1. Питон тілінің атқаратын қызметі

• 
  Питон - объектіге бағытталған жоғары деңгейлі, динамикалық программалау тілі, ол интерпретатор арқылы жұмыс істейді. Оның құрамындағы мәліметтер құрылымы мен олардың дина-микалық түрде типтелуі қолданбалы программалар жазуға өте ыңғайлы болып саналады [1].
  
• 
  Python - интерпретируемый, объектно-ориентированный язык программирования высокого уровня с динамической семантикой. Его встроенные структуры данных высокого уровня в сочетании с динамической типизацией и динамической привязкой делают его очень привлекательным для создания прикладных программ [1].
  

Питон тілінің даму жолы

• 
  Питон – жалпы мақсаттағы жоғары деңгейдегі программалау тілі. Ол 1991 жылы пайда болған, оны алғаш рет 1991 ж. жасап шығар-ған Guido van Rossum (Гидо ван Россум) деген маман болатын. 2018 жылдың шілде айында Ван Россум 30 жылдай істеген көш-басшылық қызметінен кетті.
  
• 
  Python - интерпретируемый высокоуровневый язык програм-мирования общего назначения. Язык Python был создан Guido van Rossum-ом и впервые выпущена в 1991 году. В июле 2018 года Ван Россум ушёл с поста лидера в языковом сообществе после 30 летней работы.
  

Питон тілінің даму жолы

• 
  Питон (Python) тілін жасау 1980 ж. соңында голланд институты CWI (Математика және информатика орталығы, голл. Centrum Wiskunde & Informatica) қызметкері Гвидо ван Россум (ағыл. Guido van Rossum) бастауымен, ABC тілі негізінде жасалды. 1991 ж ақпанда Гвидо тіл жайлы алғашқы мәліметін жариялаған болатын ( группа новостей - alt.sources).
  

Питон тілінің даму жолы

Python тілінің даму кезеңдері
Шыққан мерзімдері	Python тілі нұсқасы (шығу мерзімі)
Python 0.9.0 (1991-02)	-
Python 0.9.0 (1991-02)	-
Python 2.x (2000-10-16)	Python 2.7.11 (2015-12-05)
Python 3.x (2008-12-03)	Python 3.4.5 (2016-06-27)
	Python 3.5.2 (2016-06-27)
	Python 3.6.1 (2017-03-21)

Python тілі неге кең таралған?

• 
  Бұл тіл интернетте тегін таратылады:
  
  • 
    Кітапханасы өте бай, мүмкіндіктері мол
    
• 
  Питон барлық аймақтарда қолданыс тапты:
  
  • 
    Web қосымшаларын жасайды
    
  • 
    Мәліметтер базасымен жақсы жұмыс істей алады
    
  • 
    Үстелдегі дербес компьютерлерде жеңіл программаланады
    
  • 
    Мәліметтерді талдау ісінде де қолданылады
    
  • 
    Бейнелер мен суреттерді жақсы өңдейді
    
  • 
    Объектіге бағытталған программалауды сүйемелдейді
    
  • 
    Интерактивті түрде жұмыс істеуге де ыңғайлы болып табылады
    

2. Питон нұсқалары (версиялары)

• 
  Питон тілінің кең пайдаланылатын нұсқалары 2.7 … 3.6.
  
• 
  Кез келген нұсқасын пайдалана аласыз, оны өзіңіз қалауыңызға болады.
  
• 
  Осы нұсқалардың айырмашылығы неде?
  
• 
  Олардың СИНТАКСИСІ және ішкі функциялары әртүрлі болып келеді
  

Python 2.7.*

Python 3.6.*

Питон нұсқаларын қолдану

• 
  Питон 2.x нұсқалары ескірген, қазіргі қолданыстағысы соңғы 3.х нұсқалары.
  
