Файл: Адатпа Диктанттар мен мазмндамалар жинаы 56 сыныптар шін аза тілі пнінен типтік оу бадарламасына сай растырылан. р сыныпа ылымды жне трбиелік мні бар мтіндер енгізіліп отыр..docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 08.11.2023
Просмотров: 94
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Аңдатпа
Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы 5–6 - сыныптар үшін «Қазақ тілі» пәнінен типтік оқу бағдарламасына сай құрастырылған. Әр сыныпқа ғылымдық және тәрбиелік мәні бар мәтіндер енгізіліп отыр. Оқу-әдістемелік құрал (оқыту қазақ тілді) қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімдеріне ұсынылып отыр.
Пікір жазғанғандар:
А.А.Токкужин Новоселов орта мектебінің жоғары санатты қазақ тілі мен әдедиет пәні мұғалімі
Г.Б. Бекиш Аудандық білім бөлімінің әдіскері
Аннотация
Сборник диктантов и изложений для 5 – 6- классов составлено согласно по типовой программе «Қазақ тілі». В сборник внесены тексты с научно- воспитательным значением. Учебно-методическое пособие предназначено для учителей казахского языка и литературы (с казахским языком обучения)
Кіріспе
Ұсынылып отырған әдістемелік – оқыту қазақ тілінде жүргізілетін жалпы білім беретін мектептің 5 – 6-сыныптарына арналған Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген (ҚР Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 18 маусымдағы № 393 бұйрығымен өзгерістермен толықтырулар енгізілген) оқу бағдарламасына сәйкес дайындалған оқу құралы.
Қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімдеріне арналған. Бұл 5 – 6-сынып оқушыларына арналған диктанттар мен мазмұндамалар жинағы.
Қазақ тілінен жазба жұмыстарына қойылатын талаптар
Диктант нормасы
| Сыныптар | Диктант саны | Сөздер саны | Орфограмма саны | Тыныс белгілері |
| 5 | 12 | 90-100 | 12 | 2-3 |
| 6 | 12 | 100-110 | 16 | 3-4 |
Жазба жұмыстарының оқу тоқсандары бойынша бөліну үлгісі
| Сыныптар | Жазба жұмысының түрі | І | ІІ | ІІІ | ІV | Барлығы |
| 5 | диктант | 3 | 3 | 3 | 3 | 12 |
| 6 | диктант | 3 | 3 | 3 | 3 | 12 |
Әрбір тоқсанда алынатын бақылау диктантының саны сол сыныптағы апталық сағат санымен сәйкес келуі керек.
Типтік оқу жоспарына сәйкес оқу жүктемесінің көлемі:
5-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат
6-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат.
«Қазақ тілі» пәніне арналған дәптерлер саны
| Пән | Жұмыс дәптері | Жазба жұмыс дәптері | Сөздік дәптер | Барлығы |
| Қазақ тілі | 2 | 2 | 1 | 5 |
Диктант мәтініне байланысты мұғалімдердің ескеретіндері:
Диктант – оқушылардың орфографиялық және пунктуациялық сауаттылығын тексерудің негізгі формаларының бірі. Білім алушылардың ауызша жауаптары және жазба жұмыстары бойынша бағдарламалық материалдарды қаншалықты деңгейде меңгергендігін ескере отырып, әр сыныпта белгілі бір нақты көлемде қорытынды жазба жұмыстары өткізіледі. Диктант мәтіні үшін әдеби тіл нормаларына сай келетін мәтіндерді пайдалану ұсынылады. Диктант белгілі бір тақырып бойынша оқушылардың дайындығын тексеру мақсатында жүргізілетіндіктен, сол тақырыптың негізгі орфограммалар мен тыныс белгілері енгізіліп, сонымен қатар, бұрынғы алған дағдыларының беріктігін көрсетуі тиіс. Диктанттың мәтінінде: 5-сыныпта – 5 сөзден артық емес, 6-сыныпта – 7 сөзден артық емес өткен сабақтарда меңгерілген орфограммалар ғана енгізілуі қажет. Оқушылар жазылуы қиын сөздермен және олардың емлесімен өткен сабақтарда таныс болуы тиіс. Жылдың, тоқсанның аяғында болатын қорытынды диктанттарды оқушылардың барлық өткен тақырыптар бойынша білімдерін тексеруге арналып құрылатындықтан қосымша тапсырмалар беру немесе бермеуді пән мұғалімі өзі шешеді.
