Файл: Дипломды Жмыс 6B01823 леуметтік педагогика жне зін зі тану білім беру бадарламасы бойынша Aстана, 2023.docx
Добавлен: 05.12.2023
Просмотров: 138
Скачиваний: 4
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қылмыскерлердің психологиясын зерттеу олардың заңсыз мінез-құлқын қалыптастыруға алғашқы серпін жасөспірімнің Толық емес отбасы мен мектептен ішкі бөлінуі екенін көрсетеді. Содан кейін олардың іс-әрекеттерін ұтымды түсіндіру, олардың негіздемесі мен негіздемесі, пікірлес адамдарды іздеу кезеңі басталады. Бұл тастанды пікірлестер тобында субмәдениеттің бір түрі дамиды, онда "құрбандық" стереотипі "жазалануы"керек өзге, бөтен әлемнен шыққан, өкінбейтін жаратылыс ретінде алға тартылады.
Осылайша, кәмелетке толмаған құқық бұзушылардың көпшілігі жалғыз басты Толық емес отбасылардан шыққан. Көріп отырғаныңыздай, ажырасқан ата-аналар өздеріне ғана емес, ер ер балаларға да қиын тағдыр дайындайды. Мүгедек ретінде ер ер балалар өз өмірлерімен ата-аналарының салауатты рұхани-психологиялық климаты бар мықты Толық емес отбасын құра алмағаны үшін төлейді.
Ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас Толық емес отбасының ыдырауы жағдайында
Жалғызбасты ата-аналардың көпшілігі ажырасқан жағдайда һәм әкесінің кетуі нәтижесінде пайда болады, яғни олар негізінен ана Толық емес отбасына жатады. Әкесіз баланы тәрбиелеудің өмірі мен шарттары баланың толық Толық емес отбасындағы өмірінен айтарлықтай ерекшеленеді. Анасы әкесінің жоқтығын өтеуге тырысып, ата-анасының екеуін біріктіру үшін қолдан келгеннің бәрін жасаса да, ол ана да, әке де бола алмайды. Б.С. Мухинаның анасының айтуынша, оған бұрынғы күйеуіне деген теріс көзқарасын ұстау һәм жасыру қиын; сіздің наразылығыңыз өз балаңызға бейсаналық түрде болжанады. Кейде анасы бала болған жазықсыз құрбанның рөлін ойнайды. Осылайша, ол баланы еркелету һәм өзін ақылға қонымды шектен тыс шамадан тыс күтіммен қоршау арқылы ата-ана қамқорлығының жетіспеушілігін толтыруға тырысады. Осы жағдайлардың барлығында бұл баланың жеке басының қалыптасуына теріс әсер етеді [8,].
Әуел үскі әлеуметтік толық емес отбасының не екенін талдаймыз. Толық емес отбасындағы оқушылар жай-күйі - отбасының я жігіттің ыңғайсыз әлеуметтік жағдайын, әйле ішіндегі жанжалдарды, кәмелетке толмағандардың әке - аналарының яки бөлек да мизамды өкілдерінің құқыққа қайшы мінез-құлқын, олардың балаларды баурау, оларды оқыту әрі (не) күтіп-бағу жөніндегі өз міндеттерін орындамауын, балаларға қатыгездікпен қарауын тудыратын факторлар пен жағдайлардың жиынтығы. Дер үшбу жайсыз сыртқы факторлардың негізінде балалардың педагогикалық ерекшеліктері қалыптасады, олар тобына жатады. Мектептің ау баста балдырған өзінің мүмкіндіктерін түсінеді, о талаптар пен нұсқауларға бағынуға әзір, о бөгде көзқарасты көре алады, о белсенді әлі оқығысы келеді. 11-13 жасқа шейін бөпе үшін сыртқы ғалам негізгі рөл атқарады, о оны біледі жә орасан қызығушылықпен зерттейді, оған о өзінің қиялын, тәжірибесі бен эмоциясын жобалайды. Кезмал жаста толық емес отбасындағы балаларды негіздеу тым түбірлі. Әзіргі уақытта «толық емес отбасындағы балалар» ұғымы қаба қолданылады. Толық емес отбасындағы балалар-бұл өмірінің көрнекті әлдекім жағдайларына қатысты бейсауат санаттардан гөрі қоғам тарапынан сүйкімсіз сыртқы әсерлерге жә оның кәмелетке толмағандардың бейімделуіне сылтау болған қылмыстық элементіне икем балалардың санаты. Педагогикалық әрі әлеуметтік сеп сілтеу әрі балалар бен жасөспірімдерге мақұлдау мезгеу мәселелерін ағыту үшін мұндай балалардың контингентін әрі олардың педагогикалық сипаттамаларын нақтылы ұғу керек. «Толық емес отбасындағы» балалар санатына, әдетте, мектепте үлгерімі жөндеу, девиантты (девиантты) мінез-құлықтың әртүрлі көріністерімен сипатталатын әрі т.