Файл: Дрі Химиялы жне фармацевтикалы технологияны негізгі процестерін жіктеу. Химиялы ндірісті отайландыру.docx

Қайта сорғыштан босатылған сұйықтықтың пульсирующий мәні бар, ал айналмалы сорғылар сорғының босатылатын жағынан сұйықтықтың бірқалыпты ағып кетуіне әкеледі.

Қайта өңдейтін сорғылар сұйықтықпен байланысқан слайдтар санына және сорғыдағы цилиндрлер санына байланысты үш жалпы жіктеуге бөлінеді. Бір-біріне жауап беретін сорғылардың қатарына пунжерлі сорғылар, диафрагмалық сорғылар, поршеньді жылжытатын сорғылар және радиалды поршеньдік сорғылар жатады. Айналмалы сорғылардың бірнеше түрлері бар; редукторлар, бұрандалы сорғылар, роторлы сорғылар және олардың арасында лоб сорғылары.

Айналмалы сорғылар тұтқыр сұйықтықтарды ауыстыру үшін өте ыңғайлы, ал кері сорғылар тек тұтқыр сұйықтықтарды өңдей алады.Айналмалы сорғылар көбінесе аз, бірақ олардың мөлшері олардың тиімділігін өлшеу болып табылмайды. Айналмалы сорғылар, шын мәнінде, өте тиімді және сенімді, өйткені олар ауадан табиғи жолмен шығады. Қайтармалы сорғылар айналмалы сорғылармен салыстырғанда үлкенірек.

Сорғы (Насос)

1.Сұйықтықтардың арынды жылжуын қамтамасыз ететін гидромашина, сонымен қатар сұйықтықтың көмегімен гидравликада механикалық энергия алынады;

2.Вакуумның жоғарылауын түзетін құрылғы;

3.Берілген энергия сұйық ағынының гидравликалық (механикалық) энергиясына айналдыру нәтижесінде тамшы сұйығын (оның ішінде қатты және газ қоспалары бар) арынмен орын ауыстыруға арналған гидромашина (аппарат, жүйе). Сорғы берілетін энергияға байланысты механикалық, жылу және электромагнитті; құрылымына қарай аксиал поршеньді, радиал поршеньді, екі қалақты, көлемді, тілімшекті, реттелетін, шығыны тұрақты, қоректендіргіш, тістегерішті және сорғы-мотор болып бөлінеді.

Сорғының түрлері

-Аксиал-поршеньдi сорғы (Насос аксионально-поршневой) -ротордың айналмалы қозғалысынан және поршеньнің ерсілі-қарсылы қозғалысынан энергия алатын роторлы сорғы. Сору қысымы 30 МПа дейін. Аксиал-поршеньдi сорғы гидроберілістерде, күштік бақылау жетектерінде қолданады.

-Екі қалақты сорғы (насос каловратный) -жұмысшы органдары айналмалы қозғалатын роторлы сорғы. Роторда орналасқан сорғының екі қалағы арқылы орындаушы механизмдерге сұйықтық беріліп отырады.

-Көлемдік сорғы (Насос объемный) -сорғының сұйықтық шығатын бөлігінде орналастырылып, сол камерадағы сұйықтықтың көлемін өзгертетін құрылғы. Қозғалтқыш жетегінің қуаты сақтық клапанның көмегімен максималды түрде тұрақталып тұрады.

---

-Қоректендiргiш сорғы (Насос питательный) -бу қазандарына суды жеткізу процестерінде қолданылады. Қоректендіргіш сорғы электрлі поршеньді сорғылар ретінде қолданылады.

-Тiлiмшектi сорғы (Насос пластинчатый) -жұмысшы органдары ерсілі-қарсылы қозғалатын айналмалы роторлы сорғы. Роторда орналасқан сорғының тілімшектері арқылы орындаушы механизмдерге сұйыктық беріліп отырады.

