ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 30.11.2023
Просмотров: 11
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ӘЙЕЛ – ПЕДАГОГ
Әр адам баласының басына осындай ой келеді деп ойлаймын «мен қандай мамандықты таңдадым?», - деп. Бұл сіздің өміріңізде кездейсоқ таңдау болды ма, әлде өткен жылдардағы әртүрлі оқиғалардың нәтижесінде болды ма деп ойлайсыз. Мен өзім ұстаздар отбасында өстім, сондықтан «Педагог» мамандығы өте жоғары бағаланатын мамандық екенін білемін. Педагогикаға деген құштарлықты ана сүтімен бірге бойыма сіңіргеніме күмәнім жоқ. Ал мен әрқашан анам сияқты болғым келді. Білімді, ақылды, қатал, талапшыл, мейірімді, әріптестерінің арасында сыйлайтын. Әрине, алғаш оқуға түскенде бойымда қандай қуаныш сезім билегенін сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес.
Ұстаздық жолымның басында мен көптеген қиындықтарға тап болдым, бірақ мойымадым, оларды жеңдім, бүгінде өзімнің де, өзгенің де қателіктерінен сабақ алып, тұлға және кәсіби тұлға ретінде қалыптасып, мектеп өміріне бірте-бірте сіңісіп, өмірден өз орынымды таба білдім.
Педагог ретінде мен үнемі кәсіби ізденіс үстіндемін. Әрине, тәжірибе жасқа қарай келеді. Мен мектепте жұмыс істегеніме аз ғана уақыт болды. Сонда да мұғалім мамандығы туралы өз ойымды ортаға салып, әйел педагог қызметімнің мәнін ашуға тырысамын. Педагог мамандығы қашанда заман ағымынан қалмай, алға қадам басуға шақырады.
Педагог мамандығы әлемдегі ең көне және ең құрметті мамандықтардың бірі болып саналады. Бұл өзі білетін және заманауи бағдарламалармен анықталғанның бәрін балаларға үйрететін адам ғана емес. Бұл балалардың мінез-құлқының қалыптасуына, олардың іс - әрекеттеріне, өмірге деген көзқарасына әсер ететін тұлға. Педагог– әлемдегі барлық басқа мамандықтардың іргетасы болып табылатын ең адамгершілігі мол, ең шығармашыл және қажетті мамандық. Бұл бейіндегі маман әрбір оқушының жеке тұлғасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Сондықтан әрқайсымыз өзінің алғашқы ұстазы – бастауыш сынып жетекшісін еске аламыз. Ол – мұғалім, тәрбиеші, психолог, музыка жетекшісі – барлығы бір адамның бойындағы қасиет. Бастауыш сынып педагогы – мектепте бірінші сынып оқушысын алғаш кездестіріп, оның құрбыларының арасында бейімделуіне, оқу процесіне қосылуына көмектесетін адам. Педагог мамандығы ерекше. Педагогтың маңызды қасиеттерінің бірі – «өсуге» қабілеттілік пен ұмтылыс. Оқыту құқығына ие болу үшін үнемі жетілдіріп отыру керек.
Шығыс даналығы былай дейді - «Егер бір жылдығыңды ойласаң – егін ек, жүз жылдығыңды ойласаң – ағаш
ек, ал жүз жылдығыңды ойласаң – ұрпақ тәрбиеле» деген. «Жүз жылдығын» ойлау – мұғалімнің басты кәсіби миссиясы. Белгілі бір адамның және жалпы мемлекеттің болашағы педагогтың қолында. Көп нәрсе педагогтың шәкірттеріне берген тәрбиесі мен біліміне байланысты.
Кез - келген педагогтың ең бастысы қасиеті шыдамдылық пен түсіністік деп білемін. Педагог әрі мейірімді, әрі қатал болуы керек. Ең бастысы, оқушылардан жақсы адам тәрбиелеу. Педагогтың өмірі үнемі өзін-өзі жетілдіруден тұрады. Басқалардан бірдеңе талап етпес бұрын, өзіңнен бастау керек. Мұғалім өз пәні бойынша білім алып қана қоймай, даулы жағдайдан шыға білуі, әрбір нақты жағдайда дұрыс сөздерді таңдай білуі, оқушыларға мәселені шешудің дұрыс жолына бағыттай білуі, сөздік қоры мол болуы керек, сыныппен де, әрбір жеке оқушымен де ортақ тіл таба білуі керек.
