Антарктида үстінде анық байқалып отыр. Шешу жолдары: қалдықсыз технологияны қолдану, дамушы елдерде энергетика проблемасын шешу, ормандар салу, қорықша және қорықтар сияқты территориялардың салынуын ұйымдастыру.
Дүниежүзілік мұхит проблемалары. Соңғы жылдарда Дүниежүзілік мұхиттың пайдаланылуы күрт күшейді. Теңіз саудасының көлемі сан есе ұлғайып, флоттың тоннажы едәуір көбейді. ГФР кемелерінің әсіресе танкілерінің көлемі мен сыйымдылығын қауырт өзгертті. олардың жүк көтерімділігі 200-300 мың тоннадан асып түсті. Жағалауға түсетін реакциялық салмақ арта бастады. Интенсивті шаруашылық әсерінен мұхит ластанады. Мұнай таситын кемелер апатқа ұшырағанда, Дүниежүзілік мұхиттағы экологиялық жағдайға ерекше зиянын тигізеді.Сондақтан бұл мұхит проблемаларын тек адамзаттың іс әрекеті шеше алады.

1. 
   Сіз Астана қаласында өткен «WSEC – 2017» инженерлер мен ғалымдардың дүниежүзілік конгресiне қатыстыңыз. Бұл халықаралық шара барысында ХХІ ғасырдың жаһандық мәселелері, оның ішінде бейбітшілікті сақтау, экология, табиғи ресурстардың таусылуы т.б. мәселелер талқыланды. Осы жиында көпшілік алдында «Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары» деген тақырыпта сөз сөйлеңіз. Төменде берілген ғаламдық мәселелердің бірін таңдап алып, оны шешу жолдарын ұсыныңыз.
   

• 
  Қарусыздану және жер шарында бейбітшіліктің сақталуы
  
• 
  Экология
  

• 
  Демография
  
• 
  Энергетика және шикізат
  
• 
  Азық- түлік проблемасы
  
• 
  Дүниежүзілік мұхит
  
• 
  Ғарышты бейбіт мақсатта игеру
  

25

Бағалау критерийі		№		Дескриптор		Балл
		тапсырма	Білім алушы
Коммуникативтік		1	тақырыпты ашады;			1
жағдаятқа	сай көпшілік		бір ғаламдық мәселеге толық тоқталады;			1
алдында	сөйлеу әдебін		мәселенің шешу жолдарын ұсынады;			1
сақтай отырып сөйлейді			тыңдалым	мәтініндегі	ақпараттарды	1
			қолданады;
			көпшілік	алдында сөйлеу	мәдениетін	1
			сақтайды;
			аудиториямен байланыс орнатады;			1
			әдеби тіл нормаларын сақтайды;			1
Барлығы						7

---

26

«Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)
Білім алушының аты-жөні ________________________________________________

Бағалау критерийі

Оқу жетістігі деңгейі

Төмен

Орта

Жоғары

Коммуникативтік

Көпшілік

алдында

сөйлеу

Көпшілік

алдында

сөйлеу

Көпшілік

алдында

сөйлеу

жағдаятқа сай көпшілік

мәдениетін, әдеби тіл нормаларын

мәдениетін, әдеби тіл нормаларын

мәдениетін, әдеби тіл нормаларын

алдында сөйлеу әдебін

сақтап,

аудиториямен

дұрыс

сақтап,

аудиториямен

дұрыс

сақтап,

аудиториямен

дұрыс

сақтай

отырып

байланыс

орнатуда,

мәселенің

байланыс орнатуда, мәселенің шешу

байланыс

орнатады,

мәселенің

сөйлейді

шешу

жолдарын

ұсынуда

жолдарын ұсынуда қателеседі.

шешу жолдарын ұсынады.

қиналады.