• 
  Бірақ Питон 3.x нұсқаларының аздаған кемшіліктері бар, кітапханалары үлкейген сайын, сүйемелденуі қиындап барады, Linux және Mac жүйелері әлі де 2.x нұсқаларын пайдаланып келеді
  
• 
  3.x нұсқалары компьютер жадын өте тиімді пайдаланады
  
• 
  Келесі аптаға шейін келесі сайт мәліметтерімен танысып шығыңдар: https://wiki.python.org/moin/Python2orPython3
  

3. Питон тілін қолдану ортасы

• 
  Common Python ортасынан керекті программаларды жүктеп алу: Ресми бастапқы программалар (релиздер) Python, IDLE және Python қоршаулары (утилиттері)
  
• 
  Ұсынылатын нұсқалар 2.7.x ... 3.6.x
  
• 
  MS DOS жүйесінің CMD командалық жолын пайдалану арқылы
  
• 
  cmd командаларын іске қосып, "python" тіліне кіру қажет
  
• 
  Программа жазу құралдары:
  
  • 
    Web ресурстар – www.pythonanywhere.com – тегін кіруге болатын серверден программалар көшіріп алу
    
  • 
    PyCharm ортасы - https://www.jetbrains.com/pycharm/
    
    • 
      Кәсіби программалар жасау үшін: Jupyter - http://jupyter.org/
      
    • 
      Жылдам істейтін Питон консолын және интерпретаторларды пайдалану
      

Тілді қолдану орталары

• 
  IDLE
  
• 
  CMD
  

Тілді қолдану орталары

• 
  PyCharm
  
• 
  Jupyter Notebook
  

Алғашқы қарапайым программа

• 
  lec1.py - программа нәтижесін шығару
  

Алғашқы қарапайым программа

• 
  1-мысал bax1.py - файл аты
  

a = 24 + 2 # Қосуb = 2 - 20 # Азайтуc = 12 * 6 # Көбейтуd = 12/1.2 # Бөлуe = 34**2 # Дәрежелеу e = 34*34 print("a-->", a) print("b-->", b) print("c-->", c) print("d-->", d) print("e-->", e)

Нәтижесі:

a--> 26

b--> -18


c--> 72

d--> 10.0

e--> 1156

Қорытынды (резюме)

• 
  Питон жылан емес екен (фильм аты)
  
• 
  Питон басқа программалау тілдеріне қарағанда, жеңіл игеріледі, қысқа жазылады
  
• 
  Жалпы 2 нұсқасы (версиясы) бар екен
  
• 
  IDLE, Shell, CMD, Jupyter Notebook, PyCharm, Jupyter Notebook, www.pythonanywhere.com, PyCharm, т.с.с. программа құру орталарында жұмыс істей аламыз
  
• 
  Енді іске кірісіп, программа құруды бастайық J
  

Сонымен, аяқтаймыз. Тыңдағандарыңызға рахмет!

Егер басқа үй жануарларыңыз болмаса, Питонды бір байқап көрейік.

Python тілінде программалау

2 дәріс – Жалпы мәліметтер

Бөрібаев Б.

b.buribaev@gmail.com

Мехмат ғимараты, 229 бөлме

Сұрақтар

• 
  print () функциясы
  
• 
  Шығарылатын мәліметтерді форматтау
  
• 
  If-else операторы және математикалық операторлар
  
• 
  Мәліметтер енгізу
  
• 
  Кодтарға комментарийлер беру
  
• 
  Программа коды мысалдары
  

print () функциясы

• 
  Бұл Питон тілінің ең жиі қолданылатын функциясы
  
• 
  Тілдің құрамдас ішкі (стандартты) функциясы
  
  • 
    print "Some Text" – python 2.7.*
    
  • 
    print("Another Text") – python 3.6.*
    
• 
  Аргументтері:
  
  • 
    print(*object, sep="", end='\n', file=sys.stdout, flush=False)
    
• 
  Мысал:
  

print("Кім маған ", " 1000 теңге бере алар екен", sep="дәл қазір", end="?!")

Соңғы жол нәтижесі:

Кім маған дәл қазір 1000 теңге бере алар екен?!

Мәлімет шығару форматтары

• 
  Сіз шығарылатын мәліметті дұрыстап рәсімдей аласыз.
  
• 
  Оны қалай істеуге болар екен?
  
• 
  Оның бірнеше тәсілі бар:
  
• 
  1-мысал:
  

name = "Азат"

print("Танысайық, менің атым - %s" % name)

Нәтижесі

... /PycharmProjects/bb/venv/btanis.py

Танысайық, менің атым - Азат

Process finished with exit code 0

2-мысал:

• 
  2-мысал:
  

name = "Азат" surname = "Ғаниұлы" print("Менің толық аты-жөнім - %s %s" % (surname, name))

• 
  3-мысал:
  

a = 10 b = 20 print("%i және %i қосындысы - " % (a,b),a+b)

Мәлімет шығару форматтары

10 және 20 қосындысы - 30

Менің толық аты-жөнім - Ғаниұлы Азат

4-мысал:

• 
  4-мысал:
  
  • 
    .format(...) әдіс
    

print("Оқу {1} болашақта {0} бола ма?".format("пайдалы ", "сендерге"))

• 
  Тапсырма: Кітаптардан .format() туралы толық оқып, келесі сабақта айтып бересіңдер.
  
