ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.10.2023
Просмотров: 167
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Ақыл-ой әрекетін сатылап қалыптастыру технологиясы
Ақыл-ой әрекеттерін саты-сатымен қалыптастыру теориясын ұсынған Гальперин Пётр Яковлевич - психолог,Ресей Федерациясы ғылымының еңбегі сіңірген қайраткері 1902 жылы дүниеге келген. Педагогика ғылымы.докторры профессор .Ақыл-ой әрекеттерін саты-сатымен қалыптастыру теориясын ұсынды, Гальперин пікірінше, ақыл-ой әрекеттерін қалыптастыру процесі 5 сатыдан өтеді.
Гальперин П.Я -Харьковтағы психологтар мектебінің мүшесі, ақыл-ой әрекетін жоспарлап қалыптастыру деген айрықша теорияның және психология пәнінің мәселесін диалектикалық-материалистік рухта шешуде субъект іс-әрекетінің бағдарлылығы ілімінің авторы. Гальперин теориясы педагогикалық психологияда, ересектерді оқыту психологиясында, педагогикалық төмендеп кеткен балаларды, интеллектің дамуын психодиагностикалауда кең өрісті қолданылады. Ұлы Отан соғысы жылдарында Гальперин іс-әрекеттік қатынас идеясын басшылыққа ала жараланғандардың қимыл-қозғалысын қайта қалпына келтірумен айналысқан. Гальпериннің біраз еңбектері нұсқа, зейін, инстинктер, психология тарихы т.б. сол сияқты бағыттарға арналған. Негізгі еңбектері: "Әрекеттің ақыл-ойлығы және ғылым пәні" (1974), "Психологияға кіріспе"
Ақыл-ой тәрбиесі — балалардың ойлау қабілетін дамыту, интеллектуалдық ақыл-ой санасын, дүниеге ғылыми көзқарасын жетілдіру, ой еңбегі мәдениетін қалыптастыруға бағытталған іс-әрекет.
Ақыл-ой тәрбиесі жеке тұлғаны қоғамның өркениетті даму бағытына сай жан-жақты тәрбиелеудің құрамды бөліктерінің бірі. Ол білім жүйесін меңгеруге, оқушылардың рухани күшінің дамуына ықпал жасайды. Ақыл-ой тәрбиесінің басты міндеттері: оқушыларды табиғат, қоғам, адам жайындағы ғылым негіздерімен қаруландыру; қоршаған ақиқат дүниеге ғылыми көзқарасын, сенімін қалыптастыру; балалардың ойлау қабілетін (абстрактылы ойлау, ойлау операциялары — талдау, синтездеу, салыстыру, жинақтау, топтау, негізгісін ажырату, жіктеу т.б.), таным іс-әрекетін (іскерлік, дағды, бақылау, жазу т.б.) дамыту. Ол ой еңбегі мәдениетін меңгеруге, интелектуалдық іс-әрекетпен ұзақ шұғылдана білуге, оқушыларды дербес жұмыс істеуге дағдыландырады. Ақыл-ой тәрбиесі шәкірттердің ерекшеліктеріне қарай дидактикалық талаптар (саналылық, белсенділік, өздігінен жұмыс істеуге үйрену, ұғыну т.б.) қояды. Бұл талаптар оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтар арқылы іске асады. - тапсырма.
Білімді меңгерудің 5 кезеңі: Мотивация(демеу) кезеңі.
1)Іс-әрекеттің индикативті негізін игеру кезеңі;
2)Іс-әрекетті матеиалдандырылған түрде игеру кезеңі;
3)Дауыстап сөйлеудегі әрекетті орындау кезеңі;
4)"Өзі жайлы" сөйлеу әрекетін орындау кезеңі;
5)Ақылмен орындалатын іс-әрекет кезеңі.
2-тапсырма.Білімді меңгерудің 5 кезеңіне сәйкес мысал:
Балаға география пәнінен глобус берілді. Бала оны 1-нші кезеңге сәйкес глобусты қарап, зерттейді әрі алдын - ала жасағалы отырған ісінің мақсатымен танысады. 2-нші кезеңге сәйкес бала онымен материалды түрде жұмыстана бастайды. 3-нші кезеңге сәйкес ол дауыстап сөйлеу арқылы өзіне берілген мемлекетті іздеп табу үшін іске кіріседі.Бұл кезең тапсырманы орындау үшін таптырмас, маңызды кезең. Бала дауыстап оқып отырып ізденсе ол соғұрлым жылдам табады. Келесі 4-нші кезеңге сәйкес бала өзінің іздеп отырған тақырыбына байланысты азды-көпті білгендерін немесе білгісі келетін жайттар туралы айтып отырып іздейді. Соңғы кезең 5-нші кезеңде ол іздеген тақырыбын тауып, сонымен байланысты бірнеше тапсырмаларды ақылмен шешіп, орындайды.
Гальпериным были определены следующие этапы, через которые необходимо провести ребенка, для того, чтобы у него было сформировано полноценное действие:
Первый - этап предварительного ознакомления с целью действия, создание необходимой мотивации у обучаемого.
Второй – этап составления схемы ориентировочной основы действия. Ориентировочной основой действия (ООД) называют систему ориентиров и указаний, пользуясь которой человек выполняет данное действие. Эта система указаний и ориентиров может быть разного характера и в различном виде дана ученику или составлена им самим, но это пока лишь представление о предстоящем действии, о способе его выполнения, но ещё не само действие. «Какой бы ни была по качеству ориентировочная основа действия, - указывает П.Я. Гальперин, - и как бы она ни была дана – в виде представления или внешней схемы, - она все-таки остается не более чем системой указаний на то, как выполнить новое действие, а не является самим действием. Самого действия у нашего ученика ещё нет, он вообще ещё не производил, а без выполнения действия ему нельзя научиться».
Третий - этап выполнения действия в материальном или материализованном виде. На этом этапе усваиваемое действие выполняется как внешнее, практическое действие с реальными предметами (тогда оно называется материальным) или с помощью каких-либо моделей: схем, чертежей и так далее (тогда оно называется материализованным). Только материальная (или материализованная) форма действия может быть источником полноценного умственного действия. Первая задача обучения всякому новому действию заключается, поэтому в том, чтобы найти исходную материальную или материализованную форму этого действия и точно установить её действительное содержание. Дальнейшие исследования П.Я. Гальперина показали, что если формирование действия начинается с материальной формы, то необходимо организовать осознание схемы выполненного действия с помощью построения какой-то модели этого действия, т.е. выполнить это действие и как материализованное.
Чтобы оторвать усваиваемое действие от тех предметов или их моделей, с помощью которых это действие выполняется, уже на этом этапе от учащихся требуют проговаривания вслух о совершаемых операциях и их особенностях.
Четвертый – этап формирования действия как внешнеречевого (в форме громкой речи или в письменном виде) без опоры на материальные или материализованные средства. На этом этапе учащиеся проговаривают своими словами (устно или письменно) все операции, выполняемые ими в соответствии с ООД. При этом действие сначала осваивается в развернутом виде без пропуска каких-либо операций и лишь на заключительной стадии, по мере освоения, некоторые операции выполняются молча.
Пятый – этап формирования действия во внешней речи про себя. Он отличается от предыдущего этапа тем, что действие не сопровождается громкой или письменной речью, а проговаривание выполняемых операций производится про себя. При этом очень быстро речь сокращается и то, что стало ученику хорошо известно, не проговаривается. Тем самым действие начинает автоматизироваться, приобретать умственную форму.
Тақырыпқа қатысты сұрақтар:
1. Ақыл-ой әрекеттерін саты-сатымен қалыптастыру теориясын ұсынған кім?
2. Гальперин Пётр Яковлевич кім, қашан дүниеге келген?
3. Ақыл-ой әрекеттерін саты-сатымен қалыптастыру теориясы Гальперин пікірінше неше сатыдан өтеді.
4. Гальперин теориясы қай салада қолданылады?
5. Ұлы Отан соғысы жылдарында Гальперин немен айналысқан? Гальпериннің қандай еңбектері бар?
6. Ақыл-ой тәрбиесі неге бағытталған іс-әрекет?
7. Ақыл-ой тәрбиесінің басты міндеттері қандай?
8. Ол неге дағдыландырады?
9. Ақыл-ой тәрбиесі шәкірттердің ерекшеліктеріне қарай қандай талаптар қояды?
10. Бұл талаптар қалай іске асады?