Файл: МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ silabus.doc

7.2.1. Нуклеотидтің құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

2. ДНҚ молекуласының құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

3. РНҚ: а-РНҚ, р-РНҚ, т-РНҚ молекуласының құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

7.2.4. Кестені толтырыңыз. ДНҚ және РНҚ-ның салыстырмалы сипаттамасы

7.2.5 РНҚ мен ДНҚ молекуласының сызбасындағы бөліктеріне нуклеотидтерді құрайтын қосылыстарының алғашқы әріптерін қойыңыз:

А-аденин, Г-гуанин, Ц-цитозин, Т-тимин, У-урацил, Ф-фосфат, Р-рибоза, Д-дезоксирибоза. Сызбада белгілеңіз: нуклеотидті, триплетті, фосфо-диэфирлі және сутекті байланыстарды.

РНҚ молекуласының құрылысының сызбасы

ДНК молекуласының құрылысының сызбасы

7.2.6. Есеп 1. ДНҚ тiзбегiнiң кесiндiсi келесi нуклеотидтерден тұрады:
Г – Ц – А – Т – А – Т – Ц – Г – Т.
А) Қарама – қарсы тізбектің құрылысын көрсетіңіз.
Б) ДНҚ тізбегінің бөлігінен аРНҚ молекуласының нуклеотидтер қатарын көрсетіңіз.

Есеп 2. ДНҚ молекуласының бiрiншi тiзбегi берiлген: АТТЦГАЦГГЦТАТАГ.

ДНҚ-ның екiншi тiзбегiн анықтаңыз. Егер бір нуклеотид 0,34 нм тұрса ДНҚ тізбегінің ұзындығын анықтаңыз.

Есеп 3.

Нуклеотидтердің жалпы санының ішінен ДНҚ молекуласында тиминдік нуклеотидтері 16% тұрады. Қалған түрлі нуклеотидтердің санын (пайызбен) анықтаңыз.

2. Өзін өзі жетілдіру дағдыны бағалау

«ДНҚ-лы және РНҚ-лы вирустар» тақырыбы бойынша СӨЖ-ді презентация түрінде дайындау және бірінші аралық бақылауға дейін.

7.4. Бақылау сұрақтары :

7.4.1. ДНҚ-ның тұқымқуалаушылықтың негізгі материалы ретіндегі ролін алғаш рет кім

және қалай дәлелдеді?

7.4.2. ДНҚ және РНҚ құрылыстары қалай ажыратылады?

7.4.3. ДНҚ қызметтері қандай?

7.4.4. а-РНҚ, р-РНҚ және т-РНҚ қызметтері қандай?

7.4.5. Жануарлар жасушасының генетикалық материалы не түрінде болады?

7.4.6. Неліктен ХХІ ғасыр медицинасын молекулалық медицина деп атайды ?

Тақырып бойынша үш тілде түсіндірме сөздер:

Құрастырған: Қ.Е.Жүзжан

№ 17 сабақ

1. Тақырыбы: Тұқым қуалау ақпаратының іске асырылуы. Криктің негізгі постулаты. ДНҚ репликациясы

2. Мақсаты: студенттерде тірі ағзалардағы тұқым қуалайтын ақпараттардың іске асырылуының заңдылықтары мен молекулалық механизмдері, ДНҚ репликациясының механизмдері және принциптері жайлы заманауи түсініктері мен білімдерін қалыптастыру.

3. Оқытудың міндеттері:

- студенттерге тұқым қуалау ақпаратының мәнін және оның тірі ағзалардағы қызметінің маңызын түсіндіру;

- студенттерде ДНҚ репликациясының механизмдері және принциптері жайлы білім қалыптастыру;

- студенттерге тұқым қуалайтын аурулардың пайда болуы мен қартаюда ДНҚ репликациясының механизмдерінің бұзылуының маңызын және рөлін түсіндіру;

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

4.1. Молекулалық биологияның орталық догмасы (Криктің негізгі постулаты).

4.2. Тірі ағзалардағы тұқым қуалау ақпаратының берілу бағыттары мен типтері: жалпы, арнайы, тыйым салынған.

4.3. ДНҚ репликацияның принциптері.

4.4. ДНҚ репликациясының лидерлік және ілесуші тізбектерінің ерекшеліктері.

4.5. Репликацияға қатысатын негізгі ферменттердің қызметтері.

4.6. Репликация қателіктерінің пайда болу механизмдері, принциптері және түзетілуі.

4.7.Репликация қателіктерінің биологиялық және медициналық маңызы.

