ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 319
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
– өтілген ережеге сай тыныс белгісін қоя білу;
– тыныс белгісінің қойылу себебін дәлелдей алу,
– лепті сөйлемді жай сөйлемнен бөле алу;
– интонацияның түрін ажытара білу;
– автор сөзін басқа біреудің сөзінен ажырата білу;
– пунктуациялық талдау жасай білу;
Пунктуацияны оқытуда бастауыш сыныпта негізінен мұғалімнің сөзі, әңгіме, бақылау, талдау, оқушылардың өз бетімен жұмысы, салыстыру, ауыстыру, пунктуациялық талдау, т.б. әдіс, тәсілдер қолданылады. Пунктуациялық талдау толық (сөйлемдегі барлық тыныс белгісіне тоқталу), не ішінара (бір ғана тыныс белгіге тоқталу) жүргізілуі мүмкін.
Пунктуациялық талдауда:
– тыныс белгісі аталады, қызметі айқындалады;
– мағыналық бөлшек оқылады, тыныс белгісі қойылады.
Пунктуациялық іскерлікті қалыптастыруда орындалатын жаттығудың маңызы зор. Жаттығуларға: көшіріп жазу (тыныс белгісін қойып), диктант (белгілі бір тыныс белгісіне қарай) схема арқылы сөйлем құрау, тыныс белгісін қою (құрмалас сөйлемдер құрау) творчестволық жұмыс (мазмұндама, шығарма жаздырту, тыныс белгісінқойдыру, себебін айтқызу, мәнерлеп оқыту, интонациясын дұрыс қойып оқу), техникалық құралдарды пайдалану (эпидиаскоп арқылы сөйлемді тақтаға түсіріп, оқушыларға тыныс белгісін қойдырту) т.б. жатады.
Бастауыш сынып тәжірибесінде пунктуациялық қатенің үш түрі кездеседі:
1) тыныс белгісін қоймай кету; 2) тыныс белгісін артық қою; 3) тыныс белгісінің қайсысын қоюды білмеу;
Оның себептері:
– пунктуациялық нормасын білмеу;
– мағыналық бөлшектің белгілерін білмеу;
– сөйлемге синтаксистік талдау жасай алмау;
– тыныс белгісінің қызметін білмеу; т.б.
Тыныс белгісінен кеткен қатені есепке алу. Оқушының дәптері тексеріліп, қате кеткен жердің асты сызылады, дәптердің шетіне белгісі қойылады. Оны не мұғалім түзетеді (егер өтілмеген ережеге байланысты болса), немесе, оқушы өзі ізденіп түзетеді. Тыныс белгісінен жіберілген қатені есепке алу мұғалімнің тиімді жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Мұғалім жалпы сыныпқа тән қателерді бір бөлек, жеке оқушының қатесін бір бөлек тізеді.
Пунктуациялық қатемен жұмысты мұғалім алдын-ала жоспарлайды. Ол мынандай элементтерде тұруы мүмкін: дәптерді тексеру, есепке алу қағазын толтыру сабақ жоспарын жасау. Сабақтың мақсаты – тексерілген жұмыстың (бақылау диктанты, тіл дамыту жұмысы, т.б.) сипатына байланысты болады. Осыған орай пунктуациялық қатемен жұмысты жүргізу әдістемесінің 3 түрі болады:
1) жаттығу орындаудан кеткен қателермен жұмыс;
2) бақылау диктантынан кеткен қателермен жұмыс;
3) мазмұндама, шығарма жұмыстарынан кеткен қателермен жұмыс.
Сонымен, қорыта айтқанда, пунктуация – сөйлемді және мәтінді коммуникативтік единицаларды жазуда мағыналық бөліктерге бөлудің графикалық тәсілі. Осыған орай пунктуациялық норманы теориялық тұрғыдан меңгерудің маңызы зор. Тыныс белгілерін дұрыс қоя білу – сауаттылықты арттырады, әрі синтаксисті жете меңгеруге көмектеседі. Тіліміздегі сөздер синтаксистік қызмет атқару үшін, сан алуан байланысқа түседі. Сол байланыстарды мағыналық жағынан дәл ажыратып тұратын – тыныс белгілері, тыныс белгілерін «оқудың нотасы» дейтін себебіміз де сондықтан. Олай болса, әрбір тыныс белгісі – сөйлемнің мағынасын айқындаушы көрсеткіш.
Тіл ұстарту жұмысының салалары, олардың өзара байланысы.
