Файл: Реферат таырыбы ылым классификациясы. Орындаан Нрдулет Ханазар Тексерген Айгерім Болатовна Топ бt 2113.docx
Добавлен: 09.11.2023
Просмотров: 66
Скачиваний: 4
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҚР Білім және ғылым министрлігі
Алматы технологиялық университеті
Тамақ өнімдерінің технологиясы факультеті
Биотехнология кафедрасы
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Ғылым классификациясы.
Орындаған: Нұрдәулет Хақназар
Тексерген: Айгерім Болатовна
Топ: БT 21-13
Алматы, 2023
Жоспар
I. Кіріспе………........…………………………………………………………….3
II. Негізгі бөлім……………………………………………………………….…4
2.1 Зерттеу объектісіне қарай ғылымның жіктелуі…….………………………………………………..................................4
2.2 Ғылымның зерттеу әдістері бойынша классификациясы……………………...................................................................5
2.3 Ғылымның әртүрлі классификацияларына жататын ғылыми салалардың мысалдары…………………………............................................………………..6
III. Қорытынды………………………………………………………………....8
IV. Әдебиеттер тізімі..…………………………………………………………..9
I. Кіріспе
Ғылым – қоғамдық дамуға елеулі үлес қосатын адам қызметінің негізгі саласының бірі. Дегенмен, осындай сан алуан ғылыми салалар мен бағыттардың болуы ғылымның классификациясын нақтылауды қажет ететін маңызды мәселеге айналдырады. Бұл эсседе біз ғылымның әртүрлі критерийлер бойынша жіктелуін қарастырамыз, сонымен қатар ғылыми процесті жақсырақ түсіну үшін олардың зерттеу әдістеріне тоқталамыз.
Бүгінгі таңда ғылым – адам қызметінің негізгі бағыттарының бірі, ол қоғамдық және ғылыми дамуда маңызды рөл атқарады. Бірақ ғылыми салалардың барлық алуан түрлілігімен ғылыми ортада туындайтын негізгі мәселелердің бірі – ғылымның классификациясы. Көптеген ғалымдар дұрыс деп есептегендей, ғылымды классификациялау білімді ретке келтіру және құрылымдау, сонымен қатар ғылыми зерттеулерді тиімдірек басқару үшін маңызды.
Дегенмен, ғылым өте алуан түрлі болғандықтан, ғылыми зерттеулерді басқару және зерттеу нәтижесінде пайда болған деректерді талдау барған сайын қиындай түсуде. Сондықтан ғылымның классификациясы ғылыми ортада талқыланатын маңызды тақырыпқа айналады.
Егер ғылымды зерттеу әдістері тұрғысынан қарастыратын болсақ, құбылыстарды (физика, биология) зерттеу үшін эксперименттерді қолданатын эксперименттік ғылымдарды, құбылыстарды зерттеу үшін теориялық модельдер мен математикалық әдістерді қолданатын теориялық ғылымдарды (математика, теориялық физика), ғылыми-зерттеу әдістерін, ғылыми-зерттеу әдістерін, ғылыми-зерттеу әдістерін, ғылыми-зерттеу әдістерін бөліп көрсетуге болады. сонымен қатар әлеуметтану, психология және блокчейн технологиясы сияқты әдістерді біріктіретін ғылымдар.
Ғылымның классификациясы әртүрлі критерийлер бойынша жасалуы мүмкін, бірақ ең көп тарағандары зерттеу объектісіне және зерттеу әдістеріне сәйкес классификациялар болып табылады. Егер ғылымды зерттеу объектісіне қарай жіктесек, гуманитарлық, жаратылыстану, қоғамдық және техникалық ғылымдар сияқты ғылыми салаларды бөліп көрсетуге болады.