Ұстаздық мамандықтың мәні мен маңызы туралы ойласам, бір астарлы әңгіме есіме түседі.
Саяхатшы ауыр жүк арбаларды итеріп жатқан үш жұмысшыны көріп, әрқайсысынан не істеп жатқанын сұрады.
Біріншісі: «Мына ауыр арбаны итеріп келемін, құрыпкеткір», - деп жауап берді.
Екіншісі: «Отбасыма нан тауып жүрмін», – деді.
Үшіншісі мақтанышпен: «Мен әдемі ғибадатхана салып жатырмын», - деді.
Үш жұмысшы бірдей жұмыс істеді, бірақ әртүрлі сезінді. Біріншіден, жұмыс ауыр және ол өте бақытсыз болды. Екіншісі өзін отбасының тірегі, асыраушысы ретінде сезінді. Оның жауабында сабырлылық бар. Үшіншісі өзінің жұмысын мақтан етіп, бақытты болды және мақсатына жету үшін жұмыс жасап жатқанын айтты.
Адамның бақыты көп жағдайда оның жұмысына, қандай мағына беретініне және «өз жұмысына ғашық болуына» байланысты.
К.Гельвеций: «Педагог – балаларға үлкендер әлемінің есігін ашатын сиқыршы. Ал педагогтың нені білетіні, не істей алатыны оның шәкірттеріне нені, қалай үйрететініне байланысты. Мен жасаған таңдауыма өкінбеймін. Мен үшін педагог – кәсіп, көңіл күй, өмір салты, бұл менің өмірім. Педагог болу мен үшін шыдамдылық, жанашырлық, адам тәрбиелеуге деген ұмтылыс. Мен өз шәкірттерім туралы әрқашан айтамын – «менің балаларым»: Мен әр баланың жетістігіне, аз болса да, жеке жеңістеріне қуанамын, сәтсіздіктерді бірге бастан кешіремін және бірдеңе дұрыс болмаса, әрқашан қолдаймын.
Осы педагог мамандығын көбіне әйел адамдар таңдайды. Осыған байланысты өзімнің оқыған бір мақаламмен бөліскім келіп отыр.
2013 жылы Данияда оқушылардың үлгерімі мен олардың мұғалімдерінің құзыреттілігі арасындағы байланыс туралы ірі зерттеу жүргізілді. Бұл зерттеу жұмысында - оқытудың әдіс-тәсілдері, сабақтың вариативтілігі, мұғалімнің тұлғалық қасиеттері зерттелді. Осы зерттеудің нәтижесінде бір қызық факт анықталған екен. Педагогтері әйелдер болған оқушылар бітіру емтиханында ең жақсы нәтиже көрсеткен екен. Нәтиже зерттеушілердің көңілін қалдырды, өйткені оқыту сапасы мұғалімнің жынысына байланысты болмауы керек деп жалпы қабылданған. Дегенмен, айырмашылық айтарлықтай болды.
Алғашында олар ер мұғалімдерге ең қиын, шулы және оқымаған сабақтар берілетінің айтып, айырмашылықты түсіндіруге тырысты, өйткені ер адамдар бұл жерде тәртіпті жақсы қоя алады. Бірақ гипотеза расталмады - «қиын» сыныптарды әйелдер де, ерлер де бірдей дәрежеде оқытты.
Одан кейін үздік ер мұғалімдердің мектеп көшбасшысы болу ықтималдығы жоғары екендігі айтылды. Бірақ деректерге сәйкес, Дания халық мектебіндегі ер көшбасшылар 2013 жылы 55% және 2020 жылы 48% құрайды. Сонымен қатар, ер мұғалімдер 28% құрайды. Сонымен қатар, мұғалім мен жетекшінің жұмысы әр түрлі тұлғалық қасиеттерді қажет ететін көрсетті. Жақсы мұғалім жақсы көшбасшы бола алатыны анық емес. Екінші жағынан, әлі де билікке ие болу керек шулы мектеп сыныбын емес, заң бойынша сізге бағынуға міндетті ересектерді басқару әлдеқайда оңай.