- күрделі де ұзақ мазмұнды әңгімені айтып бере білу;
- әңгіме құрастыра алу;
- ол әңгімені дұрыс жазу арқылы аз сөзбен түсіндіре білу;
- аз сөзбен көп мағына аңғарту;
- өзінің шығармашылық қабілетін шыңдай түсу;
Тіл ұстарту сабағының мақсаты- дұрыс сөйлеу білуге машықтандыру .Тіл ұстарту- сөздерден сөз тіркесін, сөз тіркесінен сөйлем, сөйлемнен күрделі ой, күрделі ойдан әңгіме, шығарма құрастыруға дейін сөздерді өзара байланыстырып, ойды жүйелеп айтуға, айтқанын жазбаша түрде жеткізе білуге дағдыландыру жолындағы амал-тәсілдерді қарастыратын және осы мақсатта мұғалімдердің шеберлігін аса қажет ететін күрделі процесс. Шығармашылық жұмыс түрлері:
Қазақ тілі сабағында білім алушының тілін дамыту. Олардың өзара байланысы
қазақ тілі пәнін оқыту барысында мұғалім баланың ойын логикалық жағынан дұрыс, анық, қазақтың әдеби тілінің мөлшері лайықты, дұрыс айта білуге үйретумен бірге, екінші жағынан ойын орфографиялық және пунктуациялық жағынан дұрыс жаза білуге жаттықтырылады.
«Тіл дамыту дегеніміз – тілдік норманың жетілу, ширау, даму дәрежесі» Демек балалардың тілін дамыту жұмысы – ол баланың жалпы ойын дамыту деген сөз. Қазақ тілін оқытумен байланысты тіл дамыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі мақсаты – баланың ауызша және жазбаша ойын граматикалық және статистикалық жағынан дұрыс бере білуге үйрету. Соның бірі – танымдық ойындар. Танымдық ойындардың түрлері көп. Мысалы, сөз жұмбақ, сөз тізбек, кроссворд, викторина, психологиялық жаттығулар, логикалық есептер, тренинг, тест, т.б Танымдық ойындар жас ерекшеліктеріне қарай күрделене түседі.
ұлт ойындары. Дамытушы ойындарға қойылатын бipiншi талап – баланың танымдық әрекетін, қызығушылығын дамыту. бақылау, заттарды қарау, сурет қарау, жұмбақ шешу және құрастыру, саяхат, ойын-сабақтарын ұйымдастыру барысында балалардың сөздік қорларын дамытады
Тіл дамыту – тілді оқытудағы негізгі мақсат. Адам ойын ауызша, не жазбаша түрде жеткізеді. Сондықтан оқушы тілін дамыту екі бағытта жүргізіледі: ауызша және жазбаша.
Оқушының сөздік қорын байыту, сөздік жұмысы Оқушының сөздік қорын үнемі байытып отыру – тіл дамытудағы негізгі мәселе. Сөздік жұмысы әр сабақ үстінде, жыл бойында, бүкіл оқу кезеңінде белгілі жоспармен, жүйемен жүргізілуі керек
Осы мақсатқа жету үшін, төмендегі жұмыстар жасалу керек:1) жаңа сөз мағынасын оқушыға анық түсіндіру; 2)жаңа сөздің оқушы есінде сақталуын қамтамасыз ету; 3)жаңа сөзді қолданыста меңгеру яғни жаңа сөзді қолдану дағдысын қалыптастыру; 4)жаңа сөздің айтылуы мен жазылуын меңгерту; 5)сөздікпен жұмысқа үйрету.
Оқушының сөздік қорын байытудың тағы бір жолы – мақал –мәтел сөздігін жасау.
Жаттығулар арқылы тіл дамыту Бірақ грамматиканың заңдылықтарын жатқа білгенмен, оны сөйлеуде қолдана алмаса, ол да тіл білгенге жатпайды. Сондықтан тілге үйрету тілдік нұсқаларды оқушыға білгізу және олардың сөйлеуде қолданылуын меңгертуге жаттықтырудан басталады. Ал тілдік жаттығуда тілдік тұлғаның сөздегі орнына нүкте қойылатын жаттығулар оқушыны тілдік тұлғалардың дыбыстық вариантын дұрыс таңдауға үйрету мақсатын көздейді. Оқушы тілін дамытуда кітап оқу зор қызмет атқарады. Кітап
Тест арқылы оқушы тілін дамыту
Сөйлеу тілі мен жазба тілдің байланысы
Жазбаша тілді дамыту
Әдістер
1 Саханлау
2Сурет бойынша ангыме құру
3 Әнгімені аяқтау
4 хат жазу
5 ұқсас әнгіме құру
Жұмыс түрлері
1 Үлгі бойынша мазмұндау
Тексті қысқартып мазмұндау
3 Тексті өзгертіп мазмұгдау
4текст жүйесін сурет бойынша реттеу
5.сурет бойынша әнгімелеу
6. өз жанынан әнгімелеу кино, видеороликтер арқылы мазмұндау
Қазақ тілі мұғалімнің негізгі міндеті - оқушылардың сөйлеу дағдыларын қалыптастыру, сөздік қорын молайту, тілін дамыту. О Қазақ тілі сабағында оқушыларды сөзді дұрыс қолдана білуге, өз ойын орнықты жеткізуге, еркін сөйлей білуге жетелейтін тәсілдің бірі – тіл дамыту жұмыстары. Тіл дамыту мақсатындағы жүргізілетін жұмыстар оқушының ойлау қабілетіне, сондай-ақ өз ойын жеткізе білуіне, шығармашылық ізденісіне жол ашады.