б. ыңғайсыз отбасылардан шыққан балалар жатады. «Тәуекел» ұғымы мүмкіндікті, әдетте ұнамсыз, ұнамсыз, тұрақ алуы бәлкім я болмауы кәдік нәрсенің дыр ықтималдығын білдіреді. Сондықтан «толық емес отбасындағы» балалар-бұл қайсыбір сүйкімсіз факторлардың әсерінен ауыр жағдайға дер болған балалар. Әдетте балалар өздерінің жете дамуының машықты жағдайларының болмауына қатысты тәуекелге ұшырайды. Қарқындау ерекшеліктері барлық балаларға ықпал ететін әм олардың жайсыз әлеуметтенуінің ноян ықтималдығын анықтайтын ұнамсыз факторлар физикалық кемшіліктер, Әлеуметтік тағы педагогикалық немқұрайлылық әм т. б. Балалардың толық емес отбасына енуінің түбірлі себептері үшбу балалардың өміріндегі алдағы жағдайлар боп табылады: · Бір я одан те бай ата-ананың маскүнемдігі; · Ата-аналардың асоциалды мінез-құлқы (жүрімпаздық, тунец, ұрлық тағы т. б.;) · Қылмыстық әлі әлеуметтік элементтерге арналған ата-аналардың пәтердегі құрылғысы; · Жыныстық арықтау өз балаларының ата-аналары, оларды саудалау; · Ішімдік ішетіндердің яки өзге әке аналардың балаларының қайнар алдында бірey әке ананы өлтіруі; · Ата-анасының біреуінің кәлла бостандығынан ажырату мерзімін төлемі; · Ата-аналардың біреуін алкоголизмнен, психикалық сырқаттан ем-домдау; · Балаларды жәбірлеу (түйгіштеу, жұтшылық жә т. б.;) · Жас балаларды тамақсыз әрі сусыз қалдыру; · Бұл төбенің болмауы, ата-анасымен бірге күнкөріссіз қыдырыстау әм баянды тұрудың болмауы; · Үйден зыту, құрдастарымен қақтығыстар әм т. б. Л. Я. Олиференко, т. и. Шульга, и. Ф. Дементьева «толық емес отбасындағы балалар» деген ұғыммен балалардың алдағы санаттарын білдіреді: 1) анық клиникалық-патологиялық сипаттамасы жоқ қарқындау проблемалары барлық балалар; 2) әртүрлі жағдайларға қатысты ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар; 3) жайсыз, әлеуметтік емес отбасылардан шыққан балалар; 4) әлеуметтік-экономикалық әм әлеуметтік-педагогикалық септік мен қолдауға ділгір отбасылардан шыққан балалар; 5) әлеуметтік әлі педагогикалық-педагогикалық бейімсіздігі баршылық балалар [20.] Шырай түрлі ғалымдар (Е.и. Казакова, В. Е. Летунова, Л. Я. Олиференко, т. и. Шульга, и. Ф. Дементьева) балалар пен жасөспірімдерді үшбу санатқа жатқызуға мұрша беретін факторлардың әртүрлі топтарын ажыратады. Е. и. Казакованың пікірінше, балаға бәлки үрей төндіретін үрей факторларының үш асаси тобын атауға болады: психофизикалық, Әлеуметтік әм педагогикалық (әлеуметтік ересен пішіні есебінде,) бүлдіршін тәуекел педагогикалық қуаттау Тәуекел факторларының ендігі топтарын бөлетін В. Е. Летунованың көзқарасы осыған тақау: · медициналық-биологиялық (Денсаулық тобы, сой қуалайтын себептер, туа біткен қасиеттер, психикалық жә физикалық дамудағы бұзылулар, баланың босану жағдайлары, ананың аурулары тағы оның тіршілік салты, жатырішілік өрлеу жарақаттары әлі т. б.;) · әлеуметтік-экономикалық (мол бөпелі әрі мейлінше
