Файл: 3. агроклиматты ресурстар ауылшаруашылы німдерін алуа ммкіндік беретін климатты факторларды жиынтыы агроклиматты ресурстар деп аталады.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.12.2023
Просмотров: 15
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
3. АГРОКЛИМАТТЫҚ РЕСУРСТАР
Ауылшаруашылық өнімдерін алуға мүмкіндік беретін климаттық факторлардың жиынтығы агроклиматтық ресурстар деп аталады.
Климат пен ауа-райы элементтерінің сандық сипаттамалары, олардың ауылшаруашылық өнімінің өнімділігі мен сапасына әсер ететін комбинациясы мен арақатынасын агроклиматтық көрсеткіштер деп аталады. [6].
Агроклиматтық жағдайларды есепке алу, нақты ауданның ауыл шаруашылығы талаптарына сәйкес климаттың сәйкестігін анықтауға мүмкіндік береді.
Аумақтың агроклиматтық ресурстары ресурстардың көрсеткіштерімен сипатталады: күн радиациясының, термиялық режимнің және вегетациялық кезеңнің ылғалдылық режимінің көрсеткіштері.
Ақтөбе облысының аумағында ҚР ЭМ "Қазгидромет" РМК 23 метеорологиялық станциясы (МС) жұмыс істейді (3.1-сурет). Облыстың климаттық жағдайларын сипаттау үшін үздіксіз көпжылдық бақылаулары бар, 19 метеорологиялық станцияның деректері пайдаланылды: Марток, Қосестек, Родниковка, Комсомольское, Ақтөбе, Ақжар (Новороссийское), Қобда (Новоалексеевка), Ақай (Ильинка), Қарабұтақ, Басқұдық, Темір, Айыл, Нұра, Ембі, Қарауылкелді, Қырғыз, Мұғалжар, Шалқар, Аққұм.
Айта кету керек, Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның (ДМҰ) талабы бойынша климатты сипаттау үшін ұзақтығы кемінде 30 жыл болатын көпжылдық бақылаулар қажет. Тиісінше қазіргі заманғы климаттық жағдайлар анықтау үшін біз 30 жылдан астам уақыт ішінде, негізінен 1981-2016 жылдары метеорологиялық деректерді пайдаландық. Берілген деректер де пайдаланылды,
2003-2010 жылдар аралығында "Қазгидромет" РМК-да дайындалған Қазақстан климаты жөніндегі анықтамалықтарда, оның ішінде "ауа температурасы", "атмосфералық жауын-шашын", "атмосфералық құбылыстар", "қар жамылғысы", "күн сәулесі" және "топырақтың температуралық режимі"бөлімдерінде.
Климатты сипаттау үшін біз күн радиациясының режимдерін,ауа температурасы, ауаның ылғалдылығы, жауын-шашын, қар жамылғысы және жел, сондай ақ жылдың Климаттық мезгілдері және климаттың континенталдылығың талдадық.
3.1 агроклиматтық аймақтар
Агроклиматтық аймақтарға бөлу вегетативті белсенді кезеңдегі (мамыр-тамыз) ылғалдандыру коэффициентіне және көпжылдық кезеңдегі орташа 10оС-тан жоғары белсенді ауа температурасының қосындысына негізделген.
Ақтөбе облысының аумағы бойынша вегетативтік белсенді кезеңге (мамыр-тамыз) К мәндерінің бөлінуін және көп жылдық кезеңге орташаланған 10оС-тан жоғары белсенді ауа температурасының қосындысын талдау, облыс аумағын 5 агроклиматтық аймаққа бөлуге мүмкіндік берді. Бұл ретте IV және М аймақтары термиялық шарттар бойынша екіге бөлінеді: (а) және (б). Аймақтың атаулары және температураның шекті мәндері 3.1-кестеде келтірілген.
3.1-кесте-Ақтөбе облысының аумағындағы агроклиматтық аймақтар
| № | Аймақ атауы | К | MT10, оС |
| II | Аздап ылғалды орташа жылы | 0,8-0,9 | 2400-2650 |
| III-б | Әлсіз құрғақ жылы | 0,6-0,8 | 2500-3000 |
| IV-а | Орташа құрғақ жылы | 0,4-0,6 | 2700-3000 |
| IV-б | Орташа құрғақ орташа ыстық | 0,4-0,6 | 2800-3400 |
| V-a | Өте құрғақ орташа ыстық | 0,2-0,4 | 3200-3500 |
| V-б | Өте құрғақ ыстық | 0,2-0,4 | 3400-3800 |
| VI-а | Құрғақ ыстық | < 0,2 | 3800-3900 |
Сурет 3.1-Ақтөбе облысының метеорологиялық станциялары3.2-кестеде Ақтөбе облысының әкімшілік аудандарының белгілі бір агроклиматтық аймаққа жататындығы көрсетілген.