• 
  Форматтардағы % таңбасы жайлы берілген түсініктер түйіні
  
• 
  Мұның толық кестесі келесі слайдта
  

i – int	# бүтін сан
d – signed int decimal	# таңбалы ондық сан
c – character	# таңба, символ
f – float s - string	# нақты, жылжымалы нүктелі сан # сөз тіркесі (строка - тіркес)

Мәлімет шығару форматтары

Оқу сендерге болашақта пайдалы бола ма?

% таңбасы арқылы түрлендіру кестесі

Түрлендіру таңбасы	Түсініктемесі
d	Таңбалы ондық сан
i	Таңбалы ондық сан
o	Таңбасыз сегіздік сан
u	'd' таңбасының бұрынғы ескі эквиваленті, яғни таңбалы ондық сан
x	Таңбасыз он алтылық сан (кіші әріптер, төменгі регистр)
X	Таңбасыз он алтылық сан (бас әріптер, жоғарғы регистр)
e	Жылжымалы үтірлі экспоненциал формат (кіші әріптер)
E	Жылжымалы үтірлі экспоненциал формат (бас әріптер)
f	Жылжымалы нүктелі ондық сан форматы
F	Жылжымалы нүктелі ондық сан форматы
g	Егер дәреже -4-тен артық болса немесе дәлдігі төмен болса, «e» сияқты, әйтпесе «f» форматы секілді
G	Егер дәреже -4-тен артық болса немесе дәлдігі төмен болса, «E» сияқты, әйтпесе «F» форматы секілді
c	Бір символ (бүтін санды немесе символдардың бір жолын қабылдайды
r	repr () -ді пайдаланып, кез келген объектіні түрлендіреді
s	str () -ді пайдаланып, кез келген объектіні түрлендіреді
%	Ешқандай аргумент түрлендірілмейді, нәтижесінде «%» символы алынады

Мәліметтер арасын ажырату символдары

• 
  5-мысал: жай бос орын таңбасымен бөлу
  

print('Бір','Екі','Үш')

• 
  6-мысал: нүктелі үтір (;) таңбасымен бөлу
  

print('Бір','Екі','Үш', sep=';')

• 
  7-мысал: басқаша (

) таңбалармен бөлу

print('Бір','Екі','Үш', sep='

')

• 
  8-мысал: көлденең табуляция (\t) арқылы бөлу
  

print('Бір\tЕкі\tҮш')

• 
  9-мысал: келесі жолдарға көшіру (\n)
  

print('Бір\nЕкі\nҮш')

Нәтижелер:

Бір Екі Үш

Бір;Екі;Үш

БірЕкіҮш

Бір Екі Үш

Бір


Екі

Үш

Сандарды форматтап шығару

• 
  Форматсыз шығару
  

jp = 5450000.0 print('Жылдық пайда:',jp) ap = jp/12.0 print('Айлық пайда:',ap)

• 
  Форматпен шығару, '2f' – формат спецификаторы : бөлшегі 2 цифр
  

a = 54321.6789

print(format(a,'.2f'))

print(format(a,'.1f'))

• 
  Форматпен шығару, 'e' – формат спецификаторы : экспоненциалды сан
  

print(format(54321.6789,'e'))

print(format(54321.6789,'.2E'))

54321.68

54321.7


Нәтижесі:

Жылдық пайда: 5450000.0

Айлық пайда: 454166.6666666667

5.432168e+04

5.43E+04

Сандарды форматтап шығару

• 
  Форматпен валютаны шығару, бүтін бөліктің әрбір 3 цифрын үтірмен бөліп жазу
  

at = 3500.0 # айлық табыс jt = at*12 # жылдық табыс print('Сіздің жылдық табысыңыз $', format(jt,',.2f'),sep='')

• 
  Форматпен шығару, '10.2f' – формат спецификаторы : ені – 10, бөлшегі 2 цифр
  

a = 54321.6789

print('a санының мәні = ',

format(a,'10.2f'))

• 
  Формат арқылы бүтін санның енін (14) беріп, әрбір 3 цифрды үтірмен бөліп жазу
  

print(format(123456789,'14,d'))

Сіздің жылдық табысыңыз $42,000.00

a санының мәні = 54321.68

123,456,789

Сандарды форматтап шығару

• 
  Келесі программада санды валюта түрінде шығару көрсетілген.
  

