Файл: Алматы аласы алатау ауданы 149 жалпы білім беретін мектеп аленов Алибек 9 сынып Жмыс таырыбы Мені атам батыр ардагер.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 11.01.2024
Просмотров: 48
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ АЛАТАУ АУДАНЫ
№149 ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕП
Аленов Алибек 9 «Ғ» сынып
Жұмыс тақырыбы: «Менің атам – батыр ардагер»
Бағыты: Менің отбасымның тарихындағы Ұлы Отан соғысы
Жұмыс жетекшісі: Сартаева Роза Талгатовна
Алматы қаласы, 2023жыл
Мазмұны
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Ұлы Отан соғысының басталуы
2.2 Менің атамның Кеңес-Фин соғысындағы ерлігі
2.3 Ардагер атамның кеңес -жапон соғысындағы ерліктері
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Ғылыми жоба тақырыбының өзектілігі: Қоғамның рухани және адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруда соғыс ардагерлерінің батырлығы мен ерліктерін келер ұрпаққа насихаттау. Біз, соғыстан кейін туған ұрпақ кешегі Ұлы Отан соғысы жылдарындағы аға ұрпақтытық-қазақтар мен қазақстандықтардың қанкешті ерлігі туралы оқулықтардан, көркем әдебиеттерден, кино туындыларынан ғана білеміз жәнесоғыс ардагерлерінің соңғы буындары айтып берген әсерлі әңгімелерінен. . Кеңес – Фин, Кеңес – Жапон соғысына қатысқан 1945 жылы 1 маусым Маньчжуриядағы операцияға 991 атқыштар полк құрамында болғанда Аленов Қаиыржан шайқастарда батырлықпен ерлік көрсетті. Күннің ыстығына, суығына төзген қазақ ұлты ұлты ұландарының антқа адалдығын көрсетті. Топырақ астынан окоптың ішінде өз өмірлерін Отан үшін қиған жандардың куәсі болған.
Жұмыстың мақсаты: Ұлы Отан соғысының ардагері «Орден Победа», Орден Красной Звезды», «За Победу дан Японий» ордендерімен марапатталған Аленов Қаиыржан атамның өмір жолын зерттеп өз ұрпағына үлгі еткім келеді.
Міндеті:
– Ұлы Отан соғысы ардагерлерінің өмірін өзімізге үлгі – өнеге тұту;
– Әр ауылдан, аудан мектептерінен келген оқушыларға біздің ауылдың батырының ұлағатты өмірін паш ету;
– Ұлы Отан соғысы ардагерлерінін ерлігін насихаттау және жас ұрпақты елін, жерін, Отанын қорғауға тәрбиелеу;
Ғылыми жоба жұмыстың құрылымы: Кіріспе мен үш бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады. Негізгі бөлімінде Ұлы Отан соғысы ардагері Аленов Қаиыржан тарихы мен Кеңес- Жапон соғысы, Қорытынды бөлімде көзделген мақсат-міндеттердің орындалуы жайында сөз қозғалады.
2.1.Ұлы Отан соғысының басталуы
30-шы жылдардағы әлемдік дағдарыс көптеген мемлекеттердің экономикалық, әлеуметтік және халықаралық қатынастарын шиеленістірді. Бұл жағдай әлемдік билікке талпынған күштердің пайда болуына жол ашты. Осындай күштердің ішіндегі ең қауіптісі – Германияда орнаған фашистік тәртіп еді. Батыс мемлекеттері тарапынан ұйымдасқан қарсылықтың болмауы фашистік агрессияның күшеюіне жол ашты. 1937 жылы фашисттік мемлекеттер – Германия мен Италияның милитаристік Жапониямен әскери-саяси одақ құруы екінші дүниежүзілік соғыстың негізі болды.
Екінші Дүниежүзілік соғыс 1939 жылы Германияның Польшаны жаулап алуымен басталды. Франция мен Англия Германияға қарсы соғыс ашқанын хабарласа, КСРО осы жылы Германиямен 10 жылдық бейбіт келісімге қол қойды. Бұл құжат тек 1989 жылы алғаш жарияланды. Құпия келісімге сай 1939 жылы Германия мен КСРО Еуропадағы билік жүргізу аймақтарын бөліп, жаулап алу шараларын бір мезгілде бастайды. Осының нәтижесінде Германия Польшаны басып алғаннан кейін, Кеңестер Одағына Польшаның 12 млн. халқы орналасқан 200 000 шаршы км. жері өтті. Кейінірек бұл территория Украина, Белоруссияға қосылды. 1940 жылы Германия Францияны басып алғаннан кейін Литва, Латвия, Эстониядағы мемлекеттік билікті Кеңестер Одағы иеленіп, Литва, Латвия, Эстония Кеңестік Социалистік Республикалары құрылды. Қызыл Армия Прибалтикаға кіргеннен кейін Кеңестер үкіметі Румынияға бұрын Ресей империясының құрамында болған Бессарабия территориясын қайтару туралы ультиматум жіберді. Нәтижесінде Буковина мен Бессарабияның жарты бөлігі Украина КСР-іне, Бессарабияның қалған бөлігі Молдавия КСР-не берілді.