емес отбасылар, кәмелетке толмаған ата-аналар, қарекетсіз отбасылар, азғындық дәурен салтын ұстанатын отбасылар; қоғамдағы өмірге жарамсыздық: үсу, кезгіштік, босаң әбігеp, ұрлық, найсаптық, төбелес, кісі өлтіру, өзіне-өзі қосын пайдалану әрекеттері, агрессивті мінез-құлық, алкоголь, көкнар әлі т. б.;) · педагогикалық (әлеуметтік арадан аулақтап, өзін-өзі қабылдамау, невротикалық реакциялар, басқалармен қарым-қатынастың бұзылуы, эмоционалды тұрлаусыздық, іс-әрекеттегі сәтсіздік, әлеуметтік бейімделудегі сәтсіздік, қарым-қатынастағы қиындықтар, құрдастарымен жә ересектермен қарым-қатынас әлі т. б). · педагогикалық (білік беру мекемесі бағдарламаларының мазмұны бен балаларды оқыту жағдайларының олардың психофизиологиялық ерекшеліктеріне, балалардың психикалық қарыштау тегеуріні пен сабақ қарқынына орайлас келмеуі, нақұрыс бағалаудың үстем болуы, іс-әрекетке деген күмәндылық, оқуға қызығушылықтың болмауы, оң тәжірибе үшін жабықтық, оқушының имиджіне сай келмеу әлі т. б). Психологтар саяқ тұлғаның қоғаммен қарым-қатынасының бұзылуының едің қыруар таралған көріністерінің бірі-балалар бастан кешкен дағдарыстық күйлерді я оларды жеңе алмайтын тағы тіршілік сүре алмайтын ересен жағдайларды қарастырады [9.] Толық емес отбасындағы балалардың ерекшелігі-жалғыздық бен қайратсыздық. «Қайратсыздық» ұғымын үскі баланың проблемасын өзі ене алмайтын, басқалардан септік сұрай алмайтын не қолайсыз жағдайда болатын жәйт санатында қарастырамыз. Толық емес отбасындағы балаларда мата ахуал өмірдің нақтылы ғұмырлық жағдайларымен қатысты: ата-аналармен, ересектермен, мұғалімдермен, құрдастарымен қарым-қатынасты өзгерту бәлки .стігі; олар кездесетін ауыр жағдайлармен; epіктi шешімдер қабылдау не талғау мүлік бәлкім .стігімен; мекемелерде әлеуметтік-педагогикалық мақұлдау болған кезде. Н.А. Саковичтің (Минск қаласындағы ілгері сабақ орнынан соңғы білік академиясының Қолданбалы педагогикалық педагогика бөлімінің басқарушы психологы) пікірі бойынша, толық емес отбасындағы балалардың психодиагностикалық материалдарын жіктеу уақытында ендігі белгілерді бөліп көрсеткен абзалы: · дамудың артта қалуы (әлеуметтік, эмоционалды, интеллектуалды әлі дара;) · бұл созалаңқы аурулардың «жиынтығының» болуы, олардың кейбіреулері ересектер пен қарттарға сүйек; · жоғары тағатсыздық, зәре; · эмоциялық жеткіліксіздік; · депрессияның елесі (сұр тақырыптар, өмірдің аяқталуы, «иci жөндеу,» сипаттамаларда не суреттерде хроманың болмауы жә т. б.;) · невротикалық жағдайлардың болуы (тырнақтарды кеміреді, тербеледі, тиктер барлық, тұтығу, диагностика уақытында шашты саусаққа орайды жә т. б.;) · негізгі қажеттіліктерге қанағаттанбау: балдырған аш (жауаптарда жұмлә тағамға қатысты,) шаршаған (жауаптарда астения ен, мол · бұл сұрақтар жіберілмейді, дымақ жоқ,) күтімсіз қалған елес (шикі өкпе сатал, киім-кешек маусымға, өлшемге сәйкесті келмейді әрі т. б.;) · агрессияның елесі (аутоагрессия;) · жауаптардағы жәбір-жапа тақырыбының елесі (психикалық, физикалық, жыныстық) тағы т. б. Осылайша, дидар түрлі жастағы балалардағы девиантты мінез-құлықтың дамуына ықпал қылуы ықтимал баршылық факторларды біріктіре отырып, бұл санаттағы балаларға ауытқулардың маңызды түрлерін жоюға бағытталған шараларды қамтитын әлеуметтік-профилактикалық жұмыстардың дыр тізімі керек деген тұжырым жасауға болады. Тәукел тобындағы балалардың әлеуметтік-педагогикалық мәртебесінің сипаттамасы балалардың үшбу санатымен қызметті ұйымдастыру, кескін баланың мінезінің ерекшеліктерін растау тағы олардың мінез-құлқын келешекте кepeктi жолдар пен технологиялардың көмегімен түзету үшін керек. «Тәукел тобындағы оқушылар» - өмірінің бірey ұнамсыз факторлар әсерінен биқат жағдайға нақ болған балалар санаты. Әдетте, олардың дамуына оңтайлы жағдайлардың болмауы кесіріненбалалар тәуекелге ұшырайды. Педагогикада, педагогикада, әлеуметтік педагогикада «толық емес отбасындағы балаларды» оқуында, психикалық дамуында, әлеуметтік бейімделуінде, ересектермен әрі өз құрдастарымен қарым-қатынаста, жалпылай әлеуметтенуінде қиындықтарға ұшырағандарды жатқызады.
