«Жалпы медицина» және «Педиатрия»

мамандықтарына арналған
«ГОМЕОСТАЗ ЖӘНЕ ЭКСКРЕЦИЯ» МОДУЛІ БОЙЫНША ФИЗИОЛОГИЯДАН

ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ, БОӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Тақырыбы: Тромбоциттер. Қанның ұюы (гемостаз). Гемостаздың физиологиялық механизмдері. Балалардағы ерекшеліктері (Педиатрия студенттеріне үшін).
ХАТТАМАЛАРДЫ ТОЛТЫРУ:
№1 тапсырма. «Тромбоциттер, олардың қызметтері» кестесін толтыру.

Тромбоциттер дегеніміз __– Тромбоцит (тһромбоцyтес, грек, тһромбос - тромбы, кyтос - жасуша) — қанның ұюын қамтамасыз ететін қанжасушасы.

________
Тромбоциттердің қандағы мөлшері – _180-320*10^9\л

Балалардағы тромбоциттердің қандағы мөлшері –150-390* 10^9\л______

	Қызметтері	Сипаттамасы
1	.Ангиотрофикалык кан тамырды қоректендіру.	Қан тамырлардың калыпты қүрылысы мен қызметін сактауда тромбоциттердің үлкен маңызы бар. Қантамырының эндотелиі агып жатқан қаннан қажет мөлшерде қоректік заттарды ала алмайды. Оны тромбоциттер қаннан сорып алады да әлсін-әлсін, эңдотелиймен түйіскен кезде оган беріп отырады. Сондықтан тромбоцит энДотелнйдің "асырап сақтаушысы" деп бекер айтпаган.
2	Адгезивті агрегациялық	Қан тамыры жарақаттанса, тромбоциттің пішіні өзгереді. Оның протоплазмасында есіктер (жалған аяқтар) пайда болады. Олар жабыскақ келеді, эндотелий жарақаттанган жердегі негізгі мембранага бекиді де, бір-бірімен жабысып, 10- 20 тромбоциттен тұрагын үйінді құрады. Бүл үрдіс агрегация деп аталады. Агрегация тамырдың ішкі бетінде ғана емес қанның ішінде де пайда болады. Агрегаттар қантамырының қабыргасында жабыскан громбоциттермен қосылып тыгынга (тромбыга) айналады. Сөйтіп, жарақаттанған жерден кан тамыры бітеледі де қан ағуы тоқтайды.
3	Қан үйыту қызмсті (гемокоагуляция).	Тромбоцит қүрамында қан үюын тездететін заттар (олардың жалпы саны оннан асады) болады, араб санымен белгілейді.

---

№2 тапсырма. «Гемостаз и морфологические компоненты системы гемостаза» кестесін толтыру.


Гемостаз – это __ свойство крови в организме, заключающееся в сохранении своего жидкого состояния, остановке кровотечений при повреждениях стенок сосудов и растворении тромбов, выполнивших свою функцию.___________________________________________________________

____________________________________________________________________________.

№	Морфологические компоненты	Описание компонентов
1	сосудистая стенка	Сострой из трех слайов: Внутренний слой (лат. tunica intima, tunica interna). Средний слой (лат. tunica media) Внешний слой (лат. tunica adventitia)
2	тромбоциты и клеточные элементы крови	это форменные элементы крови (частицы), которые помогают образовывать сгустки и прекращать кровотечение
3	плазменные компоненты	альбумины — 55—65 %, α1-глобулины — 2—4 %, α2-глобулины 6—12 %, β-глобулины 8—12 %, γ-глобулины — 2—4 % и фибриноген — 0,2—0,4 %.

№Functions_of_the_hemostasis_system'>3 тапсырма. «Functions of the hemostasis system» кестесін толтыру.

№	Functions	Description
1	vascular wall	Build from three layers: Inner layer (lat. tunica intima, tunica interna). Middle layer (lat. tunica media) Outer layer (lat. tunica adventitia)
2	platelets and blood cells	These are the formed elements of the blood (particles) that help form clots and stop bleeding.
3	plasma components	albumins - 55-65%, α1-globulins - 2-4%, α2-globulins 6-12%, β-globulins 8-12%, γ-globulins - 2-4% and fibrinogen - 0.2-0.4 %.

