Файл: Жалпы медицина мамандыы 1 курс, емтихан сратары. 20222023жж.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.12.2023
Просмотров: 17
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
«Жалпы медицина» мамандығы 1 курс, емтихан сұрақтары.
2022-2023жж.
-
Үлкен және кіші қан айналым шеңбері, маңызы. -
Жүрек қабырғасының қабаттары және өткізгіштік жүйесінің маңызы? -
Жүректің жиырылу оралымы? -
Жүрек жұмысын зерттеу әдістері? -
Қанның негізгі қызыметі мен физикалық, химиялық қасиеті? -
Қанның құрамы, плазма, эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер? -
Иммундық жүйе. Гемостаз -
Эритроциттердің маңызы. Гемоглобин құрамы, газдармен әрекеттесуі -
Лейкоциттердің маңызы? Лейкоцитоз, лейкоцитопения, олардың түрлері -
Қан топтары? Гемолиз, оның түрлері -
Шартты рефлекстің жіктелуі, қасиеттері. Бірінші және екінші сигналдық жүйелер. -
Жылу реттелісі. Дене температурасының реттелуіне қарай неше топқа бөлінеді? -
Жоғарғы жүйке жүйесінің типтері мен темпераменттер (сангвиник, флегматик, холерик, меланхолик -
Негізгі зат алмасу. Тамақтану жүйесі. -
Тромбоциттердің қызметі? Гранулациттер (базафил, эозинофил, нейтрофил).Агронулоциттер (моноцит, лимфоцит). -
Қозғыштық, қозғыштықтың параметрлері -
Синапс түрлері, физиологиялық қасиеттері -
Гипофиз безі Эпифиз безі және олардың маңызы. -
Рефлекс, рефлекстік доға және рефлекстік шеңбер -
Ет жиырылуы механизмі.Оптимум, пессимум жиіліктер және тітіркендіргіш күштері Бұлшық ет жиырылуының түрлері -
ВЖЖ-нің физиологиялық ерекшеліктері Вегетативтік жүйке жүйесі ганглийлерінің маңызы, олардың физиологиялық қасиеттері. -
Қалқанша безі, гормондары олардың маңызы -
Орталық жүйке жүйесінің тежелуі (И.М. Сеченов), оның түрлері. Орталықтағы тежелудің механизмдері туралы қазіргі ұғымдар. -
Рефлекс туралы ұғым, рефлекстің жіктелуі,рефлекстік доға, рефлекстік шеңбер. сызбасы, анықтама беріңіз. -
Нейрон аралық синапстар, олардың құрылысы мен түрлері. -
Гормондардың қасиеттері, әсер ету механизмі. Ұйқы безі және олардың гормондары. -
Айырша безі және оның гормондары -
Парабиоз құбылысы (Н.В. Введенский), оның механизмі мен маңызы. -
Бүйрекүсті безі және оның гормондары. -
Қозғыштық - анықтамасы, қозу үрдісі және оның сипаттамасы. Қозғыш тіндердің физиологиялық қасиеттері -
Әрекет потенциалы және оның кезеңдері. -
Айырша безі және оның гормондары -
Рефлекс түрлері: экстероцептивтік,интероцептивтік,проприоцептивтік.
Қабылдау белгісіне қарай шартты рефлекстер экстрарецептивтік — сыртқы қабылдағыштық және интерорецептивтік ішкі қабылдағыштық болып екі үлкен топка бөлінеді.
Экстрарецептивтік шартты рефлекстерге сезім өзгешелігіне сәйкес көру, есту, иіс, дәм, түйсіну жане температуралық болады. Олар организм мен қоршаған ортанын аракатынасында маңызды орын алады.
Интерорецептивтік шартты рефлекстер ағзалар қабылдағыштарын шартсыз тітіркенумен ұштастырғанда қалыптасады. Бұл ағзаларды механикалық тітіркендіргенде, оларда қысым көбейгенде, қанның химиялық құрамы, осмостық қысымы, ішкі ортаның температурасы өзгергенде пайда болады. Интерорецептивтік рефлекстер баяу қалыптасады және жануарлардың шартты рефлекстік әсерленісі шашыранқы, жалпылама келеді.
Проприорецепторлар бұлшықеттер, сіңір, тамырдың тарылуы нәтижесінде жүзеге асады (қозғалысты түйсіну).