Бұл рефератта біз ғылымның әртүрлі критерийлер бойынша жіктелуін толығырақ қарастырамыз, сонымен қатар ғылыми процесті жақсы түсіну үшін олардың зерттеу әдістеріне тоқталамыз. Сонымен қатар, ғылым классификациясын тәжірибеде қолдануды көрсету үшін ғылымның әртүрлі классификацияларына жататын ғылыми салалардың мысалдарын қарастырамыз. Шындығында, ғылымның классификациясын қарастыру арқылы біз адам қызметінің маңызды саласының бірі болып табылатын ғылыми еңбектің мәні мен ұйымдастырылуын тереңірек түсінеміз.
II. Негізгі бөлім
2.1 Зерттеу объектісіне қарай ғылымның жіктелуі
Ғылымның классификациясы – белгілі бір критерийлер негізінде ғылыми білімді жүйелеу. Бұл критерийлер әртүрлі болуы мүмкін, бірақ ең көп тарағандары зерттеу объектісіне және зерттеу әдістеріне сәйкес жіктеу болып табылады.
Ғылымның зерттеу объектісі бойынша жіктелуіне гуманитарлық, жаратылыстану, әлеуметтік және техникалық ғылымдар жатады. Гуманитарлық ғылымдар тарих, тіл, әдебиет, философия сияқты мәдениет пен қоғамдық қатынастарға байланысты құбылыстарды зерттейді. Жаратылыстану ғылымдары физикалық және химиялық құбылыстарды, сонымен қатар жабайы табиғатты, соның ішінде биология, физика, химия, астрономия және жер туралы ғылымдарды зерттейді. Әлеуметтік ғылымдар экономика, әлеуметтану, саясаттану және психология сияқты әлеуметтік құбылыстарды зерттеумен айналысады. Инженерлік ғылымдар өндіріс процестерін және жаңа технологияларды, соның ішінде инженерия, информатика және машина жасауды зерттейді.
Ғылымды зерттеу әдістері бойынша жіктеуге құбылыстарды эксперименттік әдістерді қолданатын эксперименталды ғылымдар, теориялық модельдер мен математикалық зерттеу әдістерін қолданатын теориялық ғылымдар және әлеуметтану, психология және блокчейн технологиялары сияқты әдістерді біріктіретін ғылымдар жатады.
Ғылымдардың зерттелуі мен жіктелуінің ғылыми қоғамдастық және жалпы қоғамдық даму үшін маңызы зор. Бұл әртүрлі салалардағы білімді ретке келтіруге және құрылымдауға көмектеседі, әртүрлі ғылыми бағыттарды талқылауды жеңілдетеді және ғылыми зерттеулерді тиімдірек басқаруға ықпал етеді.
Ғылымның зерттеу объектісі бойынша жіктелуі жалпы қабылданған және ең кең тараған классификация, ол барлық ғылымдарды зерттеу объектісінің жалпылығына қарай белгілі бір сыныпқа жатқызуға болатындығына негізделген. Гуманитарлық ғылымдар мәдениет пен қоғамдық қатынастарға байланысты құбылыстарды зерттейді, олардың ерекшелігі субъективті ұғымдар мен сипаттамалармен айналысады. Жаратылыстану ғылымдары физикалық және химиялық құбылыстарды, сонымен қатар тірі табиғатты объективті заңдылықтар мен фактілерге сүйене отырып зерттейді. Әлеуметтік ғылымдар экономика, әлеуметтану, саясаттану және психология сияқты әлеуметтік құбылыстарды объективті деректерге және сандық көрсеткіштер ретінде квалификациялауға болатын сапалы сипаттамаларға негізделген зерттеумен айналысады. Техникалық ғылымдар математиканың, физиканың, химияның және басқа жаратылыстану ғылымдарының нақты принциптерін жаңа материалдарды, машиналарды және адамзатқа пайдалы басқа да объектілерді жобалау үшін пайдаланады.
