Файл: араанды аласы білім блімі Келісілді Бекітемін араанды аласыны білім араанды аласыны білім блімі.docx

Еліміздің нарығында көптеген энергетикалық сусындар пайда болды. Сондықтан, денсаулықты бұзбау үшін энергетикалық сусындарды белгіленген мөлшерге сай тұтыну қатаң талап етіледі.  Мөлшерден асыру – қан қысымының немесе қан құрамындағы қант деңгейінің көтерілуіне әкеп соғуы мүмкін. Бұл сусында ешқандай энергия жоқ, ол тек энергия қоздырушысы. Яғни, біз өз энергия қорымызды пайдаланамыз. Көптеген энергетикалық сусындардың құрамында көп мөлшерде В дәрумені болады. Бұл жүрек соғысын жиілетіп, аяқ-қолдардың дірілдеуіне себеп болуы мүмкін. (254 сөз)
5-тапсырма. Мәтіннен бір негізгі және оны толықтырып тұратын екі қосымша ақпаратты анықтаңыз

[3]

Негізгі ақпарат	1)
Қосымша ақпарат	1)
	2)

6-тапсырма. Мәтіннен автор көзқарасын білдіретін екі сөйлемді анықтаңыз. [1]

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7-тапсырма. Мәтіннің негізгі идеясын бір сөйлеммен жазыңыз. [1]

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Жазылым

8-тапсырма.

Екі тақырыптың біреуін таңдап, өз ойыңызды жазыңыз. Өз ойыңызды тиісті стильге келтіріңіз. [10]

1) «Дені сау азаматтың қоғамға пайдасы» деген тақырыпта дискуссивті эссе жазыңыз. Жазба жұмысында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын, құрмалас сөйлемдерді қолданыңыз.

2) «Сандық Қазақстан» бағдарламасының тиімділігі» деген тақырыпта аргументативті эссе жазыңыз. Жазба жұмысында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын, құрмалас сөйлемдерді қолданыңыз.
Айтылым

9-тапсырма. Графиктік мәтіндердегі ақпараттарды бір-бірімен байланыстырып, салыстырып, ауызша мәтін құраңыз. Ортақ идеясын анықтаңыз.[5]



ІІ - нұсқа

---

Тыңдалым

1-тапсырма. Көп нүктенің орнын қажетті сөздермен толықтырыңыз.[3]

Қажетті сөздер: «Сандық Қазақстан» бағдарламасы / интернет картасын/сауаттылық ұғымы

1)Сонымен қатар интернет арқылы _______________________пайдалана алу да кіреді.

2)Төртінші: сандық __________________азаматтардың ресурстарды тиімді пайдалануға тікелей байланысты.

3) Министрдің айтуынша, жол картасының 17-ші тармағына сәйкес, министрлік жергілікті атқарушы мекемелермен бірлесе отырып, ________________________________ аясында халықтың сандық сауаттылығын арттыру шараларын қарастырды.
2-тапсырма. Екі сұхбат берушінің көзқарастарын салыстырыңыз. Ұқсастығы мен айырмашылығын анықтаңыз. Жауаптарыңызды сөз тіркесімен (сөйлеммен) беріңіз. [3]

Сұхбат берушілер пікірі [1] 1-сұхбат беруші 2-сұхбат беруші
Ұқсастығы [1]	Айырмашылығы [1]

---

3-тапсырма. Сіз бірінші сұхбат берушінің сандық сауатты азамат туралы көзқарасын мәтінмен байланыстыра отыра, 2-3 сөйлемнен тұратын өз көзқарасыңызбен толықтырыңыз.
[2]
4-тапсырма. Ақпарат және коммуникациялар министрі Дәурен Абаевтың айтуынша, жол картасының 17-ші тармағына сәйкес, министрлік жергілікті атқарушы мекемелермен бірлесе отырып, «Сандық Қазақстан» бағдарламасы аясында халықтың сандық сауаттылығын арттыру шараларын қарастырды. Министрдің қандай шаралар туралы айтқысы келіп отырғанын анықтап, ойыңызды 2-3 сөйлеммен білдіріңіз. [2]
Оқылым:

