуға шығындарыңыз тура пропорционалды болады, анығын айтқанда ақша табысының мөлшері өскен кезде, тұтыну шығындары артық мөлшерде болуы ықтимал
Г)Ұсынылған қарыз пайызы мен несиеге сұраныс арасында кері байланыс болады, яғни егер де пайыз м,өлшері аса жоғары болса,көлемі ұлғайған жағдайда, ол несиеге деген сураныс төмен деңгейде болады.
2. Қоғамға экономикалық ғылым не үшін қажет? Неге техникалық ғылым жеткіліксіз екенін түсіндіріңіз.
Қоғамдық қатынастар жүйесіндегі экономикаға ерекше орын беріледі, себебі ол саяси, құқықтық, рухани және басқа да қоғамдық , өмір саласының мазмұнын анықтайды. Экономикалық саясат экономиканың шоғырланған мағынасын білдіреді. Генетикалық көзқарас тұрғысынан алғанда, саясат экономикадан өрбиді деген сөз. Саяси көзқарастар, мекемелер мен қатынастар екінші реттегі байланыстар болып табылады, себебі олар экономикалық қатынастардан туындайдан, олармен анықталады, соларға қызмет жасайды. Өз кезегінде саясат әрдайым қоғамдық дамуда ерекше роль атқарады. Экономикалық заңдардың дамуын адамзат қоғамы саясатты қолдану арқылы жүзеге асырады.
3.Карл Маркс классикалық экономиканың қорытындылаушыларының бірі.
К.Маркстың ашқан басты жаңалықтары: қоғамдық-экономикалық формация, капитализмның даму заңдылықтары,социализмнің жаңа жүйе ретінде пайда болуы,ұдайы ,өндіріс пен экономикалық дағдарыстар теориясы,тауарға сіңген еңбектің екі табиғаттылығы, қосымша құн туралы ілімдерді қалыптастырды,абсолюттік рентаның , жалдамалы еңбектің мәнін ашты.
К. Маркстың басты еңбегі-«Капитал» деген атпен белгілі,осы еңбек әлемдегі ұлы экономистер қатарына қосты. Тарих К. Маркстың капитализм кезеңіндегі пролетариаттың абсолютті кедейленуі туралы қорытындысын қоғам толық мақұлдамады, капитализмді таза қанаушы қоғам деген пікір де қателеу көрінді.Әлемдік экономикалық ғылым марксизмді қатты сынай отырып,осы ілім экономикалық теорияны дамытудағы ерекше дәуір болатындығын мойындады.
4. Карл Маркстың: «Экономикалық формаларды талдаған кезде не микроскопиялық, не химиялық реактивтерді қолдануға болмайды.
К. Маркс айтқан болатын: «... экономикалық формаларға анализ беруге микроскопты да, не химиялық реактивті де пайдалануға болмайды.Бұл екеуінің орнына абстракцияның күші жүруге тиіс».Көбінесе құбылыстың мәнін түсінуде, сол кездегі кездейсоқ, қосарланған кейбір жағдайлар кедергі жасайды. Сондықтан да басты нәрсені шешіп алу үшін – мәселенің мәнін толық, оны терең қорытындылау , кедергі жасайтын, екінші дәрежедегі құбылыстардан дерексіздендіру қажет.
5. Экономикалық оқығалар мен процестерді зерттеу кезінде қолданылатын себеп-салдарлық және функционалдық тәсілдердің айырмашылығы неде?
Экономикалық процестерді танып- білу әдістерінің жаратылыстану ғылымындағы зерттеу әдісінен айырмасы бар. Бірақ барлық жағдайда да зерттеу мен білім беруде диалектикалық тәсілді қолданады. Шын мәнісіндегі ғалым адам барлық процестерді даму үстінде ойлап қарайды, яғни диалектикалық тұрғыдан ұарайды деген сөз. Олай болса ғылыми тану процестер мен құбылыстардың мәніне, олардың арасындағы байланысты, дамудың себебін және қозғаушы күшін зерттеуге тиіс. Ғылыми танудың нысаналары мен әдістері көп.
6. Экономикалық теория тарих, құқық, философия сияқты қоғамдық ғылымдармен, сонымен қатар бухгалтерлік есеп, қаржы, стстистика сияқты қолданбалы экономикалық ғылымдармен қалай байланысады.
Экономикалық теория тарих,құқық,философия,математика сиякты қогамдық ғылымдармен,сонымен қатар бухгалтерлік есеп,қаржы,статискалық сияқты қолданбалы экономикалық ғылымдармен байланысты.
Экономикалық теория басқа ғылымдар сияқты танымның әр түрлі формаларын қолданады. Олардың барлығы шаруашылық өмірді зерттеу әдістерінен тұратын ғылыми методологияны құрайды. Ол әдістер жалпы ғылыми және жеке болып бөлінеді.
Жалпы ғылыми әдістер – бұл көне грек философтары негізін салған және кейінгі буын ғалымдары дамытқан диалектикалық материалистік қағидалар. Олар бір-біріне тәуелді, қайшылықты түрде дамытып, ұдайы қозғалыста болады.
Бұл процестерді зерттеу барысында тарихи және логикалық тәсілдер қолданылады.
Тарихи әдіс құбылыстардың пайда болып, дамып және бірінің орнын бірі басқанын тізбекті талдауға жағдай жасайды.
Логикалық (теориялық) тәсіл тарихи құбылыстардың тарихи дәлме-дәл даму жолы емес. Ол зерттеліп отырған құбылыстың мәнін ұғыну мен асбтракциялауды, яғни олардың болмысы мен қасиеттерін жорамал түрде таза зерттеуді көздейді. Осының негізінде бұл құбылыс жайында ғылыми түсінік пайда болады, яғни логикалық түсінік немесе тауар, баға, ақша, акция, бәсеке т.б.сияқты экономикалық категориялар қалыптасады. Зерттеудің осындай әдісін ғылыми абстракция деп атайды.
Ғылыми-техникалық жекелеген әдістерге: байқау, синтездеу мен анализдің көмегімен алынған материалды өңдеу, индукция мен дедукция, заңдар мен категориялар жүйесін құру, оларды тексеру, тәжірибе-сынақтар жүргізу, модельдер құрастыру, олардың математикалық формализациясы және т.б. жатады.
Математикалық модельдер индивидиумды көрсетеді. Альферд Маршаллдың көрсетуінше «Экономикалық ғылым жеке және қоғамдық қызметтің сол бөлігін, негізінен, материалдық игіліктің жасалуын және пайдалануын зерттейді».
Рейман Барр «Экономикалық ғылым – бұл сирек ресурстарды басқаруды, адамдардың тәртіптік формаларын және оны пайдалануды сансыз көп шектелмеген тұтыну қамтамасыз ететіндігін зерделейтін ғылым» деп жазды.
Экономикалық ғылым – бұл білімнің жиыны, қоғамда үстемдік құратын шаруашылық идеологиясының құрамдас базасы және экономикалық ойларды қалыптастырушы.
7. Экономикалық жағдайлар мен процестердің графикалық тура және кері, сызықтық және сызықтық емес тәуелділіктерді сипаттаңыз.
Стохастикалық бағдарламалау модельдері сызықтық және сызықтық емес болып кездеседі. Көбінесе сызықтық бағдарламалау есептерінің модельдеріне сәйкестендіріліп құрылатын сызықтық модельдер кездеседі.
Сызықтық модельдерде мақсатты функциядағы белгісіздердің коэффициенттері , шектеулердегі матрица коэффициенттері А және шектеулердің бос мүшелері кездейсоқ шамалар болуы мүмкін. Мұндай жағдайда кездейсоқ шамалардың үлестірілуі беріледі (тәуекел жағдайы) немесе белгісіз болады (анықталмаған).
Есептерді стохастикалық жолмен шығару оптималды жоспарды бір мәнді анықтамайды, ал көп варианттың кез келгені ықтималдылығына байланысты оптималды болуы мүмкін.
Математикалық бағдарламалау есептерінің кез келгенінде айнымалыларға қойылған шектеулерге сәйкес мақсатты функцияның экстремумын табу қажет. Осыған дейін мақсатты функция мен шектеулері сызықтық болып келген есептер қарастырылды. Ал нақты есептерде сызықтық емес тәуелділіктер кӛптеп кездесетіндіктен сызықтық емес бағдарламалау теориясының жасалу қажеттігі туды. Қазіргі кезде сызықтық емес бағдарламалау есептері жылдам дамып келеді.
Математикалық бағдарламалау есептерінің мақсатты функциясы мен шектеулері сызықтық емес болса, онда ондай есептер сызықтық емес бағдарламалау есептері деп аталады.
8. А. Смит өзінің «Халықтар байлығы» деген кітабында: «Неге адам үшін өте маңызды су арзан, ал өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін пайдасы төмен алмаз тасы соншалықты қымбат тұрады?» деген сұрақ қойған.
Адам Смит ознің Халықтар байлығы деген кітабында «Неге адам үшін өте маңызды су арзан. Ал өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін пайдасы томен алмаз тасы соншама қымбат турады?»деген болатын. Қазіргі кезде алмаз тасы аса қунды, бағалы, әлемдік нарықтағы ен қымбат асыл тас болып табылады. Ол өте ертеден бері бағаланып келе жаткан кунды тас. Неге су арзанда алмаз тасы қымбат?Себебі алмаз тасы ол казіргі кезде тек Африка мемлекетінде көп мөлшерде кездеседиде қалған өңірде өте аз , және ол мелаллургияда және лазерлік өндірісте ,зергерлік бұйымдар жасауда пайдалынады. Ал су қоры қазіргі кезде көп, және алу жолы оңай сондықтанда ол арзан болып табылады.
9. Минималды жалақы туралы заң жүргізу, прогрессивті салық салуды жүргізу, салық төлеуден босатылған жаңа жол құрылысы сияқты мәселелерді қамтитын мемлекеттік саясат экономиканың қандай сұрақтарын шешуде үлкен рөл атқарады.
Жалақы түсінігі. Жалақы – бұл еңбек шарты бойынша нақты еңбек функциясын атқару үшін жұмыс үшін төленетін, тараптардың келісімімен белгіленетін, алайда, заңдарда белгіленген шектен кем болмауы тиіс ай сайынғы ақы , төлем. Қазакстан Республикасының заңдарында еңбек үшін қандай да бір кемсі тусіз жәңе заңда белгіленгеннен төмен емес ақы төлеу қағидасы белгіленген. ҚР конституциясы жәңе ҚР еңбек заңдары бірдей еңбек үшін, яғни , бірдей ұзақтықтағы, күрделіліктегі еңбек үшін жыныс, нәсіл, жас, ұлт жәңе т.б. белгілері үшін кемсітусіз бірдей ақы төлеуді кепілдейді.
Жұмысшының айлық жалақысының мөлшері жұмысшының біліктілігіне, жұмыстың қиындығы, саны мен сапасына, сонымен қатар еңбек шартына байланысты дифференциялы түрде бекітіледі.
Жұмыс уақытының нормасын нақты кезеңде атқарған және еңбек нормасын (еңбек міндеттемелері) толық орындаған жұмысшының айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңымен бекітілген минималды айлық жалақы мөлшерінен кем болмауы тиіс.
Жалақының минималды мөлшерін бекіту:
-
келесі қаржы жылына сәйкес Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы жыл сайынғы заңында бекітілген айлық жалақының төмен мөлшері күн көріс азығынан төмен болмауы тиіс және оған үстеме төлем, қосымша ақы және әлеуметтік төлемдер, сыйақылар мен басқа да ынталандырушы төлемдер кірмейді және атқарылған уақытқа пропорциалы түрде төленеді.
-
жалақының минималды стандарты сәйкес жылға арналған Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы заңында бекітілген айлық жалақының ең төменгі өлшемі есебінен және Қазақстан Республикасының Үкіметімен бекітілген салалық келісімдермен анықталатын көтеруші салалық коэффициентінен анықталады.
-
өзінің қызметтік міндеттерін (еңбек нормасын) атқарушы жұмысшының сағаттық жалақысының ең төменгі мөлшері сәйкес күнтізбелік күнге арналған жұмыс уақытының балансына сай орташа айлық жұмыс сағаттарына бөлінген ең төменгі айлық жалақы мөлшерінен кем болмауы тиіс.
