Файл: 37.ызмет етуші кшбасшылыты кшті жне осал тстарын жазыыз. Кшті тстары.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.12.2023
Просмотров: 53
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
37.Қызмет етуші көшбасшылықтың күшті және осал тұстарын жазыңыз.
Күшті тұстары
Қызмет етуші көшбасшылық туралы зерттеулер өзінің қазіргі даму кезе-
ңінде көшбасшылық саласына бірқатар оң үлесін қосты. Біріншіден, транс-
формациялық және шынайы көшбасшылық секілді этикалық аспектіге ие
басқа да ұстанымдар бар болғанымен, қызмет етуші көшбасшылық альтруизм-
ді көшбасшылық процесінің негізгі құрамдас бөлігі санауы арқылы ерекше.
Қызмет етуші көшбасшылық қағидасына сәйкес, көшбасшы ізбасарларын алдыңғы шепке қойып, қолындағы күш-қуатты ізбасарлармен бөлісіп және
олардың дамуына жағдай жасауға тиіс. Бұл – көшбасшылық процесін өзгелерге қамқорлық таныту қағидасы айналасында құратын жалғыз ұстаным.
Екіншіден, қызмет етуші көшбасшылық ықпалды немесе билікті пайдалануға қатысты таптаурын емес және қарама-қайшы көзқараста. Көшбасшылықтың барлығына дерлік басқа ұстанымында ықпал көшбасшы-лық процесіндегі жағымды фактор ретінде қарастырылады, ал қызмет етуші көшбасшылықта керісінше. Соған сәйкес, көшбасшылар үстемдік жасамауы, нұсқау бермеуі немесе қадағаламауы керек; дұрысы, көшбасшылар өзіндегі билік пен ықпалды өзгелермен бөлісуі қажет. Басқаруға ұмтылудың орнына одан бас тарту – қызмет етуші көшбасшылықтың мақсаты. Қызмет етуші көшбасшылық – ықпал ету процесі, бірақ мұндағы әңгіме дәстүрлі жолмен ықпал ету жайында емес
Осал тустары
Қызмет етуші көшбасшылықтың оң тұстарымен қатар, бірнеше осал
қыры да бар. Біріншіден, «қызмет етуші көшбасшылық» деген атауының па-
радокстық сипаттамасы аталған ұстанымның ықтимал құндылығын төмен-
дететін семантикалық дау туғызады. Қайшылықты атаудың кесірінен бұл
көзқарас шындықтан алыс және қиял-ғажайып болып көрінуі мүмкін. Оған
қоса, қызмет етуші көшбасшы болу ізінен еруді білдіреді, ал ізінен еру деге-
німіз – көшбасшылыққа қарама-қайшы дүние. Қызмет етуші көшбасшылық-
тың ішінде ықпал ету де бар болғанымен, ықпалдың қызмет етуші көшбас-
шылық бөлігі ретінде жұмыс істеу механизмі бұл тәсіл барысында толықтай
түсіндірілмеген
305
10
-
Екіншіден, қызмет етуші көшбасшылық саласын зерттеуші ғалымдар
-
дың арасында осы процестің негізгі аспектілері жайында әртүрлі пікір бар.
10.1-кестеде көрсетілгендей, қызмет етуші көшбасшылық бірқатар қабілетті,
тұлғалық қасиетті және мінез-құлықты қамтиды деп ұйғарылады. Бүгінге
дейін зерттеушілер қызмет етуші көшбасшылықтың ортақ анықтамасын не-
месе теориялық негізіне қатысты мәмілеге келе алмады (van Dierendonck,
2011). Қызмет етуші көшбасшылық жайында ауқымдырақ зерттеулер жүр-
гізілмейінше, оның теориялық тұжырымдарының орнықтылығы күмәнді
күйде қала бермек
38.Қызмет етуші көшбасшылықтың моделін жазыңыз.
қызмет етуші көшбасшылық моделі үш құрамдас бө-
ліктен – алдыңғы шарттардан, қызмет етуші көшбасшыға тән мінез-құлық
және нәтижеден тұрады. Бұл модельдің басты нысанасы қызмет етуші көш-
басшыға тән жеті мінез-құлық болып саналады: тұжырымдау, эмоциялық
оңалту, алдымен ізбасарлар мүддесін қою, ізбасарлардың өсуі мен табысқа
жетуіне көмектесу, этикаға сай әрекет ету, дербестік беру және қоғамдастық
үшін құндылық туғызу. Бұл мінез-құлық түрлеріне контекст пен мәдениет,
көшбасшының қасиеттері және ізбасарлардың осы көшбасшылық түрін қа-
лай қабылдауы әсер етеді. Адам қызмет етуші көшбасшылық процесіне қа-
тысқанда, бұл жеке, ұйымдық және қоғамдық деңгейдегі нәтижелерді жақ-
сартуы әбден мүмкін
39.Қызмет етуші көшбасшылықтың нәтижелерін жазыңыз.
Қызмет етуші көшбасшылық көбіне көшбасшы мінез-құлқына екпін тү-
сіргенмен, осы процестің ықтимал нәтижелерін зерттеу де маңызды. Қызмет
етуші көшбасшылықтың нәтижелері деп ізбасарлардың жұмыс көрсеткіші
мен өсуін, ұйымның жұмыс көрсеткішін және қоғамдық ықпалды айтамыз
(10.1-сызбаны қараңыз). Гринлиф (1970), өзінің негізгі еңбегінде атап өт-
кендей, қызмет етуші көшбасшылықтың басты мақсаты – адамдардың да-
муына мүмкіндік беретін, ұйымның жұмыс көрсеткішін жақсартатын және
ең соңында қоғамға оң ықпал туғызатын мықты ұйым құру
40.Қызмет етуші көшбасшылықтың он сипатын жазыңыз.