3.2-кесте - әкімшілік аудандардың агроклиматтық аймақтарға жатуы
| Агроклиматтық аймақтар | Әкімшілік аудан (аудан орталығы) |
| II. Аздап ылғалды орташа жылы | Облыстың Қиыр солтүстігі: - - Мәртөк ауданының солтүстік-шығыс бөлігі (Мартөк ауылы); - - Қарғалы ауданының солтүстік-батыс бөлігі (Бадамша ауылы). |
| III-б. әлсіз құрғақ жылы | Облыстың солтүстік бөлігі: - - Мәртөк ауданының оңтүстік-батыс бөлігі (Мартөк ауылы); - - Қарғалы ауданының оңтүстік-шығыс бөлігі (Бадамша ауылы). - Қобда ауданының солтүстік-шығыс жартысы (Қобда ауылы); - Ақтөбе қаласының аумағы; -Оңтүстік-шығыс бөлігін қоспағанда, Хромтау ауданы ( қ.Хромтау); -Алға ауданы, оның оңтүстік-батыс шетінен басқа (қ. Алға); - Әйтеке би ауданының солтүстік және солтүстік-батыс шеті (Комсомол ауылы). |
| IV-А. орташа құрғақ жылы IV-б. орташа құрғақ орташа ыстық | Облыстың орталық бөлігі: - Әйтеке би ауданы, оның солтүстік-батыс шетінен басқа; - Хромтау ауданының оңтүстік шеті (Хромтау қ.); - Мұғалжар ауданының солтүстік бөлігі (Қандыағаш қ.); - Алға ауданының оңтүстік-батыс шеті (Алға қ.); - Мұғалжар ауданының оңтүстік бөлігі (Қандыағаш қ.); - Темір ауданы (Шұбарқұдық кенті); - Ойыл ауданы (Ойыл кенті); - Қобда ауданының оңтүстік-батыс жартысы (Қобда ауылы); - - қырғыз ауданының солтүстік-батыс бөлігі (ргыз ауылы); - Шалқар ауданының солтүстік шеті (Шалқар қ.); - Байғанин ауданының солтүстік шеті (Қарауылкелді ауылы). |
| V-а. өте құрғақ орташа ыстық V-б. өте құрғақ ыстық | Облыстың оңтүстік және оңтүстік-шығыс бөліктері: - - Қырғыз ауданының орталық бөлігі (ргыз ауылы). - - Қырғыз ауданының оңтүстік бөлігі (ргыз ауылы). - Шалқар ауданының орталық және оңтүстік бөліктері (Шалқар қ.); - Байғанин ауданының орталық және оңтүстік бөліктері (с. Қарауылкелді). |
| VI-б. құрғақ ыстық | Облыстың шеткі оңтүстігі: - Байғанин ауданының оңтүстік шеті (Қарауылкелді ауылы); - Шалқар ауданының оңтүстік шеті (Шалқар қ.). |
3.2-суретте картада Ақтөбе облысының агроклиматтық аймақтарға бөлінуі көрсетілген.
3.2 - сурет-Ақтөбе облысының аумағын агроклиматтық аймақтарға бөлу
II аймақ - "сәл ылғалды орташа жылы" облыстың солтүстік шетіндегі шағын аумақты алып жатыр (бұлақ, Қосестек). Аймақ = 0,8-0,9 ылғалдандыру коэффициентімен және 2400-2650оС шегінде 10оС жоғары температура қосындысымен сипатталады
III-B аймағы - "әлсіз құрғақ жылы" сонымен қатар облыстың солтүстік бөлігінде орналасқан, К = 0,6-0,8 мәнімен және 2600-2900 оС шегінде 10оС-тан жоғары температураның қосындысымен сипатталады.
IV-а - "орташа құрғақ жылы" аймағы облыстың орталық жолағының шығыс бөлігін алып жатыр, к = 0,4-0,6 мәнімен және 2700-3000ос шегінде 10оС-тан жоғары температура қосындысымен сипатталады. IV-A аймағы IV-B аймағына тегіс өтеді.
IV-B аймағы-" орташа құрғақ орташа ыстық " аймақтың орталық жолағының ортасы мен батысын алып жатыр, к = 0,4-0,6 мәнімен және 2800-3400 ОС шегінде 10оС-тан жоғары температураның қосындысымен сипатталады.
V-а - "өте құрғақ орташа ыстық" аймағы облыстың оңтүстік-шығыс бөлігін алып жатыр, к = 0,2-0,4 мәнімен және 3200-3500 оС шегінде 10оС-тан жоғары температураның қосындысымен сипатталады. V-a аймағы V-б аймағына тегіс өтеді.
V-B аймағы-" өте құрғақ ыстық " облыстың оңтүстік және оңтүстік-батыс бөлігін алып жатыр, к = 0,2-0,4 мәнімен және 3400-3800 оС шегінде 10оС-тан жоғары температураның қосындысымен сипатталады.
VI-a аймағы - "құрғақ ыстық" аймақтың оңтүстік шетін алып жатыр, ол < 0,2 мәнімен және 3800-4000 ОС шегінде 10оС-тан жоғары температураның қосындысымен сипатталады.