-
еңбек, ұжымдық келісім-шарт және (немесе) жұмыс берушінің актісі шарттарында қарастырылған айлық жалақының ең төменгі мөлшері немесе бірінші разрядтағы жұмысшының айлық тарифтік салымының мөлшері сәйкес жылға арналған Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы заңында бекітілген айлық жалақының ең төменгі өлшемі есебінен төмен болмауы тиіс, ал ауыр жұмыстарда, қауіпті (аса қауіпті), қауіпті еңбек жағдайындағы жұмысшыларға еңбек ақының ең төменгі стандартынан төмен болмауы тиіс.
10. Меншік құқығы материалды объектілерге (ресурстар, құндылықтар) ғана жүреді ме, әлде электромагниттік толқындар, ауа, ауа кеңістігі сияқты нақты заттық емес факторларға да жүреді ме
Меншік — бұл жеке адамның затқа байланысты қарым қатынасы. Сондай-ақ меншік заң бойынша қорғалды Біздің елімізде меншіктің заңдастырылған екі түрі бар: жеке меншік және мемлекеттік меншік. Қазақстан республикасының Конституциясына сәйкес олар бірдей мойындалады және қорғалады. Жеке меншік—бұл азаматтардің және мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктерінің меншігі, ал мемлекеттің иелігіндегі мүліктер мемлекеттік меншік болып есептеледі Біздің еліміздегі нарықтық қатынастар мемлекеттік меншіктің әр түрлі формаларының қажеттілігінтудырады. Сондықтан да біздің елімізде мемлекеттік меншікті жеке меншікке айналдыру (приватизация) жүргізіліп жатыр.
Кейбір жағдайларда мүлік тек біреудің меншік құқығында ғана емес, бірнеше адамға тиісті болуы мүмкін. Бір немесе одан да көп бірнеше тұлғаның меншігіндегі мүлік оларға ортақ меншік құқығымен тиесілі болады. Ортақ меншіктің үлестік және бірлескен ортақ меншік деген түрлері бар. Меншік иелерінің үлестері белгілі болса, онда ол үлестік ортақ меншік болады. Меншік құқығына қатысты үлестері белгіленбеген болса, онда олардың үлестері өзара тең. Бұл — бірлескен ортақ меншік.
Заң тұрғысынан меншікті «объективті» және «субъективті» категория ретінде екі жақты қарастырады.
Меншік құқығының пайда болу негіздерін бастапқы және туынды деп ажыратуға болады. Бастапқы негізге бұрын ешкімнің меншік құқығында болмаған мүлік жатқызылады, яғни, жаңа салынған үй, олжа, қараусыз жануарлар, т.б. Туынды негіз мүліктің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуі негізінде пайда болатын меншік құқығы, мысалы, келісім бойынша жасалуы мүмкін сату — сатып алу, айырбастау, сыйлау.
Қазақтың әдет-ғұрып заңында бірінші болып жерді басып алу құқығы болған, яғни кімде-кім бірінші болып қыстаудан көшіп, жаңа жерге орнығып алса, жайылым мен суат соның меншігі болып саналған.
Бұл құқық табиғи суаттарға ғана қатысты, ал жасанды суаттарға, құқықтар мен тоғандарға меншік құқығы осыларды жасаған адамдарға байланысты анықталған.
Меншік құқығының тоқтатылуы өз еркімен және мәжбүрлі түрде жүзеге асырылады. Мүлікті өз еркімен басқа тұлғаға беру, сату, меншік құқығынан бас тарту, мүлікті жою және т.б. Мәжбүрлі түрде меншік құқығын тоқтату: тәркілеу, реквизация, иесіз мәдени немесе тарихи маңызы бар мүліктерді сатып алу және т.б. негізде жүргізіледі.
Иелену құқығы дегеніміз — мүлікті іс жүзінде иеленуді жүзеге асыруды заң жүзінде қамтамасыз ету. Мысалы, адам іссапармен жол жүріп кетсе де, артында қалған мүліктің толық иесі бола алады.
Пайдалану құқығы дегетміз — мүліктен оның пайдалы табиғи қасиеттерін алудың, сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзінде қамтамасыз етілуі. Пайда — кіріс, өсім, жеміс, төл алу, т.б. нысандарында болуы мүмкін. Бір ескеретін жағдай майдалану құқығы иелену құқығынан кейін пайда болады. Мәселен, жеке меншік болып табылатын тракторды шаруашылықта пайдалану — иелену құқығы, ал оны басқа тұлға пайдалануға беру—пайдалану құқығы болып табылады.
11. Қаладағы үйлердің 1-қабатында тұратын тұрғындар терезелерінің алдын иісі, даусы, т.б. жағымсыз әсерлері үшін машина тұрағына айналдырғанға қарсы болады. Қаладағы үйлердің 1-қабатында тұратын тұрғындар терезелерінің алдын иісі, даусы, т.б. жағымсыз әсерлері үшін машина тұрағына айналдырғанға қарсы болады. Осының нәтижесінде автокөлік иелері мен тұрғындар арасында дау-жанжалдық қарым-қатынас орнайды. Бұл меншік қатынасы мәселесіне жатады ма және бұндай жағдай қалай шешілуі мүмкін? Бұл меншік қатынасы мәселесіне жатады. Қаладағы үйлер Республикалық меншік болып табылады. Республикалық меншік дегеніміз Республика қамқорлығындағы мемлекеттік кәсіпорындар. Бұл мәселені шешу үшін қаладағы үйлердің тұрғындары қала әкімшілігіне барып арыз жазуы керек. Бұл арызды қабылдаған қала әкімшілігі бұл мәселі қарастыру барысында осындай шешім қабылдайды: Қаладағы үйден алыс емес жерге автокөлік тұрағын салып, халықтың сол жерге көлігін қоюға рұқсат береді.
12. Төмендегі жағдайлар меншік құқығының қай түрлеріне сай келеді:
12.1. Иванов автокөлік сатып алды және онымен өзінің саяжайына барады-
Жеке меншік.
12.2. фирма өзінің өндірістік қуатының бір бөлігін жалға берді – аралыс меншік
12.3. кәсіпкер Садыков басқа кәсіпкерден екі шағын кеңсе сатып алды. Бір кеңсенің ісін толығымен тоқтатты, ал екінші кеңсені өзгертті және кеңейтті- индивидуалдық жеке меншік аралас меншік
12.5. азамат Ахметов өзінің пәтерін балаларына мұрагерлікке қалдырды- Жеке меншік
13. Төрт фирма бар. Олардың әрқайсысының бастапқы капиталы 10 млн дол. құрады.
Төрт фирма бар. Олардың әрқайсысының бастапқы капиталы 10 млн дол. құрады. Жинақтау нәтижесінде үш жылдан кейін олардың капиталдарының құны 15 млн долларға жетті және олар бірікті. Олардың бірігуі капиталы 100 млн доллар құрайтын бәсекелес фирманы жоқ қылды. Концентрация нәтижесі бойынша және орталықтану нәтижесі бойынша капитал өзгерісінің мөлшерін анықтаңыздар
Капитал (немісше kapіtal, ағылшынша capіtal, латынша capіtalіs – басты нәрсе‚ басты мүлік, негізгі қаржы) – кең мағынада – табыс әкеле алатын нәрселердің бәрі немесе адам өзінің тіршілік әрекеті барысында тауарлар‚ өнімдер‚ т.б. өндіру‚ қызметтер көрсету үшін жасаған ресурстар, яки қосымша құн әкелетін құн; тар мағынада – табыстың жұмыс істеп тұрған қайнар көзі‚ іске қосылған өндіріс құрал-жабдығы‚ ақшалай қаражат‚ зияткерлік меншік. бухгалтерлік баланс; кіріс пен шығыс есебі;ақша қозғалысы туралы есеп меншікті капиталдағы өзгерісі есебінен концентрация нәтижесі бойынша және орталықтану нәтижесі бойынша капитал өзгерісінің мөлшері өседі. Яғни бұл сол фирмалардың дамуына алып келеді.
14. Неге қазіргі таңда «өндіріс» термині «қоғамдық» - қоғамдық өндіріс дегенді пайдалануды ұсынады?
Неге қазіргі таңда «өндіріс» термині «қоғамдық» - қоғамдық өндіріс дегенді пайдалануды ұсынады?
Өндіріс - өзінің өміріне қажетті маиериалдық жағдайларды жасау мақсатымен адамның табиғатты белсенді жаңғырту үрдісі.
Кез келген өнімді өндіру үшін төрт элемент керек:
сол өнімді дайындайтын табиғи зат
өнімді жайындау үрдісінде пайдаланылатын еңбек құралы
адам еңбегі, оның мақсатты бағытталған қызметі
аталған үш элементті өндіріске қосатын ұйымдастырушы. Затты өндіру барысында біз алдымен қоғамды дамытамыз. Қоғамды дамыту барысында өзімізді керек заттармен қамтамасыз етеміз. Сол үшін қазіргі таңда «өндіріс» термині «қоғамдық» - қоғамдық өндіріс дегенді пайдалануды ұсынады.
15. «Ресурстардың шектеулілігі мен қажеттіліктердің шексіздігі дұрыс емес беріледі.
«Ресурстардың шектеулілігі мен қажеттіліктердің шексіздігі дұрыс емес беріледі. Ал шындығында ресурстардың шексіз ашылуларымен байланысты ресурстар да шексіз. Қажеттіліктер, керісінше, қанағаттанудың физикалық шегі болғандықтан олар шектеулі» деген сөздермен келісесіз бе? Адамзаттың күн көрісі мен тіршілік етуіне қажетгі заттар және табиғата кездесетін жаратылыс дүниелері — табиғи ресурстар деп аталады. Су, жер, өсімдік жан-жануар, тау-тас, қазба-байлық және өзге де, тікелей не өнделген күйінде түрмысқа, өндіріске қажетті дүниеліктердің бәрі де Табиғи ресурстарға жатады Табиғи ресурстарды пайдалану нәтижесінде, адамзат — азық-түлік, киім-кешек тұрмыс кажетін өтеуге керекті заттар, жанар-жағар майлар жөне өнеркәсіпке қажетті шикізаттарды алады. Сол себепті ресурстар таусылады. Ресурстар негізінен таусылатын және таусылмайтын болып бөлінеді. Таусылатын ресурстардың өзі қалпыныа келетін және келмейтін болып келеді. Оларды жөнімен пайдалану барысында біз олардың таусылмауына үлесімізді қосамыз.
21. Кәсіпкерліктің қандай ұйымдық нысаны салық жүйесінің әрекет етуі тұрғысынан алғанда тиімді болып табылады? Нарық жағдайында кәсіпкерлік қызмет көп нышанда болады,оларды мына түрде бөлуге болады:
- масштабы бойынша шағын,орта және ірі кәсіпкерлік;
-кәсіпкерліктің субъектілері бойынша; kitaptan 272 betti karap al duris pa?
Кәсіпкерлік қызмет үшін негізгі талаптар мен заманауи салық жүйесі қалыптасты.
Біз ұлттық экономиканы жоспарлы түрде әртараптандырудамыз. Үдемелі индустрияландыру бағдарламасында екі бесжылдықта экономикамыздың бет-бейнеcін өзгертіп, оны шикізаттың әлемдік бағаларының ауытқуына тәуелсіз ету міндетін қойдым.
Стратегия-2030 қабылданғаннан бері 15 жыл ішінде мемлекетіміз әлемдегі ең серпінді дамушы елдер бестігіне енді.
Нәтижесінде, 2012 жылдың қорытындысы бойынша ІЖӨ-нің көлемі жағынан біз әлемнің 50 ірі экономикасының қатарына кіреміз.
Әлемнің барлық елдері өз дамуын салыстыратын мойындалған рейтингтер бар. Осыдан алты жыл бұрын мен алдымызға әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елінің қатарына кіру жөнінде жалпыұлттық міндетін қойдым. Қазақстан Дүниежүзілік экономикалық форумның рейтингінде 51-орынды иеленді. Біз бүгін осы мақсатымызға таяқ тастам ғана қалдық.
22. Толық серіктестік пен сенім серіктестігі арасындағы айырмашылықты атаңыз.
Толық серіктестік Толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда қатысушылары серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлкімен ортақ, жауапкершілікте болатын серіктестік.
