ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.01.2024
Просмотров: 187
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қатыстық Алғыр балаТоғайлы өңір
Сызба бойыша сапалық сын есім негізгі түбірден және туынды сын есімнің шырайларынан жасалатындығын, ал қатыстық сын есімнің басқа сөз таптарына жасалатындығын оқушылар өздері қорытып айтады.
4.Сын есімнің маңызды белгілерін мағыналық ерекшеліктерін, түрлерін дәлелдеу.
Оқулық бойыша берілген жатығуларды орындау.
148-жаттығу бойынша топтық тапсырма.
146-жаттығу. Сапалық және қатыстық сын есімдерді ажырату.
І топ. Сын есімдерді мағыналық түрлеріне ажырату.
II топ. Мәтінге ат қою. Ертегіні ары қарай жалғастыру.
III топ. Сын есімдерге кешенді талдау жасау.
Ескі-сын есім.
-негізгі сын есім
-сапалық сын есім
-синтаксистік қызметі (анықтауыш).
Пайдалану. Бүгінгі өмірмен байланыс.
Жақсылық
Күнгей 
ӘділдікТ
іршілік 
Көлеңке Зұлымдық.Тіршілікте жақсылық пен жамандық атаулы қатар жүретіндігі, олар арқылы адамның қасиеттері көрінетіндігін әңгімелеуге ықпал етіледі. Ондай қасиеттердің бәріне «Қандай?» деген сұрақ қойылады.
«Менің досым кім?» «Оның қандай қасиеттері бар?»
(Оқушылар әдепті, салмақты, биязды, дөрекі, қатал т.б. сынды сөздерді қатыстыра шағын шығарма жазады.)
Үлгерімі төмен оқушыларға тапсырма: сурет, үлестірме қағазбен жұмыс
Шығармашылық жұмыс.
Жақсы сөз – Жарық сәуле
Сыпайы адамнан тек жақсы сөз, жақсы іс қана шығып тұрады.
Инабатты
Қандай адам 
СыпайыӘдепті, ақылды, инабатты сөзін қатыстыра сөйлем құрау.
Жинақтау.
Сын есімнің біздің өміріміздегі ролі.
-
Тіліміздің дәрежесін көтеру үшін. -
Сөз байлығын, сөздегі қорымызды көбейтеді -
Жақсы мен жаманды, дәмді мен дәмсізді білуге, талғамымыздың, жақсы қасиетіміздің қалыптасуына әсер етеді.
Сөзімізді сын есімнің мағыналық түріне қарай талдау жасаймыз.
Дәмді - қатыстық сын есім.
Жақсы - сапалық сын есім.
Қорытындылау: Мен бүгінгі сабақтан не алдым? (Оқушы пікірі тыңдалады)
-
Мен сын есімнің мағыналық түрлерін білдім. -
Сапалық және қатыстық сын есімдердің жасалу жолын, айырмашылығы білдім.
Оқушыларға ой салатын, қозғау салатын тапсырмалар арқылы сабақты бекіту.
«Абайдың аңсағаны қандай азамат?»
Оқушы білімін бағалау.
Үйге тапсырма. Сын есімдерді қатыстыра сөйлем құрау, талдау.
155-жаттығу.
Бұл тақырып оқушылардың сын есім туралы мағлұматын кеңейте түсуге арналған. Мұнда сын есімдер заттың түрін , түсін, көлемін, дәмін т.б. әр түрлі сапасын айқындайтынын түсіндіріп, оларды зат есімдермен дұрыс тіркестіре білуге үйрету басты мақсат етіп қойылады. 264-265- жаттығуларда «Қандай?» деген сұраққа жауап беретін сөздерді табыңдаршы, деп, сын есімдерді оқушылардың өздеріне тапқызуға болады. Содан соң мұғалім оқушыларды қатыстыра отырып, ақ алма, қызыл алма дегенде ақ, қызыл сөздері алманың түсін білдірсе, тәтті алма дегенде, алманың дәмін білдіріп тұрғандығын түсіндіреді. Келесі жаттығудағы қызыл гүлдер, көк гүлдер дегендерді өзара салыстырып, қызыл, көк сөздері гүлдің қандай белгісін білдіріп тұрғанын оқушылардың өздеріне айтқызған жөн. 266,267-жаттығуларда берілген зат есімдердің алдына олардың сынын білдіретін сөздерді жазу талап етіледі. Осы жаттығуларды орындау нәтижесінде оқушылар заттың әр түрлі сапасын білдіретін сөздердің, сын есім екенін, оларға қандай ? деген сұрақ қойылатынын ұғады.
