ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 05.12.2023
Просмотров: 17
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
68. Ақшалай операциялардың есебін ұйымдастыру.
Кіруді бақылау.
Қолма-қол ақша түсімдерінің көптеген көздері және барлық компанияларда әртүрлі бақылау әрекеттері бар. Келесі процедуралар жиі қолданылады:
1. Ақшаны төлеу бойынша міндеттерді бөлу, қолма-қол ақша бойынша жүргізілген операцияларды есепке алу және қолма-қол ақша қалдықтарын салыстыру. Бұл бөлу жалған жазбалар арқылы ұрлық және жасыру ықтималдығын азайтады.
2. Әрбір жеке қызметкерге ақша қаражаттарын есепке алу және ресімдеу бойынша белгілі бір жауапкершілік жүктеп, ақша қаражаттарының банктік шоттарға түсуінің басынан бастап тұрақты және үзіліссіз қозғалысын қамтамасыз ету. Бұл бақылау қажет:
(а) дереу санау,
(b) дереу кіру және
(c) барлық алынған қаражатты уақтылы енгізу.
3. Қолма-қол ақшаны басқару және есеп жүргізу функцияларының орындалуына үздіксіз бақылауды қамтамасыз ету. Бұл бақылауға жоспарлы және алдын ала хабарланбаған қолма-қол ақшаны есептеу, ішкі аудиттер және алынған ақша қаражаттары, төлемдер және қалдықтар туралы күнделікті есептер кіреді.
Қолма-қол ақшаның жұмсалуын бақылау.
Көптеген фирмалар ақшаны әртүрлі жіберушілерге (алушыларға) төлейді. Қолма-қол ақшаны бақылау жүйесі әрбір компания үшін жеке әзірленгенімен, олардың көпшілігінде келесі ережелер қолданылады:
1. Кассалық шығыстардың құжаттамасын жүргізу, чектерді (касса ордерлерін) беру және оларға қол қою, чектерді жіберу және есепке алуды жүргізу бойынша міндеттерді бөлу.
2. Барлық ақшалай шығындарды алдын ала нөмірленген чектермен (төлем тапсырмалары) тіркеу.
3. Қолма-қол ақша шоттары пайдаланылса, оны пайдалану өкілеттігін бақылау қажет.
4. Қолма-қол ақшалай ваучерлер шығыстарды растау үшін тиісті құжаттама болған жағдайда ғана беріледі.
5. Кассалық шығыстарды және олардың орындалуын қадағалау.
Ағымдағы шоттардағы қаражатты бақылау.
Банктік шоттарды немесе басқа қаржы институттарын пайдалану ақшаны бақылаудың маңызды тәсілі болып табылады. Банктік шоттардың бірнеше артықшылықтары бар:
• Қолма-қол ақша банк ғимаратында физикалық түрде қамтамасыз етілген.
• Қаражаттардың бөлек есебін банк жүргізеді.
• Ұрлық қаупін азайту үшін қолма-қол ақшаны басқару.
• Клиенттер төлемдерді тікелей бенефициардың банкіне банктік аударым арқылы аудара алады.
Қаржы институттары ақшаны басқа валютаға айырбастау, басқа елдерге ақша аудару және жинақ шоттары бойынша пайыздарды төлеу сияқты ақшаны басқару қызметтерін көрсетеді.
Электрондық төлем жүйесі – телефон, телеграф немесе компьютер арқылы банктер арасында ақша аудару әдісі. Қолма-қол ақшасыз аударым шот транзакцияларын дереу жариялау үшін нақты уақыттағы компьютерлік сілтемелерді қамтамасыз етеді. Артықшылықтары – қағазбастылықты азайту, қателерді азайту және транзакциялық шығындарды азайту.
Қолма-қол ақша қалдықтарын салыстыру.