Азамат бір ғана толық серіктестіктің қатысушысы бола алады
Сенім серіктестігі - Серіктестіктін міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен (толық серіктерімен) қосымша жауап беретін бір немесе одан да көп қатысушылармен қатар, серіктестіктін (салымшылардың) мүлкіне өздері салған салымдардың жиынтығымен шектелетін бір немесе одан көп қатысушыларды да енгізетін және серіктестіктін кәсіпкерлік кызметті жүзеге асыруға қатыспайтын серіктестік
23. Елімізде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін қандай шаралар қолдану
қажет?
Бұл мақалада Қазақстанда шағын және орта кәсіпорындарды мемлекет тарапынан реттеу мен қолдау жүйесінің ерекшеліктері қарастырылған. Еліміздің экономикасын жандандыру, халқымыздың әлеуметтік хал-ахуалын көтеруде шаруашылықты жүргізудің жаңа формаларын қолдану қажет. Ол үшін мемлекет тарапынан шағын және орта бизнесті дамыту бағыты алға тартылған. Шағын және орта кәсіпорындарды мемлекетпен қолдаудың негізгі мақсаты – олардың әлеуметтік-экономикалық қызметін тиімді атқаруына мүмкіндіктер жасап, өмір сүру мерзімінің неғұрлым ұзаруына ықпал жасау. Осы негізде мемлекеттік қолдау шараларын жүзеге асыру мәселелері айтылған. Шағын және орта бизнестің бастамалары қазірдің өзінде «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасыбойынша, ал микробизнес — Жұмыспен қамту бағдарламасы шеңберінде қолдауға ие болып отыр. Отандық компанияларды сыртқы нарықтарға ілгерілеу жөнінде қолдау үшін «Экспорттаушы 2020» бағдарламасының шеңберінде мемлекеттік қолдау шаралары көрсетілмекші. Бұл үшін тікелей инвестицияларды тарту жөніндегі тұтастай жүйе құрылатын болады, ол ынталандыру шараларының кешенін, сондай-ақ шетелдік инвесторлармен жұмыстың институционалдық тетігін қамтитын болады. Жоспарлы кезеңде тікелей инвестицияларды тарту мақсатында «Инвестор – 2020» бағдарламасы іске асырылатын болады. Жалпы қолайлы инвестициялық ахуалдар жасау бойынша шаралармен қатар трансұлттық компаниялар үшін жобаларды Қазақстан Республикасының аумағында іске асыру жөнінде жағдай жасалмақшы.
Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпорындардың қалыптаса бастауы мен дамуы нарық реформаларының басталуына тұспа-тұс келуімен және тауарлы нарықтың, кәсіпкерлік іс-әрекеттің кең ауқымға құлаш жаюымен байланысты. Мемлекетіміздің тәуелсіздікке қол жеткізуі, нарық экономикасына бет бұруының өзі елде кәсіпкерлік пен шағын және орта бизнеспен айналысуға қойған міндет болып табылады.
Еліміздің экономикасын жандандыру, халқымыздың әлеуметтік хал-ахуалын көтеруде шаруашылықты жүргізудің жаңа формаларын қолданбау мүмкін емес. Ол үшін мемлекет тарапынан шағын және орта бизнесті дамыту бағыты алға тартылады. Нақты айтқанда, жұмыссыздықты жоюда, жалақы мен зейнетақыны уақытылы төлеуде, нарықты халыққа қажетті тауарлармен толтыруда, жеке өндірушілердің монополиясын шектеуде, депрессияны бастан кешіріп отырған жекелеген аудандарды қалпына келтіруде осы шағын және орта бизнес шешуші фактор болуы тиіс
26. ҚР валютасын жоғарлату үшін қандай шаралар қолдану керек?
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы халықаралық сауда саласында және ел ішіндегі макроэкономикалық жағдайға бейімделумен халықаралық экономикалық айырбас барысында өзгерістер мәселелеріне жиі кезігеді. Қазақстан экономикасын әлемдік экономикамен байланыстыратын негізгі буын – валюта саясаты мен ұлттық ақша бірлігінің валюталық бағамындағы өзгерісі. Сыртқы экономикалық саясат жүйесінде валюталық саясат ең маңызды орынды алатыны белгілі. Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында сыртқы және ішкі саясаттың негізгі бағыттарының бірі деп, ақша-несие саясаты, сондай-ақ қаржы нарығы және ұлттық валютаның айырбас бағамының тұрақтылығына, инфляция деңгейіне аса назар аударуы осының айғағы.
Валюта саясаты мәселесі, ұлттық валютаның айырбас бағамын қалыптастыру және әлемдік валюта нарығында оның тұрақты жұмыс істеу проблемалары тәрізді валюталық қатынастарға Қазақстандағы нарық реформаларының байланыстылығы оның ерекшелігі болып саналады.
Валюталық бағамның өзгеру перспективасы бойынша мәселеге ғалымдар және көптеген сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар арасында қызу пікірталастар ұдайы жалғасуда. Осы көзқарастан валюталық саясат және ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандару мәселесін зерттеудің өте өзекті екені айқын. Бұл тұрғыдан осы мәселенің тиімділігін зерттеу және оның мүмкіндігінше тұрақты экономикалық өсуі стратегиясын жүзеге асыруды қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды.
Зерттеудің мақсаты және міндеттері. Курстық жұмысының мақсаты: Валюталық реттеуді, ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандырудағы, қолданылатын әдістердің және осы процеске пайдаланылатын валюта-қаржы құралдарының тиімділігін анықтау арқылы тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін жүргізілетін валюта саясатын жетілдіруге бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстарды әзірлеу болып табылады. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін, курстық жұмысының мазмұнын және қисынды дәйектілігін анықтаған келесі міндеттерді шешу қажет:
- ұлттық валютаның айырбас бағамының қалыптасуына және оның тұрақтануына ықпал ететін факторлар әсерін анықтау;
- сыртқы тепе-теңдікті сақтауда валюталық саясаттың, басқа да экономикалық салалармен тығыз байланыстылығына теориялық негізді сипаттама беру;
- ұлттық валютаның жұмыс істеу тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін экономикалық шараларды айқындау;
- валюталық тәртіптемені ырықтандыруға Қазақстандағы қаржы нарығының ықпал ету мүмкіндіктерін айқындау;
- экономикалық көрсеткіштерді теңдестіру мақсатында валюталық саясат механизмін жетілдіруге қатысты нақты ұсыныстар жасау.
Зерттеу объектісі ұлттық валюта нарығы дамуының тереңдеуі жағдайында ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыруға бағытталған Қазақстанның валюталық реттеуі.
Курстық жұмысының құрылымы және көлемі. Курстық жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Халықаралық валюта жүйесі. Халықаралық валюталық қор
1.1 Халықаралық валюта жүйесі және оның кезеңдері
Халықаралық валюта жүйесі дүниежүзәләк нарықтың маңызды элементі болып табылады. Валюта жүйесін ұлттық және халықаралық валюта жүйелері деп ажыратады.
¥лттық валюта жүйесі - белгілі бір елдегі,сол елдің заңдарымен анықталатын валюталық қатынастарды ұйымдастыру формасы.
Әлемдік валюта жүйесі - мемлекет аралық келісімдермен бекітілген, тарихи қалыптасқан халықаралық ақшалай қатынастарды ұйымдастыру формасы болып табылады. Оның пайда болуы және дамуы халықаралық ақша саласында парапар шарттарды талап етуші капиталдың интернационализацияндырудың дамуының обьективті көрінісі ретінде қарастыруға болады.
Әлемдік шаруашылық байланыстар - валюталық қатынастарды тұрақты жүйесіз елестету қиын. Валюталық қатынастар шаруашылық байланыстардың әр түрлі салаларында қызмет етеді.
Халықаралық валюта жүйесі дүниежүзілік ақшалардың функциясын орындайды, атап айтқанда, әлемдік ақшалар айналдыру құралы, төлем құралы , байлық қорлану құралы ретінде қолданылады.
Халықаралық валюта жүйесіне бірқатар құрылымдық элементтер тән, олардың ішінде аса маңыздылары :
- халықаралық ақшалай тауар ;
- халықаралық өтемпаздық;
- валюта бағамы ;
- валюталық нарықтар ;
- халықаралық қаржы-валюталық ұйымдар ;
- халықаралық келісім шарттар.
Халықаралық ақшалай тауар - әрбір елмен, оның аумағынан әкетілген байлықтың эквиваленті ретінде қабылданады. Алғашқы халықаралық ақшалай тауар ретінде алтын болды. Кейіннен экономикасы жоғарғы дамыған елдердің валюталары әлемдік ақша болып қабылданды .
Валюта - бұл халықаралық экономикалық қатынастарда қолданылатын ақша. Оның негізгі екі түрі бар:
- халықаралық сауда валютасы ;
- халықаралық резервтік валюта .
Халықаралық сауда валютасы - халықаралық сауда операциялардың бағалауы үшін қызмет етеді (тауарлар мен қызметтердің экспортты және импорты), ол өзі сату - сатып алу объектісі бола алады.
Халықаралық резервтік валюта елдер арасындағы қатынастардағы халықаралық ақша айналымымен байланысты. Ол елдің валюта жүйесіне қажетті жағдайда көмек көрсетуге қолданылатын мемлекеттің валюта резерві.Сонымен қатар валюта белгілі бір критерийлер бойынша жіктеледі.Біз оны 1- кестеден көре аламыз.
29. Сарқылатын ресурстардың иесі өздерінің болжамдарында қателессе немесе алдағы құндылықты дұрыс бағаламаса, қандай жағдай болады?
Сарқылатын ресурстар (орыс. Исчерпаемые ресурсы) — табиғи ортадан алынған сайын саркылатын ресурстар.Сарқылатын ресурстар қалпына келетін (таза ауа, түщы су, күнарлы топырақ, өсімдік, жануарлар әлемі) және қалпына келмейтін (минералдық) ресурстар (қазып алынатын отын, металдық минерал шикізаттар (темір, мыс, т.б.), бейметалдық минерал шикізаттар (саз, құм, фосфаттар, т.б.) болып бөлінеді. Бұлар табиғи процестердің нәтижесінде орны толмайтындықтан сарқылады (мыс, алюминий, т.б.).
26- Теңгенің айырбас бағамына ықпал ету немесе бұрынғы деңгейінде қалдыру мақсатымен сұраныс пен ұсыныстың арасындағы айырмашылықты жабу үшін Ұлттық банк валютаны сатады немесе сатып алады. Бұл – Ұлттық банктің валюта бағамына тікелей ықпал ету әдістері. Алайда, капиталдың кезеңі көбірек болса, ұлттық валютаның тұрақты бағамын қолдауға талпынған жағдайда Ұлттық банктің валюталық резервтері тез сарқылады. Ондайда Ұлттық банк валюта бағамына әсер етудің жанама шараларын қолдана алады. Олардың негізгілері резервтік мөлшер мен есептік ставканы өзгерту болып саналады.
Резервтік мөлшер – өз операцияларын жүзеге асыру үшін коммерциялық банктердің пайдалануына қақысы жоқ банк депозиттерінің бөлігі. Оны реттей отырып монетарлық биліктер елдегі жиынтық ақша массасын көбейтіп немесе азайтады. Ол өз кезегінде валюта бағамын азайтады немесе көбейтеді.
Ұлттық банк резервтегі мөлшерді көбейткен кезде коммерциялық банктер несие эмиссиясын төмендетуге мәжбүр болады. Резервтік мөлшердің өсуі коммерциялық банктердің ағымдағы шоттарын қысқартуға және қаржы бөлігіндегі резервтерді жоғарлатуға және бағыттауға мәжбүр етеді. Бұл несие бойынша пайыздардың өсуіне, соның салдарынан елде ақша массасының азаюына және ұлттық валюта бағамының көбеюіне қозғау салады. Ұлттық банк резервтік мөлшерді төмендеткен кезде ақша массасы көбейіп, ұлттық валюта бағамы төмендейді.
Есептік ставканы өзгерту тетігі де соған ұқсас әрекет етеді. Есептік ставка – Ұлттық банктің коммерциялық банктерге берген ссудалары бойынша пайыз. Оның өсуі несие алуға деген коммерциялық банктердің ықыласын төмендетіп, яғни елдегі ақша ұсынысын азайтады, сондықтан төмендеу оны да, соған сәйкес өзгені де ұлғайтады.