268- жаттығудағы үлгі бойынша берілген сын есімдерді оқушылар зат есімдерге қатыстырып айтуы керек. Тиісті зат есімдерді оқушылардың өздері айтады. Мұндағы мақсат –сол сын есімдердің кез-келген затпен тіркесе бермейтінін аңғарту. Мысалы, семіз қой, семіз сиыр деуге болады, ал семіз ағаш ,семіз кітап деуге болмайды да, жуан ағаш, қалың кітап дейміз. Міне, осыны мұғалім ескере кеткені дұрыс. 270-жаттығуда сын есімдерді сұраққа қарап танумен қатар, заттың түсін, тағамның дәмін білдіретін сөздердің мағыналық тобы аңғарту мақсаты көзделеді. Сын есімдерді мағынасына қарай әр топқа оқушылар өздері бөліп жазуы қажет.
Келесі жаттығуларда жоғарыда айтылған ұғымдарды тиянақтау, бекіту және сын есімдерді мағынасына қарай өздері топтай білуге үйрету, қарсы мәндес сын есімдерді таныту, зат есімдерге қатысты болатын сын есімдерді, керісінше, сын еісмге қатысты болатын зат есімдерді тапқызу, оларды тіркестіре білу дағдыларын қалыптастыру мақсаттары орындалуға тиіс.
3-сыныпта туынды сын еісм туралы алғашқы мағлұмат беріледі. Бұл жаттығу жұмыстары арқылы, яғни берілген сын есімдердің түбірі мен қосымшасын ажырату арқылы жүзеге асады.
284-287-жаттығулар туынды сын есімдер туралы ұғымды бекіте түсу мақсатында берілген. Бұл арада оқушылардан сын есімдердің қайсысы негізгі, қайсысы туынды екенін ажырату, сын есімдердің қалай жасалғанын айту талап етіледі.
Сабақтың білімділігі. Сын есім туралы толық теориялық білім беру. Сөйлем ішінен сын есімді тауып, сұрақ қоюға, сабаққа ынта-ықыластарын арттыруға көңіл бөлінеді. Заттың әртүрлі белгілерін байқап, сындық ерекшеліктерін ажырата білу.
Сабақтың дамытушылығы. Ақыл-ойын, логикалық ойлау жүйесін дамыту. Байқағыштыққа, сауаттылыққа, жазу коллеграфиясын, сөздік қорын, күнделікті өйлеу тілін жетілдіру.
Сабақтың тәрбиелілігі. Кішіпейілділікке, адамгершілікке, ұстамдылыққа, жылдам ойлауға, әдемі сөйлеуге, жинақтылыққа баулу.
Пәнаралық байланыс. Ана тілі, дүниетану, музыка.
Қажетті құралдар: жемістер, азық-түліктер, ойыншықтар. Кесте, плакат, топтама, тірек сызбалар, дидактикалық парақшалар.
Сабақтың түрі: аукцион.
Сабақтың типі: жаңа білім беру сабағы.
Сабақтың әдісі: әңгімелесу, түсіндіру, қарату, сұрақ-жауап, ауызша, жазбаша жазу жұмысы.
Сабақтың барысы.
І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа қажетті оқу құралдарын қадағалау.
- Қазір қай сабақ?
-Қазір қазақ тілі сабағы.
Қазақ тілім - өз тілім, ана тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.
Қастерлейді ұл қызың мәңгі сені,
Болашағым, бақытым, дара тілім.
-Міне балалар, кемеңгер, ғұлама ақындарымыздың тілі-туған тіліміз қазақ тілі сабағы екен, олай болса, қазақ тілін кім қалай білетінін байқап көрелік. Қане, балалар, сабаққа көңіл аударайық.
ІІ. Өткенді пысықтау.
ІІІ. Жаңа сабақ.
-Бүгін сөз табының бір түрі «Сын есімнің» яғни заттың белгілерін байқап, сандық ерекшеліктерімен танысамыз.
-
Мынау не? – Алма. -
Түрі қандай? – Қызыл. -
Көлемі қандай? – Үлкен алма. -
Дәмі қандай? – Тәтті. -
Иісі қандай? – Жұпар иісті, жағымды. -
Жеп болғаннан кейін қандай баға бересіңдер? -
Жақсы, піскен алма. -
Оны сапа дейді.
Сонымен алманың түрі – қызыл, көлемі – үлкен, иісі – жақсы, дәмі –тәтті, сапасы – жақсы піскен дедіңдер. Яғни, бір заттың сандық ерекшеліктерін атадық. Осы ерекшеліктерді кестеден көрсетіп, сұрағын оқып, жауабын қалташаға салайық.
Ереже. Зат есімнің алдында келіп, оның түсін, иісін, дәмін, көлемін, сапасын білдіретін сөздерді сын есім дейміз. Сын есімге қандай? деген сұрақ қойылады.
Сын есім. Кітаптың 126-бетін ашып 363-жаттығуды оқиық. Осы жаттығуда қандай сөздік жұмысы берілген? – жұпар иіс (мәндес сөздерін айту).