Егер диктанттың мәтінінде дұрыс жазылуы оқушыларға бұрын түсіндірілмеген қиын сөздер кездессе, онда олар тақтаға жазылады.
Мұғалім мәтінді әуелі мәнерлеп оқып шығыды, содан кейін жеке сөйлемдерді оқып жаздыра бастайды. Соңғы сөйлем жазылып болған соң, диктант мәтіні толық қайта оқылады. Бұл ретте мәтін баяу оқылыды. Соңында мұғалімнің рұқсаты бойынша оқушылар өз жұмыстарын қосымша тексере алады. Диктант мәтінін таза қағазға көшіруге рұқсат етілмейді.
Диктантты бағалау төмендегі өлшемдерге негізделеді:
«5» деген баға еш қатесі жоқ немесе орфографиялық жеңіл 1 қатеге (1/0) немесе тыныс белгісінен 1 қатесі бар (0/1) диктанттарға қойылады.
«4» деген баға емледен 3 қатесі, тыныс белгісінен 3 қатесі бар (3/3), немесе емледен 2, тыныс белгісінен 4 қатесі бар (2/4), немесе емледен 1, тыныс белгісінен 5 қатесі бар (1/5), емледен бір типті (4/0) 4 қатесі бар диктанттарға қойылады.
«3»деген баға емледен 6, тыныс белгісінен 5 қатесі бар (6/5), немесе емледен 5, тыныс белгісінен 6 қатесі бар (5/6), немесе емледен 3, тыныс белгісінен 8 қатесі бар (3/8) диктанттарға қойылады.
«2» деген баға емледен 9, тыныс белгісінен 5 қатесі бар (9/5) немесе емледен 8, тыныс белгісінен 9 қатесі бар (8/9) диктанттарға қойылады.
Ескерту: бағалау кезінде қателердің қайталануы мен біртектілігіне назар аударылады. Егер бір қате бір сөздің құрамында немесе түбірлес сөздердің түбірінде қайталанса, бір қатеге саналады. Бір типті немесе бір текті қателер дегеніміз сол сөздің жазылуының грамматикалық, фонетикалық ерекшелігіне байланысты бір ережеге негізделуі. Алғашқы біртекті үш қате біреуге саналады да, келесі осындай қателер дербес есептеледі.
Диктант мәтінінде 5-тен артық түзету болса, бағасы 1 балға кемітіледі. 3 және одан артық түзетулер кездескен жағдайда үздік баға қойылмайды. Диктантқа баға қоярда түзетілгенімен, ескерілмейтін орфографиялық және пунктуациялық қателер:
1) сөзді тасымалдау;
2) мектеп бағдарламасына енбеген ережелер;
3) әлі меңгерілмеген ережелер;
4) арнайы жұмыс жүргізілмеген қиын сөздер.
Диктантты бағалауда қатенің сипатына мән берілген жөн. Қателердің ішінен жеңіл қателерді яғни сауаттылық үшін аса маңызды емес қателерді айырып алған дұрыс. Қателерді есептеу барысында екі жеңіл қате бір қатеге есептеледі. Жеңіл қатеге жатады: 1) ережеге бағынбайтын сөздер; 2) автор сөзін берудегі тыныс белгілер.