---

№4 тапсырма. «Тамырлы-тромбоцитарлық гемостаз» кестесін толтыру.

Кезеңдері	Сипаттамасы
- қантамырының рефлекстік жолмен уақытша тарылуы	үзілген (жыртылган) қан тамырын қандагы тромбоциттен босаи шыкқан серотонин мен адреналин тарылтады.
- тромбоциттер жабысуы (адгезиясы)	Тамырдың жыртылган (үзілген) жеріндегі оң зарядты, коллаген талшықтарына теріс зарядты тромбоциттер жабысады да тромбоциттер үймесі болады. Ьірақ бұл қанды ұзак уақыг тоқтага алмайды.
-тромбоциттер агрегациясы.	Жыртылган, үзілген қан тамырынан, жарылған эритроциттен жэне тромбоциттен бөлініп шықкан АДФ, серотонин, адреналин эсерінен тез бүзылатын, нашар бекіген, тек тромбоциттерден түратын жүмсак тыгын пайда болады. Бүл тығын арқылы плазма ағып тұрады. Агрегация механизмі әбден анықталмаган. Тромбоцит мембранасында АДФ, серотонин, адреналинге арналган рецепторлар болады, олармен химиялық заттар әрекеттесіп, тез бұзылатын комплекс құрады деген болжамдар бар. АДФ тромбоцит мембранасыиан есіктер (жалған аяқ - псевдоподий) шыгаруына себепкср болады. Бір тромбоциттегі белок-актин жіптері екінші бір тромбоцитгегі белок-миозиндермен АДФ аркылы байланысады.
тромбоциттердің бүзылмайтын тұрақты агрегациясы	Белгілі бір қан тамыры жарақатганған соң 5-10 секунд өтісііЛен тіндік протромбиназаның эсерімен тромбин пайда болады. Осы тромбиннің әсерімен тромбоциттер бірбіріне жабысып, агрегат қүрады. Бүдан кейін оньщ қүрылысы бүзылады, аірегат бірегей коймалжың қоспага айналады. Тромбоцит мембраналары бүзылады да тромбоциттік түрткілер қанға өтеді. Ақырында тромбоциттерден тұратын тромб (ұйынды) пайда болады.
- тромбоциттерден түратын тромбаның тыгыздалуы (ретракциясы)	Тромбостенин жиырылуы нәтижесінде жарақаттанған қан тамырына бекітілген тромб нығыздалады да қан ағуын тоқтатады. Тромбоциттік гемостаз өте жіңішке капиллярдан аққан қанды ғана тоқтата алады, көлемі үлкен кан қысымы жоғары тамырдан акқан қанды тромбоциттік тромб токтата алмайды. Соңгы жағдайда кан кетуін қан үйытатын жүйе - коагуляциялық гемостаз ғана тоқтата алады.

---

№5 тапсырма. «Коагуляциялық гемостаз» кестесін толтыру.