Валюта нарығының және бағалы қағаздар нарығы құралдарының қарқынды өзара сіңсуі және тұтасуы қаржы нарығында мемлекеттік реттеудің міндеттерін айтарлықтай күрделендіріп және бұл процес үлкен шығынды талап ету жағдайына ұшыратады. Осыған байланысты сыртқы сауда операцияларында алтын-валюта активтерін тиімді және оңтайлы пайдалануда, сыртқы несие ресурстарын қарызға алуда, батыс елдерінің өтімділігі жоғары қағаздарын инвестициялауда, валюта айырбастау мәмілелерінде және шетел мемлекеттерінің валюталық девиздерін тарту бойынша операцияларда проблемалар туындайды.
Алайда резервтік активтерді қолданған кезде шешім қабылдаудың шекараларын анықтайтын бірқатар факторларды есепке алу қажет. Ондай факторларға мыналар жатады: трансакциялық шығындардың мөлшері, өтімділік, несие тәуекелдігі бойынша шектеу, резервтік қаржының құрылымына мүмкін өзгерістердің енгізілу жылдамдығы.
Қазақстанның валюта саясаты — ұлттық валютаның әлемдік қаржы нарығындағы тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталған. Оның валюта бағамының салыстырмалы тұрақтылығына инфляциямен сауда және төлем балансы сальдосының деңгейлері арасындағы нақты арақатынастарын реттеу жолымен қол жеткізіледі. Мемлекеттің сыртқы резервтік активтерінің түпкілікті есебіне төлем балансы тапшылығын қаржыландыру соңғы саты болып саналады. Оны теңестіру теңгенің, валюта бағамының ауытқуын шектеуді тікелей мақсат ететін валюта нарығындағы валюталық интервенцияның тетігі арқылы жүзеге асырылады.
Алтын-валюта резервтерін қалыптастыру және пайдалану мемлекеттің валюта саясатының негізгі міндеттерінің бірі болып саналады. Халықаралық өтімділіктің көлемі мен құрылымы елдің халықаралық міндеттемелерінің қажетті төлем қаржыларымен қамтамасыз етілу дәрежесін анықтайды. Резервтік активтердің қосалқы қорлары үкімет органдарының да, елдің коммерциялық және қаржы құрылымдарының да борышқорлық міндеттемелерін өтеудің халықаралық есеп айырысуын жүзеге асыруға қолданылуы мүмкін. Алтын-валюта активтерін тиімді пайдалану валюта резервтерінің төтенше жоғары дәрежеде болуын, валюта қоржынын әртараптандыруды, активтердің құрылымдарын оңтайландыруды талап етіп, сонымен қатар ол сыртқы экономикалық қызметке мүмкіндігінше және барынша жәрдем көрсетуге, сонымен қатар ұлттық ақша бірлігінің валюта бағамын тиімді реттеуін қамтамасыз етеді.
Еркін айырбасталатын валюта резервтері елдің төлем балансын теңестіру үшін тікелей пайданылады. Ресми резервтердің құрамында болатын алтын авуарлары осы мақсаттарға своп операциялары арқылы немесе өздеріне қойылған баға бойынша нарыққа еркін айырбасталымды валютаға айналу сатысынан өткеннен кейін ғана пайдаланылуы мүмкін.
Республиканың төлем балансында көрінетін резервтік активтер ішкі қорланымның жылыстауы және елге шетел капиталы түсімінің нәтижесінде алтын-валюта авуарларының өзгерісінің жағдайын көрсетеді. Төлем балансы тапшылығын жабу үшін, яғни үкімет сыртқы экономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз етудің негізгі көздерінің бірі саналатын қаржы тартатын алтын-валюта резервтерін қолданады. Халықаралық Валюта Қорының қарыздарымен және айрықша қаржыландыру бойынша операциялармен бірге резервтік активтер Қазақстанның халықаралық есеп айырысуын теңестіру үшін, өтімділіктің баламалы қаржылары ролінде шығады.
Алтын-валюта активтерінің елеулі көбеюі және ел экономикасына шетел валютасының айтарлықтай массасының түсуі, біріншіден, инфляцияны шұғыл жоғарылатуы, екіншіден, ұлттық акция бірлігі бағамының құлдырай құлауына соқтыруы мүмкін. Осы жылдарда жинақталған артық өтімділікті айықтырмай ақша базасын тұрақтандыру және инфляциялық үдірістердің дамуына қарсы әрекет ету мүмкін болмады. Сондықтан таза халықаралық резервтер салық банкісінің қысқа мерзімді ноталарын шығару және тарату бойынша активтендірумен бейтараптандырылды. Ұлттық банктің ноталар эмиссиясының көлемі 2006 жылғымен салыстырғанда 2007 жылы 12,2 %-ке, 156,4 млрд. Теңгеге дейін, айналыстағы нота көлемі 2,8 есе, 24,6 млрд. теңгеге дейін төмендеп, соған қарамастан 2007 жылы қысқа мерзімді ноталар өтімділікті реттеудің негізгі құралдарының бірі болып қалды.
Сыртқы нарықта қазақстандық тауарлардың баға бәсекесіне қабілетілігін қолдау үшін ақшаның сұранысы мен ұсынысына тәуелді бағамның ауытқуына себепші болатын, сондай-ақ теңгенің өзгермелі айырбас бағамы тәртіптемесін 2003 жылы Ұлттық банк сақтап қалды. Жыл бойы АҚШ доллары қатынасына қарай теңгенің нығаюға беталысы іс жүзінде байқалды. Ішкі валюта нарығына шетел валютасының елеулі түсімінің түсуі теңгенің нығаюына мүмкіндік туғызды. Ағымдағы жылдың басынан бері әлемдік нарықтағы энергетикалық ресурстардың жоғары бағалары, мемлекеттік меншік үлесін жекешелендіру, сонымен бірге корпоративтік сектор мен екінші деңгейдегі банктердің сыртқы нарықтағы қарыз алуы себепші болған экспорттың ақшалай валюта түсімінің елеулі көлемі шетел валютасының негізгі түсім көзі болып саналады.
Ішкі валюта нарығына шетел валютасының елеулі түсімінің түсуі жағдайында Қазақстанның қор биржасынан және банкаралық валюта нарығынан шетел валютасының Ұлттық банк сатып алған таза көлемі 2007 жылы 4,2 млрд.-қа жуық АҚШ долларын құрап, соның жартысынан астамы Ұлттық банктің қысқа мерзімді ноталар шығарылымымен айықтырылды. Одан басқа Ұлттық Қордың активтерін толтыру мақсатын көздеген Ұлттық банк Қаржы министірлігіне 1,3 млрд. АҚШ долларына, валюта сатты.
31. Нарықтық экономиканың заңы бойынша баға сұарныс пен ұсыныс өзара тепе-теңдігі арқылы реттеліп отыруы тіис.
Нарықтың жұмыс істеуі тауар өндірушілердің арасындағы байланыстарды реттейтін, сондай-ақ адамдардың арасындағы экономикалық қарым-қатынас олардың еңбегінің өнімін сатып алу мен сату арқылы көрініс табатын тауар өндірісі жағдайындағы қоғамдық еңбекті бөлу мен ынталандыруды реттейтін заңға бағындырылған. Сұраныс пен ұсыныс заңы осыны жүзеге асыру нысаны ретінде әрекет етеді, оның іс-әрекеті айырбастың баламалылығын, ақша және тауар ағынының, төлем қабілеті ағынының, төлем қабілеті бар сұраныс пен ұсынылатын тауарлардың (қызметтердің) ара салмағын айқындайды. Нарық қатысушылардың бәрін, бір жағынан, бәсекеден, банкроттықтан, т.б. туындайтын экономикалық мәжбүлеу арқылы, екінші жағынан, материалдық ынталандыру (пайданы молайту, т.б.) жолымен тауарлар мен қызметтердің жоғары сапада болуына, өндіріс шығынын азайтуға, тұтынушыларды ойдағыдай қанағаттандыруға бағдарлайды. Нарыққа тауар өндірушілердің тәуелсіздігі, олардың толық дербестігі, тауарлардың бағасын еркін белгілеуі, тұтынушілердің мен жеткізушілерді еркін таңдауы, тауар өндірушілердің, сатушылардың өткізу бәсекелестігі тән. Мемлекет нарықтық қатынастарды ретке келтіру, шаруашылықты жіргізудің нарықтық нысандарының теріс зардаптарын барынша азайту, халықтың жекелеген топтарын әлеуметтік жағынан қорғау шараларының кешенді жүйесін әзірлеп, жүзеге асырады. Мұндай реттеу нысандары құрылымдардың, (биржалардың, жәрмеңкелердің, жарнамалық және басқа агенттіктердің) жұмыс істеуі ережелерін белгейтін заңдық және басқа нормативтік актілер жатады. Бағаны мемлекеттің реттеп отыруы, тауарлар мен қызметтердің кейбір түрлеріне тұрақты баға белгілеу нарықтың жұмыс істеуіне айтарлықтай ықпал жасайды. Тауарлар нарығы тікелей тауар айналасы, ақшаны тауарға және тауарды ақшаға айырбастау саласы нарықтық жүйенің өзегі болып табылады.
32. Халықтың табысы, тауарлар бағасы 25% - ға артты. Еңбек ұсынысы қисық сызығының оң еңкею бұрышы болады, жалақының жалпы дәрежесінің өсуімен бірге еңбек ұсынысы өсіп отырады. Жұмысшы күшіне сұраныс, жиынтық сұраныспен есептесе отырып, тауарлар мен қызметтер өндіру үшін, тиісті квалификациясы бар жұмыскерлердің белгілі санымен, жұмыс берушілердің жалдауға қажеттіктерімен белгіленеді. Жұмысшы күшінің ұсынысы еңбекке қабілетті жастағы адамдардың өздерінін қабілеттерін әдеттегіндей ұдайы өндіру керек қажеттіктермен және жиынтык экономикалық ұсыныспен есептесе отырып, жақсы хал-жағдайды қолдап тұруға жеткілікті қажеттіктермен белгіленеді. Сұраныс та, ұсыныс та әр түрлі факторлардың әсерімен қалыптасқан баға дәрежесімен, шығындармен, жалақымен, еңбек өнімділігімен, адамдардың санымен, жұмыскерлердің квалификациялық — мамандық құрылымымен, несие-қаржы, салық, заң жүйесімен, кәсіподақтардың, мәдени, діни және басқа ұйымдардың қызметгерімен қалыптасады. Сұраныс (ВБ) пен ұсыныстың (55) қисық сызықтарының қиылысуы жалақының тепе-тендік дәрежесін (РЕ) көрсетеді де жалақының осы дәрежесінде экономикада толық жұмыспен қамту байқалады: Qе — еңбекке сұраныс еңбек ұсынысына тең. Жетілген бәсеке жағдайында жалақының тепе-теңджік дәрежеден ұзақ мерзім бойы ауытқуы мүмкін емес. Жалақының шамамен тепе-теңдік дәрежеден артық өсуі фирма жағынан еңбекке сұранысты төмендетеді. Сонымен бірге жұмыскерлер жағынан еңбек ұсынысын өсіреді. Мұның салдарынан еңбек ұсынысының артықшылығы пайда болады. Осы арқылы пайда болатын жұмыссыздық жалақы мен оның тепе-теңдік дәрежесінің жылжуына ықпал етеді. Жалақы осы дәрежеден төмендеп кеткен болса, керісінше процесс жүреді. Түбінде еңбектің бәсекелік нарығы еңбекке сұра-ныс пен еңбек ұсынысының жалпы тепе-тендігімен және жалақының тепе-тендік дәрежесімен сипатталады.
33. Егер мемлекет салық мөлшерін арттырса, онда нарықтық тепе-теңдік қалай
өзгереді?
Салық салудың негізгі мақсаты – мемлекет қазынасын толтыру, еліміздің экономикасын дамыту, әлеуметтік жағдайды жақсарту және кәсіпорын, тұрғындар қаржыларын қоғамдық қажеттілікке тарту болып табылады. Салықсыз мемлекеттің және онымен байланысты барлығының да өмір сүруі мүмкін емес. Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөлі мемлекеттік органдарды қаржы ресурстарымен қамтамасыз етумен шектелмейді. Салықтар ұлттық табысты мемлекеттендірудің басты құралы. Олардың макроэкономикалық рөлі артып келеді, мұны ЖҰӨ-нің көлеміндегі салық үлесінің ұлғаюынан көруге болады. Салықтар экономикалық белсенділікті арттырудың, ұдайы өндіріс процесіне әрекет етудің басты бір тұтқасы ретінде – жаңа сипатқа ие болуда.
