ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 05.12.2023
Просмотров: 405
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
липидлар микдори камайган, электролитларнинг концентрацияси ўзгарувчан, қон зардобида оқсил микдори, айниқса албуминлар камайган, бироқ алфа ва бетта глобулинлар ошган.
Диагноз. Касалликка диагноз комплекс усулда: эпизоотологик маълумотлар, клиник белгиларига қараб ва пат.анатомик ўзгаришларига асосланиб қўйилади. Энг ишончли диагноз – бу ВГС вирусини ажратиб уни тўқима културасида устириш, серологик реаксиялар қўйиб идентификация қилиш ҳамда касалликка мойил балиқларга биопроба қўйишдир.
Даволаш, олдини олиш ва қарши курашиш тадбирлари. ВГС касаллигини даволаш усуллари ишлаб чиқилмаган. Чет эл олимлари антибиотик (окситетрациклин) ва антисептик (метилен кўки) лардан фойдаланишни тавсия қилмокдалар. Булар вирусни ўлдирмасада, бироқ иккиламчи инфекциянинг ривожланишини олдини олади ва касалликнинг кечишини бироз энгиллаштиради.
Касалликни олдини олиш ва қарши курашиш тадбирлари комплекс умумий ветеринар-санитария, балиқчилик-мелиоратив ва биотехнологик тадбирлардан иборат бўлиб, қўйидаги ларга қаратилган бўлиши керак:
-эпизоотология занжирни узиш (паразит-хужайин);
-балиқларнинг табиий резистентлигини ошириш;
-ташқи муҳитда қўзғатувчининг умумий миқдорини камайтириш;
-ветеринария ва балиқчилик маъданиятини ошириш.
Вет сан экспертиза. ВГС қўзғатувчиси одам ва ва ҳайвонлар учун хавфли эмас. Агарда, носоғлом хўжаликлардан овланган балиқлар товарлик кўриниши ва сифати талабга жавоб берса, ҳеч кандай чекловсиз исътемолга чиқарилади. Агарда, талабга жавоб бермаса ветврач-ихтиопатологнинг тавсиясига кўра қайнатилгандан сўнг қишлоқ хўжалик ҳайвонларига эдириш мумкин.
2. Қизамиқ (краснуха) - бу ўта хафвли, кенг тарқалган инфекцион касаллик ҳисобланади. Бу касаллик асосан Украинада, Шимолий Кав-казда, Марказий Осиё республикаларда, ҳамда Ғарбий эвропа мамла-катларида кенг тарқалган. Касалликка карп ва унинг ёввойи тури – сазан мойил. Касаллик билан камроқ карас, лин, оқ амур, пешона-дўнг каби балиқлар касалланади.
Этиологияси. Краснуханинг юқумли касаллик эканлиги анча илгаридан маълум. Унинг қўзғатувчиси тўғрисида узоқ муддат давомида аниқ бир фикр йўқ эди. ХХ асрнинг 30-чи йилларда В.Шеперклаус унинг бактериялар кўзғатилиши ҳақидаги гипотезани айтади. Унинг фикрича, краснуханинг қўзғатувчиси сувдаги сапрофит Аеромонас пунстата бактериясининг вирулентли формаси ҳисобланади, қайсиким сув ҳавзаларнинг тубида учратиш мумкин. Ушбу бактерияни соғлом балиқларнинг ичакларидан, тўқималаридан ажратиб олиш мумкин. Балиқлар учун ноқулай шароит вужудга келганида булар вирулентли бўлиб касаллик чақириши мумкин. Шеперклауснинг маълумот беришича, касаллик қиш фаслининг охирида кузатилади. Шеперклауснинг гипотезасини ҳозиргача кўпчилик МДХ ва чет эл олимлари қўллаб қувватлайдилар. Соғлом балиқка Аеромонаснинг кучли културасини юборилганида краснуха касаллигини эслатувчи, ўлим билан тугаган касаллик содир бўлган. Бироқ, касалликни ўрганиш жараёнида бу гипотезага қарама қарши фикрлар пайдо бўлди. Масалан, краснуха билан касалланган балиқлар организмида ҳамма вақт ҳам Аеромонас бактериясини топишга эришилмайди. Касал балиқлардан ажратиб олинган бактериялар соғлом балиқлардан ажратиб олинган бактериялардан ҳеч қандай фарқ қилмаган. ХХ асрнинг 30-чи йилларда Г.