Әрбір есеп беру күні немесе айдың аяғында барлық ақша қалдықтарын салыстыру міндетті. Әрбір қолма-қол ақшаны ұстау орны үшін жеке шоттың болуы салыстыруды жеңілдетеді және қателерді бөліп көрсетуге мүмкіндік береді. Сәйкестендіру процесі келесі қадамдарды қамтиды:
1. Кассадағы нақты қолма-қол ақша қалдықтарының есебін кассирдің қатысуымен кассалық операцияларды жүзеге асырмайтын тұлға жүргізеді және оған барлық тараптар қол қоюы тиіс.
2. Бухгалтерлік есеп шоттары бойынша қалдықты нақты қолда бармен салыстыру. Кез келген сәйкессіздіктер көрсетілуі керек.
Есеп айырысу (валюталық) шоттарды салыстыру.
Қолма-қол ақша шоттары сияқты, әрбір жеке есеп айырысу (валюталық) шот бойынша операцияларды көрсету үшін бөлек шоттар енгізу қажет, бұл салыстыру процесін жеңілдетеді және қателерді көрсетеді. Сәйкестендіру процесі келесі қадамдарды қамтуы керек:
1. Ағымдағы шоттан алынған қаражаттардың бухгалтерлік есепте көрсетілмеген сомаларын қайта қарау (бұл банктік комиссиялар мен банк операциялары үшін комиссиялар болуы мүмкін).
2. Оларды бухгалтерлік есепте көрсету.
3. Банк үзіндісі бойынша есеп айырысу (валюталық) шоттағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп деректері бойынша қалдықпен салыстыру.
4. Жеткізілмеген аударымдар немесе чектер сияқты транзакциялар үшін салыстыру уақыт белдеуіндегі айырмашылықты ескеруі тиіс.
5. Ақша қаражаттарының қозғалысы мен қалдықтары бойынша салыстыру актiсiнде салыстыру күнi көрсетiлуi және бухгалтерлiк қызметшiлердiң: банк пен кәсiпорынның қолдары көрсетiлуi тиiс.
69. Кезең шығыстарының есебі.
Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезевдік шығыстар болады және олар өндіріс келеміне тәуелді емес, тұрақты сипатқа ие, сатылған өнімнің, көрсетілген қызметтің нақты бір түрімен байланысты емес. Шаруашылық жүргізуші субъект, еш нәрсе өндірмесе де, белгілі бір кезендердің барысында кезең шығыстарын жасайды.
Кезең шығыстарына мыналар жатады:
- жалпы және әкімшілік шығыстар;
- пайыз бойынша шығыстар;
- тауарлы-материалдық запастарды сату бойынша шығыстар (олардың есебі 11 тарауда берілді).
Бұл шығыстар тауарлы-материалдық запастардың қалдығына жатқызылмайды, олар өзі орын алған есептік кезеңнің жиынтықтабысын азайтып есептен шығарылады. Олар сатылмаған өнімнің және аяқталмаған өндірістің қалдықтарына жатқызылмайды.
Жалпы және әкімшілік шығысы. Шығыстың бұл түріне бүкіл және ендірістік-шаруашылық қызметін баскаруға байланысты кезендік шығыстар жатады. Бұл шығыстардың есебі 8210 "Жалпы және әкімшілік шығыстары" деп аталатын активтіқ шотта жүргізіледі.