Әлеуметтік профилактика деп адамдардың әстілі пен денсаулығының машықты деңгейін сақтауға, қолдауға әлі қорғауға бағытталған ғылыми негізделген әлі уақтылы қабылданатын іс-әрекеттер; олардың жоғары қойған мақсаттарына әскер жеткізуіне қарасу тағы олардың ішкі әлеуеттерін зығырдан түсініледі. [10] Дәурен сапасын көтеру, «әлеуметтік тәуекел» факторларын кеміту, әлеуметтік әділеттілік қағидатын қызметке асыру үшін хал бұйым шаралары жүйесі арқасында мемлекет деңгейінде жүзеге асырылатын профилактикалық жұмыс әлеуметтік профилактика деп аталады. Әлеуметтік профилактика профилактиканың баршылық бейтаныс дидарлары сәтті жүзеге асырылатын кepeктi фонды жасайды. Әлеуметтік профилактика және туындамаған мәселелерді шешуді қарастырады. Сондықтан олар кіріс болғанға шейін қыруар шаралар қабылданады. Сондай-ақ, алдын-алу шаралары туындаған проблемаға байланысты жүзеге асырылады, бірақ жаңаларының олжа болуына беталыс бермейді. Айталық, кадр баланың саяқ мінез-құлық кемшіліктерімен іс істейді, беяпар дара қасиеттердің дамуын болдырмайды [15.] Әлеуметтік профилактиканы әйгі бірey мәселені шешуге бағытталған шаралар жүйесі деп атауға болады: девиантты мінез-құлықтың алдын шегеру, мектептегі қорқыныштың алдын қысқарту тағы т.б. [10.] «Толық емес отбасындағы» балалар бен жасөспірімдердің әлеуметтік профилактикасы мыналарды қамтиды: 1. Кәмелетке толмағандарды олардың құқықтары бен міндеттері турасында, мемлекет мен қоғамның үшбу сора тобы үшін белгіленген әлеуметтік нормаларды орындауға қойылатын талаптары тарапты хабарлы қылу. Мұны бұқаралық ақпарат құралдары (ділбас, радио, теледидар,) кино, театр, бәденді әдебиет әрі бейтаныс те мәдениет туындылары арқасында, сондай-ақ жасөспірімнің құқықтық санасын қалыптастыру, оның білімін көтеру, қоғамдағы мінез-құлықтың моральдық-адамгершілік нормаларын баурау мақсатында әлеуметтік оқыту жүйесі арқасында жүзеге асыруға болады. 2. Кейіп түрлі сүйкімсіз құбылыстарды тудыратын себептер пен жағдайларды деректеу, құрту тағы бейтараптандыру. Девиантты мінез-құлықтың себептерін жоғалту я қысқарту үшін мемлекет, қоғам, нақтылы әлеуметтік әрі әлеуметтік-педагогикалық мекемелер, әлеуметтік педагогтар пен әлеуметтік қызметкерлер өткізетін әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси, ұйымдастырушылық, құқықтық әрі тәрбиелік іс-шараларды өткізу. 3. Маскүнемдік мен нашақорлықтың алдын азайту, сондай-ақ жасөспірімдерге маскүнемдіктің, нашақорлықтың жә маскүнемдіктің салмақты әлеуметтік тағы психоневрологиялық салдары тарапты мағлұмдау. Кезбастау мата еңбек, айталық, келешек Ата-аналармен жүргізілмесе, онда кезмал салмақты физикалық әм педагогикалық бұзылулармен туылған балалар санының көбеюіне әкелуі бәлки, үйткені кәмелетке толмағандар, әсіресе сора мама, буаздылық кезіндегі қарапайым мінез-құлық ережелерін білмейді әм бұл уақытта алкогольдік ішімдіктерді қабылдауға қатал тоқтам салмайды. 4. Девиантты мінез-құлқы баршылық пенденің бөлек қасиеттерін, әсіресе оның адамшылық әм еркін қасиеттерін қалпына келтіру я түзету. Жасөспірімнің рухани әлемінің эмоционалды, бостан, ұтықты жақтарына ықпал ете отырып, оның қонымды қасиеттерінің негізі тура қалыптасқан дүниетаным екенін есте ұстаған абзалы. Дөп бүлдіршін бен жасөспірімде қоршаған әлемет жөнінде, құқықтық жә моральдық нормаларда көрсетілген әлеуметтік талаптар хақында артық-кемді баянды идеялар тамыр түрінде қалыптасады. Үшбу нормаларды игерген сора сабаз оң мақсаттар пен жоспарларды таңдауда айғақты болады, өзінің іс-әрекеттерін, ойпаң тәсілін әрі үйренген құндылықтар жүйесін қоғамға басқа идеялармен, көзқарастармен әрі әрекеттермен зерделі түрде салыстыра отырып, ауыр ғұмырлық жағдайларды тәуір түсініп, өз іс-әрекеттерінің әлеуметтік маңыздылығын көре алады әлі ешқандай қоғамдық нормалармен белгіленген шеңберді бұзбайды [9, 10.] Әлеуметтік алдын шегеру әдістерінің бірі-баланың девиантты мінез-құлқын жеңуге тағы оның қыстау жағдайлардан өсу жолдарын анықтауға бағытталған дербес профилактикалық сұхбат. Профилактикалық хикаят әдетте төрт дәуірден тұруы қажет: 1. Алдыңғы кезең-сұхбаттасушымен эмоционалды қатынас құру, «жанкүйер серіктестік» қатынастары. Әңгіменің үшбу кезеңінде баланы шыдамдылықпен тағы жанашырлықпен, сынсыз есту негізгі, шіли өш сіз бірey-мipey нәрсемен келіспесеңіз те. 2. Екінші кезең-ең бастысы: үшбу мінез-құлықтың олжа болу проблемасына әкелген оқиғалардың реттілігін бағдарлау; сабырсыздық сезімін жоғалту. 3. Үшінші кезең-туындаған проблеманы дендеу жөніндегі жұмысты бірлесіп жоспарлау. 