-
ВЖЖ симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдерінің салыстырмалы ерекшеліктері
Вегетативтік жүйке жүйесін денелік жүйке жүйесімен салыстыра отырып, олардың морфологиялық (құрылысындағы) және физиологиялық (қызметіндегі) ерекшеліктерін байқауға болады. Вегетативтік жүйке жүйесінің морфологиялық ерекшеліктері:
1. Парасимпатикалық және симпатикалық бөлімдерден тұратын вегетативтік жүйке жүйесінің нейрондары орталық жүйке жүйесінің кейбір бөлімдерінде гана орналасқан. Парасимпатикалык жүйке жүйесінің орталык нейрондары ортанғы және сопақша мида, жұлынның сегізкөз бөлімінде, ал симпатикалық жүйке жүйесі жұлынның кеуде-бел бөліміндегі сегменттердің бүйір ашасында орналаскан.
2. Вегетативтік жүйке жүйесі кос нейронды. Олардың біреуі ми мен жұлын бөлімдерінде, екіншісі шеткі ганглийлерде орналасқан. Парасимпатикалык жүйке жүйесінің ганглийлері - ағзалар ішіндегі интрамуральдық түйіндер, ал симпатикалық жүйке жүйесінің түйіндері жотаны бойлай әрбір омыртқанын екі жағында тізбектелген және омырткалар алдында алысырақ орналасқан үш мойын ганглийі, онын ішінде жұлдыз тәрізді түйін, құрсақ қуысында - шапақ тәрізді түйін, шажырқайлык ганглийлер бар. Нейрондардың орталықта орналаскан жүйке талшықтары преганглийлік (ганглийге дейінгі) талшыктар деп аталады. Олар серпіністерді орталыктан ганглийге дейін жеткізеді.
Екінші нейрондардың жүйке талшыктары серпіністі ганглийден шыққан соң белгілі бір ағзаға апарады, олар постганглийлік (ганглийден кейінгі) деп аталады.
3. Вегетативтік жүйке денелік жүйкеден әлдекайда жіңішке. Преганглийлік жүйке талшығы миелинді, оның диаметрі 3,5 мкм. Постганглийлік талшық миелинсіз, диаметрі 0,5-2 мкм. Парасим- патикалык постганглийлік талшықтар өте қысқа болады.
4. Әрбір ағзада симпатикалык және парасимпатикалық жүйкелер тарамданған. Вегетативтік жүйке жүйесінің физиологиялык ерекшеліктері:
1. Вегетативтік жүйкелер негізінен эфференттік жүйкелер. Олар қозуды орталықтан шеткі орналаскан ағзаларға жеткізеді (орталықтан тепкіш жүйкелер). Бірак вегетативтік жүйкелер ішінде 10%- тей афференттік жүйкелер болады. Соңғы аталғандар қозуды ағза қабылдағыштарынан орталыққа жеткізеді.
2. Вегетативтік жүйке жүйесінің (ВЖЖ) козу кабілеті денелік жүйке жүйе- сіне (СЖЖ) карағанда әлдеқайда төмен, ал хронаксиясы, козу табалдырығы, кер- , ісінше жоғары. Мәселен, ВЖ хронак- сиясы - 3-8, ал СЖЖ хронаксиясы - 0,04- 0,75 с. ВЖЖ-нің лабилдігі - 10-15 гц, ал СЖЖ-де - 1000 гц. Осыған орай рефрак- терлік кезен ВЖЖ-де өте ұзақ.
3. ВЖЖ-нің талшықтары аркылы козу өте баяу өтеді. "В" тобына жататын миелинді талшықтарының қозу өткізу жылдамдығы секунді- не 3-18 мс, ал миелинсіз талшықтар "С" тобын құрады, олардың қозу өткізу жылдамдығы 0,5-3 мс.
4. Вегетативтік жүйке жүйесінде постсинапстық қоздыру потен- циалы узакка созылады (50-80 мс). Денелік жүйке жүйесінде бұл потенциал 15-20 мс-тай. Вегетативтік жүйке жүйесінде әсіресе гиперполяризация фазасы өте созылыңқы келеді (300-1000 мс).
5. Вегетативтік жүйке жүйесінің әсерленісі өте баяу: біріншіден, козу жүйке талшықтарынан өте баяу өтеді, екіншіден, түйіспелерде медиатор жәй бөлінеді және холиностеразаның белсенділігі төмен бо- лғандыктан келесі козу кеш туады.