Микродәрежеде тепе-теңдік жалпы және жеке тепе-теңдік болып бөлінеді.
Жалпы тепе-теңдік — Бұл жиынтық қоғамдық өндіріс (тауарлар мен қызметтердің жиынтық ұсынысы) және тұтынуға тағайындалған ұлттық табыс араларындағы сәйкестік, яғни, халықтың сатып алу қабілеттігі және тауарлар мен кызметтердін. ұсынысының бір-бірімен сәйкестігі.
Жеке тепе-теңдік — жиынтық қоғамдық өндіріс жеке өндірушілермен өндірлетін және халықтың белгілі топтарына сатылатын, жеке тауарлар топтарының жиынтығынан тұрады. Жеке тауарлар топтары бойынша жалпы сәйкестік болса да сұраныс жағынан да, ұсыныс жағынан да ауытқу (сәйкессіздік) болуы мүмкін. Жалпы (жиынтық) сәйкестік шеңберінде тауарлардың бір тобының сатылуының оскені, олардың басқа топтарының сатылуының азайғаны болады. Мысалы, еттің сатылуынын азайуын нанның сатылуының көбейуімен жабуға болады.
34. Халықтың табысы артты, бірақ кейбір тауарларға сұраныс кеміді.
Сұраныс дегеніміз- белгілі уақыт ішінде бағасы анықталған тауарларды тұтынушылардың сатып алу қабілеттілігі немесе адамдардың бір нәрсе үшін ақы төлеуге қабілеттілігі мен тілегін білдіреді. Сұраныс пен баға арасындағы кері қатынасты сұраныс заңы қарастырады.
Сұраныс заңы:
А) баға мен сатып алынатын тауар санының арасындағы кері байланысты көрсетеді;
ә) сол тауарға деген сұраныстың бірте-бірте азаюы.
Сұраныс қисығы дегеніміз – белгілі уақыт аралығында әртүрлі бағамен тұтынушылардың сатып алуға дайын экономикалық игіліктер санын көрсететін қисық.
Сұраныс деңгейінің өзгеруі – басқа шарттар өзгеріссіз болған уақыттағы тауар бағасының өзгеруі нәтижесінде белгілі бір уақытта тұтынушылардың сатып алатын тауарларының саныдағы өзгеріс болып табылады.
Сұраныстың өзгеруі дегеніміз – бағалық емес факторлардың өзгеруі нәтижесінде сатып алушылардың сатып алатын тауарларының санындағы өзгерістер.
Сұраныс деңгейінің өзгеруінің негізгі факторлары баға болып табылады, ал сұраныстың өзгерун қамтамасыз ететін бағалық емес факторлар болып табылады.
Сұраныс деңгейінің өзгеруі сұраныс қисығын өз бойында жылжытады, ал сұраныстың өзінің өзгеруі сұраныс қисығының орнын бір жерден екінші жерге ауыстырады.
ЂСұраныс көлеміне әсер ететін факторлар 2-ге бөлінеді:
а) бағалық факторлар; Тауар бағасының төмендеуі сұраныс деңгейін жоғарлатады, ал бағаның өсуі сұраныс деңгейін төмендетеді
ә) бағалық емес факторлар.
Сұранысқа әсер ететін бағалық емес факторларға жататындар:
- Тұрғындардың ақшалай табыстары;
- Тұтынушылар құрылымының өзгеруі;
- Тұтынушының талғамы мен талғауы;
- Жинақталған мүлік;
- Нарық көлемі, яғни бірін-бірі ауыстыратын және толықтыратын тауарлар көлемі;
- Сатудан кейінгі көрсетілетін сервистік қызмет.
35. Егер тауар бағасы 1 %-ға төмендегенде сұраныс 2%-ға артса, бұндай сұраныс қандай икемділікке жатады?
Сұраныстың бағалық икемділігі.
Икемділік – тұтынушының рыноктағы товар бағасына сезімталдығын өлшейді. Ол үшін баға бойынша сұраныс икемділігі коэфиценті қолданылады. Бұл коэффицент баға 1%-ке өзгергенде сұраныс көлемі неше %-ке өзгеретіндігін өлшейді.
Бұл жердегі бағалық икемділік коэффициенті ( Ep ) заттың бағасы 1% — ке өзгерсе, онда сол затқа деген сұраныстьың қандай мөлшерге өзгеретінін көрсетеді.
Бұл көрсеткіш сұраныс көлемінің осы тауардың бағасы өзгеруіне сезімталдығын анықтау үшін қолданылады, бірақ сұранысқа әсер ететін басқа факторлар тұрақты деп ұйғарамыз. Сұраныстың бағалық икемділігін анықтаған кезде тауарға деген сұраныс төмендегідей бес түрге бөлінеді:1) икемді;
2) икемсіз;
3) икемділігі бірге тең;
4) өте икемді;
5) өте икемсіз.
Егер сұраныс көлемінің өсу проценті бағаның өсу процентінен 37. ҚР экономикасының бәсекеге қабілеттілігі қандай Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарға өтуде өнімнің бәсекеге қабілеттілігін
қамтамасыз ету мәселесі өткірлене түсті. Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің негізгі құраушысы
оның сапасы болып табылады. Өнімнің жоғары сапасы – кәсіпорын қызметінің ең маңызды
нәтижелі көрсеткіші. Ол нарықта кәсіпорынның бәсекелік артықшылығын, оның экономикалық
қауіпсіздігін қаматамасыз етеді.
Соңғы жылдары бұл мәселе өткірлігі өсе түсті және кәсіпорындар өздерінің өнімдерін
нарыққа өткізуде, жылжытуда сапаға деген қатаң талаптарға тап болды. Сапасыз шығарылатын
өнім сапасы мен фирма тұрақтылығына жетуге болмайды. Өнім сапасын үздіксіз көтеру, оның
номенклатурасын жаңарту, өнімнің ғылыми сыйымдылығын арттыру әлемдік деңгейдегі алдыңғы
қатарлы озат фирмалардың мақсаты болып табылады. Өнімнің жоғары сапасы фирмаға бағалы
емес бәсекеде жеңіске жетуді, яғни, өнім сапасының артықшылығы мен ерекшелігі арқасында
тұтынушы үшін бәсекелес-фирмалар арасындағы экономикалық жарыста жеңіске жетуді
қамтамасыз етеді. Сапаны басқаруды алдыңғы қатарға қою тек шетелдік компанияларға тән,
өкінішке орай бұған Қазақстанның нарықтық экономикасы әлі өсу керек. Әрбір кәсіпорынның
сәтті және тұрақты жұмыс істеуі үшін өнімді шығару көлемін сақтау, белгіленген мерзімде
қабылдау, өнімнің өзіндік құны және сапаны қажетті деңгейде қамтамасыз ету керек.
Сапа мәселесін шешуде өнім сапасын басқарудың қазіргі заманғы әдістерін тәжірибеде
қолдануға жоғары білікті кадрлардың бар болуы міндетті шарт болып табылады. Сапаны басқару
бүгінгі күні бәсекеге қабілетті өнімді құрудың негізгі әдісі. Оны басқарудың шетелдік тәжірибесі
көрсеткендей, өнімнің тұрақты сапасын шығарылатын материалдар сапасынсыз мүмкін емес.
«Жақсы сапа» түсінігі өнімді өткізу сатысында және сатылуадан кейін сервисті қамтамасыз
ету, қоршаған ортаны қорғау, экономикалық бағаны ұстаудан құрылады. Өнім сапасының деңгейі
сапаның нарықтық факторларының есебімен құрылуын ескеру қажет: сатушы талабы, нарықтағы
үлестің өзгеруі, бәсекелестер стратегиясы мен тактикасы.
Қазақстан кәсіпорындарында өнім сапасын басқарудың жетілуі жеткіліксіз. Кәсіпорындарда
өнім сапасын басқару қазіргі таңда бәсекеге қабілетті өнімді құрудың негізгі әдісі. Кәсіпорынның
бәсекеге қабілеттілігін жоғарлату мақсатымен, тұтынушының талаптарының өсу есебімен өнімнің
сапасын жоғарлату мен өзіндік құның төмендету керек.
Қазіргі таңда еліміздің кәсіпорындарында сапаны жоғарлатудың басты мақсаты, өнім сапасы
көрсеткіштері мен тұтынушы талабы арасындағы теңдікті сақтау болып табылады.
38. Не үшін монополия мен бәсеке түсінігі бір-біріне қарама-қайшы ұғым
болып табылады?
Бәсеке – нарықтық шаруашылық субъектілері арасындағы қосымша табыс алу үшін жақсы өндіріс факторларын иелену және тауарларды өткізу мүдделеріне байланысты қарама-қарсылықты бақталастық пен бәсеке.
Монополиялар мен монополистік бәсекедегі фирма өнімдеріне сұраныс ауытқымасы нарықтық сұраныстың ауытқымасы болып табылады да, теріс еңкіш сызықты болады. Сондықтан фирмалар тауардың өндірілуін бақылай отырып бағаға ықпал ете алады. Монополия жағдайында тауардың қосымша бірлігін сатудан алатын шекті кіріс оның бағасынан төмен.
Монополиялық бәсекелес нарықта әртүрлі тауарлар мен қызметтер өндіретін немесе сататын көптеген фирмалар нарықтағы үлестері үшін бір-бірімен бәсекеге түседі. Бұл нарықтың негізгі ерекшеліктері: әр түрлі тауарлар мен қызметтер ұсынылады; өндірушілер мен сатушылардың саны көп; салаға кіруге кедергілер жоқ; фирмалар өнім көлемі мен баға туралы шешім қабылдағанда бір-бірімен санаспайды.</h4>
әр түрлі, бір-бірінен ерекше тауарлар ұсынатын фирмалар нарықта азды-көпті билік орнатады. Сонымен қатар монополиялардың ұсынатын тауарлары қаншама ерекше болғанымен , бір-бірін алмастыра алады. Сондықтан осы нарықта ұсынылатын тауарларға сұраныстың икемділігі жоғары болады.
Монополиялық бәсекелес нарық таза бәсекелес нарық пен таза монополиялық нарықтарға қарағанда күнделікті өмірде жиі кездеседі. Сондықтан осы нарықтағы монополистердің өнім көлемі мен баға туралы қабылдайтын шешімдерін талдаумен түсінудің маңызы зор.
39. Адам – экономикалық субъект, яғни экономиканы дамытуға қабілетті мүмкіндіктер жиынының иесі.
Адам капиталының тұжырымы бүгінде инновациялық дамудың стратегиялық кезеңге кіруі және әлемдік экономикалық кеңістік өндірісіндегі бәсекелестігінің көтерілуі жағдайында Қазақстанда бүгінде қоғамдық мойындауға ие болды. Елде экономиканың құрылымдық қайта құрылуы жүзеге асуда, тиімді шаруашылық механизмі тереңдеуде, ғылыми-техникалық ақпарат және жаңа технологияны пайдалану аясын кеңейтуде. Бұның барлығы өз кезегінде экономикалық өсудің факторы болып табылатын адам капиталының сапалы өсуін қамтамасыз ететін салаларындағы мемлекеттің басқару саясатының мазмұны мен сипатына жаңа талаптар қалыптастырады.
Адам капиталы экономиканың ең басты қозғаушы күші болып табылғандықтан кез келген мемлекет өз елінің адам капиталын дамытуға барынша күш салады. Адам капиталын қалыптастыруға, реттеуге, дамытуға мемлекет білім беру, денсаулық сақтау, миграция салалары арқылы тікелей қатысады.
Біз адам капиталын адам дамуына салынған инвестиция нәтижесінде қалыптасатын және қорланатын, қоғамдық өндірістің кез келген саласыңда мақсатты пайдаланылып, болашақ өспелі табысты қамтамасыз ететін, экономикалық өсудің, қоғамдық әлауқаттылықтың, экономикалық өркендеудің басты факторы болып табылатын белгілі бір білім, дағды, іскерлік, денсаулық жәнемотивациялар қоры ретінде түсінеміз. Адам капиталы категориясы саяси экономия тұрғысында, постиндустриалдық қоғамда заттай капитал иелерінің адам бойындағы салалық параметрлеріне үдемелі тәуелділік қатынасын көрсетеді. Демек, посткеңестік экономика ғылымында адамның жасампаздық қабілеттерін бейнелеуде қолданылып жүрген бірқатар категориялар (жұмысшы күші, жеке фактор, адамдық ресурс, адам факторы, т.с.с.) жеткіліксіз. Себебі олардың ешқайсысы адам қабілеттерінің капиталдық табиғатын, осы қабілеттердің үнемі жинақталушы (қорланушы) және жаңарушы, иесіне табыс әкелуші белгілі бір ағым ретінде нақты түсінік бермейді.