В.Епштейн, М.А.Пешков, Г.Д.Гончаров ва бошқалар краснуханинг вирусли табиати ҳақида ўзларининг мулохазаларини айтишди. Уларнинг фикларини кейинчалик бир қанча чет эл олимлари ҳам маъқулладилар. Энштейн касал балиқларнинг бош миясидаги хужайрада эозинофилли таначалар борлигини аниқлаган, лекин соғлом ва бактериясининг културасини юборилган балиқларда бундай таначалар йўқлигини аниқланган. Фиян ходимлари ва Свилленберг билан бирга электрон микроскопда вирусни текширганлар. Унинг узунлиги 70-180 нм бўлиб, шакли узунчоқ, ўқсимон шаклда. Варионларнинг бир томони юмалоқ, иккинчи томони ясси. Краснуха касаллигининг вирусини рабдовируслар гурўҳига киритилиб, уни Рабдовирус карпио деб номланган.
Эпизоотологик маълумотлар. Касалликка карп турдаги балиқлар, сазан, уларнинг гибридлари мойил. Касаллик баҳор фаслининг охиридан бошлаб ёз ойларида энг юқори чўққисига этиб, кузда келиб камайиб боради. Кўпинча 2-3 ёшдаги балиқлар касалланади. Касаллик манбаи бу касал балиқлар, улар ажратилаётган чиқиндилар, ўлган балиқлар, инфекцияни ташувчи соғлом балиқлардир. Сув ҳавзаларида қўзғатувчи сув орқали, касал балиқлар орқали ҳамда овда ишлатиладиган асбоб-ускуналар орқали киритилади. Балиқларда вируслар шикастланган тери орқали, жабраси орқали қўзғатувчи кириб касалликни чақиради. Касалланиб соғайган балиқлар организмида нисбий иммунитет ҳосил бўлади.
Касалликни клиник белгилари. Касалликни яширин даври 2-30 кун. Ўткир, ярим ўткир ва сурункали оқимларда кечади. Ўткир оқимида терининг айрим участкалари ёки бутунлай барча қисми геморрагик яллиғланади, қорин бўшлиғида сув тўпланади (водянка), кўзлари кўр бўлади (пучеглазие), теридаги тангачаларни тўкилиши кузатилади. Касал балиқлар кам ҳаракат, сувнинг юзасида, соҳилга яқин жойларда сузиб юради, ташқи муҳит таасуротларига жавоб бериши секинлашган ёки умуман жавоб бермайди, сўнгра ҳаракат координатсиясининг бузилиши кузатилиб 2-4 ҳафтадан сўнг нобуд бўлади.
Ярим ўткир оқимида эса қоринда бирдан сувнинг тўпланиб қолиши, тангачаларни тўкилиши, пучеглазие, ассит ва турли ҳажмдаги яралар билан характерланади. Яралар қизил тусда, баъзан яраларда йирингли жараёнларни ривожланиши оқибатида мускул тўқимасининг некрози кузатилиши мумкин. Баъзан эса сузғичларни некрози намоён бўлади. Касалликни яримўткир оқими 1,5-3 ой давом этади.
Сурункали оқимида терида ва сузғичларда очиқ яралар ҳосил бўлади, яралар тузалгач унинг ўрнига кўкимтир-яшил тусдаги бириктирувчи тўқима ҳосил бўлади. Касаллик 1,5-2,5 ой давом этиб тузалиш билан тугайди.