Бүкіләлемдік көкейтесті мәселеге айналып отырған денсаулық жағдайына қоғамдағы нарықтық-экономикалық дағдарыс, халықтың өмір сүру деңгейі, әлеуметтік өзгерістер, экологиялық жағдайлар, рухани дағдарыстар өзінің кері әсерін тигізуде. Сондықтан қазіргі қоғамның өсіп-өркендеуі мақсатындағы бірінші міндет – салауатты өмір салтын қалыптастыру. «Салауатты өмір салты» деген ұғым денсаулық және адамның өмір салтынан құралған.

Денсаулық – адамның дене және рухани қасиеттерінің жиынтығы. Бұл қасиеттер – адамның өмір сүруінің және шығармашылық жоспарларының жүзеге асуының, қоғам игілігі үшін өнімді еңбек етуінің, мықты да тату отбасы құруының және оны тәрбиелеуінің негізі. «Ақша жоғалтсаң – ештеңе жоғалтпағаның, уақыт жоғалтсаң – көп  нәрсені жоғалтқаның, денсаулығыңды жоғалтсаң – бәрін жоғалтқаның»   дегендей   халық  мәтелі,   уақытты салауатты өмір салтымен қалыптастырып,  зор  байлық –   денсаулыққа  ие  болуға болатыны дәлелденді.

Елiмiздiң болашақ азаматы – қазiргi балалар. Яғни, егемендi елiмiздi дамытып, гүлдендiре түсетiн санасы таза және денi сау, рухани-адамгершiлiгi жоғары ұрпақ. Сондықтан, көпшiлiк болып мектеп оқушыларының тәрбиесiне керi әсерiн тигiзетiн келеңсiз жағдайларға қарсы күресе отырып, жеке тұлғаның рухани-адамгершiлiгiн қалыптастыратын салауатты өмiр салтын құруға көңiл бөлуiмiз тиiс. Салауатты өмiр салты дегенiмiз – адамгершiлiктiң асыл қасиеттерiн сақтай бiлудiң тәсiлi.

Адамның еңбекке қабілеттігін негізгі үш себептермен байланыстыруға болады:

Жұмыс істей алуы: кәсіби даярлығы, дене және ақыл-ой білімі, еңбек істей алуы, еңбек дағдысын бекіте білуімен анықталады. Орталық жүйке жүйесінің белгілі аймағының қатысуымен уақытша мотонейрон рефлексінің қалыптасуымен білім анықталады.

Еңбекке ниет – мемлекет алдындағы жауапкершілік сезімін өзінің жеке жағдайына ыңғайлылығы және еңбек нәтижесіне қызығушылығы.

---

Дене және психологиялық мүмкіндік қуаттылығы мен уақыт, еңбек процестерімен танылады. (221 сөз)
5-тапсырма. Мәтіннен бір негізгі және оны толықтырып тұратын екі қосымша ақпаратты анықтаңыз [3]

Негізгі ақпарат	1)
Қосымша ақпарат	1)
	2)

6-тапсырма. Мәтіннен автор көзқарасын білдіретін екі сөйлемді анықтаңыз. [1]

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7-тапсырма. Мәтіннің негізгі идеясын бір сөйлеммен жазыңыз. [1]

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Жазылым

8-тапсырма.

Екі тақырыптың біреуін таңдап, өз ойыңызды жазыңыз. Өз ойыңызды тиісті стильге келтіріңіз. [10]

1) «Дені сау азаматтың қоғамға пайдасы» деген тақырыпта дискуссивті эссе жазыңыз. Жазба жұмысында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын, құрмалас сөйлемдерді қолданыңыз.