# Бөлшегі бар нақты санды шығару.

amount_due = 5000.0

monthly_payment = amount_due / 12

рrint('Әрбір айлық төлем = ', format(monthly_payment, '.2f'))

• 
  Программа нәтижесі:
  

Әрбір айлық төлем = 416.67

Сандарды форматтап шығару

• 
  Келесі программада санды валюта түрінде шығару көрсетілген.
  

# Бөлшегі бар нақты санды шығару.

amount_due = 5000.0

monthly_payment = amount_due / 12

рrint('Әрбір айлық төлем = ', format(monthly_payment, '.2f'))

• 
  Программа нәтижесі:
  

Нәтижесі:

Әрбір айлық төлем = 416.67

Сандарды форматтап шығару

• 
  Келесі программада санды валюта түрінде шығару көрсетілген.
  

# Нақты санды валюта түрінде шығару monthly_pay = 30000.0 annual_pay = monthly_pay * 12 print('Сіздің жылдық табысыңыз $', format(annual_pay,',.2f'),sep='')

Нәтижесі:

Сіздің жылдық табысыңыз $360,000.00

Сан өрісі енін көрсету

>>> print('Сан = ', format(12345.6789,'12,.2f')) Enter

>>> print('Сан = ', format(12345.6789,'12.2f')) Enter

Нәтижесі:

Сан = 12,345.68

Нәтижесі:

Сан = 12345.68

Бүтін сан енін көрсету

• 
  format функциясын бүтін сандарға да қолдана аламыз. Мұнда екі түрлі мүмкіндік бар:
  
• 
  тип көрсеткіші ретінде d символы қолданылады:
  
• 
  дәлдік көрсетілмейді.
  
• 
  Төменде 123456 саны форматсыз шығарылған:
  

>>> print(format(123456, 'd'))

• 
  Келесі жолда 123456 үтір арқылы ажыратылып жазылады:
  

>>> print(format(123456, ',d'))

• 
  Төменде санның ені 10 орынмен берілген:
  

>>> print(format(123456, '10,d'))

Нәтижесі: 123456

Нәтижесі: 123,456

Нәтижесі: 123,456

Пайыз (%) таңбасын шығару

• 
  Пайыз таңбасын шығару үшін санның типін көрсететін f символы орнына % таңбасын қою керек:
  

>>> print(format(0.5,'%'))

• 
  Егер бүтін сан түрінде бергіміз келсе, дәлдігін 0 етіп береміз:
  

>>> print(format(0.5,'.0%'))

>>>

Нәтижесі: 50.000000%

Нәтижесі: 50%

If-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

• 
  if-else нұсқауларының ішкі операторларын (блоктары) шегініспен жазу керек, ол үшін мыналарды есте сақтау қажет:
  
• 
  if - else нұсқаулары шегініссіз тураланып, бір деңгейде жазылады;
  
• 
  if және else нұсқауларынан кейін тұратын блоктар (ішкі операторлар) шегініспен жазылады. Блоктардың сол жақ шеттен бірдей шегініспен (3-5 орын) жазылуын мұқият қадағалау керек (тек босорын не не тек Tab ). Мысалы:
  

temperatura = -3

if temperatura < 5:

print('Күн салқын, киініп алыңыз. ')

else:

print('Күн жақсы, қыдыруға болады.')

Нәтижесі: Күн салқын, киініп алыңыз.

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

• 
  Келесі код фрагменті != операторын пайдаланып, month айнымалысы көрсетіп тұрған мәнді 'Қаңтар' тексереді де, нәтиже береді:
  

month = 'Қараша'

if month != 'Қаңтар':

print('Жаңа жыл мерекесі тойланбайды!')

print('Шырша да безендірілмейді!')

else:

print('Жаңа жыл мерекесін қарсы аламыз !')

print('Би билейміз, ән саламыз!')

Жаңа жыл мерекесі тойланбайды!

Шырша да безендірілмейді!