40. Инвестиция – бұл ірі қаржы салымы.
Инвестиция (латынша іnvestіre – киіндіру) – табыс алу, меншікті капиталын молайту, елдің материалдық байлығы мен бейматериалдық сипаттағы қоғамдық құндылықтарын еселей түсу үшін шаруашылық жүргізуші субъектілер салатын инвестициялық қаражат.
Инвестицияның күрделі қаржыдан өзгешелігі бар. Инвестицияда қаражат тек материалдық активтерге ғана салынбайды, қаржылық және бейматериалдық активтерге де салынады. Инвестиция қаржы институттары, инновациялық және әлеуметтік сала арқылы тікелей де, жанамалай да салынады. Инвестиция өзінің құрамы жағынан біртекті емес, инвестициялау нысандарына, айналыс өрісіне, негізгі капиталдың ұдайы өндірісіндегі мақсатына, рөліне, қаржыландыру көздеріне қарай негізгі капиталға салынатын инвестиция, шетелдік инвестиция, қоржындық инвестиция түрлеріне бөлінеді. Негізгі капиталға салынатын инвестиция – құрылысқа, материалдық, бейматериалдық негізгі капиталды салуға, ұлғайтуға, қайта жаңғыртуға, техникалық жағынан қайта жарақтандыруға, күрделі жөндеуден өткізуге, сатып алуға, сондай-ақ, материалдық айналыс құралдарының қорларын толықтыруға жұмсалатын қаражат. Негізгі капиталды инвестициялау нысандарына үйлер, ғимараттар, машиналар мен жабдықтар, мал, екпе ағаштар, жер қойнауын барлау, компьютерлік және бағдарламалық қамтамасыз ету, көркем және әдеби шығармалардың түпнұсқалары, жаңа үйлер және жаңа ақпарат жатады. Негізгі капиталға салынған инвестиция Қазақстанда 2000 жылы бейқаржылық активтерге салынған инвестиция көлемінің 79,1%-ы болды. Бейқаржылық инвестицияның қалған 20,9%-ы материалдық айналым құралдарының қорларын толықтыруға, құндылықтар мен бейөндірістік активтерді (жер, жер қойнауы телімдерін, патенттер, лицензиялар, т.б) сатып алуға жұмсалды. Негізгі капиталға салынатын инвестиция елдің экон. өрлеуінің негізгі факторы болып табылады. Қазақстан шет ел капиталын несие мен қарыз нысанында да тартты. Қазақстанға Австрияның, АҚШ-тың, Қытайдың, Түркияның, Еуропалық Одақтың және басқа елдердің несие желілері ашылды, осы желілердің шеңберінде 90-нан астам келісімге қол қойылды. Қазақстанның сыртқы қарызы шекті өркениетті шеңберден шыққан жоқ, яғни тікелей мемл. және Қазақстан Республикасының Үкіметі кепілдік берген сыртқы борыш оның жалпы көлемінің 25,5%-ы ғана болды. Борышқа қызмет көрсету нормасы сыртқы борыштар бойынша төлемдердің экспорт көлеміне қатынасы ретінде 2000 ж. 32,6% болды. 2000 ж. Қазақстан ТМД елдерінің арасында сыртқы борыш бойынша міндеттемелерін мерзімінен бұрын төлеген жалғыз ел болды, мұның өзі еліміздің халықаралық инвестициялық беделін көтерді. Қоржындық инвестиция – ұзақ мерзімді борышқорлық міндеттемелер мен бағалы қағаздарға салынған қаражат; капиталға қатысуды және салынған капиталға шаққанда табыс алуды қамтамасыз етеді. Әлемдік практикада капитал қорланымы мен халықтың жинақ ақшасының көп бөлігі бағалы қағаздар мен басқа да қаржы құралдары арқылы жанама түрде өндірісті инвестициялауға қатысады
41. Адамның физикалық және ой еңбектері капиталға жатады ма? Неге?
Капитал көп мағыналы ұғым,ол материалдық игіліктердің қоры,ол сонымен қатар материалдық емес элементтерді де қамтиды,атап айтқанда адамның қабілеті,білімі,ой еңбектері.
Капитал қоғамның бүкіл өндірістік қатынастар жүйесін қамтитын құбылыс ретінде сипатталады,яғни капитал капиталистер мен жұмысшылардың қосымша құнды өндірумен байланысты қатынасын қамтиды.Капиталдың өсуінің көзі капиталистердің ақысыз иемденетін, жалдамалы жұмысшылардың еңбегімен өндірілетін қосымша құн болвп табылады. Ал қосымша құн дегеніміз-жұмысшыға қажетті жұмыс уақытынан тыс еңбек етуі,
43. Бағаны, шекті шығындарды, шекті табыстарды салыстыру нәтижесінде қандай қорытындылар жасауға болады?
Бағаны, шекті шығындарды, шекті табыстарды салыстыру нәтижесінде қандай қорытындылар жасауға болады?
Баға - адамның іс-әрекетінің әлеуметтік құбылыстарына, мінез-құлқына қатынас, олардың маңыздылығын, моральдың белгілі нормалары мен принциптеріне сәйкестігін (кұптау мен айыптау, келісу және сынау т.б.) анықтау. Адамның әлеуметтік позициясымен, көзқарасымен, мәдени деңгейімен, интелектуалды және ізгілікті дамуымен анықталады.
Шекті шығындар МС — бұл өнімнің қосымша бірлігін өндіру үшін қажет қосымша шығындар.
MС = ΔTC / ΔQ
Егер өнімнің қосымша бірлігі оның сату бағасынан арзан түссе, онда шекті шығындар өнімнің бағасымен тендескенше, фирма өндірісті кеңейте береді. Қысқа мерзімде шекті шығындардың қисық сызығы — U тәрізді форма алады, бұл қысқармалы табыстылық заңымен байланысты — еселеп өсіп отыратын қосымша күш шектелген немесе тіркелген өндіріс факторларына қолданылады.
-Шекті табыс (ШТ) – бұл өнімің өлшемін сатуды көбейту арқасында жалпы табыстың үстелуі
ШТ = ЖТ/К
Шекті табыс шығарған әрбір қосымша өнім өлшемінің өтемділігін бағалауға мүмкіндік береді. Және де өзіндік құнмен ұштаса отырып, фирманы ұлғайту мүмкіндігінде құндық бағдарлар қызмет етеді.
44.Төмендегі өндіріс факторлары нарығына тән ерекшеліктеріне сипаттама беріңіз:
Еңбек нарығында бірнеше ерекшеліктер болады. Осында құратын элементтерге жұмысшы күшін иемденетін адамдар жатады. Бұларға психофизиялогиялық, әлуметтік, мәдени, діни, саяси және т.б. адамдық қасиеттер тән болады. Осы ерекшеліктер адамдардың мүдделеріне, мотивацияларына, еңбекке белсенділік дәрежесіне елеулі әсер етеді және еңбек нарығына, оның болмысына ықпал етеді..
Еңбек нарығы-бұл тауар болып табылатын еңбек ресурстарының нарығы бұлардың тепе-теңдік бағасы мен саны, оларға сұраныс пен ұсыныстың бір-біріне етуімен белгіленеді. Кәсіпкерлер мен еңбекке қабілетті адамдар нарықтың агенттері,-еңбек нарығында өзара қатнаста болады.
Еңбек нарығы — бұл бәсекелік нарық. Оның құрылымдық-функционалдық ұйымдастырылуының өте күрделі болғандығынан, қашан болмасын, жұмыс орындары мен еңбек ресурстарының арасында белгілі сәйкес келмеушілік болады.. Еңбек нарығы — бұл өте икемді құрылымдық-функционалдық құрамы бар динамикалық нарық.
Капиталдар нарығы - Жақтаушылары басым көпшілік капиталға берілетін екі негізгі анықтаманы қолдайды: ---бірінші — капитал деген құрал-жабдықтар жиынтығы, ---екінші — капитал деген ақша сомасы.
Капитал нарығы орташа мерзімді және ұзақ мерзімді несие капиталына сұраным мен ұсынымды қалыптастыру аясы, несие капиталдары нарығының бір бөлігі. Мұнда орта және ұзақ мерзімді несие капиталына сұраным мен ұсыным қалыптасады.
Жер нарығы көптеген әлеуметтік-экономикалық категориядан тұрады. Жер нарығы көптеген нарықтық элементтерден құралған қиын жүйеден тұрады. Ол 2 ішкі жүйеге бөлінеді: бірінші реттік жер нарығы және екінші реттік жер нарығы. Бірінші реттік жер нарығының мақсаты жерлерді мемлекеттік меншіктен жеке меншікке ауыстыру немесе жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғаларға беру.
Жер нарығының дамуының әлеуметтік базасы жасалды. Көптеген жеке меншік иелері пайда болды. Жер нарығында өзіндік қосалқы шаруашылық жүргізуге, бағбандыққа және саяжай құрылысын, тұрғын үй салу үшін берілген жерлер ұтымды пайдалануда.
Ақпараттық нарық – тауар бағасы мен қызмет көрсету, банктегі депозит пен несиеге проценттік қсімнің призма арқылы тұрақты өзгеруі нарықтық экономиканың борометріне әрі айнасына айналдырады. Нарық өндіріске қатысушыларға қоғамдық қажетті өндіріс шығындары жайлы жедел объективті ақпарат береді.
Әлемдік ақпарат нарығы – өзінің мәні жағынан тауарлар мен қызметтердің дәстүрлі нарығы болып табылмайды.
45. Төмендегі жалақы нысандары мен түрлеріне сипаттама беріңіз:
Нақты
жалақы
еңбеккердің алған ақша санасына өзі
үшін және отбасы үшін қанша қажетті
өмір сүру тауарларын сатып алуға
болатынын көрсетеді.
Номинальды
жалақы
ақшаға шығарып берілетін жалақы, яғни
еңбектердің өз еңбегі үшін алған ақша
санасы.
Кесімді – сыйақылық төлемде кесімді жалақы сомасынан басқа, белгілі бір сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін сыйақы есептейдә.
Мерзімдік
– сыйақылық еңбекақы кезінде тек нақты
жұмыспен өтелген уақыт қана ескеріліп
қоймай, сондай – ақ еңбектің соңғы
нәтижесі ескеріледі (белгілі бір
көрсеткішьерге қол жеткізгені үшін
сыйақы көзделеді).
46.
Егер
де фирма алдына шығынды азайтып, пайданы
көбейту керек деген міндетті қойса,
Сұраныс - нарықтық экономиканың аса маңызды санаттарының бірі, нарықта ұсынылған игіліктерге (тауарларға, көрсетілетін қызметтерге) төлем кабілеті бар қажеттіліктерді көрсетеді, яғни тұтынушы белгілі бір бағамен және белгілі бір уақыт кезеңінде сатып алуға келісетін тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің көлемі, мөлшері. м аз болады және осыған керісінше. Нарықта тауарларды қажетсіну ақшалай нысанда көрсетіледі және ақшалай қаражатпен қамтамасыз етіледі. Сұраныстың мөлшері халықтың ақшалай табысының денгейіне және өндірушілердің ендіріс құрал-жабдығын сатып алуға бөлетін сомасына, сондай-ақ тұтынушылардың талғамына немесе артықшылықтарына, нарықтағы сатып алушылардың санына, тұтынушылардың ақшалай табысына, сабақтас тауарлар- дың бағасына, тұтынушылардың болашақтағы баға мен табысқа катысты үмітіне байланысты. Сұраныс тауар өндірісінің көлемі мен құрылымын айқындайды, яғни тек тұтыным деп танылған нәрсе ғана өндіріледі. Фактордың шекті табыстылығы фактордың көлемімен бірге оның бағасын да анықтайды. Қосымша алынатын түсім фактордың қосымша бірліктерін тартуы бойынша шығындарды жапқанша, фирма өндіріс факторларының қосымша бірліктерін пайдаланады. Жалақы немесе пайыз еңбектің немесе капиталдың шекті табыстылығына тең болған сәтте фирма өндіріс факторлар қосымша бірліктерін тартуын тоқтатады. Нағыз бәсекелес жағдайларда фирма өндіріс факторлардың шекті табыстылығы шекті шығындарға тең болуына ұмтылады
47. Елдің ұлттық экономикасының іскерлік белсенділігін арттыру негізі туралы не білесіз және қандай ұсыныстарыңыз бар?