Ғылымды зерттеу әдістері бойынша жіктеу ғалымдардың зерттеуде қолданатын әдістеріне негізделген. Зерттеу әдістері бойынша жіктеуді анықтағанда ғылымның үш тобын бөліп көрсетуге болады. Эксперименттік ғылымдарға лабораторияда жүргізілген тәжірибелер негізінде объектілерді зерттеумен айналысатын физика, биология, химия сияқты ғылымдар жатады. Керісінше, теориялық ғылымдар эксперименттік жағдайлар мүмкін емес немесе қолайсыз болған кезде объектілерді зерттеумен айналысады. Олар объектілерді зерттеу үшін математикалық модельдеу және эмпирикалық емес, логикалық әдістерді пайдаланады, мысалы, математика, теориялық физика, философия және т.б. Соңында, әлеуметтану сияқты әдістерді біріктіретін ғылымдар
2.2. Ғылымның зерттеу әдістері бойынша классификациясы
Ғылымның зерттеу әдістері бойынша жіктелуін зерттеу білімнің әртүрлі салалары үшін маңызды. Мысалы, эксперименттік ғылымдарға ғылыми эксперименттердің негізгі принциптері, зерттеу әдістері, деректерді жинау және талдау туралы білім қажет.
Теориялық ғылымдар өз кезегінде табиғаттағы құбылыстарды сипаттайтын модельдер жасау үшін қолданылады. Бұл ғылымдарда математикалық модельдер жиі қолданылады, сондықтан теориялық ғылымдар үшін математиканы білу маңызды.
Сондай-ақ, блокчейндік зерттеу технологияларын қолдануды ескере отырып, әдістердің комбинациясын қолдана отырып, ғылымдарды зерттеу ең дәл нәтижелерге жету үшін әртүрлі ғылыми әдістерді біріктіру және қолдану туралы түсінік бере алады.
Нақты әдістемені таңдау зерттеудің қажеттіліктері мен мақсаттарына, сондай-ақ бюджет пен жабдық сияқты қаражат пен ресурстардың болуына байланысты екенін атап өткен жөн.
Жалпы алғанда, ғылымды зерттеу әдістері бойынша жіктеу ғылыми зерттеуге қалай қарау керектігі туралы жалпы түсінік береді және мамандарға саяси, экономикалық және ғылыми мәселелерді шешуге көмектеседі, сондықтан бұл білім белсенді түрде қатысқысы келетін кез келген ғалым үшін маңызды. ғылым мен технологияның дамуы. Ғылымды зерттеу әдістері бойынша жіктеу ғылыми пәндердің категорияларын құру үшін пайдаланылуы мүмкін бірнеше әртүрлі тәсілдерге ие. Бір тәсіл – ғылыми қызметте жиі қойылатын сұрақтардың түрлеріне негізделген ғылымдардың үлкен санаттарын құру. Бұл санаттарға мыналар жатады:
1. Сипаттама – құбылыстар мен процестерді зерттейтін және сипаттайтын ғылымдар.
2. Себептілік – біздің заманымыздағы құбылыстардың негізінде жатқан себептерді, түсініктемелерді, заңдылықтар мен принциптерді табуға тырысатын ғылымдар.
3. Болжау және болжау – болашақ нәтижелерді болжау үшін мәліметтер мен бұрын алынған білімдерді пайдаланатын ғылымдар.
4. Басқару және оңтайландыру – құбылыстар мен процестерді басқару, оңтайландыру және басқару жолдарын іздеуге арналған ғылымдар.
Сонымен қатар, ғылымды зерттеу әдістеріне қарай жіктеудің басқа да тәсілдері бар, олар мыналарды қамтиды:
1. Жүйелік тәсіл – ғылымды жүйе түрлері және оларды зерттеу әдістері бойынша жіктеу.
2. Пәнаралық көзқарас – көптеген ғылыми пәндердің бірлескен жұмысына негізделген ғылымды классификациялау.
3. Әдістемелік тәсіл – сәйкес зерттеу әдістеріне сәйкес ғылымды классификациялау.
Ғылымды зерттеу әдістері бойынша жіктеу ғылыми қызметте үлкен маңызға ие, өйткені ол ғалымдарды әрбір техника мен әдіс туралы ақпараттандырады, белгілі бір ғылыми мәселенің ең жақсы құралдары мен тәсілдерін таңдауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл ғалымдардың тиімді жұмыс істеуіне және нәтижеге тезірек жетуіне мүмкіндік береді, сонымен қатар ғылыми әдістерді дамытуға және жетілдіруге ықпал етеді.