---

27

«Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты		10.2.4.1 Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар,
		публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі)
		мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес
		қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра
		талдау
		10.3.3.1		қажетті		клишелер		мен	лексикалық
		құрылымдарды қолданып,					көтерілген мәселе бойынша өз
		ойын дәлелдеп эссе жазу (дискуссивті эссе);
Бағалау критерийі		Білім алушы
			Әртүрлі		стильдегі		мәтіндердің		тақырыбын,
			мақсатты			аудиторияға		сәйкес	қызметін,
			құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырады
			Клишелер			мен	лексикалыққұрылымдарды
			қолданып, дискуссивті эссе жазады
Ойлау	дағдыларының	Қолдану
деңгейі		Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты		15-20 минут

---

Тапсырма

Берілген екі мәтінді мұқият оқыңыз.
Жылдың басты ғылыми жаңалықтары
Ғалымдар адам өмірін ұзарту үшін барын салып зерттеу жүргізіп жатыр. Бұл еңбектері нәтижесіз емес. Олар адам ДНК-сын ауыстырудың жолын тапты. Сол арқылы осы уақытқа дейін емі табылмаған көптеген ауруларды емдеуге болады.
Гендік инженерия арқылы адам мүшелері өсірілді. Ғалымдар донорлық мүшелердің жетіспеушілігі енді азаяды деп сендіруде. Себебі америкалық ғалымдар гендік инженерия арқылы адам мүшелерін өсірудің жолын тапты. Калифорния университетінің профессорлары CRISPR технологиясы арқылы шошқаның ішінде адам мүшелерін өсіріп, тәжірибе жасап көрген. Ол үшін шошқаның эмбрионынан ұйқы безіне жауапты ДНК-ны алып, орнына адамның индукцияланған діңгекті жасушаларын салады. Осы арқылы шошқаның ішінде адамның ұйқы безі өсіп шығады деп болжап отыр. Бұндай эмбриондар “химер” деп аталады. Әзірге ғалымдар “химерлерді” тек 28 күнге ғана шошқаның ішінде қалдырып көрді. “Химерді” зерттеген ғалымдар осы жолмен донорлық мүшелерді өсіруге болады деп отыр.
Жасанды тері жасап шығарылды. Жасанды тері – фантастикалық фильм үшін емес, кәдімгі адамның терісін алмастыру үшін ойлап табылған. Ол адам терісінен аумайды, сол сияқты созылмалы, сол сияқты тегіс. Оны әжімдерді азайту үшін косметикалық жолда немесе түрлі тері аурулары кезінде қажет болатын ылғалдандыру үшін қолдануға болады.Гарвард медициналық институты мен Массачусетс технологиялық институты ғалымдары жасанды теріні бірнеше адамның қолына, аяғына, көзінің астына жабыстырып көрді.Тері синтетикалық материалдан жасалғанымен, ауа өткізетін саңылаулары бар. Соның арқасында терінің тыныс алуына кедергі келтірмейді. Әрі қандай ауа райы болса да, түсіп қалмайды.Ғалымдар бұл теріні енді коммерциялық мақсатта пайдаланғалы отыр. Ол үшін тері ауруы бар адамдарға жасанды теріні жабыстырып, сынақ жүргізіп көрмекші.
Омырау ісігін емдеудің жаңа жолы табылды. Британдық ғалымдар 11 күннің ішінде қатерлі ісікті азайтып, кейбір түрін жойып жіберетін 2 препарат тапты. Басында олар рак жасушаларының тасымалына аталған препараттардың қалай әсер ететінін көрмек болып, ота

