Ал ырысым-ұлап-ғайып кең далам. Үзіндідегі асты сызылған сөздер құбылтудың қай түрі?(Метафора)

• 
  Төмендегі мысалдардан метафораға тәні (Әйнегі-күн,шатыры-аспан)
  
• 
  Исатай – ел еркесі, ел серкесі.Троптын түрі (Метафора)
  

---

Метонимия (алмастыру)- заттар мен құбылыстардың тек бір ғана жағын алу.

Көк темірді киініп,Шықты батыр жекеге.(«Батырлар» жырынан)

• 
  «Ауыл қалың ұйқыда» – деген тармақтағы тәсіл(Алмастыру(метонимия)
  
• 
  Қанды көзқайқаң етіп шықса аспанға.(Абай)Осындағы асты сызылған сөзде қолданылған троптың түрі (Метонимия)
  
• 
  «Төмен ұшсам, түлкі орлеп құтылар деп,
  

Қанды көз қайқаң қағып шықса аспанға.»(Абай) – деген тармақтардағы метонимия(Қанды көз)

• 
  «Үйі мәз боп қой сойды,
  

Сүйіншіге шапқанға»:Алмастыру (метонимия):(Үйі)

• 
  «Жақын жүрсем мен төрінде рахаттың,
  

Өз Отаным – өзім туған босағам,» - деген жолдарда Қ.Аманжолов қолданған көркемдік құрал(Метонимия)

Кейіптеу (олицетварение) – жансыз табиғат құбылысын кәдімгі тірі адамға, жан иесіне ұқсатып,құлпырта суреттеу.

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,

Соқыр, мылқау, танамас тірі жанды.(Абай)

• 
  «Күн жоқта кісімсінер жұлдыз бен ай,
  

Ол қайтсін қара түнде жарқылдамай,

Азалы ақ көрпесін сілке таста,

Жер күлімдер өзіне беріп шырай,»(Абай) - деген өлең шумақғындағы құбылтудың түрі(Кейіптеу)

• 
  Кейіптеудің анықтамасы:(Жансыз табиғат құбылыстарын кәдімгі тірі адам бейнесінде бейнелеу)
  
• 
  «Шырайды қайғы жасырмай,
  

Күлкінің ерні кезермес,» - деген Абай өлеңіндегі асты сызылған сөздер:(Кейіптеу)

• 
  Кәрі Каспий қара көк көзін ашты,
  

Жылы сөзбен Терекке амандасты.(Абай-Лермонтов) – деген жолдарда ақын қолданған тәсіл:(Кейіптеу)

• 
  Жансыз табиғат құбылысын кәдімгі тірі адам бейнесінде бейнелеу:(Кейіптеу)
  
• 
  Үзіндіде суреттеудің қандай тәсілі қолданылғанын табыңыз.
  

Күлімдеп көктің жүзі, көңілі шат,

Жауһардай күн шығар деп бізге балқып...

Күй билеп суда тұрған барлық қамыс,

• 
  Ән салды домбырамен құстың шуы.(Кейіптеу)
  

Үзінді қандай көркемдегіш тәсіл арқылы жасалып тұрғанын анықтаңыз.

…Ауырып домбыра да ыңырады,

Санасыз саусақ қағып,Қыдырады.

Бірде ысып,бірде суып, күйіп-жанып,

• 
  Жүректе сандыраған күй жынданды.(Ш.Жансүгіров)(Кейіптеу)
  

Жұлдыздар түнде тұрған қарауылға,

Көз ілді ұйқы жеңіп балбыраған.Троптың түрі:(Кейіптеу)

• 
  Мөлдіреген Жетімкөл көкке қарап,
  

Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр.(М.Мақатаев)Троптың түрі: (Кейіптеу)

Аллегория (пернелеу) – жан-жануарларға адам мінез- құлқының сипаттарын беру.Түлкі-қу,қой – момын,қоян-қорқан т.б.

---

• 
  Астарлы меңзеу арқылы берілетін көркемдегіш құрал атауы: (Аллегория)
  
• 
  Аллегорияның мағынасы: (Астарлы меңзеу)
  

Символ (астарлау)- әдебиетте ойды астарлап, басқа нәрсені суреттеу арқылы жасалатын нақтылы сипаты бар балама бейне.Мысалы:көгершін-бейбітшілік символы.