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

• 
  Программалаудағы else бөлігі болмайтын сәттер туралы білетін боларсыздар
  
• 
  if қысқаша нұсқауы (else бөлігі жоқ) және оның мысалы:
  
• 
  1-мысал:
  

a = 5 if a < 10: print ("{0} саны {1} санынан кіші".format("a",10))

Нәтижесі:

a саны 10 санынан кіші

2-мысал: Қабаттасқан (біріне бірі кірістірілген) if операторы

• 
  2-мысал: Қабаттасқан (біріне бірі кірістірілген) if операторы
  
• 
  Мұнда келесі if алдыңғы if-тен оңға қарай шегініп жазылады
  

a = 5 b = 6 c = 100 if a>4: if b>a: if c>b: print("%2d < %2d < %2d" % (a,b,c))

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

Нәтижесі:

5 < 6 < 100

If + else нұсқаулары: Сіз мұнда "else" нұсқауын тек "if" нұсқауынан кейін қоя аласыз

• 
  If + else нұсқаулары: Сіз мұнда "else" нұсқауын тек "if" нұсқауынан кейін қоя аласыз
  
• 
  3-мысал
  

a=71 if a>50: print("Сіз %d бағасын алдыңыз" %a) else: print("Сіз жазғы семестрге қалдыңыз")

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

Нәтижесі:

Сіз 71 бағасын алдыңыз

If + elif + else нұсқаулары: elif C#, Java тілдеріндегі else-if нұсқауы сияқты

• 
  If + elif + else нұсқаулары: elif C#, Java тілдеріндегі else-if нұсқауы сияқты
  
• 
  4-мысал
  

a=50 b=85 if a>=50: print("Сіз %d бағасымен өттіңіз" %a) elif b>=80 and b<=100: print("Емтиханнан өзі өтіпті, бірақ досының бағасы {} болыпты".format(a)) else: print("Басқалар да мықты емес, бірақ Сіз жазғы семестрге қалдыңыз")

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

Нәтижесі (а=50 , b=85):

Сіз 50 бағасымен өттіңіз

Нәтижесі (a=49, b=85):

Емтиханнан өзі өтіпті, бірақ досының бағасы 49 болыпты

Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар

• 
  Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар
  
• 
  5-мысал
  

a=50

b=70

if a>=50 and b<75:

print("Сіздің бағаңыз %d мен %d аралығында" % (a, b))

else:

print("Сіз жазғы семестрге қалдыңыз")

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

Нәтижесі (a=50):

Сіздің бағаңыз 50 мен 75 аралығында

Нәтижесі (a=42):

Сіз жазғы семестрге қалдыңыз

Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар

• 
  Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар
  
• 
  6-мысал. x айнымалысының таңбасын анықтау:
  

x = 5 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)

Нәтижелері

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

1, егер x>0

sign(x)= 0, егер x=0

-1, егер x>0

x = -3 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)

x = 0 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)

x = 5 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)

1

-1

0

7-мысал Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар

• 
  7-мысал Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар
  

if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

print ("Сәлем!")

tauar1 = 5000

tauar2 = 4225

if tauar1+ tauar2 > 10000 :

print ("Ақша жетпейді")

else:

print ("Ақша төленді")

print ("Көріскенше, күн жақсы…")

print ("Сәлем!")

tauar1 = 5500

tauar2 = 6225

if tauar1+ tauar2 > 10000 :

print ("Ақша жетпейді")

else:

print ("Ақша төленді")

print ("Көріскенше, күн жақсы…")

Сәлем!


Ақша төленді

Көріскенше, күн жақсы…

Сәлем!

Ақша жетпейді

Көріскенше, күн жақсы…

Балл мөлшері	Әріптік бағасы
90 – 100	A
70 – 89	B
60 – 69	C
50 – 59	D
0 – 49	F

if-elif нұсқаулары (шартты өрнектер)

A = 90; B = 70 C = 60; D = 50 # Қолданушы балл енгізеді ball = int(input('Балл мөлшерін енгізіңіз: ')) # Баллдың әріптік баламасын анықтау if ball >=A: print('Әріптік баға - A') elif ball >=B: print('Әріптік баға - B') elif ball >= C: print('Әріптік баға - C') elif ball >= D: print('Әріптік баға - D') else: print('Әріптік баға - F')

Практикалық жұмыс

• 
  1. екі айнымалыға сандық мәндер меншіктеледі;
  
• 
  2. егер бірінші айнымалының мәні екіншісінен артық болса, онда айнымалылар мәндерінің айырмасын (біріншісінен екіншісін азайту) табыңыздар, нәтижесін үшінші айнымалыға меншіктеңіз-дер;
  
• 
  3. егер бірінші айнымалының мәні екіншісінен кіші болса, онда үшінші айнымалы екеуінің қосындысына тең болады;
  
• 
  4. қалған барлық жағдайларда, үшінші айнымалыға бірінші айнымалы мәнін меншіктеңіз;
  
• 
  5. экранға айнымалылар мәндерін шығарыңыздар.
  