4. Ақырғы дәуір - оның түбірлі міндеті: іс-әрекет жоспарын баянды қорыту, баланы белсенді педагогикалық құптау [15.] Алдын алудың те бірey әдісі-кеңес беру. Алдын қысқарту жолы санатында әлеуметтік-педагогикалық мәжіліс берудің түбірлі мақсаты-адамға педагогикалық қолайсыздық жағдайында септік сілтеу, әлемге оң көзқарасты бастықтыру. «Толық емес отбасындағы» балалармен әрі жасөспірімдермен профилактикалық еңбек саласында сұхбат берудің мынадай міндеттері баршылық: · ата-аналарды (педагогтарды, әлеуметтік қызметкерлерді жә т. б). зерттелетін субъектінің сора әм бөлек ерекшеліктері тарапты ақпараттандыру; · бастапқы психосоматикалық ауытқуларды субъектілерде уақтылы растау әм оларды педагогикалық-медициналық-педагогикалық консультацияларға жегу; · даму саласындағы қайталама ауытқулардың алдын азайту әрі психогигиена жә психопрофилактика бойынша ұсыныстар (психопатологтармен тағы дәрігерлермен бірлесіп;) · әсер қылу объектілері үшін субъектіні оқытудағы қиындықтарды педагогикалық-педагогикалық түзету бойынша ұсыныстар зат (мұғалімдер, ата-аналар, әлеуметтік қызметкерлер жә т. б.;) · отбасында баулу бойынша ұсыныстар мүлік (отбасылық терапия мамандарымен, әлеуметтік қызметкерлермен, педагогтармен бірлесіп;) · балалармен әлі ата-аналармен мәслихаттасу уақытында зәуімен топтарда түзету жұмыстарын айдау [14, 223.] Сондықтан әлеуметтік ұстаз балалардың әлеуметтік ауытқуларының мал болуы үшін алдын-алу шаралары мақсатында иланымды қарым-қатынас, отбасымен өзді-өзі әрекеттесу технологиясын құра білуі тиіс. Л. Б. Филонов қарым-қатынас процесінде пенделер арасында иланымды қарым-қатынас орнатудың алты кезеңін анықтайды. Олардың ішіндегі едің маңыздылары: 1. Бірiншi заманда ата-аналардың сеніміне қожайын болу қажет: жасөспірімге байланысты кез-келген ұнамсыз көзқарасты «нардай тастау,» онда ата-аналарға қонымды болатын ұнамды қасиеттерді туу, кездеме жасөспірімнің туыстары әлеуметтік қызметкерге сезінуі ықтимал күмән мен шиеленісті жоюы тиіс. 2. Нанымды әңгімелердің тақырыптарын кеңейту, эмоционалды бардам ортаны орнату, яки ата-аналарға әлеуметтік күтуші тыңдаушы есебінде тиіс болатын күй, о жасөспірімнің дербес басының ерекшеліктерін әм оны баурау шарттарын жете білуге үделі, түсінетін, жанкүйер әрі қызығушылық танытады. 3. Қалыптасқан дәме қатынастары әйле пен алдын шегеру шаруларың өкілдерінің белсенді өзді-өзі іс-қимылына ұласады [14. 225.] Әлеуметтік профилактиканы әуелгі, екінші тағы үшінші боп бөлуге болады. Әуелгі әлеуметтік профилактика бағытталған мама бен әкенің мінез-құлқын, жанұя түрін әрі тәрбиесін қалыптастыру механизмдерін зерттеу; баланың эмоционалдық әл-ауқатының төмендеуіне сылтау болатын шеше бен бүлдіршін қарым-қатынасын зерттеу әлі қаусату, сондай-ақ ауытқу мінез-құлқының қалыптасуына ықпал ететін биологиялық әм әлеуметтік-педагогикалық факторлардың нақұрыс әсерін болдырмауға бағытталған [10,] бұзылудың яки індеттің ұтыс болуы, нақұрыс нәтижелердің алдын қысқарту әрі жасөспірімнің дамуының оң нәтижелерін арттыру [15.] Көбінше әуелгі профилактика мүмкін проблемалардың алдын алуға яки қойылған міндеттерді шешуге талапты жүйелер бен құрылымдарды қызметке қосатын кешенді әдісқой тиіс етеді. Басқы профилактика едің ырғын таралған, спецификалық емес, негізінен педагогикалық, педагогикалық жә әлеуметтік әсерлерді қолданады. Оның әсері балалар бен жасөспірімдердің жалпы популяциясына бағытталған [10.] Алғашқы профилактиканың Әлеуметтік әрі педагогикалық технологиялары: 1. бұқаралық ақпарат құралдарының әсері; 2. оқыту технологиялары; 3. балалар-жасөспірімдер тағы жастар белсенділігі бағдарламалары; 4. әлеуметтік мақұлдау жүйелерін орнату (әлеуметтік қызметтер, клубтар, жастар әлеуметтік ұйымдары әрі т. б.;) 5. есірткіге қарсы әм алкогольге қарсы мотивациялық акциялар; 6. әлеуметтік қызметкерлер пен еріктілер қызметінің жүйелері; 7. ювеналды әдетшілдік жүйелері; Екінші профилактика отбасының генографиясын зерттеуге бағытталған; отбасылық қатынастарды, физикалық әрі эмоционалдық байланыстарды түзету, балалар пен ата-аналардың шекараларын негіздеу; нақтылы отбасылық рөлдердің болуы, баланың не жасөспірімнің неғұрлым батпан жөн емес қылық, құқық бұзушылық
жасауына беталыс бермеу; қыстау ғұмырлық жағдайдағы балаға уақтылы әлеуметтік-педагогикалық құптау мезгеу. Қайталама профилактиканың әлеуметтік технологияларына мыналар жатады: 1. Өш о қияу алса, есірткіні, алкогольді тұтынуды әбден тоқтатуға мотивация қалыптастыру; 2. Мінез-құлықты өзгертуге мотивацияны қалыптастыру; 3. Әлеуметтік мақұлдау мінез-құлқын әм әлеуметтік желілерде әлеуметтік құптау тінткілеу стратегиясын қалыптастыру.