Ескерту: диктант мәтінінде барлық цифрлар, оның ішінде мезгіл көрсеткіштері де сөзбен жазылады; Диктантқа бір ғана баға қойылады. Қосымша тапсырмаларды орындағаны үшін бағалағанда төмендегі ұсыныстарды басшылыққа алу ұсынылады: - «5» бағасы – оқушы барлық тапсырмаларды орындағанда; - «4» бағасы – оқушы барлық тапсырмалардың 4/3 бөлігін орындағанда; - «3» бағасы – оқушы барлық тапсырмалардың жартысын орындағанда ; - «2» бағасы – барлық тапсырмалардың жартысын орындамағанда қойылады. Ескерту: қосымша тапсырмаларды орындау барысында жіберілген орфографиялық және пунктуациялық қателер диктантқа баға қою барысында ескеріледі. Оқушылардың жазба жұмыстарын мұқият тексеріп отыру олардың сауаттылығын арттыруға көмектеседі. Қатемен жұмыс жүргізу жазба жұмысынан кейінгі келесі сабақтың 15-20 минутында іске асырылады. Оқу бағдарламасында «Қатемен жұмыс » түріне арнайы сағат бөлінбегендіктен журналға жазылмайды. Дәптердегі барлық жұмыстар ережелерді сақтай отырып жазылуы керек: - ай аты мен күн реті жазбаша жазылады; - күн реті мен жұмыс түрінен соң нүкте қойылмайды. Дәптердің
басынан жол тасталмай, барлық жазбалар бір деңгейде жазылады.
Диктанттар
(5-сынып үшін)
Жас балапандарды күту.
Жұмыртқадан шыққаннан кейінгі алғашқы үш күнде балапандарға тары ботқасы, ақ ірімшік беріледі. Жұмыртқаны қатты пісіріп, оған қабығын уатып, қосып берген де жақсы. Үш күннен кейін балапандарға жаңа піскен жұмсақ қызылша сияқты жемістер беріледі. Олармен бірге астықтың жармаланған дәндерін берсе де болады. Балапандарға жем беретін астаушаларға бор, көмір және ұсақ-ұсақ тастар салынып қойылады. Бұлар жас балапандардың сүйегін қатайтуға, жемді бойына сіңіруге көмектеседі. Балапандарға екі айға дейін күніне алты-жеті рет, одан кейін төрт рет жем беріп отыру керек. Жас балапандар ерекше күтімді қажет етеді. Олардың орындары жылы және құрғақ болуы тиіс. (91сөз)
Ақсақ киік
Басқаларынан оқшау қала бастаған жаралы киік оқ тигеніне қарамастан, шоқақтап келеді. Құс сияқты қанаты болмаса да, жерден биік көтеріле алмаса да, жас киік әлі ширақ көрінеді. Бірақ киік пен шапқан аттар арасындағы қашықтық бірте-бірте қысқара түсті.
Кедей ауылдың сыртында ойнап жүрген топ бала бұл көрініске таңырқай қалыпты. Киіктер көзден таса болып, қуғыншылар әбден көрінбей кеткенше топ бала аттылар соңында қалған бозғылт шаңның сүреңіне қарады да тұрды. Әсіресе, топ ішіндегі жасы онға жаңа келген қыз бала әлгі көрініске зер сала қарады. Жас болғанымен оның жүрегінде әлде бір аяныштың ізі қалып қойғандай еді.
(91сөз) С.Бақбергенов
Асан мен Үсен
Үсен Асанды ертіп, молаға қарай жүрді. Молаға жақындап келгенде, қаңқылдаған қаздың даусы шықты. Үсен жақын жерде көл бар екенін сезді. Өйткені қаз сусыз жерді мекен етпейді. Екеуі қырға шықты. Қырдың төмен жағы көл екен. Көлдің айналасы да, іші де құжынаған мал. Бір топ жылқы көл ішіне түсіп, белінен құраққа кіріп тұр. Сортаңды жағада түйелер жатыр. Бұларды көріп балалар қырдан түсті. Жүгіріп малға келді. Сөйтсе, өз ауылының малдары екен.