Практиктер үшін қызмет етуші көшбасшылықтың не екенін айқындау
мақсатында Спирс (2002) Гринлифтің еңбектерінен қызмет етуші көшбас-
шының дамуына маңызды саналатын он сипаттаманы анықтады. Бәрі жи-
нақтала келе, бұл сипаттама қызмет етуші көшбасшылықтың алғашқы моде-
лін немесе тұжырымдамасын жасайды
1. Тыңдау. Көшбасшы мен ізбасар арасындағы коммуникация – ақпарат
беру мен қабылдаудан (яғни сөйлеу және тыңдау) тұратын интерактивті
процесс. Қызмет етуші көшбасшы әуелі тыңдау арқылы қарым-қатынас жа-
сайды. Олар тыңдаудың есту мен өзгелердің пікірін қабылдаудан тұратын,
үйренуге болатын тәртіп екенін біледі. Тыңдау арқылы олар ізбасарлардың
көзқарасын түсініп, әлгі көзқарасты мақұлдайды.
2. Эмпатия. Эмпатия – өзіңді өзгенің орнына қойып, әлемді сол адам-
ның көзқарасы тұрғысынан көруге тырысу. Бойында эмпатиясы бар қызмет
етуші көшбасшы ізбасарлардың не ойлап, не сезіп тұрғанын шынымен түсі-
неді. Олар эмпатия танытқанда, мұны ізбасар қолдау көрсетудің белгісі ре-
тінде санайды. Бұл оның өзін айрықша сезінуіне көмектеседі.
3. Оңалту. Оңалту дегеніміз бүтіндеуді білдіреді. Қызмет етуші көш-
басшы ізбасарлардың жеке әл-ауқатына көңіл бөледі. Ізбасарлардың жеке
проблемасын жеңіп шығуына қол ұшын созу арқылы оларға қолдау білді-
реді. Гринлифтің тұжырымдауынша, оңалту процесінің екі жағы бар: ізба-
сарлардың бүтін болуына көмектесу арқылы көшбасшылардың өзі оңалады.
4. Сана-сезім. Гринлиф үшін сана-сезім дегеніміз – қызмет етуші көш-
басшыларды өзінің физикалық, әлеуметтік және саяси ортасына сезімтал
ететін қасиет. Ол өзіңді және өзгелерге етер ықпалыңды түсінуден тұрады.
Өзіндік сана-сезімге ие қызмет етуші көшбасшы өзіне және өзінің көзқара-
сына сырттай, ауқымдырақ деңгейде көз салып қарауға қабілетті.
5. Үгіт. Үгіт – өзгелерді өзгеріске көндіретін айқын әрі табанды ком-
муникация түрі. Қызметтік билікті күштеп бағындыруға пайдаланатын
мәжбүрлеуден айырмашылығы – үгіттеу қандай да бір принциптерді таңу-
дан ада, жұмсақ аргументті пайдалану арқылы өзгеріс туғызады. Спирстің
(2002) сөзіне сүйенсек, Гринлифтің мәжбүрлеуге емес, үгіттеуге ерекше ек-
пін беруі
оның Religious Society of Friends (протестант христиандар қозға-
лысы. – Ауд.) атты қоғамдастықтың, яғни квакерлердің бір мүшесі ретінде
танылуымен байланысты болуы мүмкін.
6. Тұжырымдау. Тұжырымдау адамның ұйым мақсаты мен бағыты жа-
йында айқын түсінікке ие бола отырып, көрегендік қабілет танытуын білді-
реді. Бұл сипаттама күнделікті жүйелік ойлау аясынан шығып, «толық кар-
тинаға» назар аударады. Сондай-ақ тұжырымдау қызмет етуші көшбасшы-
лардың күрделі ұйымдық проблемаларды ұйымның ұзақмерзімді мақсатына
сәйкес шешіп, мәселеге креативті жолмен жауап беруіне жол ашады.
7. Көрегендік. Көрегендік қызмет етуші көшбасшының келешекті көре
білу қабілетін қамтиды. Бұл – қазір болып жатқан және кеше өтіп кеткен
жағдаяттарға сүйене отырып, алда не боларын болжау қабілеті. Гринлиф кө-
регендіктің этикалық аспектісі бар екенін айтады. Өйткені, оның ойынша
291
10
-
көшбасшылар қисынды түрде болжауға болатын дүниені болжау және соған
сай әрекет ету үшін кез келген сәтсіздікке жауапты болуы керек.
8. Жетекшілік. Жетекшілік – көшбасшыға жүктелген көшбасшылық
міндет үшін жауапкершілік алу. Қызмет етуші көшбасшылар адамдар мен
оларға басшылық етуге берілген ұйымға мұқият жетекшілік ету жауапкер-
шілігін алады. Бұған қоса, олар ұйымды қоғам игілігі үшін басқарады.
9. Адамдардың тұлғалық өсуіне ұмтылу. Гринлифтің қызмет етуші
көшбасшылық туралы тұжырымдамасы әрбір ізбасарды оның ұйымға қос-
қан үлесі шеңберінен шығатын, ішкі құндылықтары бар бірегей тұлға ретін-
де қарастыру керектігін айтады. Қызмет етуші көшбасшы ұйымдағы әрбір
адамның тұлғалық және кәсіби өсуіне көмектесуге тырысады. Ол әртүрлі
формада болуы мүмкін. Оның ішінде ізбасарларға мансаптық дамуға мүм-
кіндіктер беру, жаңа жұмыс машықтарын дамытуына көмектесу, идеялары-
на жеке қызығушылық таныту және шешім қабылдау процесіне жұмылдыру
бар (Spears, 2002).
10. Қоғамдастық құру.