Үшінші профилактика құқық бұзушылық алла жасөспірімдерге байланысты жүргізіледі тағы оның мақсаты жасөспірімнің мінез-құлқын түзету әм оны дамыту, жасөспірімнің қайталама сазай жасауының алдын азайту, дара басын қалпына келтіру әрі оның әлеуметтік арада ұтықты қаракет жасауы, девиантты мінез-құлықтың қайыра ұтыс болу ықтималдығын алу боп табылады. Үшінші профилактика технологиясының мақсаты әлеуметтік-қолдаушы әрі дамытушы ортаны (әлеуметтік-қолдаушы жә терапевтік қауымдастықтар, тұрғылықты жә аумақтық бағдарламалар, іс орындарындағы бағдарламалар, әлеуметтік бағдарламалар) қалыптастыру боп табылады. Үшінші профилактиканың әлеуметтік технологияларына мыналар жатады: 1. қайталанудың алдын шегеру тренингтері; 2. мінез-құлықты өзгертуге мотивацияны қалыптастыру; 3. когнитивті өрлеу тренингтері 4. дербес әлі қоршаған аралық ресурстарын дамытуға бағытталған дара тағы топтық терапия. 5. әлеуметтік-қолдаушы әлі дамытушы ортаны қалыптастыру; 6. әлеуметтік мінез-құлық дағдыларын, әлеуметтік құзыреттілікті дамыту [15.] Алдын шегеру әлеуметтік жұмыстағы істің асаси әлі перспективалы бағыттарының бірі боп табылады. Профилактикалық іс-әрекеттің мәні-бала бен бозбала үшін жағдайлар пен мүмкіндіктер нәрсе, әлдебіреу жағынан, олардың қажеттіліктерін әлеуметтік қылықты тәсілдермен қанағаттандыру, екінші жағынан, қорқынышты жағдайға айналуы кәдік балаға биқат ғұмырлық жағдайға білімді септік мезгеу. Жалпы білік беретін ұйымдағы әлеуметтік профилактика-әлеуметтік әділеттілік қағидатын еңбекке асыру үшін жүзеге асырылатын профилактикалық қаракет. Жалпы білік беру ұйымындағы толық емес отбасындағы балалармен әлеуметтік профилактиканың мақсаты кәмелетке толмағандардың низамға бағынатын, адамдығы ілгері мінез-құлқын қалыптастыру үшін алғышарттар мүлік боп табылады. Балалардың үшбу санатымен әлеуметтік-профилактикалық іс шеңберіндегі әлеуметтік еңбек кейбіреулердің әсерін күшейтуге тағы бейсауат факторлардың әсерін азайтуға арналған, қанікей кейбіреулері әлеуметтену процесінен тіпті алпауыт тастауға тырысады. Осыған сай жалпы білік беру ұйымы жағдайында алдын кеміту процесінде әлеуметтік еңбек алдағы міндеттерді орындауы тиіс: а) жасөспірімдердің низамға бағынатын мінез-құлқын қалыптастыру; б) құқық бұзушылықтардың себептері бен жағдайларын құрту. Әзіргі балалар бен жасөспірімдердің ерекшеліктерін, олардың қалыптасуы бен дамуына қоршаған ортаның әсерін ескере отырып, толық емес отбасындағы балалардың мінез-құлқындағы беяпар құбылыстардың себептерін уақтылы негіздеу жә алдын-алуды қамтамасыз істеу мақсатында жалпы білік беру ұйымы жағдайында қарастырылып отырған балалар санатымен әлеуметтік-профилактикалық шаруаның алдағы формалары бүгінгі таңда едің пайдалы боп табылады: · қиын ғұмырлық жағдайға нақа болғандарға жәрдем нұсқау; · толық емес отбасындағы балаларды жалпы білік беретін ұйымда тағы, одан шеткері жерлерде те құқықтық ретті нығайтуға тізгіндеу, жастылар арасындағы сабақ тәртібінің, режимдік сәттердің жә түбірлі мінез-құлық нормаларының бұзылуын бақылау, алдын қысқарту тағы сараптау; · толық емес отбасындағы балалардың сабаққа қатысуы бен үлгерімін тәртіпті тексеру; · қатер тобындағы балаларды жалпы білік беру ұйымының әлеуметтік күре қызметіне тізгіндеу әм девиантты мінез құлықтың алдын шегеру; · мектепте толық емес отбасындағы балаларды, мұғалімдер бен ата-аналарды қамтитын шығармашылық мектеп қауымдастығын реттеу қалыптастыру үшін ахуал бұйым; · толық емес отбасындағы балаларды жанама біліммен қамту, сабақтан сыртқары шаруаны дамыту; · толық емес отбасындағы балаларға өзін-өзі бағалауды қалыптастыру бойынша педагогикалық жә педагогикалық жәрдем; · салауатты жалған салтына бағдарлану, толық емес отбасындағы балаларды спортпен шұғылдануға тежеу.