-Радиал-поршеньдi сорғы (Насос радиально-поршневой) -ротордың айналмалы қозғалысы мен поршеньнің ерсілі-қарсылы қозғалысынан механикалық энергия алатын роторлы сорғы; Радиал-поршеньдi сорғы қысымы жоғары гидрожүйелерде қолданады.

-Тiстегергiштi сорғы (Насос шестеренный) -жұмыс органы екі тістегергіштен тұратын роторлы сорғы; Тiстегергiштi сорғыда сұйықтықтың үлкен қысым мөлшерін реттеп отыратын сақтық клапаны орналасқан.

Поршеньді сорғы

Поршеньді сорғы -тамшылы сұйықтықтың қозғалуы немесе газдың қысылуы және берілуіне, кірісі мен шығысына алма-кезек қатынасты, сонымен қатар көлемі де үнемі өзгеріп тұратын жұмыс бөлмешігіндегі органның өсері арқылы сұйық зат тиісті қуатқа ие болатын сорғы түрі.



Поршеньді сорғы негізінен поршеньді және плунжерлі болып екі түрге бөлінеді. Біріншісі 1,5-2 Мпа-ға дейінгі ал екіншісі одан жоғары қысымға қолданылады. Поршеньді сорғынын, жұмыс өнімділігі поршень жүрісінің ұзындығы мен диаметріне және поршеньнің жүріс санына байланысты; сорғының арыны сорғыш және арынды құбырлар желісіндегі гидравликалық кедергілерден және геодезиялықкөтеру биіктігінен тұрады. Арынның өнімділікке төуелді болмауы поршеньді сорғының артықшылығын көрсетеді. Цилиндрде өте үлкен қысым туындататын Поршеньді сорғы түтқыр сұйықтықтарды тасымалдауға (гидросорғы) жәнедизельдерге отын беруде кеңінен қолданылады. Сығылған газдарды сыртқа аддап және сорған поршеньді сорғыны –поршеньді компрессорларден те атайды.

Роторлы сорғылар

Роторлы сорғылар -сорғының -арнаулы түрі, көбінесе машина жасау өндірісінде (май айдағыш кұрал, гидравликалық күш беру, гидравликалық трансформаторлар және т.б.) қолданады. Ротордың айналуынан туындайтын қысым бірнеше ығыстырғыштар арқылы сұйық айдамалауға мүмкіндік береді. Роторлы сорғылардың пластиналы, шиберлі, поршеньді және т.б. түрлері бар.

---

Поршеньді сорғылар

Суретте қарапайым əсерлі поршеньді сорғы құрылысының сұлбасы бейнеленген. Сорғы корпусының төменгі жағынан сорушы құбыр , ал жоғарғы жағынан – айдаушы құбыр жалғанған.



Сурет -Плунжерлі поршені бар қарапайым əсерлі поршеньді сорғы сұлбасы

Поршеннің жоғары жүрісі кезінде цилиндрдің ішінде белгілі бір көлем босатылады, осыдан құдықтағы сұйық бетіндегі қысым мен цилиндр ішіндегі қысым айырмасының пайда болу салдарынан сорушы құбырдан сорғы қуысына осындай көлемде сұйық келіп түседі. Осы кезде сорушы қақпақ ашылып, ал айдаушы қақпақ жабылады. Поршень төмен қарай қозғалған кезде сорылған сұйықты айдау процесі жүреді, осы кезде айдаушы қақпақ ашылып, ал сорушы қақпақ жабылады. Осылай поршеньді сорғы - да сору жəне айдау құбылысы кезектесіп, бір -бірін алмастырып жүріп отырады.

Поршеннің штогы кривошипті -шатунды механизм көмегімен қозғалысқа түседі, сондықтан сорғы поршені бірқалыпсыз қозғалады. Поршеннің үзіліспен үдемелеіп жəне баяулап қозғалысы салдарынан сұйықтың бірқалыпсыз берілуі, центрден тепкіш сорғылармен салыстырғанда поршеньді сорғылардың ең үлкен кемшілігі болып саналады.

