Файл: збекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги.docx

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 01.12.2023

Просмотров: 44

Скачиваний: 1

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ТАЪЛИМ, ФАН ВА ИННОВАЦИЯЛАР ВАЗИРЛИГИ



ТОШКЕНТ АРХИТЕКТУРА ҚУРИЛИШ УНИВЕРСИТЕТИ


ЖЎРАЕВА ҲУСНОРА ДАВРОНОВНА



ИНЖЕНЕРЛИК ГЕОДЕЗИЯСИ

60210400 – Дизайн (турлари бўйича) 60730900 Гидротехник қурилиши (турлари бўйича)


60730400 – Муҳандислик коммуникациялари қурилиши ва монтажи (турлари бўйича)

60730200 – Шаҳар қурилиши ҳамда коммунал инфратузилмани ташкил этиш ва бошқариш


60731000 – Қиймат инжиниринги ва кўчмас мулк экспертизаси


Тошкент 2022


Муаллиф:

ЖўраеваҲуснораДавроновна
“Инженерлик геодезияси” услубий кўрсатма ва топшириқлар

Тақризчилар:



Д.У.Тағаева ТАҚИ “Геодезия ва кадастр” кафедраси доценти

Д.Б.Усмонов “ЎзГАШКЛИИТИ” ДУК етакчи мутахассиси


Ушбу услубий кўрсатма 60210400 – “Дизайн (турлари бўйича)”, 60730900 – “Гидротехник қурилиши (турлари бўйича)”, 60730400 “Муҳандислик коммуникациялари қурилиши ва монтажи (турлари бўйича)”, 60730200 – “Шаҳар қурилиши ҳамда коммунал инфратузилмани ташкил этиш ва бошқариш”, 60731000

– “Қиймат инжиниринги ва кўчмас мулк экспертизаси” бакалавриат йўналиши 2 – курс талабалари учун мўлжалланган.

Ушбу услубий кўрсатмада “Туташ теодолит йўли координаталарини ҳисоблаш” ҳисоб график ишининг ҳисоблаш натижалари кўрсатилган.


ТАҚИ, 2023

ТУТАШ ТЕОДОЛИТ ЙЎЛИ КООРДИНАТАЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ




Ишдан мақсад: Туташ теодолит йўли координаталарини ҳисоблаш жадвалини ишлашни ўрганиш.

  1. Теодолит йўли бурчаклари ва чизиқларини ўлчашнинг дала журнали.

  2. Теодолит йўлини ўтказиш журналини ишлаш (теодолит йўли нуқталари координатларини ҳисоблаш).

Ишнибажаришучункўрсатма

Туташ теодолит йўли координаталарини ҳисоблашда талаба дала журналини ва уни тўлдириш тартибини билиши керак.

Туташ теодолит йўли координаталарини ҳисоблаш жадвалини ишлаш.


Дастлаб А–4 форматдаги қоғозга қора рангда (туш билан) “туташ йўли координаталарини ҳисоблаш жадвали” чизилади (1 – иловага қаранг)

Жадвални 1 устунига йўл қирраларидаги нуқта номери, 2-устунига теодолит

йўли қирраларида ўлчанган ички бурчакларининг <2 ва <4 чи бурчаклар i

қийматлари, 6-устунга теодолит йўли томонларининг горизонтал қуйилиши ва 13,14-устунларга бошланғич нуқта (1-нуқта)нинг координата қийматлари талаба вариантига мос тарзда ѐзиб қўйилади.

Шунингдек жадвални 4-устунига теодолит йўлининг 1 2 томони дирекцион

бурчаги 1.2

ни қиймати вариантга мос тарзда ѐзиб қўйилади.

Ҳисоб ишлари дала ўлчаш натижалари сифатига баҳо беришдан бошланади. Бунинг учун теодолит йўли қирраларида ўлчанган бурчак β ларни йиғиндиси yтопилади.

y

899057,7'

Ушбу йиғиндининг қийматида хато бор йўқлигини билиш мақсадида уни назарий жиҳатдан нечига тенг эканини билиш керак.