-
Хош иісті, жағымды, жақсы иіс.
364-жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті сын есімдерді қойып көшіріп жазу.
Ақ мақта, тәтті алма, қою айран, кең дала, биік тау, терең көл.
Заттың түсін, дәмін білдіретін тағы қандай сөздер білетінін ататып, оларды сөйлем ішінде айтқызу.
Сергіту минутын өткізу.
«Сұр қоян» әнін аккордионмен сүйемелдеп, әртүрлі қимылдар жасатып айтқызып, ішінен сын есімді тапқызу.
365- жаттығу. Графопроектордан мына мақалды оқып, жатқа жазайық.
Мақалдың мағынасын түсіндіру.
а) Жақсы сөзге жан семіреді,
Жаман сөзден жан қорқады.
Сын есімдерді тауып, оның қай сөзбен байланысып тұрғанын сызбамен көрсету.
-
Енді өздерің сын есімге байланысты қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?
«Мақал қуаласпақ» ойыны.
І. –топ мақалды бастайды.
ІІ. –топ жалғастырады.
ІІІ. –топ осы мақалдардың ішінен сын еісмдерді тез тауып, дәптерлеріне
түртіп алады және оқып береді.
366-жаттығу. Бір сын есімге қатысты бірнеше зат есім тауып жаз.
Құрғақ, тәтті, жақсы, қоңыр.
367-жаттығу. Бір зат есімге қатысты бірнеше сын есім тауып жаз. Осы ережені терең меңгеру үшін, жаттығуды орындау үшін аукцион ойнаймыз.
- Аукцион деген не?
- Бір затты сатып алатын адамдар көп болса, оны саудаға салады.
- Кім көп ақша берсе, соған сатылады.
- Қазір біз көк базарға барамыз, одан өзімізге ұнаған бір затты ақшамен емес, біліммен сатып аламыз.
Сатушы (аукцион базарының тәртібімен таныстырады): Міне, бір затты көрсетемін, сатып алушылардың қайсысы осы заттың сындық сапасын көбірек айтса, соған сатылады.
Үй, сиыр, көйлек, тамақ.
- Енді алған заттарыңды жоғары көтеріңдер көремін. Білімдерің өмірге жарапты, барлықтарың ұнаған заттарды алған екенсіңдер. Құтты болсын.
ІV. Сабақты қорыту мақсатында сұрақтар қою, бағалау.
V. Үйге тапсырма.
368-жаттығу.
І. – топ. Сын есімдерді өзімен қатысты зат есімдермен бірге көшіріп жазады.
ІІ. – топ. «Ұрпақ» сөзіне дыбыстық талдау жасайды.
ІІІ. – топ. Мәнерлеп оқып, мазмұнын айт.
Қазақ тілі
Сабақтың тақырыбы: Қарсы мәндес сын есім.
Сабақтың мақсаты: 1. Қарсы мәндес сын есім туралы түсінік беру.
2.Оқушылардың ауызша, жазбаша тілін, сөздік қоры дамыту.
3.Инабаттылыққа және көркем жазуға баулу.
Сабақтың көрнекілігі: оқулық, тірек, сызбалар, жұмбақ өлең, деңгейлік тапсырмалар.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, өздік жұмыс.
Сабақтың түрі: ертегі сабақ.
Сабақтың барысы: 1. Оқу құралдарын дайындатып, оқушылар назарын сабаққа аудару.
2.Үй тапсырмасын сұрау. 435-жатығуды оқыту, сын есімді табу. Сынау сұрақтарына жауап алу.
3.Білімді тексеру.
а) Киіз үйдің суретін көрсетіп, құрылысын атату;
ә) Шаңырақты зерттеу, сөз таптарын атату, ережелер сұрау.
4.Жаңа сабақ.
Ерте, ерте, ертеде ешкі жүні бөртеде (Қазақ тілі» елінің «Сөз таптары» деген шараларында Сын есім деген патша өмір сүріпті. Патшаның алты ұлы болыпты.
| Сын есім |
| дара сын есім | күрделі сын есім | негізгі сын есім | туынды сын есім | қарсы мәндес сын есім | мәндес сын есім |
Патша Сын есім Дара, Күрделі, Негізгі, Туынды сын есім деген ұлдарын өз алдына отау етіп жіберіп, жанына Қарсы мәндес сын есім мен Мәндес сын есімді алып қалыпты. Оларға өздеріне тән қызметтері тән қызметтеерін бөліп беріпті. Патша мынадай жұмбақ қойыпты:
Ащы емес,
Тәттімін.
Бос емес,
Қаттымын. (қант)
Сын есімдерді сұрақ қойып тапқызу, мағыналарына назар аудару, ережесін тұжырымдау.
Қарсы мәндес сын есімдер ойлату.
Оқулықпен жұмыс.