Практикалық жұмыс

• 
  A және В бүтін сандары берілген. Егер A < B болса, А-дан В-ға дейінгі барлық сандарды өсу ретімен, кері жағдайда, оларды кему ретімен экранға шыарыңыз.
  
• 
  A және В бүтін сандары берілген, A>B. А-дан В-ға дейінгі барлық тақ сандарды кему ретімен экранға шығарыңыз. Бұл есепті if операторын қолданбай шығаруға болады.
  
• 
  10 бүтін сан берілген. Солардың қосындысын табу керек. Осы прог-рамманы айнымалылардың ең аз санын қолдана отырып шығаруға тырысыңыз.
  
• 
  Берілген n натурал санының факториалын (n!) табу қажет. Мұнда математикалық math кітапханасын қолдануға болмайды.
  

Практикалық жұмыс

Берілген  n натурал саны бойынша келесі қосындыны 

s = 1!+2!+3!+...+n!1!+2!+3!+...+n!

табу керек. Бұл есепте тек бір ғана циклді қолдануға болады.

Mұнда math кітапханасын қолдануға да болмайды.

Maтематикалық операторлар

Операциясы	Синтаксисі	Функциясы
Қосу	a + b	add(a, b)
Біріктіру	seq1 + seq2	concat(seq1, seq2)
Containment Test	obj in seq	contains(seq, obj)
Бөлу	a / b	truediv(a, b)
Бөлу (бүтін бөлінді алу)	a // b	floordiv(a, b)
ЖӘНЕ (биттер үшін)	a & b	and_(a, b)
Bitwise Exclusive Or	a ^ b	xor(a, b)
ТЕРІСТЕУ (биттер үшін)	a	invert(a)
НЕМЕСЕ (биттер үшін)	a | b	or_(a, b)
Дәрежелеу	a ** b	pow(a, b)
Identity	a is b	is_(a, b)
Identity	a is not b	is_not(a, b)
Тізім элементін өзгерту	obj[k] = v	setitem(obj, k, v)
Тізім элементін өшіру	del obj[k]	delitem(obj, k)
Тізім элементін индекстеу	obj[k]	getitem(obj, k)
Солға жылжыту (биттер)	a < < b >	lshift(a, b)
Қалдық табу	a % b	mod(a, b)

Операциясы	Синтаксисі	Функциясы
Көбейту	a * b	mul(a, b)
Матрицалық көбейту	a @ b	matmul(a, b)
Терістеу (арифметикалық)	-a	neg(a)
Терістеу (Логикалық)	not a	not_(a)
Оң таңбалы	+a	pos(a)
Оңға жылжыту	a >> b	rshift(a, b)
Тізім бөлігін орнату	seq[i:j] = values	setitem(seq, slice(i, j), values)
Тізім бөлігін өшіру	del seq[i:j]	delitem(seq, slice(i, j))
Тізім бөлігін қиып алу	seq[i:j]	getitem(seq, slice(i, j))
Тіркесті форматтау	s % obj	mod(s, obj)
Азайту	a - b	sub(a, b)
Дұрыстығын тесеру	obj	truth(obj)
Реттеу	a  < b >	lt(a, b)
Реттеу	a <= b	le(a, b)
Тең екенін анықтау	a == b	eq(a, b)
Тең емес екенін анықтау	a != b	ne(a, b)
Реттеу	a >= b	ge(a, b)

Maтематикалық операторлар (жалғасы)

Мәліметтерді енгізу

• 
  Мәліметтерді енгізу үшін ішкі "input" деп аталатын функцияны қолдануға болады:
  
• 
  Мысалы:
  
  • 
    a = input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 3.*)
    
    • 
      Тек сөз тіркесін (string) қайтарады
      
  • 
    b = raw_input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 2.*)
    
    • 
      Бұл да тек сөз тіркесін (string) қайтарады
      
  • 
    b = input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 2.*)
    
    • 
      Енгізілген мәліметтер типін қайтарады
      

Мәліметтерді енгізу

• 
  Пернелерден мәліметтер енгізу - input("Бірдеңе енгіз:")
  
• 
  Программа жұмысы тоқталады, сол сәтте бір мән енгізіп, Enter бассақ, жұмыс ары қарай жалғасады.
  