2) «Сандық Қазақстан» бағдарламасының тиімділігі» деген тақырыпта аргументативті эссе жазыңыз. Жазба жұмысында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын, құрмалас сөйлемдерді қолданыңыз.
Айтылым

9-тапсырма. Графиктік мәтіндердегі ақпараттарды бір-бірімен байланыстырып, салыстырып, ауызша мәтін құраңыз. Ортақ идеясын анықтаңыз.[5]




Балл қою кестесі

І-НҰСҚА

Сұрақ	Жауап	Ұпай	Жалпы ұпай
1-тапсырма	1)Сандық коммерцияны пайдалану. Оның ішінде онлайн-дүкендерден тауарлар мен қызметтер ала алу қабілетінің болуы. 2)«Біз цифрлық технологияны қолдану арқылы құрылатын жаңа индустрияларды өркендетуге тиіспіз. Бұл – маңызды кешенді міндет». 3) «Сандық Қазақстан» бағдарламасы аясында халықтың сандық сауаттылығын арттыру шараларын қарастырды.	3	10
2-тапсырма	Сұхбат берушілердің пікірі [1] 1-сұхбат беруші - Сандық жағынан сауатты азаматтарға тән қасиеттерді атап көрсетті. 2-сұхбат беруші – «Сандық Қазақстан» бағдарламасы туралы ақпарат берді. Ұқсастығы: [1] Екеуі де Қазақстандағы сандық сауаттылық туралы айтты. Айырмашылығы[1] Біріншісі сандық жағынан сауатты тұлғаға тән қасиеттерді атап шықса, екіншісі сандық сауаттылыққа қатысты сандық ақпараттар берді.	3
3-тапсырма	Ықтимал жауап: -Алтыншы: сандық заңдарды білу. Бұл заңи сауаттылықпен тікелей байланыста болады. -Жетінші: сандық құқықтар, жекелеген азаматтардың қолжетімді құқықтарының жиынтығы. -Сегізінші:сандық сауаттылық. Адам ағзасына технологиялардың әсерін білумен қатар, интернет арқылы өз денсаулығыңды сақтай алу қабілеті. -Тоғызыншы: сандық қауіпсіздік. Жеке ақпараттарды сақтау және оларды дұрыс пайдалана алу қабілеті.	2
4-тапсырма	Ықтимал жауап: Халықтың сандық сауаттылығын арттыруды мақсат тұтатын бағдарламаны іске асыру жолында білім беру материалдары жиынтығы әзірленеді.	2
5-тапсырма	Негізгі ақпарат: [1] 1)Қазіргі кезде Қазақстан халқының, оның ішінде жастардың денсаулығы төмен деңгейде Қосымша ақпарат: [2] 1)Ғаламторда көп отырудың адам ағзасына зияндығы 2)Энергетикалық сусындарды мөлшерден тыс қолданудың зияндығы	3	5
6-тапсырма	Ықтимал жауап: Ең бірінші қозғалатын тақырып - ғаламторға тәуелділік. Денсаулықты бұзбау үшін энергетикалық сусындарды белгіленген мөлшерге сай тұтыну қатаң талап етіледі	1
7-тапсырма	Ықтимал жауап: Адамдардың денсаулығына зиян келтіретін фактілерді келтіру арқыл денсаулықтың ең басты байлық екенін түсіндіру.	1
8-тапсырма	1.Жанрлық ерекшеліктерін сақтайды 2.Тақырыпқа сай лексикалық минимумды қолданады. 3.Ұсынылған тақырыптарды қолданады. 4.Көркемдегіш құралдарды қолданады. 5.Ойын құрмалас сөйлемдермен жеткізеді. 6.Аргументтер мен фактілік деректер келтіреді. 7.Тақырыпты ашады. 8.Эссе құрылымын сақтайды. 9.Орфографиялық нормаға сай жазады. 10.Пунктуациялық нормаға сай жазады.	10	10
9-тапсырма	1.Әр мәтіндегі ақпараттың ерекшелігін айтады. 2.Графиктік мәтіндерге ортақ ой айтады. 3.Негізгі идеясын түсіндіреді. 4.Ойын логикалық бірізділікпен түсіндіреді. 5.Орфоэпиялық нормаға сай сөйлейді.	5	5