Патанатомик ўзгаришлар. Касалликни ўткир оқимида терида зардобли – геморрагик яллиғланиш кузатилади, шишган ва некроз мускулларда, ичакларнинг катарал ёки геморрагик яллиғланиши, энсефалит, ички органларни, қорин деворининг гиперемияси кузатилади. Жигар қора ёки қора-кўкимтир тусда, баъзан қора-яшил тусда, ўт халтаси ўт суюқлиги билан тўлган. Сузғич халтасининг қон томирлари кенгайган ва қон билан тўлган. Перикардда нуқтасимон қон қуйилган. Қорин бўшлиғи сув ёки қон аралаш сув билан тўлган. Худди шунга ўхшаш ўзгаришларни касалликни ярим ўткир оқимида ҳам кузатилади. Сурункали оқимида эса ички органларда ҳеч қандай ўзгариш кузатилмайди.
Диагноз. Касалликка диагноз эпизоотологик маълумотларга асосланиб, клиник белгиларига қараб, патанатомик ўзгаришлари инобатга олиб ва бактериологик текшириш натижасига асосланиб қўйилади. Лаборатория шароитида қўзғатувчини вирулентли култураси ажратиб олинади, оқ сичқон ёки соғлом балиқларга биопроба қўйилади.
Даволаш, олдини олиш ва қарши курашиш. Даволашда ванна усулидан фойдалинади. Бунинг учун 300 мг левомитситинни бир литр сувга эритиб, касал балиқларни 12 соатгача ушлаб турилади. Синтомитсин (600-1000 мг/л, метилен кўки (50,75,100,200 мг/л), бунда балиқларни ваннада сақлаш муддати мос равишда 12-16, 7-10, 4-6, 2-4 соатни ташкил қилади. Сунъий сув ҳавзаларида боқилаётган, урчитилаётган балиқларга эм билан кунига 1-2 мг дан ҳар бир балиққа метилен кўки берилади (8-10 кун давомида) ёки синтомитсин 1-2 мг миқдорда. 2-ёшдаги балиқларга (нагулных прудах) юқоридаги дорилар қўйидаги дозада берилади: метилен кўки 3-5 мг, синтомитсин 2-3 мг ҳар бир бош балиқка бир суткада. Наслли ва ёш балиқлар (ремонтный молодняк) алоҳида-алоҳида ишловдан ўтказилади, левомитситин қорин бўшлиғига 20-30 мг/кг микдорда икки маротаба юборилади, Биомицин карпларга оғиз орқали 50 мг/кг микдорда 2-4 кун давомида берилади. Барча ёшдаги карпларнинг озуқасига фуразолидон 60 г/10 кг озуқа ҳисобида 10 кун давомида бериб борилади. Ҳар 5 кун да 2 кун танаффус берилади. Профилактика мақсадида фуразолидон 10 кун давомида, 2-кунлик танаффус билан қўйидаги микдорда берилади: 10 кг комбикорма ҳисобида наслли ва ремонт гурўҳидагиларга -0,4 г, икки ёшдагиларга -0,3г, бир ёшдагиларга (50г гача бўлгнларида)-0,4 ва сеголетка -0,3г.
Касалликни олдини олиш мақсадида ҳарорат 14 градус бўлгунгача профилактик озиқлантириш ўтказилади. Қайта озиқлантириш касаллик келиб чиқиш эҳтимоли бўлган даврда ўтказилади. Июл ойининг иккинчи ярмидан бошлаб то октябр ойигача ҳар 2-3 хафтада профилактик озиқлантириш ўтказилади. Булардан ташқари, вет.санитария ва балиқчилик-мелиоратив тадбирларни мунтазам равишда амалга ошириб бориш, айниқса профилактик дезинфекция ва дезинвазия тадбирларни амалга ошириш, ўстирилаётган балиқларга врачлик назоратни мунтазам равишда олиб бориш
, хўжаликда келтирилган наслли ва ремонт гурўҳдаги балиқларга карантин ўрнатиш мақсадга мувофикдир. Айрим балиқчилик хўжаликларда аеромоноз касаллигининг олдини олиш мақсадида ёзда сув ҳавзаларини қуритиб тозалаш ҳам яхши самара беради.