Назарий жиҳатдан туташ геометрик шакл ички бурчаклар йиғиндиси


1800 (n 2)

(1)

Бизнинг мисолидаги туташ теодолит йўли қирралари сони n=7 та, демак,

наз

1800(7 2)  900000'

Ўлчанган бурчаклар хатоси 2 формула орқали ҳисобланади


Бизнинг мисолда

f улч наз

(2)

f 899057,7 900000,0' 2,3'

Ушбу мавжуд хатони кўп ѐки кам эканлигини билиш мақсадида (3) формула орқали чекли хато қийматини ҳисоблаймиз ва уни мавжуд хато билан таққослаймиз



f

чек

3 t

(3)

Бунда tбурчак ўлчаш аниқлиги; nбурчаклар сони

Бизнинг мисолда бурчаклар 2Т30 теодолити билан ўлчанган, демак бурчак ўлчаш аниқлиги 30″, бурчаклар сони 7та бўлгани учун бурчак ўлчашни чекли қиймати қуйидагига тенг бўлади:



f  

чек

2,6


y
Мавжуд хато –2,3 ±2,6 дан ортмаганлиги учун ўлчаш натижалари қониқарли

деган хулосага келамиз. Мавжуд хато йўқотиш мақсадида ўлчанган бурчакларга тескари ишорада тарқатамиз.

f ни йўл қирраларида

Бизнинг мисолда мавжуд хато

  • 2,3' , демак бериладиган тузатма

0,4

ва 0,3


дан тузатма берамиз. Киритилувчи тузатма қийматини 2-устунига ѐзилган ўлчанган бурчаклар қийматлар қийматларини юқорига майда рақамлар билан ѐзиб қўйилади.

Тузатма тарқатишда узун томонлар орасида ўлчанган бурчакларга кўпроқ қиймат беришга ҳаракат қилинади.

Тарқатма тузатмаларининг йиғиндиси тескари ишора билан

керак, яъни

f га тенг бўлиши



f

(4)

Жадвални 4 устунга дирекцион бурчаклар ѐзилади. Ушбу устунни 1 ва 2


1.2
қирра оралиғига 1 – 2 томонининг дирекцион бурчак аниқланиб ѐзиб қўйилади.

12

вариантга мос тарзда

Бизнинг мисолда

  34007,0'

шундан кейин ушбу 4 устунни пастки

қаторларига

2,3 ,3,4 , 4,5 ,5,6 , 6 ,

ѐзилиши керак. Ушбу дирекцион бурчак

қийматларини (5) ѐки (6) формулалар орқали ҳисобланади.

Ўлчанган β бурчаклар ўнг томонда бўлганда “ўнг бурчакформуласи қўлланади.

2,3

3,4

1,2

2,3

1800


2

3
 1800  

0

(5)

4,5 3,4 180 4

5,6

6,1

4,5

5,6

1800

1800



5

6


Ўлчанган β бурчаклар чап томонда бўлганда “чап бурчакформуласи қўлланади.

2,3

3,4

1,2

2,3

2

3

1800



 1800

0

(6)

4,5 3,4 4 180

5,6

6,1

4,5

5,6

5

6

1800



1800

Ҳисобланган дирекцион бурчакларни тўғри топилганини назорат қилиш учун

(7) ѐки (8) формуладан фойдаланамиз


6,1 1 1,2
 1800     , (7)


6,1 1 1,2
   1800   , (8)

(7) формула

i ўнг бўлганда, (8) формула эса

i чап бўлганда ўринлидир.

Бизнинг мисолда ўлчанган бурчаклар “чап бурчак” бўлганлиги сабабли дирекцион бурчак аниқлашда 6-формуладаги элемент 2-қатор формуласида ҳам иштирок этгани сабабли ҳисоблашларни устун кўринишда ѐзиб бериш қулайроқдир.

Бизнинг мисолда

1,2

34007,0'


ПП187
   157034,3

191041,3'

  180000,0'

2,3

11041,3'


ПП187
   130057,7

142039,0'

  180000,0'

3,4

322039,0'

Топилган дирекцион бурчаклар қиймати 3600 дан катта бўлса, улардан 3600 олинади ва аниқланган кичик қиймат жадвалга уларнинг ўртасига ѐзилади.

Жадвални 5 – устунга румблар ѐзилиши керак. Румб қийматларини аниқлаш учун “дирекцион бурчак ва румб орасидаги муносабат” жадвалидан (1-жадвал) фойдаланиб дирекцион бурчак чорагига мос тарзда румблар номланади ва қиймати чорагига мос формула билан ҳисобланади.

Бизнинг мисолда румблар қуйидагича топилади:

(1-жадвал)