Олар әйелдер мен ерлердің сабаққа дайындалған сағаттарындағы айырмашылықты анықтады. Әйелдер тыңғылықты дайындалады, бұл оқушылардың оқу әрекетіне бағытталған оқытуға әкеледі. Яғни, әйел мұғалімдер оқытудың әртүрлі әдістерін – топтық және жұптық жұмыстарды, викториналарды, жеке тапсырмаларды, одан кейін оқушылар арасында тәжірибе алмасуды жиі қолданады. Ер мұғалімдер дәстүрлі әдістерге бейім - тақтада түсіндіру, содан кейін тапсырмалар. Мұндай оқыту әдетте көп дайындықты қажет етпейді, әсіресе орта мектеп деңгейінде. Бірақ мұғалімдер сапасының бұл айырмашылығының ең маңызды себебі мұғалімдер семинариясындағы қыздар мен ер балалардың бағаларын салыстырған кезде табылды: қыздардың орташа балы сыныптастары ерлердің орташа ұпайларынан әлдеқайда жоғары болды.
Бұл зерттеу жұмысынан әйел педагогтар сабақты жақсырақ беретінің байқаймыз, өйткені олар білімдірек, сабаққа жақсы дайындалған және ең алдымен оқушылар туралы ойлайды. Ер әріптестер әдемі айтып түсіндіреді, бірақ оқушылардың тақырыпты әлі де түсінгеніне аса мән бере бермейді. Олар оқушының мұғалімді тыңдауы, үй тапсырмасын орындауы керек екендігін және оқушының орындауы мұғалімнің жауапкершілігінен тыс деп есептейді. Жұмыстағы әйел әріптестерім әр оқушыға көбірек көңіл бөледі, оқушылардың оқу үдерісіне қатысуын қадағалайды, біреудің көңілі ауып кетсе, түсініктеме береді. Өкінішке орай, мұндай шамадан тыс қамқорлық мұғалімнің өзі үшін қажетсіз күйзеліс пен жанжалға әкеледі, бірақ оқушының жақсы нәтижелеріне әкеледі.
Әйел педагогтың мектеп өмірінде алатын орыны зор. Педагогтық мамандық актер мамандығына жақын деп есептеймін – мұнда адами қарым-қатынас өте тығыз байланысты. Бір күнде қанша рөл ойнайтынын алдын ала білмейсің. Жұмыс жоспары, әрине, жазылған. Барлығы қамтамасыз етілген сияқты, бірақ бүгін шәкірттерім қуанып келе ме, әлде мұңая ма, оны жоспарлау мүмкін емес. Бірақ оларда бәрі бар, бәрі ересектер әлеміндегідей. Мен өз рөлімді нашар ойнасам, бала өмірден жаман сабақ алады. Міне, бұл – шығармашылық, міне, – ізденіс. Даналыққа, білімге, дағдыға, тәжірибеге, жанашырлыққа, жанашырлыққа, сүйіспеншілікке шақыру керек.
Ұстаз болу – жүректің батырлығы,
Ұстаз болу сезімнің – ақындығы.
Ұстаз болу - мінездің күн шуағы
Азбайтұғын адамның алтындығы.
Ең бірінші ұстаз болу үшін балаларды жақсы көру керек. Онсыз өз мамандығының шебері болу мүмкін емес. Ұлы Абай атамыз «Адамның қасиеті үш-ақ нәрсе: нұрлы ақыл, ыстық қайрат, жылы жүрек» демекші, шәкірттің алдына бару үшін жеткілікті білімің болу керек, сол тәжірибеңді ұғындыру үшін тиімді тәсілдерді қолдана білу және мұғалімнің жылы жүрегі. Балаға деген сүйіспеншілігі жоқ мұғалім – бұл дауысы жоқ әнші, есту қабілеті жоқ музыкант, түс сезімі жоқ суретші сияқты.