• 
  Мысал:
  

name = input("Атың кім?")

print('Сәлем, ' + name)

jauap = input(" Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) ")

if jauap = "Иә" :

print(" онда дос боламыз, программа құрамыз...")

elif jauap == "Жоқ" : print(" онда 'Қош бол!' үйіңе қайт...") else : print("Не деп отырсың? Тұр орныңнан...")

Атың кім? Бекен

Сәлем, Бекен

Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Иә

онда дос боламыз, программа құрамыз...

Атың кім? Секен

Сәлем, Секен

Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Жоқ

онда 'Қош бол!' үйіңе қайт...

Атың кім? Төкен

Сәлем, Төкен

Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Білмедім

Не деп отырсың? Тұр орныңнан...

Кодқа комментарийлер қосу

• 
  Кодқа комментарий қосу программалаудың жақсы тәсілі
  
• 
  Комментарийлер сіздің кодыңызды басқалардың (бірігіп жұмыс істейтін мамандардың) түсінуін жеңілдетеді
  
• 
  Кодқа комментарийлер қосу үшін келесі тәсілдерді қолданыңыз:
  

# - осы таңбадан (шарп) басталатын комментарий жол соңында тұрады

''' сөйлемдер ''' – үш жалқы тырнақшамен басталып, үш жалқы тырнақшамен аяқталатын күрделі комментарийлер, бұлар бірнеше жолдардан тұратын түсініктеме мәтіндер түрінде болады

Сөз тіркестері

• 
  Python-да сөз тіркестерін (тіркестерді) де салыстыруға болады. Мысалы:
  

name1 = 'Mary'

name2 = 'Mark'

if name1 == name2:

print ('Аттар бірдей.')

else:

print ('Аттар бірдей ЕМЕС.')

'Mary' мен 'Mark' бірдей емес, сондықтан else бөлігі 'Аттар бірдей ЕМЕС.' деген нәтиже береді.

Сөз тіркестері

• 
  Келесі программа құпиясөз (пароль - password) енгізуді сұрайды, сонан соң оның бұрыннан сақталған 'koseu' сөзімен бірдей екендігі анықталады.
  

# Қолданушыдан құпиясөз енгізуді сұрау password = input('Құпиясөз енгізіңіз: ') if password == 'koseu': print ('Бәрі дұрыс. ') else: print ('Құпиясөз дұрыс емес.')

Нәтижесі:

Құпиясөз енгізіңіз: koseu

Бәрі дұрыс.

Сөз тіркестері

A = 90; B = 70; C = 60; D = 50 # Қолданушы балл енгізеді ball = int(input('Балл мөлшерін енгізіңіз: ')) if ball >=A: print('Әріптік баға - A') elif ball >=B: print('Әріптік баға - B') elif ball >= C: print('Әріптік баға - C') elif ball >= D: print('Әріптік баға - D') else: print('Әріптік баға - F')

Нәтижесі:

Балл мөлшерін енгізіңіз: 85

Әріптік баға - B

Сөз тіркестері

• 
  ASCII кодтары символдарды реттеп орналастырады. "А" символы "В" символының алдында тұрады (А – 65, В – 66), ал ол "С" символының алдында (С - 67), т.с.с.
  
• 
  Программа символдарды салыстырғанда, олардың кодтарын салыстырады, мысалы, мынадай if:
  

if 'а'< 'b': print ('а әрпі b әрпінен кіші ')

дұрыс жазылған шарт, яғни ‘a’ – 97, ал ‘b’ – 98 болып табылады.

A-Z кодтары 65 пен 90 аралығында,

ал a-z 97 мен 122 аралығында орналасқан.