Ұлттық экономика —қызметі көбінесе елдің экономикалық аумағында жүзеге асырылатын шаруашылық бірліктердің жиынтығы (үкімет‚ жеке тұлғалар‚ пайда алмайтын жекеше ұйымдар‚ кәсіпорындар‚ фирмалар‚ компаниялар‚ т.б.). Ұлттық есепшіліктің халықаралық тәжірибесінде экономика аумақсанатына мыналар жатады: елдегі әкімшілік басқарудың еркін тауар-ақша айналысы жүзеге асырылатын аумағы; әуе кеңістігі‚ мемлекеттің балық аулауға‚ шикізат‚ отын өндіруге айрықша құқығы бар аумақтық су мен құрлықтық қайраң; шет елдегі “аумақтық анклавтар”‚ яғни елдің дипломатикалық‚ әскери‚ ғылыми және басқа мақсаттар үшін меншікті жалдау негізінде немесе сатып алу жолымен басқа мемлекеттерде пайдаланатын экономикалық аймақтары; кеден бақылауынан азат аймақтар — бұл аймақта сыртқы сауда мәмілесінің заты болып табылатын кез келген материалдық құндылықтар кеден бақылауына жатпайды және импорт баждары мен алымдары салынбайды.
Ұлттық экономиканың тепе-теңдікте қызмет етуі деп, барлық бір-бірімен байланысты нарықтарда сұраныс пен ұсыныстың тең болған жағдайы түсініледі. Елдің экономикалық мақсаттарына жету үшін, ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажет. Ел әлемдік экономиканың көшбасшысына жақындап, алғы шепке (жайғасым қатары бойынша) шығу үшін айқын даму стратегиясын (ең жақсы нұсқа - «қарқынды даму стратегиясын») әзірлеп іске асыруға, елдің экономикалық және ғылыми-техникалық әлеуетін өрістеп, экономиканы келешекті бағыттарға сәйкес қайта құруға, отандық тауар өндіруші үшін қолайлы жағдай жасап, оны сыртқы бәсекеден қорғауға тиіс.
48. Егер мемлекет салық мөлшерін арттырса, онда нарықтық тепе-теңдік қалай өзгереді?
Салықтар – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің , жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық санат. Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаттар бойынша жіктеледі. Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады.Мемлекет құрылымының өзгеруі,өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. Әр бір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту,тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланылады. Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты. Нарықтық тепе-теңдік - өзара байланысты экономикалық үдерістердің теңдестірілуі (мысалы, сұраныс пен ұсыныстың теңдігі) және үйлестірілуі, экономикалық агенттер мен жалпы нарықтарды орын алып отырған жағдайды өзгертуге итермелейтін себептердің жоқтығы; сұраным мен ұсынымның экономикалық заңға баламалы ара салмағы; тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге сұраным көлемі мен құрылымынын және олардың ұсыным көлемі мен құрылымының ара салмағы. Теорияда жеке тепе-теңдік, жалпы тепе-тендік қарастырылады. Нарық орнықты тепе-теңдікте латын баға тепе-тең баға деп аталады. Егер бағаны орнықты жағдайдан қозғауға тырысушы күштер тепе-тең бағадан қайсібір ауытқушылық жасаса, тұрақсыз тепе-теңдік пайда болуы мүмкін.
49. Халықтың табысы, тауарлар бағасы 25% - ға артты.
Тұтынушы (сатып алушы) мен өндірушінің (сатушы) әрекеттерін екі заң болжайды: - сұраныс заңы: сатып алушы баға кемігенде, басқа шарттар тұрақты болса, тауарларды көбірек алады, баға жоғарыласа — азырақ алады;
- ұсыныс заңы: басқа шарттар тұрақты болса, баға жоғарылағанда сатушы сату үшін тауарларды көп өндіреді де оны сатуға ұсынады, баға кемігенде аз ұсынады.Баға өскенде сұраныс төмендейді, ұсыныс өседі. Нарықтық сұраныс осы тауарды осы бағамен сатып алатын барлық сатып алушылардың жиынтық сұранысы болады.
50.Қоғамның фискалдық саясаты. Кез келген мемлекеттің экономикасының даму болашағы көп жағдайдаәрекет етеуші экономикалық саясат пен салық заңдылығында мүмкін болатынқол жеткізілген салықтық түсімдер деңгейі мен салық жүктемесінің шекті деңгейіарқылы анықталады.Дағдарыстық құбылыстардың алдын алу үшін әр елдің үкіметтеріэкономиканы реттеудің қабылданған теориялық концепциясына жәнеэкономикалық дамудың таңдалған моделіне сәйкес мемлекеттің экономикаға әсерету жүйесінде барлық әдістерді пайдаланады. Фискалдық саясат қазіргімемлекеттің аса қиын мәселелерінің бірі болып табылады, оны әзірлеу күрделіміндеттерді шешуді талап етеді. Мұның негізгі себептерінің бірі ұлттық экономиканың бірегейленуі және инвестицияға деген бүкіл әлемдік бәсекелестік.Нарықтық қатынастарға көшу Қазақстан Республикасының экономикалықдамуына, әсіресе қаржы саласының дамуына аса көңіл бөлуді қажет етеді. Мұндаерекше орынды салық жүйесі алады. Ол мемлекеттік экономикалық саясат пеннарықтық қатынастарды реттеудің маңызды аспабы болып табылады. Салықтаржекелеген салықтардың дамуын ынталандырады немесе керісінше, олардытежейді, жеке кәсіпорындар мен фирмалардың өндіріс және айналымұстанымдарын төмендету үшін және әлемдік нарықта олардың бәсекеқабілеттілігін жоғарлату үшін алғышарттар құрайды. Қаржылық реттеудің басты мазмұны фискалдық саясатты - бюджеттік және салықтық саясатты жүргізуді қамтамасыз етуде затталады. Тікелей қаржылық реттеудің үдерісін жүргізе отырып, ұлттық табыстарға кәсіпорындардың, өңірлердің үлесін көбейту немесе азайту арқылы мемлекет олардың дамуын көтермелеп немесе шектеп отырады. Бюджеттік қаражаттарға аса зерек өндірістік емес сфераның жай-күйі де осындай тәртіппен реттеледі. Мультипликаторлардың іс-әрекеттерінің жоғарыда баяндалған мүмкіндіктерін ескере отырып, экономикалық циклдың сипатына қарай дискредициялық фискалдық саясаттың нұсқалары тұжырымдалады. Құлдырау кезінде мыналарды қарастыратын ынталандырушы фискалдық саясат жүргізіледі:
1) мемлекет шығыстарының көбеюі;
2) салықтардың төмендеуі;
3) мемлекеттің шығыстары артуының үлкен нәтижесін ескере отырып фискалдық саясаттың бұл бағыттарының үйлесуі.
Артық сұраныммен және инфляциямен шарттасылған тежеушілік фискалдық саясат кері бағыттарды қамтиды:
1) мемлекет шығыстарының азаюы;
2) салықтардың көбеюі;
3) бұл бағыттардың үйлесуі.
Тежеушілік фискалдық саясат бюджет артығына жетуге бағдарлануы тиіс. Дискредициялық емес фискалдық саясат акцентті рыноктық өзін-өзі реттеуге қоя отырып, мемлекеттің қаржы үдерістеріне аз араласуын ұйғарады. Қоғамның фискалдық саясаты. ҚР-ның фискалдық саясатының негiзгi бағыттары Қаржылық саясат мемлекет қызметінін. салық салу жэне экономикаға ықпал ету мақсатымен мемлекет шығыстарының кұрылымын реттеу саласындағы (фискалдық саясат) жэне бюджетті реттеу саласындағы екі өзара байланысты бағыттарынан тұрады. Қаржылық саясаттан фискалдық саясат - яғни мемлекет- тің салықтық-бюджеттік саясаты бөліп көрсетіледі. Мемлекеттің салыктық-бюджеттік саясатының және экономикалық үдерістерде оны іске асыру механизмінің кешенді ұғымы деп түсінілетін «фискалдық саясат» термині батыс теориялық тұжырымдамалары мен практикасынан алып пайдаланылған. Фискалдық саясатты ең маңыздысы мемлекеттік бюджет болып табылатын орталықтандырылған мемлекеттік қорларды толықтырумен байланысты. Фискалдық саясат салық төлемдерін алу, «қоғамдық тауарларды» өндіру кезінде ресурстарды орналастыру, оларды бөлу, ақшалай қаражаттардың трансферттік ағындарының қозғалысы жөніндегі бөлу және қайта бөлу әрекеттерін, үкімет пен жергілікті органдардың экономикалық және әлеуметтік сфераларда қаржыны пайдалану жөніндегі басқа іс-қимылдарын қамтиды.
61. Бастапқы мәліметтер:
62.
Еңбекке қабілеті бар жастағы халық
саны 80 млн.
Еңбек қызметі- кез-келген қоғамдағы адамдардың жақсы тұрмысының негізгі көзі. Еңбек рыногы рынок жүйесінде ерекше орын алады. Оның негізгі қызметі жұмыс күшінің сұранысы мен ұсынысының теңдестірілуі, мемлекеттің әлеуметтік тұрақтылығы мен саяси қауіпсіздігі негізінде халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету болып табылады. ХЕҰ сарапшыларының бағалуы бойынша, жұмыс күшіне сұраныстың жандануы экономикалық өсімнің айтарлықтай жоғарғы қарқынын қолдау және ұлттық экономиканы қамтамасыз ету мүмкінділігіне тәүелді.
Еңбек рыногының жағдайы және оның жақсы жұмыс істеуі көптеген ішкі және сыртқы факторлардың ықпалына байланысты. Қазақстан рыногындағы жағдайдың өзгеруіне әсер ететін сыртқы факторларға мыналар жатады: экономиканың жаһандануы, еңбектің халықаралық бөлінуі, шикізат ресурстарына әолемдік бағаның конъюктурасы, халықаралық көші- қоны. Қазақстан еңбек рыногына тікелей әсер ететін ішкі факторлар, бұл: тұрақты экономикалық өсу, индустриялық- иновациялық даму, экономиканың қайта құрылысы, шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы, жастарына байланысты экономикалық тұрғыдан белсенді халық жұмыскерлердің білім деңгейі және жұмыс күшін кәсіби дайындау, өңірлердегі еңбек рыногының жағдайы, жұмыс күшінің аумақтық салалық және кәсіби аспектілеріндегі бейімділігі. әлемдік бағалардың шикізат ресурстары конъюктурасы экономика мен әлеуметтік саланың дамуына тұрақты әсерін тигізеді.
63. Қазақстан Республикасында ҚазақстанТемірЖолы, Қазақтелеком,
|
Авансталған капитал (мың долл.) |
Қызмет ету мерзімі немесе айналыс саны |
Жыл ішінде қайтарылған капитал |
|
Ғимараттар және жабдықтар – 120 |
30 жыл |
8 |
|
Машиналар және құралдар-96 |
16 жыл |
12 |
|
Шикізаттар мен материалдар – 60 |
5 рет |
24 |
|
Жұмыс күшін жалдау – 60 |
12 рет |
10 |
- адал бәсекелестікті дамытуға жәрдемдесу;
- бәсекелестікті шектейтін нарық субъектілерін монополиясыздандыру;
- экономикалық шоғырлануға бақылау жасау;
- Қазақстан Республикасының монополияға қарсы заңнамасын құқықтық бұзышулықтардың алдын алу, анықтау және тергеу, жолын кесу.