Носоғлом балиқчилик хўжаликларида ва табиий балиқчилик сув ҳавзаларида касаллик келиб чиқса карантин ўрнатмоқ. Носоғлом сув ҳавзаларида доимий равишда ишчиларни қўйиб, алоҳида инвентар ва овлаш асбоб-ускуналари билан таъминланмоқ. Ўлган балиқларнинг жасадини ушлаб олиб, 20%-ли хлорли оҳакда зарарсизлантиргач, 1,5 м чуқур ковлаб кўмиб ташлаш. Тирик касал балиқларни овлаб, ветврачнинг хулосаси билан тех.утилизатсия қилиш тавсия этилади.
Мавзу 2.2. Балиқларнинг бронхиомикоз, нефромикоз, ихтиоспоридиоз касалликлари.
Режа:
Таянч иборалари: Хусусий ихтиопатология, инфекция, вирус, бактерия, ситопллазма, ядро, ДНК, РНК, ўткир, сурункали гиперемия, қизил доғлар, биопроба.
Асосий адабиётлар:
1. Осетров В.С. (под редаксией) «Болезни рыб». Справочник, Москва
ВО Агропромиздат, 1989.
2. Шишков В.П. «Ветеринарный энциклопедический словар», Москва,
Издателство «Советская энциклопедия», 1981.
3. Ҳақбердиев П.С. ва бошкалар/ «Баликчилик ва балик касалликлари»,
Самарканд, 2008.
4. Ҳақбердиев П.С., Қурбонов Ф.И., Қаршиева В.Ш. «Балиқ ва асалари
Касалликлари» Ўқув қулланма/ Тошкент, 2016 й.
Қўшимча адабиётлар:
Диагноз. Касалликка диагноз комплекс усулда: эпизоотологик маълумотлар, клиник белгиларига қараб ва пат.анатомик ўзгаришларига асосланиб қўйилади. Энг ишончли диагноз – бу ВГС вирусини ажратиб уни тўқима културасида устириш, серологик реаксиялар қўйиб идентификация қилиш ҳамда касалликка мойил балиқларга биопроба қўйишдир.
Даволаш, олдини олиш ва қарши курашиш тадбирлари. ВГС касаллигини даволаш усуллари ишлаб чиқилмаган. Чет эл олимлари антибиотик (окситетрациклин) ва антисептик (метилен кўки) лардан фойдаланишни тавсия қилмокдалар. Булар вирусни ўлдирмасада, бироқ иккиламчи инфекциянинг ривожланишини олдини олади ва касалликнинг кечишини бироз энгиллаштиради.
Касалликни олдини олиш ва қарши курашиш тадбирлари комплекс умумий ветеринар-санитария, балиқчилик-мелиоратив ва биотехнологик тадбирлардан иборат бўлиб, қўйидаги ларга қаратилган бўлиши керак:
-эпизоотология занжирни узиш (паразит-хужайин);
-балиқларнинг табиий резистентлигини ошириш;
-ташқи муҳитда қўзғатувчининг умумий миқдорини камайтириш;
-ветеринария ва балиқчилик маъданиятини ошириш.
Вет сан экспертиза. ВГС қўзғатувчиси одам ва ва ҳайвонлар учун хавфли эмас. Агарда, носоғлом хўжаликлардан овланган балиқлар товарлик кўриниши ва сифати талабга жавоб берса, ҳеч кандай чекловсиз исътемолга чиқарилади. Агарда, талабга жавоб бермаса ветврач-ихтиопатологнинг тавсиясига кўра қайнатилгандан сўнг қишлоқ хўжалик ҳайвонларига эдириш мумкин.
2. Қизамиқ (краснуха) - бу ўта хафвли, кенг тарқалган инфекцион касаллик ҳисобланади. Бу касаллик асосан Украинада, Шимолий Кав-казда, Марказий Осиё республикаларда, ҳамда Ғарбий эвропа мамла-катларида кенг тарқалган. Касалликка карп ва унинг ёввойи тури – сазан мойил. Касаллик билан камроқ карас, лин, оқ амур, пешона-дўнг каби балиқлар касалланади.