Сорғының поршені болаттан немесе шойыннан жасалған цилиндр түрінде болады. Осындай түрдегі поршеньді білікті немесе плунжерлі деп атайды. 15-20 атм қысым кезінде дискалы (дөңгелекті) деп аталатын поршень жиі қолданылады. Дискалы поршеньді нығыздау (саңылаусыздандыру) серпімді металл сақиналармен немесе алмалы -салмалы былғары манжеттермен жүзеге асырылады. Плунжер сорғы цилиндрінде еркін қозғалып тұрады, ал сальникте нығыздалады.

Сорғының қақпақтары жоғары қарай судың қысым күшімен көтеріледі, ал өзінің тіректі орнына ауырлық күшінің жəне серіппенің əсерінен төмен түсіп отырады.

Поршеньді сорғы центрден тепкіш сорғыдан айырмашылығы сұйықты оған алдын -ала құймай -ақ суды сорып ала береді. Су құюсыз сорғыны іске қосу үшін бірнеше бос жүрістер жасау керек. Поршеннің қажетсіз тозуын болдырмау үшін поршеньді сорғыны іске қосар алдында центрден тепкіш сорғыдағы сияқты су құйып отыру қажет, сондықтан сорушы құбырдың төменгі жағында кері қақпақ орнатылады. Поршеньді сорғының орташа өнімділігі немесе берілімі тек поршеньмен итеріліп шығарылған сұйықтың көлемімен анықталады жəне жеңіп шығатын қысымға байланысты болмайды. Поршеньді сорғының берілімін реттеу біліктің айналым санын өзгерту немесе сорылған сұйықтың бір бөлігін кері қарай сорушы құбырға қайтадан беру арқылы жүзеге асырылады. Айдамалаушы құбырға ысырма орнатылады, бұл сорғы тоқтап қалған кезде сорғыны құбырдан ажырату үшін қажет. Поршеньді сорғыда сұйық берілімін ысырмамен реттеуге болмайды. Поршеньді сорғының жұмысы кезінде құбырды ысырмамен (кранмен) жабуға мүлде рұқсат етілмейді, себебі бұл оны сындырып жіберуі мүмкін. Өнімділіктің қысымды жеңу жұмысына тəуелсіздігі поршеньді сорғылардың артықшылықтарының бірі болып саналады. Бұл ерекшелік тұтқырлығы температура өзгерген кезде өзгеретін тұтқыр сұйықтарды айдау кезінде (мысалы мұнайларда) немесе берілім тұрақтылығы сақталу шарты кезінде қысымның ауытқулары жағдайында қажет болады.

---

Поршеньді сорғының артықшылығы, сол сияқты үлкен қысым кезінде (гидравликалық пресстердегі сорғылар жəне басқалары ) немесе суды, мұнайды терең бұрғылау скважиналардан үлкен биіктікке көтеру кезінде сұйықтың аз мөлшерін беру мүмкіндігі.

Арналуы, жұмыс істеу жағдайлары жəне жетек тəсіліне байланысты поршеньді сорғыдардың əртүрлі типтері жасалады. Жетек түрі бойынша поршеньді сорғылар қолдық, жетекті (кривошипті -шатунды беріліс арқылы), тіке əсерлі булы болып бөлінеді. Булы жетекті сорғыда поршень булы машинаның кривошипсіз поршенімен жалпы штокта орнатылады.

Цилиндрлердің орналасуы бойынша сорғылар горизонтальды жəне вертикальды болып бөлінеді.

Поршень конструкциясы бойынша дискалы поршені бар, білікті немесе плунжерлі поршеньді сорғылар болып бөлінеді.

Ең өзгешелісі поршеньді сорғылардың əсер ету тəсілі бойынша бөлінуі.

Қарапайым əсерлі сорғы деп поршеннің екі жүрісі кезінде, яғни біліктің бір айналымы кезінде бір рет соратын, бір рет айдайтын поршеньді сорғыны айтады.

Сорғылардың қолданылу салалары.