5. Оқыту әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, кестелер толтыру, сызбалар сызу).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.1. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы, 2007, б.21-41.

6.2. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с. 17-40.

6.3. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 52-53.

6.4. Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с.32-35.

Қосымша:

6.5. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006, с.110-122.

6.6. Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М., 2003, с. 11-16.

6.7. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. М., кн. 1, 2001, с. 234-242.

6.8. Заяц Р.Г., Бутвиловский В.Э. и др. Общая и медицинская генетика. Р-на- Дону.,2002,с.106-116.

6.9. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010, с. 203-205

6.10. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы, 2012, 112 с.

7. Бақылау:

7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім.

7.1.1. Тесттік бақылау – 10 сұрақтан 4 нұсқа.

7.1.2. Ауызша сұрау.

7.2. Құзыреттілікті бағалау – тәжірибиелік дағды.

7.2.1. Тірі жүйелердегі тұқым қуалау ақпаратының тасымалдану типтерін және бағыттарын сызу және түсіндіру.

7.2.2. ДНҚ репликациясының принциптерінің сызбасын сызу және түсіндіру.

7.2.3. ДНҚ - ның лидерлік және ілесуші тізбектерінің репликациясының сызбасын сызу және түсіндіру.

7.2.4 Сызбаны сызу және тән белгілерді қою: ДНҚ репликациясына қатысатын лидерлік және ілесуші тізбектерді, ферменттерді және ақуыздарды.

7.3. Өзін өзі жетілдіру дағдыны бағалау:

«Теломерлер, теломеразалық белсенділігі» тақырыбы бойынша СӨЖ–ді презентация түрінде дайындау және аралық бақылауға дейін қорғау.

7.4. Бақылау сұрақтары:

7.4.1. Тұқым қуалау ақпаратының тасымалдану типтері.

7.4.2. Репликацияның принциптері.

7.4.3. ДНҚ-ның лидерлік және ілесуші тізбектер синтезінің ерекшеліктері.

7.4.4. Репликацияға қатысатын ферменттер және олардың қызметтері.

7.4.5. Репликация қателіктерінің пайда болу және коррекцияланауының

механизмдері.

Тақырып бойынша үш тілде түсініктеме сөздер:

Құрастырған: И.К.Нүрпеисова

Сабақ №18

1. Тақырыбы: Прокариот генінің транскрипциясы

2. Мақсаты: студенттерде прокариоттардың тұқым қуалау ақпаратының жүзеге асырылуының молекулалық механизмін транскрипция деңгейінде, транскрипцияның тірі ағзадағы қызметін, мәні мен маңызын туралы білімдерін қалыптастыру.

3. Оқытудың міндеттері:

- транскрипцияның маңызы туралы студенттерде білім қалыптастыру;

- транскрипцияның әр кезеңінің молекулалық механизмінің маңызын үйрету;

- транскрипция үрдісіне қатысатын негізгі ферменттердің рөлін білу;

- прокариот ағзаларындағы транскрипцияның ерекшелігін түсіну және үйрену;

- транскрипцияның тірі ағза тіршілігіндегі рөлін түсіндіру;

- терминдерді білу.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

4.1. Транскрипция, анықтамасы, кезеңдері.

4.2. а- РНҚ синтезделуіндегі матрицалық принцип, репликациядан транскрипцияның айырмашылығы

4.3. Транскрипция үрдісіне қатысатын ферменттер.

4.4. Прокариот гендеріндегі транскрипцияның механизмі:

1) инициация

2) элонгация

3) терминация.

5. Оқыту әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, кестелер толтыру, сызбалар сызу, типтік және ситуациялық есептер шығару).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.1 Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы, 2007, б.42-64.

6.2 Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 54, 201-210.

6.3 Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003, с. 35-46.

6.4 Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М.,2003, с.85-148.

6.5 Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф.

Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с. 29-41.

6.6. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. А.,

2006, б. 67-69.

6.7. Медициналық биология және генетика. Оқу құралы проф. Қуандықов Е.Ө.

ред. А., 2004, б. 30-43.

Қосымша:

6.1. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006,

с. 123-126, 172-196.

6.2. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005, с.243-295.

6.3. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы, 2012.

7. Бақылау:

7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім.

7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

7.1.2. Тесттік бақылау – 10 сұрақтан 2 нұсқа.

7.3.-Есеп шығару

РНҚ молекуласының нуклеотидтік қатары берілген. ДНҚ молекуласының матрицалық және кодтаушы тізбегін ажыратыңыз. ДНҚ мен РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын табыңыз.