Тіл дамытудағы өнімді тәсілдердің бірі – шығармашылық тапсырмалар. Оқушы тілін дамыту үшін әр түрлі әдістер жұмыстар өткізу керек. Оқушылардың сөйлеу қабілетін дамыту, мәтін бойынша сұхбат құрастыруда, мәтінің мазмұның айтқызуда тірек сызбалардың берері көп. Бұл тәсіл жаңа сабақты жылдам түсінуге, есте сақтауға көмектеседі. Тірек сызба, сұхбат құрғыза отырып, оқушылардың қазақша сөйлеу дағдысын қалыптастыруға, сөйлем құрастыруға мүмкіндік береді. Тіл дамыту жұмысында сөздікпен қолданудың үлкен мәні бар.Сөздікпен жұмыс істеу балалардың сөздік қорын байытуға негіз болып табылады.Ауызекі сөйлеу әдісінің бірі - диалог арқылы дамыту. Диалог құру үшін белгілі бір тақырыпта оқуға байланысты оқушының сөздік қорын дамыту, жаңа сөздер үйретіп, мағынасын ұқтыра отырып, оларды жасайтын формаларды меңгертіп, сөйлем құрауға үйрету, сөз бен сөзді байланыстыруға, ауызша ойларын жүйелі айтуға, әңгімелеуге жаттықтыру керек. Сонда оқушы диалог құру кезінде сауатты сөйлеуге, қазақ тілінің граматикасын ескере отырып диалог дұрыс құруға тырысады.Бұл оқушының тілін дамытады.
ОҚЫТУДА КОММУНИКАТИВТІ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ-тілде қарым-қатынас тудыру арқылы оқыту. Барлық жылдам оқыту технологияның негізгі тілдік қарым-қатынас тудыру арқылы оқыту болып табылады.Сөйлесу –бұл адамдардың тіл арқылы байланыс жасау процесі. Ақпараттық коммуникативтік біліктілікті қалыптастыруда сөз, сөз тіркесі, сөйлем, бейімделген мәтіннен басқа оқушы мен оқытушы арасында белгілі бір жағдаят немесе тақырыпқа сай іс-әрекеттік білім беру дәрежесіне байланысты болуы керек.Ол үшін көп жұмыс жүргізілу қажет.Тіл үйретуде ең басты міндет-оқушылардың сөйлеу тілін жетілдіру.Оқушылар тілдің грамматикасын білу арқылы бір-бірімен сөйлесуді,сұрақ қоюды үйренеді.Мен өз тәжірибемде оқушыларды ауызекі сөйлеуге үйрету үшін төмендегі әдістерді жүйелі қолдануға тырысамын.
Сабақ тартымды болу үшін әр түрлі әдіс-тәсілдерінің бірі – ойын технологиясы. Сондықтан өз сабақтарымда балалардың жас ерекшеліктерін ескеріп, әртүрлі ойын элементтерін қолданамын.
Бастауыш сынып оқушыларын қызықтыратын технологиясының бірі ол сын тұрғысынан ойлау стратегиясы. Класстер жасау, Венн диаграммасын салу.
Оқу орыс тілінде жүргілетін мектептерде дыбыс жүйесін терең меңгерту басты мәселе .Қазақ тіліне тән дыбыстарды меңгерту кезінде бірінші сыныпта әр сабақта айнаны қолдану жөн.Айна арқылы ауыздың, жақтың ашылғаның, тілдің жылжығанын көрсетуге болады. Бұл құрал артикуляциялық әрекеттерді жиі жасатып тіл сындыруға көмектеседі, дыбыстарды аңық, дұрыс айтуға дағдыландырады.
"Иә - жоқ" - бұл ТРИЗ әдісі сұраулық шылауларды дұрыс қолдану, дағдыларын, қисынды ойлау қабілеттерін арттырады . 1 оқушы затты ( жануар, тағам, өсімдік ....) жұмбақтайды. Қалғандары сұрақ қойып отырып, оны табу керек. Бір ерекшелігі : шыққан бала тек "иә" не "жоқ" деп жауап бере алады. Екінші ерекшелігі : оқушылардың сұрақтары тізбектеліп логика жолымен құрылу керек .
"Сурет салу" - оқушылар мұғалімнің әңгімесі бойынша сурет салады. Мысалы ; Ортада 2 қабатты үй. Үйдің алдында бір жасыл ағаш . Ағаштың үстінде 1 қараторғай,2 сауысқан отыр.Осындай жұмыс арқылы оқушыладың тыңдалым әрекеттері іске асады .Бұл жұмыс түрінен түстердің атауың оқушылардың сөздік қорын, көмекші есімдермен қолдану дағдыларын бақылауға болады.
Сабақтың басында сөздікпен жұмыс жүргізгенде жұптық, немесе ұжымдық форманы қолданамын. Сөздікпен жұмыстың оқушының тілін молайтуда алатын орны ерекше. Себебі: бұл жұмыс оқушының сөздік қорын ғана молайтып қоймайды, сонымен қатар есте сақтауын дамытады, тиімді жұмыс формаларын, әдістерді қолданса, ойлау қабілетін дамытады.