Англия мен Франция Германияға соғыс жариялағанымен батыс майданда белсенді іс-қимыл танытпады. Бұл жағдайды Германия өз мүддесіне пайдаланып, 1940 жылы Дания, Норвегия, Нидерланды, Люксенбург мемлекеттерін еш қарсылықсыз жаулап алды. Бельгияны жеңгеннен кейін негізгі күштер талқандалды. Нәтижесінде Франция Германиямен бейбіт келсімге қол қойса, Англия АҚШ-тан көмек сұрауға мәжбүр болды.
Сонымен Батыс Еуропадағы әскери іс-қимылды аяқтаған фашистік Германия бастапқы міндеттерінен бас тартып, Кеңестер Одағын басып алуға дайындықты бастайды. Басып алған мемлекеттердің экономикалық, әскери ресурстарын өз мүдесіне пайдаланып, әбден күшейген фашистік Германия Кеңестер Одағына қарсы соғысты аз уақытта жеңіспен аяқтауына күмәнсіз сенді. Ал, Сталин және оның төңірегіндегілер 1939 жылғы келісімге сеніп, Германия тарапынан соғыс қаупін күтпеді.
КСРО-ға қарсы соғыс жоспары “Барбаросса” деген атпен белгілі. “Барбаросса” жоспары 4 әскери топтың келісілген іс-қимылына негізделді. Финляндия фельдмаршалы Маннергейм мен генерал фон Дитла басқарған Финляндия тобы Мурманск, Беломорск, Ладогоға бағытталды. “Солтүстік” тобына (басқарған генерал фельдмаршал фон Лееб) Ленинградты басып алу жүктелді. Генерал-фельдмаршал фон Бок басқарған ең күшті “Орталық тобы” Москваға бағытталды. Генерал-фельдмаршал фон Рундштенд бастаған “Онтүстік тобы” Украинаны басып алуға тиіс болды. Фашистік Германияның Кеңестер Одағын жаулап алу жоспарында Қазақстанға үлкен мән берілген. Осы мақсатпен Атлантикадан Сібірге дейін біртұтас Герман этнотерриториялық кеңістігін құру көзделді. Бұл территорияны славян халықтарынан тазарту және түрік-моңғол халықтарын жою көзделді. Сонымен қатар фашистік Германияға қызмет ететін Қарағанды, Новосибирск, Кузнецк индустриалды облыстарын құру жоспарланды.
1941 жылдың 22 маусымында фашистік Германия әскері Кеңес Одағына тұтқиылдан, соғыс жарияламастан басып кірді. Кеңес халқының Ұлы Отан соғысы, яғни Отанын шетел басқыншыларынан азат ету соғысы басталды. Кеңестік әскери күш бейбіт уақыт жоспарына сай орналасқандықтан соғыс қимылдары басталған территорияға тартылуы барысында, жау соғыстың алғашқы бес айында мемлекеттің 5% халқы тұратын аудандарын жаулап алды. Германия КСРО-ға қарсы барлық қарулы күшінін 70% - 5,5 млн адамнан тұратын 190 дивизия, 4300 танк, 5 мың ұшақ шоғырландырды. Батыс шекаралық округтердегі Қызыл Әскер күштерімен салыстырғанда Германия әскери күші адам ресурсінен екі есе, танктен үш есе, ұшақтан 3 есе, артиллериядан – 1,3 есе басым болды.
2.2 Менің атамның майдандағы ерліктері
Менің атам – батыр ардагер, иә ол шынымен солай, әкеменің айтып берген әңгімелерінен және атамнан қалған үйдегі архив құжаттарынан көзім жетті. Қаиржан атамда және оның әкесі Ален атамда Ұлы Отан соғысына қатысқан.