а-РНҚ 7 met- G-AUGUUUCUACACACGGUAGACGCCGGCUGGCGAUAG – (A)

7.1.4. Есеп шығару

ДНҚ молекуласының матрицалық тізбегінің нуклеотидтік қатары берілген, а-РНҚ молекуласының құрылысын анықтаңыз. РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын көретіңіз.

ДНҚ

5' ATGGACGAAAATCCGGATCGCCAAGGTATTTTGA

3'

7.1.6. Есептер шығару (Медициналық биология және генетика.Оқу құралы Е. Ө. Қуандықов ред. А., 2004, б. 40-43, № 1,4,5,9 .

7.2. Құзыреттілікті бағалау – тәжирбиелік дағды:

7.2.1.Транскрипция үдерісінің кезеңдерінің сызбасын сызу және транскрипцияға қатысатын ферменттерді сипаттау

7.3. Бақылау сұрақтары:

7.3.1. Тірі ағзалардың (жасушалардың) тіршілігіндегі транскрипцияның рөлі мен маңызы.

Тақырып бойынша үш тілде түсіндірме сөз:

Құрастырушы: М.Ж.Жұмағұл

№ 19 сабақ

1. Тақырыбы: Геннің трансляциясы

2. Мақсаты: студенттерде ақуыз биосинтезінің молекулалық механизмдері және тірі ағзалар тіршілігін (жасушалар) сақтау мен қамтамасыз ету рөлі жайлы білімін қалыптастыру.

3. Оқытудың міндеттері:

- ақуыз биосинтезінің молекулалық механизмдерін оқу;

- трансляцияда қатысатын негізгі құрылымды ферменттер кезеңін және олардың ақуыз биосинтезін қамтамасыз ету рөлін оқу;

- геннің трансляция үдерісінің маңызы және генетикалық кодтың құрамы мен мәнін оқу;

- трансляция үдерісінің бұзылысының пайда болу механизмдерін және олардың патогенездегі ауруларының маңызын түсініп, оқу.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

4.1. Трансляцияға жалпы сипаттама, анықтамасы, кезеңдері.

4.2. т-РНҚ-ң құрылысы, қызметі.

4.3. Рибосомалар, құрылысы, қызметі.

4.4 Трансляцияның кезеңдері: иницация, элонгация, терминацияға сипаттама.

4.5. Про – және эукариот ақуыз синтезінің ерекшеліктері.

4.6.Трансляция процесінің бұзылуының медицинадағы маңызы.

5. Оқыту әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, типтік және ситуациялық есептер шығару ).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.1 Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы, 2007, 64-82.б.

6.2. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 54.

6.3 Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003, с. 35-46; 1994, с. 253-267. 287-301.

6.4 Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М.,2003, с.149-217.

6.5 Медициналық биология және генетика. Оқу құралы Қуандықов Е. Ө. ред.

А., 2004. б.30-43.

6.6 Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық.

негіздері. А., 2006, б. 31-37.

6.7 Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. А.,

2006, б. 57-59, 69-73.

Қосымша:

6.1. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006,

с. 123-126, 172-196.

6.2. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005, с.243-295.

6.3. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы, 2012.

7. Бақылау:

7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім.

7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

2. Тесттік бақылау – 10 сұрақтан 3 нұсқа.

7.1.3. Сызба салу:

7.1.4. Бактериялық рибосоманың құрамы (Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология, б. 161, сурет. 3.10).

7.1.5. Есеп шығару -Инсулин ақуызы 51 аминқышқылынан тұрады. Ақуыз инсулинін кодтайтын гендегі нуклеотидтер санын анықтаңыз.

7.1.6. Есеп шығару -Трансляция процесінде т- РНҚ 30 молекуласы қатысты. Ақуызды синтездейтін амин қышқылының санын анықтаңыз, сондай- ақ осы ақуызды кодтайтын гендегі триплеттер мен нуклеотидтер санын анықтаңыз.

7.1.7. Есеп шығару Полипептидтік тізбектің биосинтезіне т- РНҚ УУА, ГГЦ, ЦГЦ, ААГ, ЦГУ антикодондарымен қатысты. Осы полипептидтік тізбектегі ақпаратты тасымалдайтын ДНҚ молекуласы тізбегінің әрбір нуклеотидтік қатарын анықтаңыз. ДНҚ молекуласы қос тізбегінің А, Г, Т, Ц нуклеотидтер санын анықтаңыз.

7.1.8. Есеп шығару Ақуыз молекуласының бір бөлігіндегі амин қышқылының орналасу ретін көрсетіңіз, егер ДНҚ молекуласының нуклеотидтік қатары төмендегідей кодталатын болса: