ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 26.10.2023
Просмотров: 27
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан
МЕЖДУНАРОДНАЯ ОБРЗОВАТЕЛЬНАЯ КОРПОРАЦИЯ
Казахская Головная Архитектурно-Строительная Академия
Практика
Құрылыс материалдар
Орындаған: Қайырбаев.Ж.Б ТПГС 21-2
Тексерген: Орынбеков.Е.С
Алматы 2023
КIPICПЕ
«Құрылыс материалдары және бұйымдары» курсы құрылыс мамандығының студенттеріне арналған арнайы пәндер тобына жатады. Нақты құрылыс материалдарын пайдаланудың мүмкіндіктері мен тиімділігін терең білу құрылысшыға техникалық талаптар мен эстетикалық сұраныстарды қанағаттандыратын ұзақ мерзімді құрылыстарды жобалауға және салуға мүмкіндік береді. Құрылыс материалдары құрылыстың негізін білдіреді деп айтуға болады Құрылыс материалдарының түрлері мен олардың технологиясы өндірістік күштердің дамуымен және адам қоғамындағы өндірістік қатынастардың ауысуымен байланысты өзгерді. Қарапайым материалдар мен химиялық технология анағұрлым жетілдірілген, құрылыс материалдарын қолмен жасау машинамен ауыстырылды. Табылған ежелгі үй 60 мың жыл бұрын Африкада салынған. Бұл шағын құрылыста қабырғалар, есік, шатыр – қазіргі заманғы тұрғын үйдің ажырамас бөлігі болды. Батпақты жерлерде құрылыстар қадада тұрғызылды. Салыстырмалы түрде ірі ғимараттар болып, бөренелербағаналары үстінде шыбықтан жасалған ағаш үйлер болды. Ежелгі Мысырда б.з.б. шамамен 3000 жыл бойы жаппай құрылыста шикізат-кірпіш, монументалдық құрылыстарда – тау тасы және тек галереялардың жабындары мен тіректерінің ең қажетті конструкцияларында – елдегі тапшы ағаш қолданылған. Месопотам құрылысында алдын ала өңделген және (беріктік беру үшін) шабылған сабанмен араласқан саз пайдаланылған. Осы түр-дегі оны қабырғаларды сылауға немесе шатырларды жабыстыруға қолданған. Құрылыстың сапасын, беріктігін арттырғысы келгенде, кептірілген немесе күйдірілген балшық кірпіштерді қолданған. Шикі кірпіштен қалауды нығайту үшін оны сазбен, гипспен немесе саз балшықтың сылақ ерітіндісімен және сөндірілген әкпен майлаған. Сонымен қатар, кірпіштің әр 5-13 қабатынан кейін битуммен сіңірілген сабақтар немесе қамыс циновкалары төселген. Олар қабырғаларды нығайтып, құрылымдарды ылғалдан және топырақ тұздарынан сақтаған. Жүзжылдықтар өтіп, құрылыс материалдарының ассортименті кеңейіп, түр-түрі өзгерді. Мәселен, дәстүрлі ұсақ даналы ауыр материалдардың орнына құрама темір бетоннан, гипстен, жеңіл толтырғыштары бар бетоннан, кеуекті бетоннан, цементсіз силикатты автоклав бетоннан жасалған қатты жеңіл ірі өлшемді құрылыс 8 9 бөлшектері мен конструкцияларының жаппай өндірісі ұйымдастырылды. Әртүрлі жылу оқшаулау және гидрооқшаулағыш материалдар өндірісі кеңінен дамыды. Әртүрлі мақсаттағы полимерлік материалдарды өндіру және құрылыста қолдану тез қарқынмен дамыды. Жылу оқшаулағыш материалдар мен жеңіл толтырғыштар өндірісі бойынша өнеркәсіп құрылды. Қазақстанда құрылыс материалдарының өндірісі өсті. Ең көп өндіріс көлемі ОҚО, Астана, ШҚО және Алматы агломерациясына тиесілі. ОҚО-да «Азия Керамик» ЖШС, «Зерде-Керамика» ЖШС (керамикалық жабындар мен плиталар өндірісі), «Батсу Водоканал» ЖШС (кірпіш, черепица өндірісі), «Шымкентцемент» АҚ, «Стандарт Цемент» ЖШС, «Sas-Tobe Technologies» ЖШС (цемент пен клинкер өндірісі), «Түлкібас әк зауыты» ЖШС, «Оңтустік-Кұрылыс-Сервис» ЖШС, «Строй Юг Групп» ЖШС, «ЖБИ-С» ЖШС сияқты ірі секторлар жұмыс істейді. (құрама бетон және темір бетон конструкцияларын өндіру) Астананың ірі компаниялары арасында – «Құрылысконс-трукция» АҚ, Астаналық бетон комбинаты «Мақсат» ЖШС, «ПСК Титан» ЖШС (құрама темірбетон және бетон конструкциялары мен бұйымдары өндірісі), «Альянс МТС» ЖШС, «Экотон+» АҚ (қабырға блоктары өндірісі), «№ 1 кірпіш зауыт» ЖШС бар. Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 15 жылдығы қарсаңында» (силикат кірпіш), «Біріккен Құрылыс Корпорациясы-Стройсервис» ЖШС, Завод «АБК – Бетон» ЖШС, «Center Beton Company» ЖШС (тауарлық бетон өндірісі) және т.б. ШҚО-да «Аlmix» ЖШС филиалы (құрғақ бетон қоспаларын өндіру, Alina Group құрамына кіреді), «Семей асбестцемент бұйымдары зауыты» ЖШС, «Восток-Универсал» ЖШС (Минералды оқшаулау материалдарын өндіру) және т.б. жұмыс істейді. Құрылыстың үлкен ауқымы, ғимараттар мен құрылыстардың конструктивтік үлгілерінің әртүрлілігі құрылыс материалдарын өндіруге арналған шикізаттың жаппай, арзан және бұйымдардың кең ауқымын дайындауға жарамды болуын талап етеді. Мұндай талаптарға жер қабатында кең таралған және пайдалы қазбалар (силикаттар, алюмосиликаттар) арасында қорлар көлемі бойынша елеулі орын алатын кенсіз минералдық шикізаттың көптеген түрлері жауап береді. Елімізде бұл ангидрит, доломит, мергели, саз, қиыршық тас, әктас, бор, құм, гипс және басқа да кенсіз қазбалар. Негізінен шөгінді жамылғысының жоғарғы бөлігінде жатқан кенсіз құрылыс шикізатын өндіру технологиялық күрделі емес болып табылады. Басқа өңдеуші салалармен салыстырғанда дайын өнім салмағының бірлігіне келетін осы шикізатты қайта өңдеуге жұмсалған шығындардың деңгейі жоғары емес. Алайда, ресурстарды пайдалану коэффициенті оңтайлылықтан әлдеқайда төмен. Мақсаты бойынша әртүрлі өнімді өндіру үшін өндірілетін кенсіз шикізаттың бір түрін тиімді кешенді пайдалану, бұл алюминий, сода өнімдері мен цемент алу үшін глиноземге нефелинді шикізатты қайта өңдеу әдісін практикаға енгізумен расталады. Сондай-ақ, сланецтерді бензин, фенолдар, күкірт және цементке кешенді қайта өңдеу айтарлықтай әсер етеді.
29.05.2023-02.06.2023ж аралығындағы өткізген практика уақытынан үзінді.
Құрылыс материалдардың алу техникасымен қасиеттерімен таныстым.
Құрылыс материалдары — үйлерді, ғимараттарды салу мен жөндеуде пайдаланылатын табиғи және жасанды материалдар мен бұйымдар. Негізгі құрылыс материалдарының түрлері:
-
табиғи тау жыныстарынан жасалған құрылыс материалдары (дара тастар, қиыршық тастар, т.б.); -
органикалық (битум, қарамай, синтетикалық шайыр, т.б.) және бейорганикалық (цемент, әктас, гипс, т.б.) байланыстырғыш материалдар; -
жасанды құрылыс материалдары және құрастырмалы құралымдар мен бұйымдар (құрылыстық керамика, бетон, темір-бетон, асбест-цемент, темір, шыны және силикаттан жасалған бұйымдар); -
ағаш материалдары және олардан жасалған бұйымдар (есік және терезе блоктары, ағаш талшықты және ағаш үгінділерінен жасалған тақталар, т.б.); -
металдан жасалған бұйымдар (көтергіш және қоршау құралымдары, құбырлар, рельстер, т.б.); -
синтетикалық шайырлар мен пластмассалар (линолеум, пенопласт, т.б.).
Әр түрлі табиғи тау жыныстарынан іргетастар, қабырғалық әшекейлік, т.б. құрылыс материалдары жасалынады. Органикалық байланыстырғыш заттардан жол құрылысына қажетті жабын, ылғал өткізбейтін заттар дайындалады. Ағаш жаңқасынан жұқа әшекейлік тақталар жасау үшін байланыстырғыш заттар ретінде синтетикалық шайырлар пайдаланылады. Бейорганикалық заттардың ішіндегі ең негізгісі – цемент. Одан бетон, темір-бетон, асбест-цемент, құрылыс қоспалары сияқты құрылыс материалдары жасалады. Әктастан бу қысымымен алынатын силикаттық бетон, кірпіш әрі құрылыстық қоспалар дайындалады.
Жасанды құрылыс материалдары жасалу технологиясына қарай байланыстырғыш заттар көмегімен жасалатын бетон, темір-бетон, асбест-бетон, асбест-цемент, силикаттық бетондар мен кірпіш, құрылыс қоспалары; саз топырақтан (балшықтан) күйдіру арқылы алынатын керамикалық құрылыс материалдары; құмды түрлі қоспалар қосып балқыту арқылы алынатын кеуек материалдар
, ситалдар, минералдық мақталар болып бөлінеді. Жасанды құрылыс материалдарының негізгі бір түрі – металдар. Олар құрылыста әр түрлі құралымдар (көпірлер, өндірістік құрылыстар, жер сілкінісіне шыдамды құрылыстық қаңқалар және темір-бетон арматуралар, т.б.) жасауға пайдаланылады. Құрылыс материалдары мен бұйымдарын дайындау кезінде шикізатты механикалық, химиялық, физикалық-химиялық жылу және басқа да кешені әсерге ұшыратады. Өткізу нәтижесінде және осы технологиялық әсерлердің белгілі бір реттілігі нәтижесінде шикізат немесе зат бөлшектерінің пішіні мен мөлшерін ғана өзгертеді, үлкен біртектілік алады және ластанудан тазартылады не құрамының, ішкі құрылымы мен сапалық сипаттамаларының елеулі өзгерістеріне ұшырайды. Құрылыс материалдары мен бұйымдарының әрбір түрі ерекше технологияны қажет етеді. Соңғысы өзінің регламентімен, режим параметрлерімен, жұмсалатын энергия мен шикізат ресурстарының ең аз мөлшерімен, экономикалық тиімді нәтижелерге және дайын өнім сапасының жоғары көрсеткіштеріне қол жеткізумен көрінеді. Технологиялық процестің үздіксіздігін (ағынын) сақтау қажет, бірақ кейде неғұрлым орынды және мерзімділік, әсіресе химиялық технологияда болуы мүмкін. Материалдар мен бұйымдардың ерекше технологияларының көп түрлілігі кезінде олар бірқатар типтік операцияларды (қайта жасау) қамтиды. Бұл олардың негізінде бірдей физикалық немесе физикалық-химиялық тәуелділіктер, жабдықтар мен машина паркі әрекетінің кинематикалық схемалары, жылу немесе өзге энергия түрін пайдаланудың жалпы әдістері және т.б. материалдар мен бұйымдардың құрылым құрау процестерін алдын ала анықтайтын типтік өзгерістерге жатады: негізгі – дайындық жұмыстары.; – өлшенген шикізат компоненттерін араластыру; – алынатын қоспаны (массаны) қалыптау және қалыпталған бұйымдарды тығыздау; – тығыздалған бұйымдарды толық қатқанша арнайы өңдеу; – дайын өнімнің сапасын техникалық бақылау; 12 13 – қосалқы-технологиялық регламенттің кондициясын бақылау; – шикізатты және араластырылған қоспаны (массаны) тасымалдау; – дайын бұйымдарды жылжыту; – шикізатты және дайындалған өнімді (жартылай фабрикатты немесе фабрикатты) қоймалау); – материалдарды қоймаларда сақтау. Құрылым жасауға тек негізгі ғана емес, сонымен қатар қосалқы бөліністер де әсер ететінін атап өткен жөн. Тасымалдау, қоймалау, сақтау немесе басқа да қосалқы операциялар кезінде бұрын дайындалған материалдар сапасының айтарлықтай төмендеуі мүмкін. Алайда, егер материалмен оған берілген қосымша потенциал қорғалса, бірақ олар кейбір операцияларды іске асыру кезінде, мысалы, тасымалдау, сақтау сатысында өседі. Кейбір технологияларда жекелеген операциялар болмауы мүмкін немесе технологиялық схема бойынша олардың ұзақтығы нөлге тең. Төменде, екінші бөлімде – ғылымның практикалық бөлігі-әртүрлі нұсқаларда негізгі және қосалқы бөліністер үйлескен құрылыс материалдары мен бұйымдарының көптеген нақты технологиялары келтірілген. Теорияда технологияға практикалық қайта бөлу (операциялар) негізінде жатқан және материалға оңтайлы құрылым бере отырып, неғұрлым тиімді құрылым құруды қамтамасыз ету үшін қажетті негізгі принциптер мен заңдылықтар түсіндіріледі. Берілген қасиеттердің деңгейін бір мезгілде қамтамасыз ету кезінде құрылымды оңтайландыру материалда немесе бұйымда жоғары сапаға қол жеткізуге сәйкес келеді. Осы критерий бойынша технология прогрессивті болып келеді.
Ағаш негізінен алынған құрылыс материалдардың технологиясымен таныстым.
Ағаш материалдар - түгелдей немесе дені ағаш материалдан жасалатын құрылыс құралымдар (арқалықтар, фермалар, аркалар, рамалар, күмбездер т.б.). Ағаш құрылымдар бөлшектері бір-бірімен қашап қиюластыру, сыналар, нагельдер (ағаштан немесе темірден жасалынған цилиндр тәріздес өзекше), болттар, металл бекіткіштер қағу, сондай-ақ желімдеу арқылы байланыстырылады. Ағаш құрылымдардың артықшылықтары: жергілікті материалдарды пайдалану мүмкіндігі мол, химиялық залалды әсерлерге төзімді, әрі тасымалдауға қолайлы. Кемшіліктері — шіруге бейім және өртке оңай шалынғыш келеді. Ағаш құрылымдар өнеркәсіптік, қоғамдық, ауыл шаруашылығына т.б. қатысты ғимараттардың төбесін жабуға, сондай-ақ көпірлер, эстакадалар салуға, электр тогын жеткізу желілерінің бағаналарына т.б. қолданылады. Ағаш құрылымдар ашық ауада пайдалануға арналған бөлшектерін антисептикалық қоспаға шылайды. Қазіргі құрылыстарда негізінен желімді ағаш құрылымдар пайдаланылады.
1. Ағаш және ағаш талшықты құрылыс материалдары мен бұйымдары туралы жалпы түсінік.
2. Ағаш талшықты құрылыс материалдарының қасиеттері мен қолданысы.
3. Ағаш талшықтары мен ағаш жаңқаларынан жасалған плиталардың негізгі қасиеттерін анықтау жолдары.
Ұтымды қасиетіне қарай ағаш кұрылыста кеңінен тараған. Ағаштың орташа тығыздығы 180 кг/м3, беріктігі жеткілікті, жылу өткізгіштігі төмен, төзімділігі жоғары (дұрыс экплуатациялау мен сақтауда), құралмен жеңіл өңделеді, химиялық тұрақты. Осындай жақсы қасиеттерімен қатар кемшіліктері де бар: құрылымы біркелкі емес, ылғалды сіңіруі және беруі, осының әсерінен өлшемі, пішіні мен беріктігі өзгереді. Шіруден жылдам бұзылады, жеңіл жанады.
Табиғатта ағаштар қылқанды және жапырақты болып бөлінеді. Ағаштың сапасы көбінесе оның қиғаш қабатты, саңылаулығы, бұтақтылығы, құрт-құмырсқамен бүлінуі, шіруі сияқты ақауларына байланысты болады. Қылқандылар – балқарағай, қарағай, шырша, самырсын. Жапырақтылар -қайың, емен, жөке ағаш, көктерек.
Ағаш діннен, ұшар бастан және тамырдан тұрады. Ағаштың макроқұрылымы діннің үш қимасы бойынша анықталады: көлденең, радиалды бойлық (диаметр немесе радиус бойынша) және тангенциалды (хорда бойынша). Көлденең және радиалды қималары келесідей негізгі бөліктерден тұрады: қабық (қоректік заттарды өткізуге арналған діннің ішкі жұқа қабаты), кабий (жұқа өткізгіш ұлпа қабаты), ағаш, өзек (діннің орталық бөлігі). Ағаштың микроқұрылымы пішіні мен өлшемі әртүрлі көптеген тірі және өлі жасушалардан тұрады. Тірі жасуша протоплазма, ядро, сыртқы қабықша және жасуша сұйықтығынан тұрады. Протоплазма – көміртегі, сутегі, оттегі, азот және күкірттен тұратын түйіршікті, түссіз, созылмалы шырыш. Ядроның ерекшелігі фосфордан тұрады, сопақ пішінді болады. Сыртқы қабықша негізінен целлюлозадан тұрады.
Тақтайша түріндегі ірі пішінді бұйымдарды ағаш қабыршықтарын талшықты массаға келгенше майдалау арқылы алынатын бұйымды ағашталшықты плита деп атайды.
Ағаш талшықтары плитасын ағаш талшықтарынан, судан, полимер талшықтарынан және арнайы қоспалардан (антисептик, антипирендер, гидрофобтанатын заттар) тұратын талшыктық массаны ыстықтай престеу (сығымдау) арқылы дайындайды. Ағаш талшықтарын ағаш өнеркәсібі қалдықтарынан немесе жарамсыз ағаштардан алады. Ағашты арнайы ағаш кесетін машиналармен жаңқалап, сонан соң 1-2%-дық натрий сілтісінде,
құрамындағы шайыр және қант құрамдас заттарды күйдіріп, бейтараптайды. Талшықты 150°С температурада немесе 0,6-1 МПа қысымда бумен қосымша өңдеген соң сумен және жоғарыда көрсетілген қоспалармен араластырады. Аса қатты плиталар дайындағанда қоспаға фенолформальдегид полимерін қосады. Дайындалған массаны көптеген металл торлары мен вакуум қондырғылары бар қуятын машинаға салады. Мұнда масса сорғытылып тығыздалады, сонаН соң плиталар дайында-лады. Ағаштың ақаулары – қалыпты құрылымнан ауытқуы, техникалық қасиетіне әсер ететін бүлінулер. Олар төмендегідей жіктеледі: 1. дұрыс өспеуіне байланысты ақаулар (қиғаш қабатты - талшықтардың бұрандалы бағытталуы, крень - соңғы бөліктердегі жылдық қабаттардың жуандауы, қисықтық - діннің ұзындығы бойынша майысуы, екі өзектілік, бұтақтылық -бұтақшалардың 1 м ақаудағы мөлшері); 2. ылғал мен қолайлы температурада оттегі бөлінгенде туындайтын саңырауқұлақтармен бұзылуы; 3. құрт-құмырсқалармен бұзылуы.
Бетон негізіндегі құрылыс материалдарын алу технологиясымен таныстым.
Бетон шикізаттарынан құралған, бірақ қатаюы басталмаған кұрамды бетон араласпасы деп атайды. Нормалы қоюлығы бар қалпына оңай төселетін (салынатын) цемент қамырын алу үшін цементке 24-26 % су қосу жеткілікті. Бірақ бетон араласпасына қажетті су мөлшері бұдан әлдеқайда көп. Себебі, судың бір бөлімі толтырғыштардың бетіне жұғады. Цемент мөлшері көбейген сайын бетонның су цемент қатынасы азайып, ал беріктігі артады.
Судың бірталайы бетон араласпасының ыңғайлы қалыптанылуы үшін жұмсалады. Бетон араласпасының ыңғайлы қалыптануы, оның жылжымалылығы немесе қаттылығы мен одан істелінетін конустың түсу көрсеткіші (см немесе секунд) арқылы бағаланады.
Бетон араласпасының жылжымалылығын стандартты қуыс конус Һ= 30 см, Dтөменгі=20 см, Dжоғарғы=10 см арқылы анықтайды. Ол үшін түғырыққа конусты қойып, оны бетон араласпасымен стандартта көрсетілгендей етіп (порциялап, тығыздап) толтырады. Сонан соң бетон араласпасынан істелінген конустың қанша см-ге түскенін өлшейді. Егер ол 15 см-ден артық түссе оны құйма, 4-15 см аралығында түссе – жылжымалы, 1-4 см түссе – аз жылжымалы бетон араласпасы дейді. Егер ол түспесе, оның қаттылығын бетон араласпасынан істелінген конусты дірілдету арқылы анықтайды.