Жалпы және әкімшілік шығындарының талдамалы есебі келесі шығыс баптарының типтік номенклатурасы бойынша жүргізіледі:
1. Әкімшілік персоналдарға жататын, қызметкерлердің еңбек ақысы
2. Шаруашылык және кызмет көрсетумен айналысатын кызметкерлердің енбек ақысы
3. Баскару әкімшілік аппаратын, субъектінін кызмет көрсететін кұрылымдық бөлімшелерін, материалдық - техникалык және транспортгык қызмет көрсететіндерін ұстау. Онын ішінде қызмет бабында пайдаланатын жеңіл транспортын ұстаудын шығысы және қызмет бабы үшін жеке женіл транспортын пайдалану шығысын компенсациялау
4. Байланыс торабы, дабыл қағу кұралдары, есептеу орталыктары және баска да өндіріске жатпайтын техникалық құралдары (жалпы шаруашылыкка арналған негІзгі күралдардың тозуы; ғимараттарды ағымдық жөндеуге және ұстауға кеткен шығыстары және жалпы шаруашылыкка арналған инвентары)
5. Қазба саласыңдағы дайындык жұмыстары бойынша шығындары, егер олар күрделі шығындарға жатпайтын болса (ягни негізгі кор ретінде капиталанбайтын болса)
6. Субъектінің салынып жатқан объектісін баскаруға кеткен шығыны, егерде олар болмаса, онда оның орнын техникалык кадағалаушылар аткарады, сондай-ак жанадан салынған объектіні пайлалануға кеткен шығындары
7. Жобаларда және КМЖ (СМР) бітпегендерді кдлпына келтіру бойынша шығыстары, сондай-ак бақылау жүргізумен байланысты шығыстары және басқа да шығындары
8. ӘкімшІлік баскару жүйесін және күралын жетілдірумен байланысты шығыстары
9. Банкі көрсеткен кызметін төлеу
10. Басқа үйымдардын жалпы шаруашылыкты баскаруды жүзеге асыруга көрсеткен кызметі үшін төлем жасау, егерде кәсіпорында ондай функционалдык кызметі болмаса
11. Әкімшілік басқару персоналдарына жұмсалған іссапар шығыстары
12. Кеңселік, баспалык, почта-телеграфтық және телефондық шығыстары
13. Өкілеттік шығыстары
14. Қызмет корсететін ендіріс пен шаруашылыктарды үстау бойынша шығыстары
15. Жұмыс күшін қабылдауды ұйымдастыруға, мамандарды оқытуға, компенсацияға, комиссиондык шығыстарға кеткен шығындары
16. Жалпы шаруашылык аралымындағы негізгі құралдарды жалғаға беру бойынша шығыстары
17. Салықтар, алымдар
18. Коммуналдық қызмет, кызметкерлердін еңбегін қорғау, субъектіні қорғау, өртке карсы корғау шығыстары, сауықтыру шығыстары, директорлар кеңесіне кеткен шығыстар және басқа да жалпы шаруашылық сипаттағы шығыстары
19. Тауарлы-материалдык запастарының қоймада кем шығуын калпына келтіру шығындары, нормадан тыс жоғалтулар және баска да өңдірістік емес шығыстары
20. Орташа жалакы деңгейінде, уақытша екбекке жарамсыздығына жәрдем акы төлеу
21. Баскару аппаратынын енбек стажын төлеу, яғни бір жолғы марапаттау төлемдерін жасау
22. Ақпараттык және аудиторлық (кеңестік) қызметті төлеу
23. Денсаулык сактау объектілерін, мәдениет, спорт, тұрғын үй қорларын үстау шығыстары
24. Кәсіпорынды кайта кұрудан босаған енбеккерлерге, кыскарған кызметкерлерге, армия қатарына шақырылған азаматтарға төлем жасау
25. Сот шығыстары
26. Табысты жасырғанда төленетін айыппұлдар мен өсімақылар
27. Ұрланған, жоғалған мүліктердін материалды жауапты түлғалары табылмаған немесе дәлелденбеген жағдайда, оларды қалпына келтіруге кеткен шығындары және т.б.
Жалпы және әкімшілік шығыстары жиынтык табысқа есептен шығарылғаннан кейін, 7210 шоты жабылуы тиіс.
Пайыздар (проценттер) бойынша шығысқа - банк несиесі және жабдықтаушылардың берген несиесі бойынша, мүлікті жалға беру бойынша төленетін пайыздар (процентгер) жатады.
Пайыздар (марапаттау) — несие алушының ақша капиталын несиеге алғаны үшін несие берушіге төленетін табыстың бір бөлігі. Пайызды өтеудің кезі қарыз капиталын пайдалану процесінен туындайтын құн болып табылады.
Пайыздар бойынша шығатын шығындардың есебі 8120 - "Пайыздар бойынша шығындар" деп аталатын шотта жүргізіледі. Бұл — активтік, күрделі шот. Пайыздар бойынша шығындардың талдамалық есебі проценттердің түрлері бойынша ведомостта жүргізіледі.
70. Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстардың есебі.