Кәміл емес отбасы-бұл әлеуметтік институт бен санамалы әлеуметтік топтың сипаттамаларына қожайын әлеуметтік жүйе.Толық емес үй іші әлеуметтік институт санатында ерлі-зайыптылардың, ата-аналардың, ер-тоқым балалардың тағы бейсауат туыстардың қарым-қатынасын реттейтін әлеуметтік нормалар, санкциялар пен мінез-құлық үлгілерінің жиынтығымен сипатталады. Мейлінше емес отбасы-бұл некеге я туысқаншылдық қатынасқа негізделген санаулы лек, оның мүшелерін күнделікті өмірдің ортақтығы, өзді-өзі жауапкершілік жә өзді-өзі қолғабыс біріктіреді. Жете емес отбасының әлеуметтік сипаттамалары оның әлеуметтік институт ретіндегі әлеуметтік қажеттіліктерінің сипатын көрсетеді. Қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістердің әсерінен кәміл емес отбасының әлеуметтік сипаттамалары бен сипаты өзгереді. Сөйткенмен, бар уақытта балаларды баурау, баурау жете емес отбасының түбегейлі қызметтік сипаты боп кент береді, бөтен бөлек қызметтік қасиеттердің маңыздылығы өзгереді. Нұсқа түрлі кәсіп иелерінің әбден емес үй іші тақырыбына деген қызығушылығы, ғалымдардың зерттеулері көрсеткендей, кәміл емес отбасының әлеуметтік арада болуының нақтылы қызметтік сипатына негізделген. Жалпы кәміл емес отбасын зерттеу бірнешеу ағым бойынша жүргізіледі: - Әбден емес түтін пен некенің олжа болуын тағы олардың қоғамда дамуын зерттеу; - Әбден емес отбасылар пен некелердің дидарлары пен сорттарының дамуын зерттеу; - Кәміл емес үйелмен мүшелерінің қарым-қатынас психологиясының мәселелері; - Жете емес отбасының білік беру мүмкіндіктерін негіздеу, әбден емес отбасылық білімге әдістемелік қырқар дайындау; Мейлінше емес үйелмен теориясының әзіргі қарқындау кезеңінде бірнешеу ұғымдар баршылық , бірақ олардың ішінде алдағы екеуі үстем: * Аз-мұз әлеуметтік топыр есебінде мейлінше емес жанұя жөнінде ұғым; * «бесаспап ілкi топыр» жабық әлеуметтік тамыр түріндегі әбден емес шаңырақ тұжырымдамасы ; Әбден емес отбасын астарсыз әлеуметтік тамыр санатында қарастыратын ғалымдардың тұжырымдамасын екінші тұжырымдаманы мейлінше талдамай қарастырайық, үйткені біздің ойымызша, кезмал тұжырымдаманың болашағы барлық. Бұл тұрғыдан алғанда, пендені әлеуметтік ортаның факторы есебінде зерттеуге болады, онда әлеуметтік еңбек кәміл емес отбасының қалыптасуы бен тіршілік сүруінде орасан рөл атқарады. Әбден емес үйелмен институты жайлы ғылымның үстем көздері диалектикалық материализм классиктерінің, атап айтқанда, әбден емес отбасының табыс болуы пен дамуын ғылыми негіздеген Ф.Энгельстің пайымдаулары бен тұжырымдары боп табылады. Автор «мейлінше емес үй іші бізге өркениет кезеңінің басынан бастап қоғамды таптарға бөлетін қоғамдағы қайшылықтар пен алауыздықтардың кішірейтілген көрінісін береді» деп атап батыл әлі мейлінше емес отбасын әлеуметтік институт санатында одан әм зерттеудің әдіснамалық негізін анықтады. Әзіргі философтар кәміл емес үйелмен институтын бөлек тұлғаны қалыптастыруға қатысатын факторлардың бірі есебінде зерттейді. «Әбден емес үйелмен пенденің тірлік бойы ойлауын, еңбек - әрекетін әлі пайымдауын қалыптастыруға бәлендей ықпал етеді,» - деп атап жүректі М.С. Шепелева. JW. Сычев кішік ортаның әртүрлі факторларын (мектеп, жолдастар әм т.б). қарастырған кезде мейлінше емес отбасына асаси рөл береді, үйткені оның пікірінше, жете емес үй іші саяқ тұлғаның әлеуметтік бағытында шешуші рөл атқарады:»...