6. Вегетативтік жүйке талшықтарының ұшынан медиаторлар ацетилхолин не адреналин бөлінеді. Медиатордың түріне қарай вегета- тивтік жүйкелер холинергиялық (ацетилхолин бөлетін) және адренер- гиялык (адреналин бөлетін) жүйкелер болып екі топқа бөлінеді. Хо- линергиялык жүйкелер тобына: 1) парасимпатикалық және симпати- калык преганглийлік жүйкелер; 2) парасимпатикалық постганглийлік жүйкелер; 3) симпатикалык постганглийлік тер бездерінін жүйкелері жатады. Адренергиялық жүйкелер қатарында симпатикалық постган- глийлік тер бездері жүйкелерімен катар барлық постганглийлік сим- патикалык жуйкелер болады. Сонымен холинергиялық жүйкелер саны адренергиялык жүйкелер санынан әлдеқайда басым. Кейбір жүйкелер ұшынан мулде баска медиаторлар (серотонин, гистамин, АҮФ, ГАМҚ т. б.) бөлінуі мүмкін.
-
Қозғыш тіндердің өлшемдері
1. Қозу табалдырығы (реобаза) деп козу үрдісін тудыратын тітіркендіргіш күшінің ең аз өлшемін айтады. Тін неғұрлым қозғыш болса, оның қозу табалдырығы соғұрлым төмен болады. Тітіркендіргіш ретінде электр тогы колданылса, табалдырығын реобаза дейді.
2. Әсердің пайдалы уақыты. Тітіркендіргіштің әсері, оның күшіне ғана байланысты емес, әсердің ұзақтығына да байланысты болады. Тітіркендіргіш күші мен әсердің ұзақтығы арасындағы байланысты Дж. Гооверг (1892) пен М. Вейсс (1901) қисық сызық арқылы көрсетті. Ол "күш пен уакыт" сызығы деп аталады. Көлденең сызыкпен (абцисса) уакытты мс есебімен, ал тік сызыкпен (ординат) электр тітіркендіргіштің күші - реобаза көрсетіледі.
3. Хронаксия. Хронаксия деп тінді қоздыратын екі реобазаға тең күш әсерінін ен кысқа уақытын (OF) айтады. Қозғыш тіннің хронаксиясы кыска болады. Оның мөлшері хронаксиметр аспабымен өлшенеді, мс. есебімен (сигмамен) белгіленеді. Хронаксиметр аспабымен адам тіндерінің әрбір морфологиялык элементтерінің қозу дәрежесін өлшеуге болады. Бұл медицинада жиі қолданылады. Мысалы, көздің тор кабатындағы фотоқабылдағыштардын, ішкі құлақта орналасқан есту қабылдағышы хронаксиясын өлшеп білуге болады. Ұзақ жылдар бойы қорғасын өнеркәсібінде істейтін адамдарға уакытында сақтық шаралар қолдану үшін олардың жүйке хронаксиясы тексеріліп отырады. Қорғасынга улана бастаған адам жүйкесінін хронаксиясы жоғарылай бастайды.
4. Аккомодация жылдамдығы. Аккомодация лат. - accomodatio бейімделу. Белгілі бір тінді, ағзаны коздыратын токтың әсері онын күшіне, әсер еткен уақытына ғана байланысты емес, токтың үдеу жылдамдыгына да байланысты. Егер әсер ететін токтың күшін біртіндепжәй күшейтсе, ол коп жоғарылатылса да тін қозбауы мүмкін. Ток күшінің үдеуіне тін бейімделіп үлгереді. Қозғыш тін ток күшінің үде- уіне бейімделгіш келеді. Демек, аккомодация жылдамдығы тіннің қоз- гыш дәрежесін сипаттай алады. Тітіркендіргіштің күшін біртіндеп күшейтіп табалдырык мөлшері- не, мысалы 50 мВ 25 мс арасында жеткізсе тін әсерге жауап береді. Ал тітіркендіргіштің үдеу жылдамдығын одан әрі баяулатса (30 мс-ке жеткізсе) тіннің жауабы токтайды, яғни осы уақытта ол әсердің күшіне бейімделіп үлгереді. Бұл жағдайда аккомодация жылдамдығы 50 мВ 25 МС есебімен белгіленеді. тінді коздыратын Сонымен аккомодация жылдамдығы тітіркендіргіштің үдеу қарқынынын ең аз (минимум) уакытымен өлше- неді. Аккомодация кезінде тіннің қозу қасиеті төмендейді.
5. Лабилдік козу үрдісінің ен карапайым физиологиялық әсерленістің каншалықты ұзақ екенін көрсетеді. Қозу үрдісі қысқарса, белгілі уакыт ішінде (сек, мин) пайда болатын козу саны көбейеді де тін лабилдігі арта түседі. Әдетте, 1 секундта пайда болатын козу саны тітіркендіру санына немесе күшіне сәйкес болады. Мәселен, жүйкенің лабилдігі 1000 гц Демек, онда жүйке секундына 1200 рет тітіркендірілсе де будан пайда болатын козу саны 1000-нан аспайды. Тін неғұрлым қозғыш болса, онын лабилдігі соғұрлым жоғары болады.