Кезеңдері	Сипаттамасы
протромбиназа түзілу	ең ұзақ кезеңі - 1 кезең, Оның сыртқы (тіндік) жэне ішкі (қандык) протромбиназаның пайда болу механизмдері бар. Сырткы кезенде алдымен жарақаттанган кантамырының қабыргасы мен оныц аймагындағы тіндерден бөлініп шыққан тіндік тромбопластин эрекет етеді. Мүндай белсеңді тіндік тромбопластин мен VII, 193 IV, V, X плазмалык түрткілердің қатысуымен тіндік протромбиназа калыптасады. Бүл үрдіс 5-10 секундке созылады. Тіндік протромбиназа эсерінен аз гана тромбин пайда болып, V жэне VIII түрткілер эрекеттеседі. I Іротромбиназаның канда қалыптасуы (ішкі механизм) 5-10 минутқа созылады. Ол жарақаттанган кан тамыры эндотелиінің астындагы коллаген тінінің XII фактормен түйісуінен басталады. XII фактор кинин, каллекреинніц қатысуымен XI факторды белсендіреді. Бұл реакция жарылған эритроцигтер мен тромбоциттерден бөлініп шықкан фосфолипидтердің (тромбопластиндердің) қатысуымен XII жэне XI гүрткілерден жанасу комплсксі пайда болуымен аякталады. XI фактор IX фактор әрекетін жеделдетеді жэне Са2+ ионы 3-тромбоциттік фактор мен IX фактор, VIII фактор бір-бірімен әрекеттесіп кальций комплексін құрады.
тромбин түзілуі	Протромбиназанын бетіне адсорбцияланған протромбин V, X жэне Са2+ ионыныц қатысуымен тромбинге айналады. Тромбин қан ұйытатын ең маңызды, әсерлі фермент
- фибриногеннщ фибринге айналуы.	Тромбин әсерімен алдымен фибриногеннен золь тэрізді фибринопептидті фибринмономер түзіледі. Одан эрі Са2+ ионының қатысуымен полимсрлену процесі басталады. Фибринмономер еритін фибрин (soluble) полимерге. ал еритін фибрин - по-лимер плазмалық XIII фактордың жэне кан жасушалары мен жасушалардың фибриназа ферментінің қатысуымен ерімейтін фибринге (фибрин insoluble) айналады. Ерімейтін фибриннен қан тромбасы пайда болады да ұюы аякталады.

№6 тапсырма. «Фибринолиз» кестесін толтыру.

Кезеңдері	Сипаттамасы
	Фибринолиздің бірінші кезеңінде қандағы проактивті заттар белсенді (бұлардың кұрылымы белгісіз) заттарға айналады Ол қандағы плазминогенге эсер етеді
2-кезең	ол плазминге (фибриногіизинге) айналады.
3-кезең	фибрин фибринолизин эсерінен пептидтер мен амин кышқылдарына ыдырайды.

---

№7 тапсырма. Ситуациялық есептерді шешу.

1. Екі жануардың қанына бірдей мөлшерде тромбин енгізеді. Біріншісіне тез және бүкіл дозаны бірден, ал екінші жай және аз-аздан бөлшектеп енгізеді.

Сұрақтар:

1. Жануарлардың бірі өледі. Қайсысы және не үшін өледі?

2. Тромбин деген не?

3. Оның физиологиялық маңызы қандай?

Жауаптар:

1. 
   Тромбин коагуляция факторы. Оны жасанды енгізу арқылы ұю тездетіледі. Алайда антикоагулянттық жүйе жауап ретінде белсендіріледі. Тромбинді баяу және фракциялық енгізу кезінде бұл жүйе қосымша жүктемені «жеңе» алады, бірақ үлкен дозаны жылдам енгізу кезінде олай емес. Сондықтан бірінші жануар өледі. Бұл жағдайда жалпы физиологиялық заңдылық көрінеді - жүйе біртіндеп өсіп келе жатқан ынталандырудың әрекетіне жақсы бейімделеді.
   
2. 
   Тромбин – сериндік протеаза, адамдар мен жануарлардағы қанның ұю жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі. Тромбин ферменттердің гидролаза класына жатады.
   
3. 
   Қан ұюына қатысады
   

2. А гемофилиясымен ауратын науқаста тромбоциттер саны, қанның ұю уақыты және қан кету уақыты анықталды. Тромбоциттер саны және олардың функционалдық белсенділігі қалыпты деп табылды.

Сұрақтар:

1. Гемофилия А дегеніміз не?

2. VIII фактордың қандағы физиологиялық маңызы қандай?

3. Қанның ұю уақыты мен қан кету уақыты қалай өзгереді? Жауабыңызды негіздеңіз.

Жауаптар:

1. 
   Гемофилия А Бұл қан ұю процесінің бұзылуымен байланысты тұқым қуалайтын ауру. Аурудың генетикалық себебі - 8-ші қан ұю факторының синтезіне жауап беретін F8 генінің мутациялары.
   