Халық шаруашылығында ең көп, жиі қолданылатын сығымдағыштар -қалақты машиналар. Газ ағызатын қалақты машиналардың берісі 1000000м³/сағ., сұйықтарды ағызатын қалақты машиналардың берісі 100 000 м³/сағ., тегеуріні 2500 м. су бағанасына дейін жетеді.

Жылу энергетикасындағы қазандық қондырғыларды қоректендіруде, конденсаторларға салқындатушы су, жылуландыру жүйесіне желілік су беруде және конденсаттарды ағызуда ортадан тепкіш сорғылар өте кең қолданылады. Қазандық қондырғылардың түтін сорғыштары мен үрлеуші желдеткіштері ретінде жоғары берісті ортадан тепкіш желдеткіштер қолданылады. Соңғы уақытта қазандықтардың өнімділігінің артуына.



1.3-сурет. Эрлифттің жұмыс қағидасы
Байланысты өстік сорып-үрлеуші қондырғылар пайдаланыла бастады. Бу өнімі аз қазандықтарда және қазандық суға қосатын ерітінділердің дәл мөлшерлерін беру үшін көлемді поршенді сорғылар, ал турбиналар мен үлкен сорғылардыњ, қысымдағыштардыњ майлау және реттеу жүйелерінде роторлы сорғылар қолданылады. Ағындық сорғылар бу турбинасы конденсаторын ауадан тазарту үшін және абоненттерді жылулату нүктелеріндегі тура және кері суларды араластырғыштар ретінде қолданылады. Поршенді қысымдағыштар қазандық қондырғылардың қыздыру беттерін үрлеп тазарту үшін, сондай-ақ әр түрлі мақсаттарда қажет жоғары қысымды ауа алу үшін қолданылады. Газ турбиналы қондырғыларда және көп берісті газды сығу үшін өстік қысымдағыштар қолданылады. Соңғы кезде өнеркәсіптік жылу энергетикасындағы жоғары берістерді іске асыруда өстік сорғылар да қолданыла бастады. Жылу электр станциясында қазбалау скважинасынан суды көтеру үшін немесе резервті сумен жабдықтау үшін кейде эрлифттер пайдаланылады.

---

Ортадан тепкіш сорғылардың құбырлар жүйесінде қатарласа және тізбектеле жұмыс істеуі.

Сорғылық қондырғылар (СҚ) көбіне айнымалы шығым графигі бойынша жұмыс істейді. Егер жүйеде шығым жинайтын сыйымдылық (шығым қоры) болмаса, сорғылық қондырғы кез келген уақытта керекті шығымды жүйеге беріп тұруы тиіс, демек шығым Q_min/Q_max диапазонында өзгеруі қажет. Ал сорғылық қондырғы бір ғана сорғыдан тұрса, онда ол сорғы өте кең аралықта (Q_min/Q_max) реттеулі тиіс. Бірақ мұндай терең реттелу барысында сорғының ПӘК-і шектен тыс азайып кетуі мүмкін. Екіншіден, мұндай қондырғыда сенімділік тұрғысынан қарағанда тағы бір дәл сондай сорғы болуы тиіс -бұл резерв шамасы 100% деген сөз.

Сорғылық қондырғыда екі сорғы болса, қондырғының тиімділігі артып, резерв шамасы 50% болады. Сондықтан СҚ әдетте екі немесе одан да артық қатарлас немесе тізбектеле қосылған сорғылардан тұрады.

H Біріне бірі жақын орналасып қатарласа қосылған екі бірдей сорғының жұмысын қарастырайық.

Салыстыру жазықтығы ретінде төмендегі 1-1 деңгейін алып және жылдамдық тегеурінін ескермесек, С нүктесіндегі толық тегеурін мынаған тең болады

.

“а” және “б” сорғыларының С нүктесіне келтірілген тегеуріндерін табайық.

“а” сорғысының тегеуріні сұйықты z_с биіктігіне көтеруге, С нүктесінде пьезометрлік тегеурінін жасауға және АС аралығындағы гидравликалық кедергіні һ_АС жеңіп шығуға жұмсалады

Немесе ескерсек

---