Мысалдар орындау

a = 54321.6789 print('a санының мәні = ',format(a,'10.2f')) # 10.2 # a санының мәні = 54321.68 ұзындығы – 10, бөлшегі - 2 print(format(123456789,'14,d')) # ұзындығы – 14 цифр # 123,456,789

Нәтижесі: a санының мәні = 54321.68

123,456,789

Мысалдар орындау

# Төмендегі нақты (бөлшек) сандар # нүкте бойынша тураланып, бір бағанаға шығарылады. num1 = 127.899 num2 = 3465.148 num3 = 3.776 # Сандар ені - 7 таңба,дәлдігі,яғни бөлшегі 2 - таңба print(format(num1,'7.2f')) print(format(num2,'7.2f')) print(format(num3,'7.2f'))

Нәтижелері:

127.90

3465.15

3.78

Мысалдар орындау

• 
  Бүтін сандарды форматтау
  
• 
  format функциясы бүтін сандарды да форматтайды. Оның форматын жазудың екі ерекшелігі бар:
  
• 
  тип көрсеткіші ретінде d символы жазылады;
  
• 
  дәлдігі көрсетілмейді.
  

123456 санын форматсыз жазайық:

print(format(123456, 'd'))

Ал енді сол санның мыңдықтарын үтірмен бөліп жазайық:

print(format(123456, ',d'))

Нәтижесі: 123456

Нәтижесі: 123,456

Мысалдар орындау

• 
  Нақты сандарды пайыз (%) түрінде форматтап шығару
  
• 
  Мұнда f орнына тип көрсеткіші ретінде % символы қолданылады. % символы санды 100-ге көбейтіп, оның соңына % таңбасын қосып жазады. Төменде мысал келтірілген:
  

print(format(0.5, '%'))

• 
  Дәлдігін нөл арқылы берсек, нәтижесі бүтін сан болады:
  

print(format(0.5, '.0%'))

Нәтижесі: 50.000000%

Нәтижесі: 50%

Қорытынды

• 
  Сонымен Питон жылан емес (бірақ қашса қуып жетіңіз)
  
• 
  Енді print() функциясын дұрыс қолданатын болдыңыз
  
• 
  Питондағы шартты операторларды жазуды үйрендіңіз
  
• 
  Питондағы математикалық операторларды да игердіңіз
  
• 
  Мәліметтерді пернетақтадан енгізе алатын болдыңыз
  

Бүгінгі дәріс аяқталды. Тыңдағандарыңызға рахмет!

Егер үйде мысық , күшіктеріңіз болмаса, Питонды айналдырыңдар.

Енді мыналарды білетін болдыңыздар

• 
  print() операторын пайдалану жолдары (бір-екі жолға, форматпен, форматсыз, сөздер арасын әртүрлі таңбамен бөлу, санның дәлдігін беру);
  
• 
  Мәліметтерді экранға дұрыс рәсімдеп шығару тәсілдері;
  
• 
  Математикалық операциялардың, шартты операторлардың қарапайым, күрделі тәсілдерін қолдана білу;
  
• 
  Пернетақтадан сандар, сөз тіркестерін енгізу, оларды айнымалыларға меншіктеу тәсілдері;
  
• 
  Комментарийлер (түсініктемелер) беру жолдары.
  
• 
  Келесі сабақта осы тақырыптар сұрақтарына жауап бересіздер
  

Академиялық тәртіп талаптары

• 
  Оқу керек, ұстазды алдамай, басқалардан көшірмей, тазалықпен білім алуға талпыныңдар!
  
• 
  Алдаған шәкірттерге, жұмысын басқаларға көшіруге бергендерге, көшіріп алғандарға 0 балл қойылады немесе балл шегеріледі.
  
• 
  Сұрақтарыңыз болса, ұстазбен байланысуға, кездесуге келіңіздер.
  
• 
  Бағалау жүйесі:
  
  • 
    60% - лабораториялық жұмыстарды орындау, рәсімдеу, тапсыру, айтып беру
    
  • 
    20% - әр сабаққа алдын ала дайындалу, өзіндік жұмыстар орындау, қосымша есептер шығару
    
  • 
    20% - бақылау жұмыстарын орындау, аралық тексеруден (midterm) өту, күрделі есептер шығару, жеке тапсырмалар алып, соларды орындау.
    

http://melimde.com

---

Смотрите также файлы

• 1 Верно Баллов 1,00 из 1,00 Отметить вопрос Текст вопроса Дайте определение документа.docx

• Конспект внеклассного мероприятия сей добро, посыпай добром, жни добро, одолей добром!.docx

• Модуль Коррупция как социальное явление и социальный институт.docx

• Понятие и виды общения.docx

• 7 сынып, 2тосан.docx