Этиологияси. Краснуханинг юқумли касаллик эканлиги анча илгаридан маълум. Унинг қўзғатувчиси тўғрисида узоқ муддат давомида аниқ бир фикр йўқ эди. ХХ асрнинг 30-чи йилларда В.Шеперклаус унинг бактериялар кўзғатилиши ҳақидаги гипотезани айтади. Унинг фикрича, краснуханинг қўзғатувчиси сувдаги сапрофит Аеромонас пунстата бактериясининг вирулентли формаси ҳисобланади, қайсиким сув ҳавзаларнинг тубида учратиш мумкин. Ушбу бактерияни соғлом балиқларнинг ичакларидан, тўқималаридан ажратиб олиш мумкин. Балиқлар учун ноқулай шароит вужудга келганида булар вирулентли бўлиб касаллик чақириши мумкин. Шеперклауснинг маълумот беришича, касаллик қиш фаслининг охирида кузатилади. Шеперклауснинг гипотезасини ҳозиргача кўпчилик МДХ ва чет эл олимлари қўллаб қувватлайдилар. Соғлом балиқка Аеромонаснинг кучли културасини юборилганида краснуха касаллигини эслатувчи, ўлим билан тугаган касаллик содир бўлган. Бироқ, касалликни ўрганиш жараёнида бу гипотезага қарама қарши фикрлар пайдо бўлди. Масалан, краснуха билан касалланган балиқлар организмида ҳамма вақт ҳам Аеромонас бактериясини топишга эришилмайди. Касал балиқлардан ажратиб олинган бактериялар соғлом балиқлардан ажратиб олинган бактериялардан ҳеч қандай фарқ қилмаган. ХХ асрнинг 30-чи йилларда Г.В.Епштейн, М.А.Пешков, Г.Д.Гончаров ва бошқалар краснуханинг вирусли табиати ҳақида ўзларининг мулохазаларини айтишди. Уларнинг фикларини кейинчалик бир қанча чет эл олимлари ҳам маъқулладилар. Энштейн касал балиқларнинг бош миясидаги хужайрада эозинофилли таначалар борлигини аниқлаган, лекин соғлом ва бактериясининг културасини юборилган балиқларда бундай таначалар йўқлигини аниқланган. Фиян ходимлари ва Свилленберг билан бирга электрон микроскопда вирусни текширганлар. Унинг узунлиги 70-180 нм бўлиб, шакли узунчоқ, ўқсимон шаклда. Варионларнинг бир томони юмалоқ, иккинчи томони ясси. Краснуха касаллигининг вирусини рабдовируслар гурўҳига киритилиб, уни Рабдовирус карпио деб номланган.
Эпизоотологик маълумотлар. Касалликка карп турдаги балиқлар, сазан, уларнинг гибридлари мойил. Касаллик баҳор фаслининг охиридан бошлаб ёз ойларида энг юқори чўққисига этиб, кузда келиб камайиб боради. Кўпинча 2-3 ёшдаги балиқлар касалланади. Касаллик манбаи бу касал балиқлар, улар ажратилаётган чиқиндилар, ўлган балиқлар, инфекцияни ташувчи соғлом балиқлардир. Сув ҳавзаларида қўзғатувчи сув орқали, касал балиқлар орқали ҳамда овда ишлатиладиган асбоб-ускуналар орқали киритилади. Балиқларда вируслар шикастланган тери орқали, жабраси орқали қўзғатувчи кириб касалликни чақиради. Касалланиб соғайган балиқлар организмида нисбий иммунитет ҳосил бўлади.
Касалликни клиник белгилари. Касалликни яширин даври 2-30 кун. Ўткир, ярим ўткир ва сурункали оқимларда кечади. Ўткир оқимида терининг айрим участкалари ёки бутунлай барча қисми геморрагик яллиғланади, қорин бўшлиғида сув тўпланади (водянка), кўзлари кўр бўлади (пучеглазие), теридаги тангачаларни тўкилиши кузатилади. Касал балиқлар кам ҳаракат, сувнинг юзасида, соҳилга яқин жойларда сузиб юради, ташқи муҳит таасуротларига жавоб бериши секинлашган ёки умуман жавоб бермайди, сўнгра ҳаракат координатсиясининг бузилиши кузатилиб 2-4 ҳафтадан сўнг нобуд бўлади.