мақсатты педагогикалық шаруа гәне емес, әлқиса біргe ішкі психологиялық климат, ата-аналар пен олардың әлеуметтік бағдарлары арасындағы қатынастардың сипаты, сондай-ақ жалпы ғұмыр салты мейлінше емес отбасында дыр маңызға қожайын. » Әлеуметтанушылар жете емес отбасын нақтылы тағы логикалық сәттерді ескере отырып анықтайды: 1. фактологиялық сәт неке қатынастарына қатысты адамдардың топтарға бөлінуін ескереді; 2. логикалық сәт әбден емес отбасының мәнін айрықша әлеуметтік құбылыс, қоғамның әлеуметтік тағы мәдени өрбу факторы есебінде анықтайды; Қоғамдық өмірдегі өзгерістерге осыншалық сезімшіл әм әлеуметтік-тарихи прогрестің жетістіктерін, қиындықтары пен қайшылықтарын зайыр көрсететін былайғы әлеуметтік институт жоқ. «Институт» ұғымы американдық жер жыртушы ғалымдар Ф. Беат бен Р. Харлидің анықтамаларына негізделген: институт - кездеме әйгілі бірey-мipey өнімділік сипаттамаларына үйлесімді келетін іс-әрекеттер пен қатынастардың күрделі жүйесі. Әзір қоғамдық-саяси қатынастарды арттыру кезеңінде әзіргі дәуірдің әбден емес отбасына әлеуметтік саралау жүргізген, мейлінше емес отбасын арттыру тағы оның тұрақтылығын сақтау жолдарын айқындаған алаш жер жыртушыларының зерттеулеріне зін аударған абзалы. Эксперименттік алаңдарда (Ресейде, Қазақстанда) халыққа әлеуметтік көмектің дидарлары бен нысандары байқалды. Қоғамдағы жете емес отбасын жан-жақты қолдауға маманданған әлеуметтік тәрбиешінің пішіні кең таралған (мейлінше емес шаңырақ тәрбиешісінің гифусы.) Әлеуметтік тәрбиешінің кезмал кейпі әртүрлі сора топтарымен тағы жергілікті жеріндегі бірлестіктермен қызмет істеудің қыруар жылдық тәжірибесінің нәтижесінде кіріс жә. Жасамыс жастағы кедейішілік тәрбиешісі-әлеуметтік тәрбиешінің прототипі. Әуел әлеуметтік тәрбиешінің ықпалы негізінен ер-тоқым балалары баршылық кәміл емес отбасын, сонан кері мейлінше емес отбасылық тағы қоңсылық қатынастар саласын, муниципалитеттердің әртүрлі аумақтық бірлестіктерін қамтыды. Әбден емес шаңырақ, мекенжай, қауымдастық, жете емес шаңырақ - аз-маз аудан әлеуметтік саясат мен әлеуметтік қолғабыс жүзеге асырылатын мұғдар боп саналады. Шырай түрлі ведомстволық мекемелер, қоғамдық ұйымдар жете емес отбасына, қоғамға жүгінетін астарсыз жүйке есебінде қаракет істейді. Дербес тұлғаның, жете емес отбасының, қоғамның қаракет жүйесінде дәнекер бола отырып, әлеуметтік педагогтар институты қоғамда, жете емес жанұя саласында, жете емес отбасылық-көршілік арада, еркектер бен ересектер арасындағы бауырластық, жөн қарым-қатынастардың қалыптасуына ықпал етеді. [1] Әлеуметтік педагогтың жұмысы білік беру жә сауықтыру міндеттерін үстем қамтамасыз ете отырып, халықтың баршылық санаттарымен, әбден емес отбасымен (болуымен, болмауымен қатысты емес) қаракет істеуге бағытталған. О клиенттің өзі келгенде сөйлемейді. Әлеуметтік мұғалім этикалық тұрғыдан әбден емес отбасымен, дербес жанмен мүмкіндігінше «байланыста.» О «әлеуметтік диагнозды,» физиканы, сора ерекшеліктерін, қабілеттерін қалай қою керектігін зерттейді, олардың микроәлеуметтілігіне, хобби әлеміне, қарым-қатынас ортасына енеді, оң әм нақұрыс әсерлерді, сонан кері әлеуметтік тәрбиеші шешуге тырысатын медициналық, құқықтық әлі экологиялық мәселелерді анықтайды.оның клиенті дәурен сүреді.