2.3.- Ғылымның әртүрлі классификацияларына жататын ғылыми салалардың мысалдары
Ғылымның әртүрлі түрлеріне жіктеуге болатын ғылыми салалардың мысалдарын қарастырайық:
Эксперименттік физика – тәжірибелік ғылымдарға жататын сала. Оның негізгі зерттеу әдісі – зертханада жасалған жасанды жағдайларды басқаратын эксперименттер. Тәжірибелік физикада табиғатта болатын құбылыстар белгілі бір гипотеза негізінде зерттеледі. Эксперименттік физиканың негізгі зерттеу бағыттарына элементар бөлшектер, атомдар, молекулалар, асқын өткізгіштік, оптика, ядролық физика және т.б.
Теориялық физика – теориялық ғылымдарға жататын ғылым. Ол эксперимент нәтижелерін болжау және табиғатта болатын құбылыстарды сипаттау үшін математикалық модельдерді, физикалық заңдар мен принциптерді пайдаланады. Теориялық физика көптеген салаларды қамтиды: кванттық механика, салыстырмалылық теориясы, өріс теориясы, космология, астрофизика және т.б.
Әлеуметтану - әдістерді біріктіретін ғылым, және әдістерді біріктіретін ғылымдарға жатады. Әлеуметтанушылар қоғамдағы әлеуметтік құбылыстарды, процестерді және өзара әрекеттесуді зерттейді. Ол үшін әлеуметтанушылар бақылау әдістерін, сауалнамаларды, сұхбаттарды, эксперименттерді және деректерді талдауды пайдаланады. Әлеуметтану ғылымының негізгі зерттеу бағыттарына әртүрлі әлеуметтік топтар, әлеуметтік институттар, әлеуметтік өзгерістер, мәдениет, сәйкестік және тағы басқалар жатады.
Математика – теориялық әдістерді қолданатын ғылым, теориялық ғылымдарға жатады. Математиктер математикалық объектілердің құрылымын, заңдылықтарын және қасиеттерін зерттеу үшін формальды логикалық әдістер мен абстракцияларды пайдаланады. Математика алгебра, геометрия, топология, талдау, сандар теориясы және т.б. сияқты әртүрлі салаларды қамтиды.
Жоғарыда келтірілген мысалдардан ғылыми салалар әр ғылымға тән зерттеу әдістері мен тәсілдеріне байланысты ғылым классификациясының әртүрлі категорияларына жатуы мүмкін екендігі анық болады. Дегенмен, осыған қарамастан, ғылыми салалар өзара байланысты болуы мүмкін және ғылыми зерттеулердің максималды дәлдігі мен тиімділігіне жету үшін әдістерді біріктіру маңызды.
III. Қорытынды
Сонымен, ғылыми қызметте ғылымды зерттеу әдістеріне қарай жіктеу маңызды рөл атқарады. Әртүрлі әдістер мен тәсілдерді қолданатын ғылымдардың әртүрлі категорияларының өз күштері мен шектеулері бар. Ең дәл нәтижелерді алу және қателерді болдырмау үшін зерттелетін мәселе немесе құбылыс үшін ең қолайлы тәсілді таңдау маңызды. Ғылымның зерттеу әдістері бойынша жіктелуі ғалымдарға қажетті ресурстар мен құрал-жабдықтарды анықтауға, сондай-ақ ғылыми мәселелерді шешудің белгілі әдістемелері мен алгоритмдерін жасауға көмектеседі.
Дегенмен, ғылыми салалар өзара байланысты болуы мүмкін екенін және әртүрлі әдістер мен тәсілдердің комбинациясы ғылыми зерттеулерде өте тиімді болатынын түсіну маңызды. Басқа ғылыми пәндермен ынтымақтастық және өзара әрекеттесу күрделі ғылыми мәселелерді шешуге және айналамыздағы әлем туралы түсінікімізді кеңейтуге көмектесетін жаңа білімді құру үшін маңызды.