---

ІІ-НҰСҚА

Балл қою кестесі

Сұрақ	Жауап	Ұпай	Жалпы ұпай
1-тапсырма	1) Сонымен қатар интернет арқылы интернет картасын пайдалана алу да кіреді. 2) Төртінші: сандық сауаттылық ұғымы азамттардың ресуртарды тиімді пайдалануға тікелей байланысты. 3) Министрдің айтуынша, жол картасының 17-ші тармағына сәйкес, министрлік жергілікті атқарушы мекемелермен бірлесе отырып, «Сандық Қазақстан» бағдарламасы аясында халықтың сандық сауаттылығын арттыру шараларын қарастырды.	3	10
2-тапсырма	Сұхбат берушілердің пікірі [1] 1-сұхбат беруші - Сандық жағынан сауатты азаматтарға тән қасиеттерді атап көрсетті. 2-сұхбат беруші – «Сандық Қазақстан» бағдарламасы туралы ақпарат берді. Ұқсастығы: [1] Екеуі де Қазақстандағы сандық сауаттылық туралы айтты. Айырмашылығы[1] Біріншісі сандық жағынан сауатты тұлғаға тән қасиеттерді атап шықса, екіншісі сандық сауаттылыққа қатысты сандық ақпараттар берді.	3
3-тапсырма	Ықтимал жауап: -Алтыншы: сандық заңдарды білу. Бұл заңи сауаттылықпен тікелей байланыста болады. -Жетінші: сандық құқықтар, жекелеген азаматтардың қолжетімді құқықтарының жиынтығы. -Сегізінші:сандық сауаттылық. Адам ағзасына технологиялардың әсерін білумен қатар, интернет арқылы өз денсаулығыңды сақтай алу қабілеті. -Тоғызыншы: сандық қауіпсіздік. Жеке ақпараттарды сақтау және оларды дұрыс пайдалана алу қабілеті.	2
4-тапсырма	Ықтимал жауап: Халықтың сандық сауаттылығын арттыруды мақсат тұтатын бағдарламаны іске асыру жолында білім беру материалдары жиынтығы әзірленеді.	2
5-тапсырма	Негізгі ақпарат: [1] 1)Қазіргі кезде Қазақстандағы «Салауатты өмір салты» туралы Қосымша ақпарат: [2] 1)Денсаулықты нығайтудың жолдары 2)Еңбектің денсаулыққа әсері	3	5
6-тапсырма	Ықтимал жауап: Ең бірінші қозғалатын тақырып - ғаламторға тәуелділік. Денсаулықты бұзбау үшін энергетикалық сусындарды белгіленген мөлшерге сай тұтыну қатаң талап етіледі	1
7-тапсырма	Ықтимал жауап: Адамдардың денсаулығына зиян келтіретін фактілерді келтіру арқыл денсаулықтың ең басты байлық екенін түсіндіру.	1
8-тапсырма	1.Жанрлық ерекшеліктерін сақтайды 2.Тақырыпқа сай лексикалық минимумды қолданады. 3.Ұсынылған тақырыптарды қолданады. 4.Көркемдегіш құралдарды қолданады. 5.Ойын құрмалас сөйлемдермен жеткізеді. 6.Аргументтер мен фактілік деректер келтіреді. 7.Тақырыпты ашады. 8.Эссе құрылымын сақтайды. 9.Орфографиялық нормаға сай жазады. 10.Пунктуациялық нормаға сай жазады.	10	10
9-тапсырма	1.Әр мәтіндегі ақпараттың ерекшелігін айтады. 2.Графиктік мәтіндерге ортақ ой айтады. 3.Негізгі идеясын түсіндіреді. 4.Ойын логикалық бірізділікпен түсіндіреді. 5.Орфоэпиялық нормаға сай сөйлейді.	5	5

---