• 
  Бір нәрсені не құбылысты тура суреттемей, бұларға ұқсас басқа бір нәрсеге немесе құбылысқа құпия келіп,жасыра жарастырып,бүкпелей бейнелеу,тартымды тұспалмен түсіндіру қандай көркемдегіш тәсіл болып табылады?(Символ)
  
• 
  Екі ұғымның жақындығына қарай, ұқсастығына қарай бір сөздің орнына екінші сөзді ауыстырып қолдану тәсілі: (Символ)
  
• 
  Символдың мағынасы: (Ойды ашық айтпай, астарлап,тартымды тұспалмен мүсіндіру)
  
• 
  Символ термині алынған тіл : (Грек)
  
• 
  «Отырмын теңіз бойында ,
  

Ойнайды дауыл ойымда,»- деген тармақтарда кездесетін құбылтудың түрі: (Символ)

• 
  «Ай мүйізді қошқардың,
  

Бөрі тартар қоңынан,»- деген «Қыз Жібек»жырынан алынған жолдардағы көркемдік құрал: (Астарлау)

Синекдоха (мегзеу) – бүтіннің орнына бөлшекті, бөлшектің орнына бүтінді қолдану.Отыз тістен шыққан сөз, отыз рулы елге жайылады.(Мақал)

• 
  Бүтіннің орнына бөлшекті немесе бөлшектің орнына бүтінді қолдану қалай аталады? (Мегзеу)
  
• 
  Сорлы қазақ сол үшін,Алты бақан ала ауыз…Троптың түрі : (Синекдоха)
  

Сарказм (шенеу,мысқыл) – ащы мысқыл,кекесін, келеке; гректің «шымшып тарту» деген сөзінен шыққан.Сөзбен түйреу, етке тіс батырут.б. мағына береді.

• 
  Кісі емес ел намысын ұққандай-ақ,
  

Ербиіп елсіз тауға шыққандай…

Жиенқұл күжірейіп келер ме екен,

Он мата арқасына тыққандай-ақ.

«Біржан-Сара» айтысындағы Жиенқұл сипаттамасындағы көркемдік тәсіл: (Сарказм)

Ирония (кекесін) – сөздерді қарама-қарсы мағынада, кекесін мағынасында қолдану, сырттай жақсы баға берсе де, астарлап келекелеу,әжуалдау.

Қайтсін қолы тимепті,

Өлеңші, әнші, есіл ер.

Ала жаздай ән салсаң,

Селкілде де биллей бер.(Абай)

• 
  Сатираның негізгі белгісі: (Өмірдің жағымсыз жақтарын күлкі ете,мысқылдай суреттеу)
  
• 
  Иронияға тән ерекшелік: (Келемеждеу)
  
• 
  «Ирония» термині қай тілден алынған?(Грек)
  

«Ирония» термині білдіретін ұғым: (Кекесін мағынасында)

• 
  Сөздерді қарама-қарсымағынада- кекесін мағынасында астарлы келекеге негіздеп қолдану тәсілі: (Ирония)
  
• 
  Көрінсін Біржан салға ай секілді:
  

---

Ақ құйрық көңіл ашар шай секілді.

Ұсынса қол жетпейтін арғымағым,

Біржанға баламайтын тай секілді. Осы шумақта қолданылған көркемдегіш құрал: (Ирония)

• 
  «Суреттер және көрдім жүзі жарқын,
  

Ойладым: «Оңдырған –ау баққан халқын!» - деген жолдардағы көркемдеу тәсілінің түрі: (Ирония)

• 
  Сөздерді қарама-қарсы, кекесін мағынасында қолдану: (Ирония)
  
• 
  Әсірелеу(гипербола) – суреттелетін затты немесе құбылысты шамадан тыс асырып айту арқылы тілдің бейнелілігін, әсерлілігін ,арттыратын көркемдік тәсілдің бір түрі.
  
• 
  «Сонда Бурыл гуледі,
  

Табаны жерге тимеді:

Көлденең жатқан көк тасты,

Тіктен тиген тұяғы

Саз балшықтай иледі,»(«Қобыланды батыр») – деген жыр үзіндісіндегі көркемдік тәсіл: (Гипербола(әсірелеу)

• 
  Құбылысты шамадан тыс асыра суреттеу: (Гипербола)
  
• 
  «Көп түкірсе - көл.»Әдеби –теориялық ұғым: (Әсірелеу)
  
• 
  «От орнындай тұяқтым,
  

Омыртқан бар отаудау.

Шықшытыңа болайын

Орлып жатқан түбектей..».Осында қолданылған көркемдік тәсіл: (Гипербола)

• 
  «Балдырғаны білектей,
  

Баттауығы жүректей,

Ондай қоныс маған жоқ,» - деген үзіндіде Махабмет ақын қолданған тәсіл: (Әсірелеу)

• 
  «Балығы тайдай тулаған ,
  

Бақасы қойдай шулаған,» - тармақтарындағы құбылтудың түрі: (Әсірелеу)

• 
  «Аққан жасы сел болған,
  

Етегі толып, көл болған,» - деген өлең жолдарындакездесетін көркемдегіш тәсіл: (Әсірелеу)

• 
  Құбылтудың түрі:
  

Төлеген тұрды кете алмай,

Көзінен жасы төгіліп. (Әсірелеу)

• 
  «Жеті жаста садақ тартты,
  

Атқан оғы тасты уатты,

Жай оғынан кейін емес.