Адам мұғалім бола алады, бірақ нағыз ұстаз бола алмайды. Қарапайым мұғалім мен нағыз мұғалімнің айырмашылығы өте үлкен. Ол үшін аздап қаттылық пен жүректің мейірімділігі қажет. Ұстаз білгенін өзгеге де үйретіп, сонымен бірге білім мен әдептілікке үйретуі керек. Әрбір ұстаз шәкіртінің өмірден өз орнын тауып, жетістікке жеткенін қалайды. Бұл да ұстаздың жетістігі. Мұғалім әйел де, ер адам да болуы мүмкін. Екеуі де бір баланың әкесі немесе анасы. Өз балаларына, басқа балаларға көрсеткен жылуын, мейірімін жеткізу әркімнің қолынан келе бермейді. Баланы қорқытып, ұрып-соғу мүмкін емес. Мейірімділік пен әділдік үйлесім тапқан сайын, тәрбиелеу оңайырақ. Бір сыныпта жиырма бес бала болса, барлығына бірдей қарау керек. Ұстаз бойындағы барлық жақсы қасиеттерді табуымыз керек.
Педагог болу – хобби емес, адамдық үлкен қасиет. Қазіргі таңдағы маңызды мәселелердің бірі – Педагог дәрежесі. Бүгінгі таңда барлық педагогтың басты жұмысы – қағазға жазу. Әсіресе, әйел мұғалімнің жұмысы көп. Жары мен бала-шағасы, туыстарымен жұмыс жасау оңай емес. «Әйелдің қырық жаны бар» деп бекер айтпаған. Өзгенің балаларынан өз балаларын артық көру – мұғалімнің жүрегінің кеңдігі. Үнемі сабаққа бару, күнделікті сабаққа дайындалу, оқушы жұмысын, құжаттарын, есеп-қисаптарын тексеру, осы жұмыстардан басқа үй шаруасы, бала күтімі –әйелдің ісі. Сондықтан ұстаздарды ел болып, қоғам болып құрметтеуіміз керек. Мектеп – екінші үйіміз десек, ұстазда да сол екінші анамыз деу артық емес.
«Ұстаз болу өз уақытыңды аямай, өзгенің бақытын аялау»,- деп Мұхтар Әуезов айтқандай, балалардың болашағы үшін аянбай жұмыс жасасақ, еңбегің еш кетпейді деп түсінемін. Қанша жыл тер төгіп еңбек етсең де, «мен бәрін де білемін» деп айтуға болмайды. Ұстаз үнемі ізденіс үстінде болуы керек. Өмір бір орнында тұрмайды, ол үнемі алға жылжып отырады, сондықтан жас ұрпақты тәрбиелеу, білім беру үшін үнемі ізденіп, біліктілікті арттырып, білімін дамытып отыру қажет.
Мен өз мамандығымды жақсы көремін, өйткені мен үнемі әріптестерімнен, кітаптар мен мақалалардан, тіпті өзім сабақ беретін балалардан да жаңа нәрсені үйренемін. Әрбір сабақ тек шәкірттеріме ғана емес, педагог ретінде де маған жаңа жаңалықтар әкеледі, өйткені менің жұмысым басқаша құрылымдалған және ол басқа материалды түсіндірудің көптеген тәсілдері менің санамда жаңа тақырыптар пайда болады. Бұл сізге шығармашылық және рухани дамуға мүмкіндік береді. Табандылық, мақсаттылық, өзін-өзі жетілдіру қабілеті педагогтың бойында тиіс міндетті қасиеттер.
Мектеп - менің өмірім, ал балалар - менің қуанышым.
Бала - біздің болашағымыз, Еліміздің болашағы. Балаларды тәрбиелей отырып, мен оларды бақытты, өзіне сенімді, алға қойған мақсатына берік, өзін-өзі жүзеге асыра алатын, қазіргі ақпараттық ғасырда өмірге дайын азамат пен азаматшалар болып қалыптасатынына сенімдімін.