---

28

жасатуға келген әйелдерге енгізіп көрген. Диагноз қойылып, ота жасалатын уақыт аралығында препарат қатерлі ісіктің белгілерін бірін қалдырмастан жойып жіберген. Бұл жаңалыққа ғалымдардың өзі де таң.Бұл препараттар «Lapatinib» және «Trustumazab» деп аталады. Соңғысы Herceptin деген атпен танымал. Олар омырау ісігінің пайда болуына әкелетін HER2 ақуызына әсер етеді.
Жас көрінудің құпиясы ашылды.Ғалымдар ғасырлар бойы жас көрінудің құпиясын табу үшін еңбектеніп келеді. Жақында олар сары өңді адамдарда ғана болатын ген тапты. Бұл ген тікелей теріге жауап береді.Ғылыми тілде MC1R деп аталатын ген теріні ультракүлгін сәулелерден қорғайды. Нәтижесінде тері ылғалдылығын сақтап, әдеттегіден жас көрінеді. Бұны дәлелдеу үшін Unilever компианиясы мен Нидерландтағы Эразмуз Университетінің ғалымы Дэвид Гунн бастаған профессорлар 2693 адамды ешбір бояусыз суретке түсіріп, өзге адамдарға көрсетіп, кімнің жасы қаншада екенін сұраған. Нәтижесінде сары шашты адамдардың түрі жас көрінетіні анықталған.
Клон адам қажет пе?
Адамзат баласы жаңа ғаламат өзгерістің табалдырығында тұр. Бұл гендік инженерияның жаңа бағыты клондауға қатысты. Клондау арқылы адамның биологиялық жасын ұзартуға және адам өмірінің шексіз жалғасуына мүмкіндік ашылады. Бұдан бөлек, қоғам алдында этикалық, философиялық, құқықтық, діни, әлеуметтік проблемалар да пайда болады. «Клон» деген сөз көне грек тiлiнен аударғанда «бұтақ» деген мағынаны бередi. Бұл құбылыс тiрi табиғатта жиi кездесiп отырады. Мәселен, бактерия немесе амеба бөлiнген кезде өз-өзiн клондайды. Мұндай құбылысқа бiр тұқымнан өнген бiр түп картопты, ұрықтанған жасушадан пайда болған бiржұмыртқалы егiздердi жатқызуға болады.
Жалпы, клондаудың екi түрi бар. Соған орай, тiршiлiк иесiн бүтiндей немесе белгiлi бiр мүшесiн ғана жасанды жолмен жасауға болады. Осы екi әдiстiң соңғысын «терапиялық клондау» деп атайды. Қазiр дамыған мемлекеттерде адамның ағза мүшелерi өсiрiлiп, трансплантология, яғни ағза мүшесiн ауыстыру iсiне қатысты салада бұл барынша қолданысқа енiп жатыр. Бүтiндей клондауды әдетте «көшiрме» деп атайды. Асыл тұқымды малдар мен ерекше жануарлардың түрлерiн сақтап қалу үшiн бүгiнде осы әдiске сүйенедi. Америкалық «Genetic Savings & Clone» және оңтүстіккореялық «RNL Bio» биотехнологиялық компаниясы қалауын білдірген кез келген адамның жақсы көретін ит, мысығын клондап беруге тапсырыс қабылдайтындықтарын мәлімдеген. Бірақ алғашқы компания тапсырыс берушілердің жоқтығынан жабылып қалды. Себебі оның ақысы өте қымбат. Жалпы, әлем елдерінде тәжірибе үшін, қой, ит, мысық сияқты жануарлар әлі де клондалу үстінде. Италяндық эмбриолог ғалым Северино Антинори үш баланы клондағандығын және 62 жастағы әйелдiң бала көтеруiне де себепшi болғандығын айтады. Алайда ауызша айтқаны болмаса ғалым айғақ ретінде ешқандай дәлел көрсете алмаған.

---

Смотрите также файлы

• Лекция 6 Планктология. Зоопланктон Краткий очерк истории понятий.docx

• Прохождения производственной.docx

• Планконспект проведения занятий с личным составом дежурного караула.3 Псч31 по дисциплине Подготовка газодымозащитников.doc

• М.темісов атындаы Батыс азастан университеті физикаматематика факультеті.docx

• Проекта должна быть сформулирована грамотно (в том числе с литературной точки зрения) и отражать содержание проекта. Структура проекта содержит в себе титульный лист (Приложение 1), оглавление (Приложение 2), введение, основная часть (теоретическая и прак.pdf