Темірден де өткізеді,

Күндік жерге жеткізеді...» (Ә.Тәжібаев»Толағай») Өлеңде кездесетін көркемдегіш сөз: (Гипербола)

• 
  Литота – затты кішірейте, құлдырата суреттеу.
  

Литота ойды бейнелейді. (Құбылысты мүлде құлдырата, кішірейте суреттеу)

• 
  Телегей теңіз шалқыған,
  

Қоғалы көлдер суалған,

Тізеге жетер-жетпес күн болған,- деген жолдардағы Махамбет қолданған көркемдік тәсіл: (Литота)

• 
  «Ер Тарғын» жырында:
  

«От орнындай тұяқтан

Ойнамақтай-ақ қалыпты,

Етектейін еріннен

Екі елісі қалыпты,» - деген шумақта жыршы қолданған тәсіл: (Литота)

Гротеск (өсіру, ұлғайту) – әдеби шығарма ішіндегі оқиғаны шамадан тыс асыра

---

, әсірелей айту.

Табу – көне дәстүр, наным бойынша тура айтуға тыйым салынғандықтан, бұрмалап аталған сөз.Мысалы,жай түсу – жасыл түсті,Қасқыр- ұлыма т.б.

Эвфемизм – мағынасы тұрпайы сөздің орнына сол ұғымды жұмсартып қолданылатын сөз.Мысалы,мылжың – сөзуарлау, өлді- дүние салды, бақиға аттанды, көз жұмды.

Айшықтаудың (фигура) түрлері:

Арнау:

• 
  Жарлай арнау
  
• 
  Сұрай арнау
  
• 
  Зарлай арнау
  

Қайталау:

• 
  Жай қатару
  
• 
  Еспе қайтару
  
• 
  Анафора (әдепті қайталау)
  
• 
  Эпифора (кезекті қайталау)
  

Антитеза (шендестіру)

Градация (дамыту)

Параллелизм (егіздеу)

Эллипсис (сөз тастап кету)

Инверсия (сөз орнын ауыстыру)

Арнау – айшықтаудың бір түрі.

Жарлай арнау – ақынның жеке адамға емес, жалпы жұртқа жария кеңесуі.

Қалың елім,қазағым,қайран жұртым,

Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың. (Абай)

Сұрай арнау – ақын өз ойын сан-салалы сауал арқылы айтып жеткізеді де, өзі сол сауалдарға жауап күтеді.

Ақ қағазды қаралап,

Қалам неге ойнайды?

Ақын неге қайғырып,

Терең ойға бойлайды? (Әлі Есмамбетов)

Зарлай арнау – мұң, зар түрінде айтылады.

Алатауды айналсам,

Алғадайды табам ба?

Сарыарқаны шарласам,

Саңлағымды табам ба? (Жамбыл)

Қайталау – белгілі бір айтар ойды күшейте түсу үшін, бір сөзді не сөйлемді бірнеше рет қайталау.

• 
  Қайталаудың түрлері: (Анафора және эпифора)
  

«Күншілдер өледі,

Көңілін от қарып;

Батырлар өледі,

Борышын атқарып;

Бұзықтар өледі,

Пышаққа құлшынып,» - деген үзіндіде қолданылып тұрған тәсіл: (Қайталау)

• 
  «Күндердің күні болғанда,Күн жеткенде,ай артынан ай,жыл артынан жыл өтіп, темір етік теңгедей,темір таяқ тебенбей болып,өлдім-талдым,өштім-жандым...»Көркемдегішқұралдың түрі: (Қайталау)
  

Жай қайталау – өлең тармақтарындабір сөздің әр жолда қайталануы.

Мұнар да мұнар, мұнар күн,

Бұлттан шыққан шұбар күн. (Махамбет)

Еспе қайталау – алдыңғы тіркестің аяғының келесі тіркестің басында қайталануы.

Сыр сандықты ашып қара,

Ашып қара, сырласым. (С.Сейфуллин)

Анафора (әдепкі қайталау) – өлеңдегі әр жол немесе әр тармақтың ылғи бір сөзбен басталып, қайталана беруі.

Ерлерді ұмытса да ел, сел ұмытпас,

Ерлерді ұмытса да ел,жел ұмытпас. (М.Жұмабаев)

• 
  Алғашқы сөздің қайталану түрі:
  

«Жара бір қатты, жан тәтті,

Жара аузынақан қатты.

Жағдайсыз қалып барамын,

---

Смотрите также файлы

• Древний Рим Проектная работа ученика 10 класса А Заморёнова Андрея Природа Апеннинского полуострова.ppt

• азіргі ттыну оамында жеілдік, сату, сатылымдаы акция сияты ымдар бар. Бл туралы ешашан естімеген немесе оны не екенін білмейтін адам жо. В. И.doc

• Отчет по результатам пробного экзамена по физике в форме егэ.docx

• Курсовой проект студента гр. 291 Абдулхаевой Ангелины Рафиковны.doc

• Тема Циклические и ациклические виды спорта в процессе занятий физической культурой.docx