Аленов Қаиржан Аленович -1919 жылы Нұрлы ауылында дүниеге келген, Қазақ ССР туылды. Әкесі Кәмпән Ален (1882-1942) мал шаруашылақпен айналысқан болатын. Ален атам 1916 жылғы 25 маусымдағы патша үкіметінің «Түркістан мен Дала өлкесінен 19-43 жас аралығындағы 500 мың адамды қара жұмысқа алу туралы» жарлығының шығып, Ален атам Ресей империялық әскерінің 203-ші атқыштар сухули полкінің жауынгері болды. 1917 жылы 19 сәуірде жарақат алды. Полк 61-ші жаяу әскер құрамында болды. Соғыс кезінде ерлік көрсеткені үшін көптеген медальдар алды. Медаль «100 лет Великой войне және медаль «За храбрость». 20 мамырда 1917 жылы Қазақстанға оралды. 1917 жылы Нұрлы ауылындағы қазақ- орыс мектепте білім береді. Бірақ, 1917 жылы Қазақстанда революция басталады. 1918 жылы Қызыл армияға ерікті түрде барады. Көптеген шайқастарға қатысты. Ол халық әскерінің Қазақстанға шабаылға қатысты. Сол кезде ол Лев Троцкийді көрді. Троцкий әскери істер халықкамисары болды. Троцкий сөйледі «Біз Қазақстанды алуымыз керек» деп. Сол шайқаста ол қатты жарақат алды. Оның ішіне винтовканың штыкы тиді. Шұғыл түрде емдеуге кетті. Біраз уақыттан кейін 1919 жылы өзінің еліне оралды. Арай қызға үйленді (1886-1952) қызға үйленеді. 1919 жылы Қаиржан туылды. Одан кейін Әділ (1921-1979), Мирас (1924-1945), Аяжан (1927—1995).
Қаиржан атам Нұрлы ауылындағы Орыс бастапқы мектепте білім алады. 1936 жылы Мәскеуде техникумға оқуға түседі. Бірақ оны бітіре алмайды. 1938 жылы Мәскеуде уақытша тұрады. Сол кезде Қызыл әскер қатарына шақырылды. 1939 жылы Совет – Фин соғысына қатысты. 7- Армияда әскери борышын өткізеді. Онымен бірге қызмет екен жақтастары 1940 жылы 7 қаңтарда қатты суықтан қайтыс болды. Бұл отан үшін қатты әсер етті. Ол үлкен күйзеліске түсті. Совет-Фин соғысында 8 ақпанда снайпердің оғы тиіп жарақат алды. Атам Отанға қайтып келеді. Ол Мәскеудегі техникумды қайта жалғастырып, 1943 жылы толық бітіреді. 1943 жылы маусым айында Семей қаласына барып ауыл шаруашылықпен айналысыды.
1945 жылы 1 маусымда алдағы болатын Маньчжуриядағы операцияға дайындалады. 991 атқыштар полк құрамында болғанда командир Бахменьев болды. Қайыржан атам 1945 жылы көптеген медальдар алды. «Орден Победа», Орден Красной Звезды» «За Победу над Японий» т.б алды. Соғысқа қатысқандығы жайлы осы құжаттар дәлелдейді: 
2.3 Кеңес Жапон соғысы
1945жылдың тамызында Маньчжоу-гомен шекарада және КСРО-ның жағалау аймақтарында орналастырылған Қиыр Шығыстағы кеңес әскерлерінің тобына Забайкалье, 1-ші және 2-ші Қиыр Шығыс майдандары, Тынық мұхиты флоты және Қызыл Тулы Амур флотилиясы кірді. Соғыс қимылдарының басында Кеңес әскерлері адам күші, қару-жарақ және әскери техника бойынша жаудан толық басымдылыққа ие болды. Жапондық және маньчжу-куоның қуыршақ әскерлерінің қарама-қарсы тобы 1 миллион адамға дейін болды. Оның негізіне 1-ші, 3-ші және 17-ші майдандар, 4-ші және 34-ші бөлек армиялар, 2-ші әуе армиясы және Сунгар әскери флотилиясы кіретін жапондық Квантун армиясы болды 5-ші майданның әскерлері Сахалин мен Курил аралдарында орналасты. КСРО мен МХР шекараларында жапондықтар 4,5 мыңнан астам тұрақты құрылысты құрайтын 17 бекініс алаңы салды. Күшті қорғаныс құрылымдары Сахалин мен Курил аралдарында болды. Әскери қимылдар жоспарланғандай 1945 жылдың 8-9 тамызы аралығында Забайкалье уақыты бойынша дәл түн ортасында, жалпы ұзындығы 5130 км майданында бір мезгілде жерде, әуеде және теңізде басталды. Шабуыл өте қолайссыз метеорологиялық жағдайда өрбіді: 8 тамызда қатты жаңбыр басталды, бұл авиациялық жұмыстарды бұзды. Тасқан өзендер, батпақтар және шайылған жолдар көліктердің, фронттардың қозғалатын бөліктері мен құрамаларының жұмысын өте қиындатты. Құпиялықты қамтамасыз ету мақсатында шабуылға әуе және артилериялық дайындық жүргізілген жоқ. 9 тамыз 4:30 жергілікті уақыт бойынша майдандардың негізгі күштері ұрысқа кіргізілді. Жауға соққының күшті және күтпегендігі соншалық, кеңес әскерлері ұйымдасқан қарсылыққа ешқашан дерлік кездескен жоқ. Көптеген жапон бөлімшелері қайта орналастыру кезінде ұсталды. Бірнеше сағаттық ұрыстан кейін кеңес әскерлері 2-ден 35 км-ге дейін әртүрлі бағытта ілгерілей бастады
Кеңес Одағының жапон құлдығынан азат етудегі рөлін Маньчжурия мен Корея халқы жоғары бағалап, кеңес әскерінің басшыларына алғыс хаттар мен құтықтаулар жолдады. 1945 жылдың 1қыркүйегінде Жоғары қолбасшылықтың штабы майдандар мен Тынық мұхит флотына жүктеген барлық міндеттер іс жүзінде орындалды.