Малшылар Асан мен Үсенді көрді. Олар да қуанып, біреуі әке-шешелерінен сүйінші сұрауға шауып кетті. Өзгелері балаларды атқа мінгізіп, ауылға алып жүрді. (93сөз) Ы.Алтынсарин
Балалық шақ
Менің туған отбасым – кәдімгі отбасыларының бірі. Әкем кедей шаруадан шыққан. Әкемнің аздаған білімі болатын. Қолы өнерлі еді. Сондықтан ол ағаш ұстасы, шешем сауыншы болды. Тұрмыс жақсарып, жұрт дәулетті тұрды. Біздің үйіміз ауылдың шетінде тұратын. Кішкене бақшамызда алма, шие, алша, қарақат өсетін. Үй сыртындағы алаңда балалар асыр салып ойнайтын. Өзімнің үш жасар кезім әлі есімде. Апам мейрам күні мектепке ала барды. Мен орындыққа шығып тұрып, тақпақ айттым. Оқушылар мені мақтап қол шапалақтады. Содан былай мен мектепке баруды арман еттім. Ағам мен апамдай сабақ оқығым келді. Құрбыларыммен бірге мектептің терезесінен сығалап, шәкірттердің жазу жазғанын қызыға қарап тұратынмын. (Т.Б.) (95 сөз)
Тайга
Тайга – ит мұрны өтпейтін қалың орман. Онда үнемі қар жатады.Тайга біздің елдің шығысы мен терістігінің арасын алып жатыр. Мұзды мұхитынан соққан суық желді осы қалың орман бізге қарай өткізбейді.
Тайгада бұғы мен марал және аю мен қасқыр да бар. Ағаш қабығын жеп күнелтетін тайга бөденесі мен бұлдырық, тоқылдақ дейтін құстар өз алдына бір түлектей. Жаз маусымы кезінде бірер ай келіп, сайран салатын аққу, қаз, үйректер де тайганың – қонағы.
Тайганың халықтары көбіне бірнеше ит жеккен шанамен жүреді. Өйткені тайганың қары қалың болғандықтан машина барлық жерінде бірдей жүре бермейді.Тайгалықтар үйлерінің қабырғаларын да қалың етіп салады. 95 сөз. («Ғалам ғажаптары»)
Қартқожа
Қартқожа көйлекшең, жалаң бас, көк шөпке бауырын төсеп кітабын оқып жатыр. Оның кітапқа ынталанғандығы сонша, жан-жағына да қарамайды, демін де білдірмей алады. Ол екі атты да ұмытып кетті. Біреу алып кетсе, білер емес. Оқыған сайын ажарланады, көзін қадап, қағазды жеп қоятын тәрізді.
Әлден уақытта аяғына жетті. Ол кітапты жаппай, ойланып, басын шайқап, таңдайын қағып біраз жатты. Содан кейін басын көтерді.
Қартқожаның есіл-дерті оқуға кетті. Өзіне-өзі «оқимын» деп серт етті. Қалай оқиды? Қайдан оқиды? Қайда барады? Қаражатты қайдан табады? О жағымен ісі болмады, ойына да келмеді, қайтсе де оқымақ болды. (96 сөз) Ж.Аймауытов
Ұсталық кәсіп
Қасым ұста іске жарайды-ау деген мүйіздерді жыл он екі ай бойы жинап жүретін. Оның ішінде киіктің, арқардың, сиырдың, серкенің мүйіздері де болатын. Ол соның бәрін күн тимейтін саялы қалтарысқа жинап қоюшы еді. Көктем шығып, ел жайлауға көшерде Қасым қыстау қасынан ағатын бұлақтың табанындағы қара қорыс, көкала сазды белшесінен қазып, мүйіздерді көміп кететін.