Ярим ўткир оқимида эса қоринда бирдан сувнинг тўпланиб қолиши, тангачаларни тўкилиши, пучеглазие, ассит ва турли ҳажмдаги яралар билан характерланади. Яралар қизил тусда, баъзан яраларда йирингли жараёнларни ривожланиши оқибатида мускул тўқимасининг некрози кузатилиши мумкин. Баъзан эса сузғичларни некрози намоён бўлади. Касалликни яримўткир оқими 1,5-3 ой давом этади.
Сурункали оқимида терида ва сузғичларда очиқ яралар ҳосил бўлади, яралар тузалгач унинг ўрнига кўкимтир-яшил тусдаги бириктирувчи тўқима ҳосил бўлади. Касаллик 1,5-2,5 ой давом этиб тузалиш билан тугайди.
Патанатомик ўзгаришлар. Касалликни ўткир оқимида терида зардобли – геморрагик яллиғланиш кузатилади, шишган ва некроз мускулларда, ичакларнинг катарал ёки геморрагик яллиғланиши, энсефалит, ички органларни, қорин деворининг гиперемияси кузатилади. Жигар қора ёки қора-кўкимтир тусда, баъзан қора-яшил тусда, ўт халтаси ўт суюқлиги билан тўлган. Сузғич халтасининг қон томирлари кенгайган ва қон билан тўлган. Перикардда нуқтасимон қон қуйилган. Қорин бўшлиғи сув ёки қон аралаш сув билан тўлган. Худди шунга ўхшаш ўзгаришларни касалликни ярим ўткир оқимида ҳам кузатилади. Сурункали оқимида эса ички органларда ҳеч қандай ўзгариш кузатилмайди.
Диагноз. Касалликка диагноз эпизоотологик маълумотларга асосланиб, клиник белгиларига қараб, патанатомик ўзгаришлари инобатга олиб ва бактериологик текшириш натижасига асосланиб қўйилади. Лаборатория шароитида қўзғатувчини вирулентли култураси ажратиб олинади, оқ сичқон ёки соғлом балиқларга биопроба қўйилади.
Даволаш, олдини олиш ва қарши курашиш. Даволашда ванна усулидан фойдалинади. Бунинг учун 300 мг левомитситинни бир литр сувга эритиб, касал балиқларни 12 соатгача ушлаб турилади. Синтомитсин (600-1000 мг/л, метилен кўки (50,75,100,200 мг/л), бунда балиқларни ваннада сақлаш муддати мос равишда 12-16, 7-10, 4-6, 2-4 соатни ташкил қилади. Сунъий сув ҳавзаларида боқилаётган, урчитилаётган балиқларга эм билан кунига 1-2 мг дан ҳар бир балиққа метилен кўки берилади (8-10 кун давомида) ёки синтомитсин 1-2 мг миқдорда. 2-ёшдаги балиқларга (нагулных прудах) юқоридаги дорилар қўйидаги дозада берилади: метилен кўки 3-5 мг, синтомитсин 2-3 мг ҳар бир бош балиқка бир суткада. Наслли ва ёш балиқлар (ремонтный молодняк) алоҳида-алоҳида ишловдан ўтказилади, левомитситин қорин бўшлиғига 20-30 мг/кг микдорда икки маротаба юборилади, Биомицин карпларга оғиз орқали 50 мг/кг микдорда 2-4 кун давомида берилади. Барча ёшдаги карпларнинг озуқасига фуразолидон 60 г/10 кг озуқа ҳисобида 10 кун давомида бериб борилади. Ҳар 5 кун да 2 кун танаффус берилади. Профилактика мақсадида фуразолидон 10 кун давомида, 2-кунлик танаффус билан қўйидаги микдорда берилади: 10 кг комбикорма ҳисобида наслли ва ремонт гурўҳидагиларга -0,4 г, икки ёшдагиларга -0,3г, бир ёшдагиларга (50г гача бўлгнларида)-0,4 ва сеголетка -0,3г.