2. 
   8 фактор- бұл қан ұюының 1-ші фазасына қатысатын және IX және X коагуляция факторларының өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін белок пен күрделі көмірсутек компонентінің қосылысы.
   
3. 
   Қан ұю уақыты артқан сайын, қан кету уақыты да артады. Егерде адам сау болып нормдағыдай 5 минутта қан ұыса, адамда қан кетуі не бәрі 3-6 минутқа созылады. Егер қан ұюы тез болса, қан кету уақыты азаяды.
   

№8 тапсырма. Физиологиялық терминдердің орыс, ағылшын тілдерінде аудармасын жазып, анықтама беру.

№	Түсініктердің 3 тілде аталуы			Түсінікке білім алатын тілде анықтама беріңіз
	Қазақша	Орысша	Ағылшынша
1	Эритроциттер	Эритроциты	Erythrocytes	Қанның ядросыз қызыл формалық элементтері
2	Эритроцитоз	Эритроцитоз	Erythrocytosis	Қан құрамындағы эритроциттер мөлшерінің 5,0*1012/л-ден көбейіп кетуі
3	Эритроцитопения	Эритроцитопения	Erythrocytopenia	Қан құрамындағы эритроциттер мөлшерінің 3,7-3,9*1012/л-ден төмендеп кетуі
2	Гемоглобин	Гемоглобин	Hemoglobin	Организмде эритроциттердің ядросының орнында орналасатын, молекулалық салмағы 68000Д болатын, 1 глобин белогынан және 4 гемнана тұратын хромопротеид
3	Оксигемоглобин	Оксигемоглобин	Oxyhemoglobin	Оттегімен гемоглобиннен тұратын қосылыс, артерия қанында болады, қанға ашық қызыл түс береді
4	Карбогемоглобин	Карбогемоглобин	Carbohemoglobin	Көмір қышқыл газы гемоглобиннен тұратын қосылыс, вена қанында болады, қанға күңгірт қызыл түс береді
5	Метгемоглобин	Метгемоглобин	Methemoglobin	Күшті тотықтырғыш заттар-азот тотығы, метилен көгі, калий перманганаты, анилин, бертолет түзы, фенацитин, пирамидон сияқты заттармен гемоглобин қосындысы. Ол патологиялық қосылыс болып табылады, қанды шоколад түсіне бояйды.
6	Сульфгемоглобин	Сульфгемоглобин	Sulfhemoglobin	Гемоглобин және күкірт сутек қосылыс, патологиялық қосылыс, қанға қара түс береді.
7	Қанның түсті көрсеткіші	Цветовой показатель крови	Blood color index	Қанның құрамындағы эритроциттердің гемоглогбинге қанығу көрсеткіші
8	Гемолиз	Гемолиз	Hemolysis	Эритроциттердің мембранасының жарылып, ішіндегі гемоглобиннің сыртқы шығуы
9	Агглютинация	Агглютинация	Agglutination	Қанның құрамындағы эритроциттердің бір-біріне жабысып, желімденіп, конгломерат(теңге тәрізді тізбек) түзуі
10	Агглютинин	Агглютинин	Agglutinin	Қан плазмасы құрамындағы желімдеуші зат, альфа және бета.
11	Агглютиноген	Агглютиноген	Agglutinogen	Эритроциттердің мембранасында болатын белоктар, желімденетін зат. А және В түрі бар

---

Смотрите также файлы

• Технические средства автоматизации.docx

• Семинар для педагогов общеобразовательных организаций Смоленской области Психологические аспекты профилактики низкой учебной мотивации.doc

• Аптасына 3 саат Оу жылында 102 саат.docx

• Социальные приюты для детей. Содержание.docx

• Решение Как видно из фабулы Косолапов обвиняется в совершении преступления, предусмотренного ч. 1 ст. 111 Ук рф, относящегося, согласно ст. 15 Ук рф, к категории тяжких преступлений.docx