1945 жылы 2 қыркүйекте Жапония Кеңес -Жапон соғысының аяқталып, Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуын білдіретін сөзсіз тапсыру актісіне қол қойды. КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиуминың Жарлығымен 3 қыркүйек «Ұлттық салтанат күні – Жапонияны жеңу мерекесі» болып жарияланды.
Қызыл Армияның маньчжуриялық стратегиялық операциясы оңай болған жоқ. Сол кездегі Қытай үкіметінің басшысы Чан Кайши 1945 жылғы 9 тамызда Сталинге жолдаған жеделхатында былай деп жазды: «Кеңес Одағының бүгіннен бастап Жапонияға соғыс жариялауы бүкіл Қытай халқының терең рухы сезімін тудырды. Қытай үкіметі, халқы және әскер атынан Сізге, сондай-ақ Кеңес Одағының үкіметі мен қаhарман халқы мен армиясына шын жүректен және қуанышты таңданыс білдіру құрметіне ие болдым». Содан кейін Мао Цзедун «Жапон басқыншыларымен соңғы шайқас» деген мақаласында: «8 тамызда Кеңес Одағы үкіметі Жапонияға соғыс жариялады; Қытай халқы мұны құшақ жая қарсы алды. Кеңес Одағының бұл қадамының арқасында Жапониямен соғыстың шарттары айтарлықтай қысқарды»
1945 жылғы тамыз-қыркүйек айларындарғы Қызыл Армияның маньчжуриялық стратегиялық операциясы болды. Осы операцияның нәтижесінде Квантун армиясы талқандалып, Солтүстік Шығыс Қытай Жапон басқыншылығынан азат етілген сәт.
Қорытынды
Сонымен сөзімді жинақтай келе мынандай түйін жасағым келеді. Мен біздің ауылдың батыры Аленов Каиыржан жайлы өз әкемнен естігенімді зерделеп жаздым.
Ойымызды түйіндей келе айтарымыз, ата – бабаларымыздың асыл мұрасын көздің қарашығындай сақтап, өзімізге өнеге тұтсақ, олардың есімін қадірлесек бұл жастар үшін тәрбие бастауы болары сөзсіз.
Бүкіл совет халқымен бірге ҚССР еңбекшілері де Ұлы Отан соғысын жеңіспен аяқтап, бейбіт құрылысқа көшті. ҚССР еңбекшілері өз республикасының шаруашылығын өркендетіп қоймай, жау қолынан азат етілген аймақтарда да өндірісті қалпына келтіруге көмектесті. Қазақ халқы ежелден тәуелсіз ел болуды армандады. Азаттық үшін ғасырлар бойы сыртқы жаулармен күресті. Бүгінде Қазақстан азат ерікті ел. Аңсаған арманына қол жеткізді Мемлекетіміз Біріккен ұлттар ұйымының толық мүшесі. Ширек ғасырға жетіспейтін уақытта аяғынан тік тұрып, дамыған 50 елдің қатарына қосылуды мақсат еттік. Қазақстанның тәуелсіздігі таза парақтан «жазылған жоқ», оның көне дәстүрлері бар. Бізге бүгінімізді түйсініп, болашағымыздың сұлбасын көру үшін өткенімізге үңілу қажет Тәуелсіздік бізге азап, күрес пен жоқшылықтар арқылы келді. Міне, сондықтан да біз бұл ұлы ұғымдардың құнын да, пайдасын да, қасиетін де білеміз. Тәуелсіздіктің туын қолда берік ұстау-әрбір қазақтың, Қазақстанды өз Отаным деп санайтын әр адамның ең басты борышы, ең биік мақсаты. Тәуелсіздіктің қайта оралғаны-біздің ата-бабаларымыздың сан ғасырлық азаттық күресінің заңды өтуі. Жаратқан Иенің жасаған әділдігі. Ата-бабаларымыздың осыншама байтақ жерді ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен қорғап қалғанының арқасы. Еңсесі түскен елдің есін жиғызған, жапа шегіп, зар жылаған халықтың көзінің жасын тыйғызған кімдер еді? Азаматынан айырылған арғымаққа қайтадан ер салдырған, тұтастық туын қолға қайтадан алдырған кімдер еді? Қасиетті бабаларымыз – Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би еді.