Файл: Хх асырды 2050 жылдардаы Сталиндік уынсргін саясатыны сипаты мен ерекшеліктері.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.12.2023
Просмотров: 12
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Эссе
ХХ ғасырдың 20-50 жылдардағы Сталиндік қуғын-сүргін саясатының сипаты мен ерекшеліктері
Ұлттық интеллигенцияға қарсы қудалау мен қуғын-сүргіннің алғашқы кезеңі ХХ ғасырдың 20-жылдарын қамтиды. Азамат соғысы жылдарында «Алаш» большевиктерге қарсы позиция ұстанғаны белгілі, бұл қазақ басшыларының басына бірден көптеген ауыртпашылықтар әкелді.
Қазақ зиялыларына қарсы жасалған қуғын-сүргіннің екінші кезеңі Сталиннің хатынан басталады. Сталин 1925 жылы 29 мамырда «Мен партияда жоқ интеллигенцияның кеңес жұмысына араласуын толығымен жақтаймын» деп жазды. Хаттың толық мәтінімен танысу Қазақстандағы, әсіресе қазақ басшыларының жағдайын еліміздің жоғарғы партиялық басшылығы анық және мұқият қадағалап отырғанын аңғартады.
XX ғасырдың 20-шы жылдары орталықтың тапсырмасы бойынша Қазақстанға келген Ф. Голощекин «Алаштың» патриоттық рухы жоғары қайраткерлерін жою және Қазақстаннан шығару бойынша бірқатар іс-шараларды жүргізуге ат салысты. Ол қазақ қайраткерлері арасында орын алған келіспеушіліктерді әдейі өршітіп, «топ» деп аталатындарға қарсы шықты. 30 жылдардың ортасында жаппай сипат алған саяси қуғын-сүргіннің жаңа толқынымен ерекшеленді.
1937-1938 жж Т.Рысқұлов, Н. Нұрмақов, С. Ходжанов, У. Құлымбетов, О.Исаев, О. Жандосов, А.Досов, А.Асылбеков, Ж. Сәдуақасов және тағы басқалар «ұлттық фашизм» және тыңшылықпен айыпталды.
Мәдениет пен ғылымның аса көрнекті қайраткерлері – Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ә.Ермеков, Х.Досмұхамедов, М.Тынышпаев, М.Жұмабаев, С.Сейфуллин және басқалары да қуғын-сүргінге ұшырады.
Оларға тағылған айыптар қисынсыз болды, атап айтқанда, олар ауыл шаруашылығының дағдарысы, 20-30 жылдардағы көтерілістер және т.б.
1937 жылы Қазақстанда тұтқындалғандардың саны 105 мың адамға жетіп, олардың 22 мыңы атылған. Өлім жазасына кесілген зиялы қауымды «әлеуметтік қорғаудың ең жоғарғы шарасы» деп атады, ал елді толтырған концлагерьлерді «әлеуметтік алдын алу орны» деп атады.
Репрессияға ұшырағандардың өздері ғана емес, олардың отбасылары мен балалары да ауыр жазаға тартылды. Сөйтіп, зиялы қауымның қасіреті шаруаның қасіретіне қосылып, сол арқылы олардың қазақ халқының қасіретіне айналды. Қазіргі уақытта республикада сталиндік қырғынның 40 мыңға жуық құрбаны ақталды.
А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, М.Тынышпаев сияқты Қазақстанның көптеген қайраткерлерінің жақсы есімдері халыққа қайтарылды.