Касалликни олдини олиш мақсадида ҳарорат 14 градус бўлгунгача профилактик озиқлантириш ўтказилади. Қайта озиқлантириш касаллик келиб чиқиш эҳтимоли бўлган даврда ўтказилади. Июл ойининг иккинчи ярмидан бошлаб то октябр ойигача ҳар 2-3 хафтада профилактик озиқлантириш ўтказилади. Булардан ташқари, вет.санитария ва балиқчилик-мелиоратив тадбирларни мунтазам равишда амалга ошириб бориш, айниқса профилактик дезинфекция ва дезинвазия тадбирларни амалга ошириш, ўстирилаётган балиқларга врачлик назоратни мунтазам равишда олиб бориш
, хўжаликда келтирилган наслли ва ремонт гурўҳдаги балиқларга карантин ўрнатиш мақсадга мувофикдир. Айрим балиқчилик хўжаликларда аеромоноз касаллигининг олдини олиш мақсадида ёзда сув ҳавзаларини қуритиб тозалаш ҳам яхши самара беради.
Носоғлом балиқчилик хўжаликларида ва табиий балиқчилик сув ҳавзаларида касаллик келиб чиқса карантин ўрнатмоқ. Носоғлом сув ҳавзаларида доимий равишда ишчиларни қўйиб, алоҳида инвентар ва овлаш асбоб-ускуналари билан таъминланмоқ. Ўлган балиқларнинг жасадини ушлаб олиб, 20%-ли хлорли оҳакда зарарсизлантиргач, 1,5 м чуқур ковлаб кўмиб ташлаш. Тирик касал балиқларни овлаб, ветврачнинг хулосаси билан тех.утилизатсия қилиш тавсия этилади.
Мавзу 2.2. Балиқларнинг бронхиомикоз, нефромикоз, ихтиоспоридиоз касалликлари.
Режа:
-
Балиқ ва асалариларнинг замбўруғлар томонидан содир этиладиган касалликлари. Бронхиомикоз. -
Нефромикоз. -
Ихтиоспоридиоз.
Таянч иборалари: Хусусий ихтиопатология, инфекция, вирус, бактерия, ситопллазма, ядро, ДНК, РНК, ўткир, сурункали гиперемия, қизил доғлар, биопроба.
Асосий адабиётлар:
1. Осетров В.С. (под редаксией) «Болезни рыб». Справочник, Москва
ВО Агропромиздат, 1989.
2. Шишков В.П. «Ветеринарный энциклопедический словар», Москва,
Издателство «Советская энциклопедия», 1981.
3. Ҳақбердиев П.С. ва бошкалар/ «Баликчилик ва балик касалликлари»,
Самарканд, 2008.
4. Ҳақбердиев П.С., Қурбонов Ф.И., Қаршиева В.Ш. «Балиқ ва асалари
Касалликлари» Ўқув қулланма/ Тошкент, 2016 й.
Қўшимча адабиётлар:
-
Каримов И.А. «Юксак маънавият энгилмас куч».Маънавият Т, 2008. -
Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Тошкент, “Ўзбекистон” НМИУ, 2017. – 29 б. -
Мирзиёев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарови. Тошкент, “Ўзбекистон” НМИУ, 2017. – 47 б. -
Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Тошкент, “Ўзбекистон” НМИУ, 2017. – 485 б. -
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги ПФ-4947-сонли Фармони. Тошкент, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда. -
Ҳақбердиев П.С., Турсунқулов А.Р. «Балиқларнинг юқумли ва юқумсиз касалликлари».Ўқув қўлланма., Самарқанд, 2010. -
Ҳақбердиев П.С., Тайлоқов Т.И. «Балиқларнинг паразитар касалликлари». Ўқув қўлланма., Самарқанд, 2009 йил. -
Ҳақбердиев П.С., Қаршиева В.Ш. «Балиқларнинг заҳарланиши».Ўқув қўлланма., Самарқанд, 2009.