Қазақстан Республикасының «Бәсекелестік туралы» Заңы тікелей іс-әрекет ету заңы болып табылады. Ол Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі «Бәсекелестік және монополистік қызметті шектеу туралы» және 1998 жылы 9 маусымдағы «Жосықсыз бәсеке туралы» Заңдарды, екі қаулысы мен монополияға қарсы органмен бекітілген сегіз нормативтік-құқықтық актілерді біріктірген. 2009 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының монополияға қарсы заңнамасының бұзылу деректерін анықтау және растау тергеу жүргізу арқылы жүзеге асырылады, оның негіздеріне мыналар жатады:
1) Қазақстан Республикасының монополияға қарсы заңнамасының бұзылуы көрсетіле отырып, мемлекеттік органдардан келіп түскен материалдар;
2) жеке немесе заңды тұлғаның өтініші;
3) монополияға қарсы органның өз қызметін жүзеге асыруы кезінде нарық субъектілерінің іс-әрекеттерінен Қазақстан Республикасының монополияға қарсы заңнамасының бұзылу белгілерін анықтауы;
4) бұқаралық ақпарат құралдарының монополияға қарсы органға өтініші болып табылады. Заңнаманың бір жаңалығы бірнеше тергеулерді біріктіру немесе бөліп алып жеке тергеу жүргізу болып табылады. Монополияға қарсы заңнамада төмендегілерге қатысты өзгерістер туралы:
1) тауар нарықтарында бәсекелестіктің жай-күйіне талдау жасауда;
2)экономикалық шоғырлануға өтінішхат тапсыруда;
3)монополиялық жоғары бағаны анықтауда.
1) Қазақстан Республикасының «Бәсекелестік туралы» Заңның 47-бабына сәйкес монополияға қарсы органмен тауар нарықтарындағы бәсекелестіктің жай-күйін талдау жасау қарастырылған.
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау агенттігімен (Монополияға қарсы агенттік) бекітілген Тауар нарықтарындағы бәсекелестіктің жай-күйін талдау жасау жаңа әдістемесінде бұрынғы әдістемелермен салыстырғанда жаңа әдістер қолданылады:
Біріншісі - Жаңа Әдістеме бойынша талдау жасауда мезгілдік интервал ескеріледі. Тауар нарығын талдауда мезгілдік интервал талдаудың мақсатына, тауар нарығының ерекшеліктеріне және ақпараттың жеткізімділігіне байланысты белгіленеді.
Екіншісі - Жаңа Әдістемеде тауар нарықтары мен бірін-бірі алмастырушы тауарларды анықтауда қиындық туындаған жағдайда «гипотетикалық монополист тесті» процедурасы қолданылады. Бұл тест тауар нарықтарының географиялық шекараларын, сондай-ақ тауар мен бірін-бірі алмастырушы тауарларды анықтауға көмектеседі.
Үшіншісі – тауар нарықтарына талдау жасауда Қазақстан Республикасының «Бәсекелестік туралы» Заңының 7-бабына сәйкес тауар нарығында тұлғалар тобын анықтау үшін жұмыстар жүргізіледі. Тұлғалар тобы нарықтың біртұтас субъектісі ретінде қарастырылады, сондықтан тұлғалар тобына кіретін барлық субъектілердің ауқымы қосындыланып, біртұтас нарық субъектісінің өткізуі болып қарастырылады.
Төртіншісі – тауар нарығында бәсекелестік ортаның жағдайын бағалауда нарықтың өңіраралық және халықаралық саудаға ашықтық коэффициенті қолданылады.
2) Заңның экономикалық шоғырлануға бақылау жүргізу бөлігіндегі негізгі жаңалықтар мыналар болып табылады:
Біріншісі – бір тұлғалар тобына ішінде жүргізілетін экономиалық шоғырлануға монополияға қарсы органнан келісім алу талабын алып тастау.
Екіншісі – Тапсырылатын құжаттардың саны мен мәліметтерді азайту.
Үшіншісі – субъектінің активтер жиынтығының айлық есептік көрсеткішін екі миллион еселенген
64. Келесі кестеде қарастырылып отырған кезеңнің 1 және 5-жылдарындағы
Келесі кестеде қарастырылып отырған кезеңнің 1 және 5-жылдарындағы еңбек ресрстары мен жұмысбастылық туралы мәлімет берілген (мың адам.):
|
|
Бірінші жыл |
Бесінші жыл |
Жұмыссыздық деңгейі |
|
Жұмыс күші |
84889 |
95453 |
91,6 |
|
Жұмысбастылар |
80796 |
87524 |
95,1 |
ЖД= ЖС/ЖК
ЖД-жұмыссыздар деңгейі
ЖС- жұмыс күші
ЖК- жұмысбастылар
65. Төмендегі кестеде берілген мәліметтер негізінде авансталған капиталдың айналыс жылдамдығын анықтаңыздар:
N= O/o
N= айналым саны
О= уақыт айналымының бірлігі
о – капитал уақытының айналымы
n= 120/3=4*2=8
n=96/16=6*2=12
n= 60/5=12*2=24
n= 60/12=5*2=10
72.
Егер фирма бағасы 20 доллардан 10 бірлік
өнім шығарса және орташа жалпы шығындар
5 доллар дейік, онда оның таза пайдасының
мөлшері қанша болады?
ATC=5
Q=10
TR=20
TC=ATC-Q=5+10=15
P=TR-TC
P=20-15=5
ЖАУАБЫ 5
74ATC=TC/Q
ATC=100/2=50
ATC=200/4=50
ATC=240/6=40
ATC=270/8=33,75
AVC=VC/QягниTC=FC+VC
VC=TC-FC
1,VC=100-10=90
2,VC=200-20=180
3,VC=240-30=210
4,VC=270-40=230
AVC=90/2=45
AVC=180/4=45
AVC=210/6=35
AVC=230/8=28,75
82. Экономикалық өсу көрсеткіштері халықтың әлеуметтік деңгейін сипаттай алады
Экономикалық өсу көрсеткіштері халықтың әлеуметтік деңгейін сипаттай алады ма? Тоқырау мен дағдарыс фазаларының өзара ұқсастықтары мен айырмашылықтары неде?
Экономикалық өсу бұл жыл сайынғы, қоғамдық өнімнің сандық әрі сапалық артуы.
Қоғамдық өнімнің сапасы және саны артса, халықтың әлеуметтік деңгейі өседі. Сондықтан экономикалық өсу көрсеткіштері халықтың әлеуметтік деңгейін сипаттай алады.
Тоқырау мен дағдарыс фазалары экономикалық циклдың фазаларына жатады. Тоқырау фазасы дағдарыстан кейін болады, ол дағдарыс фазасына қарағанда ұзаққа созылуы мүмкін. Тоқырау фазасында өндіріс деңгейі тұрақты, алайда дағдарыс алдындағы кезден әлдеқайда төмен болады. Басты айырмашылығы: тоқырау фазасында бағалар төмендеуі тоқталады, тауар қорлары тұрақты күйде қалады.
83. Қазіргі таңдағы ҚР экономикасының даму жағдайына экономикалық циклдың қай фазасы сәйкес келеді?Қазіргі таңдағы ҚР экономикасының даму жағдайына экономикалық циклдың қай фазасы сәйкес келеді? (Жауабыңызды нақты ақпараттамен негіздеңіз)
Қазіргі таңдағы ҚР экономикасының даму жағдайына өрлеу фазасы сәйкес келеді. Елімізде жұмыссыздық деңгейі бірқалыпты, сұраныс пен ұсыныс көлемі тепе-теңдік деңгейде, экономикалық бағдарламалар бойынша шағын және жеке кәсіпкерлік дамуда, халықтың әл-ауқаты жақсаруда. Бір сөзбен айтқанда, ҚР экономикасында өрлеу процесі жүріп жатыр.
84. Төменде қысқа мерзім ішіндегі жетілген бәсекелес фирманың жалпы шығындарының функциясы берілген.
Егер тауар бағасы Р 6 долларды құраса, онда фирма қандай өнім көлемін шығарады? Осы кезде фирма қандай табыс алады?
Жалпы шығын ТС
Баға Р
Орташа шығын АС
Табыс ТR
Q= TC/AC=97/16=6 TR=Q*P=6 * 6= 36$
85. Экономикада экономикалық өсу және экономикалық даму түсініктері бар. Олардың мағыналарын ашып көрсете аласыз ба? Бұл екеуі бір ұғым ба?
Экономикалық өсу қоғамдық еңбек нәтижесін, оның өнегелік, рухани сипаттамаларын көрсетеді. Ол — экономикалық динамиканың көрсеткіші және қайнар көзі. Бұл экономикалық теорияның предметі мәселелерінің екінші жүйесі.Экономикалық өсудің мақсаты — бұл адамдардың материалдық және рухани қажеттіктерін қамтамасыз ету, қоғам дамуының өнегелік негіздерін күшейту. Адамдардың білімі, дағды-тәжірибесі, қабілеті адамдар капиталын құрайды. Бұл адамдардың болашақтағы өмір-жағдай дәрежесінің кепілі болып табылады. Экономикалық өсудің негізгі мақсаты материалдық әл-ауқаттың жоғарлауы болып табылады, осының құрамына кіретіндер: Орта есеппен бір адамға келетін ұлттық табыстың өсуі. бұл мақсатқа жетуді ұлттық табыстың жан басына шаққанда келетін өсу шапшандығы көрсетеді. Бос уақыттың көбеюі. Бұл елдің нақты жалпы ұлттық өнім немесе ұлттық табыс көрсеткіштерінде орын алмаған. Сондықтан, осы мақсатқа жету дәрежесін бағалағанда, байқалып отырған мерзімде жұмыс аптасы мен жұмыс жылы қысқарғанына, жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек әрекеттерінің жалпы ұзақтығына назар аудары керек. Ұлттық табыстың халықтың әр топтараның арасында бөлінуін жақсарту. Шығарылған тауарлар мен қызметтердің сапасын жақсартып, түрлерін көбейту.
Экономикалық даму деңгейі — елдер тобының (елдің, ауданның) экономикалық даму процесінде қол жеткен дәрежесін және оларды салыстырылатын аумақтар иерархиясының қатарынан алатын орнын анықтауға мүмкіндік беретін жалпылама экономикалық сипаттама. Экономикалық даму деңгейі бір жыл ішінде өндірілген ұлттық табыстың немесе түпкі қоғамдық өнімнің халықтың жан басына шаққандағы көлемі ретінде анықталады. Бұл көрсеткіштердің сырт сипаты Экономикалық даму деңгейін анықтау үшін өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының, ауыр және жеңіл өнеркәсіптердің арақатынастарын, техникалық прогрестің деңгейін анықтайтын казіргі кездегі өнеркәсіп салаларының (аспаптар жасау, радиоэлектроника, мұнай-химия және т.б.) үлесін; ғылыми-зерттеу мен тәжірибе - конструкторлық жұмыстардың даму деңгейін; бір тұрғынға шаққандағы электр энергиясын тұтыну, табиғи ресурстарды пайдалану деңгейін, қоғамдық өндірістің ұйымдастырылуы мен оның тиімділігі сияқты кешенді экономикалық сипаттамаларды талап етеді. Экономикалық даму деңгейін экономикалық әлеуеттен айыра білу керек, мысалы, ел экономикалық әлеуеті аз бола тұрып, жоғары деңгейде дамуы мүмкін және керісінше.[1]
86. Қалыпты тауарлар тобына жататын «В» игілігінің бағасы 2-ден 1 долларға дейін төмендеді. Бағасы 2 доллар кезінде х тұтынушы «В» өнімінің 4 бірлігін тұтынған. Жаңа баға кезінде ол «В» өнімінің 6 бірлігін сатып алуға дайын.
Табыс эффектісі мен орын алмастыру эффектісін анықтаңыздар.
Тұтынушының бір тауарды тұтынудағы қанығуы мөлшеріне қарай ол үшін бұл тауардың субъективті пайдалылығы қысқарады,Мысалы,1-ші тоңазытқышты алуға қажеттілік өте жоғары болса ,2-ші және 3-ші тоңазытқыштарды алуға керісінше төменірек болады. Бұл кемімелі шекті пайдалылық заңы әрекет ететінін көрсетеді.Тауардың пайдалылығының төмендеуі екі салдарға әкеледі:табыс әсері және орын алмастыру әсері.Табыс әсері-егер өнім бағасы төмендесе,берілген тауарды тұтынушының нақты табысы көбейеді .Ол осы ақшалай табысына көбірек тауар Орын алмастыру әсері-өнімнің бағасына төмендеуі оның басқа тауарларға қарағанда арзандағанын көрсетеді.Өнім бағасының төмендеуі тұтынушыны басқа тауарларды басқа өніммен ауыстыруға ынталандырады.Бұл өнім басқа тауарларға қарағанда тартымдырақ тауарға айналады.Бұл құбылыс орын ауыстыру әсері деп аталады.
|
|
Шығарылған өнім |
Q (дана) |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
|
Жалпы шығ. |
ТС ($) |
5 |
7 |
10 |
16 |
24 |
35 |
|
