Шынқожа батырдың мүсіні екі жағдайда да қоладан жасалған, тек соңғы нұсқасында даңқты жауынгердің бейнесі атқа отырады. Шығарманың авторы-еркін Мақұлбаев, бірлескен авторлары – Қазыбек Дулатов және Алматыдан Бауыржан Жуасбаев. Ескерткіштің бірінші нұсқасы елді мекен мектебінің жанына орнатылды. Шыңғожа ауылының атауы батырдың есімімен тікелей байланысты.

Дулат Бабатайұлы кесенесі

Халқымыздың маңдайына біткен санаулы ұлы ақындарының бірі. Дулат Бабатайұлы (1802 – 1874 ж) Сандықтас-Ақжайлау жерінде, қазіргі Аягөз ауданы Ақшатау ауылында дүниеге келген. Дулат Бабайтайұлы – ақын, оның шығармашылығында еліміздің ең күрделі тарихи кезеңдерінің бірі көрініс тапқан. Ол қазақ даласын отарлаудың куәгері, өз халқын қорғау үшін дауыс көтергендердің бірі болды. Отаршылдық саясатқа қарсы шығып, адамдарды онымен күресуге шақырды. Жыраудың қабірі жоғалды. 1990 жылы Аягөз ауданы Ақшатау ауылында Дулат Бабатайұлы жерленген жерін көрсететін жазба табылды. Кейін Аягөз ауданы Ақшатау ауылында кесене тұрғызылды. Шыңғожа батыр ескерткіші Абай облысы, Аягөз ауданы, Шынқожа ауылында орналасқан.Шынқожа Базарқұлұлы 1706 жылы туған, XVIII ғасырда жоңғарларға қарсы соғысқан. Шыңғожа батыр Нарын өзенінің жанындағы төбеде жерленген. 1996 жылы батырдың туғанына 290 жыл толуына орай ескерткіш орнатылды. Дулат Бабатайұлы-қазақ ақыны, ағартушы, педагог, қоғам қайраткері, публицист, жырау, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі. Ұлы Абайдың ұстазы. 1802 жылы Омбы губерниясының Семей облысының Аягөз ауылында (қазіргі Абай облысының Аягөз ауданы) дүниеге келген. Оның өмірі туралы ақпарат іс жүзінде жоқ. Найман тайпасының Қаракерей руының Сыбан елінен шыққан. Ақынның шығармашылығында еліміздің ең күрделі тарихи кезеңдерінің бірі көрініс тапқан. Ол қазақ даласын отарлаудың куәгері, өз халқын қорғау үшін дауыс көтергендердің бірі болды. Отаршылдық саясатқа қарсы шығып, адамдарды онымен күресуге шақырды.

5-сурет. Дулат Бабатайұлы кесенесі	6-сурет. Дулат Бабатайұлы кесенесі

Ол өзінің мұрасын жазбаша түрде қалдырып қана қоймай, қазақтың ауызша халық шығармашылығының жинаушысы болды. Оның арқасында Ақтамберді жыраудың ақсақалдардың сөздерінен жазған әндері бізге жетті. Ақынның әндерінде шындықтың нақты суреттері жасалған. Ақын халықтың ауыр өмірін бейнелейді, патша отарлаушыларының зорлық – зомбылығын айыптайды "Тегімді менің сұрасаң", "О, Сарыарқа, Сарыарқа", "Асқар тауданың сәні жоқ", "Сүлейменге", "Бараққа", "Кеңесбайға" және басқа да ақындар патша шенеуніктерінің әрекеттерін сынайды, олардың жамандықтарын айыптайды. Ақынның алғашқы жинағы 1880 жылы қазанда "Өсиет-нама"деген атпен жарық көрді. 1991 жылы ақынның бірнеше шығармаларын жинақтап, "Жазушы" баспасы "Замана сазы"атты жинақ шығарды. Дулат Абай халқындағы ерекше, жарқын және ерекше ақындар мен жыраулардың бірі болды. Дулат Бабатайұлы кесенесі-Абай облысы, Аягөз ауданы, Ақшатау ауылында орналасқан. Д. Бабатайұлы Қызылжол ауылында дүниеге келген. Жерлеу орны жоғалып, тек 1990 жылы Ақшатау ауылынан 20 шақырым жерде Қызылжар ауылында ақынның жерленген жері жазылған тас табылды. 2001 жылы белгілі жазушы Қабдеш Жұмаділов пен ақын Несіпбек Айтұлының белсенді қатысуымен Дулат Бабатайұлының қабіріне кесене тұрғызылды.

---

Қорытынды

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, тоғыз жолдың торабындағы Аягөз елді мекенінің қасиетті, тарихи нысандары ауыз толтырып айтарлықтай. Мәдени мұраның біздің өміріміздегі рөлін асыра бағалау қиын. Кез-келген елде тарих және мәдениет ескерткіштері ұлттық мәдениеттің көп бөлігін құрайды. Себебі, өз тарихына бей-жай қарамайтын адамдар осылай ұмтылады. Қорқыт атамыз айтқандай, «Өткен күн, кеше — тарих, келер күн,ертең — сыр, ал бүгінгі күн — үлкен сый». Өткенімізсіз болашаққа қадам баса алмаймыз. Қазақ халқының мәдени мұрасы ғасырдан ғасырға дәстүрлерді сақтай отырып берілді, одан әрі дамуға бағытталған кешенді іс-шаралармен, тарих пен мәдениеттің жаңа беттерін ашумен сипатталады. Екі сүйіспеншілікке толы жүректен қалған махаббат нұры көптеген ғасырлар бойы ақындар мен жазушыларды шабыттандырды. Қозы Көрпеш және Баян Сұлу кесенесі әртүрлі халықтар арасында кең таралған дәстүрлермен байланысты ерте ортағасырлық сәулет өнерінің сирек үлгісі бола отырып, бірқатар мәдени аспектілерді жинақтай отырып, ерекше маңызға ие. Аты аңызға айналған Дулат ақын, Шыңқожа батыр сынды әйгілі адамдардың мазар, кесенелері бүгінге күнге дейін жетіп отырған бағалы қазына. Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, қайталағым келеді: мәдени мұра – бұл біздің тарихи өткеніміз, ол әртүрлі өнер салаларындағы ұлы отандастардың жетістіктері үшін құрмет пен мақтанышты қажет етеді.

Әдебиеттер тізімі:

1. 
   Жұмабаева Г.Ө., Өскембай Ә.А. Аягөз ауданының қасиетті орындары / Өлкетанулық оқулар : Ғылыми еңбектер жинағы. ̶ Өскемен: Берел, 2017. ̶ 374 б.
   
2. 
   Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғаты, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы / жауапты редактор И.В. Ерофеева. ̶ Алматы: «Казфосфат» ЖШС, 2011. ̶ 584 б.
   

3. 
   Ә.Марғұлан. Ежелгі жыр, аңыздар: Ғылыми-зерттеу мақалалар / Құраст. Р.Бердібаев ̶ Алматы: Жазушы, 1985. ̶ 368 б.
   
4. 
   Резванцев, Б. Б. Сердцевина Евразии: удивительное и прекрасное вокруг новой столицы Казахстана. ̶ Алматы : Өнер, 2003. ̶ с 192.
   
5. 
   Тоғыз тума тарихы [Электрондық ресурс] ̶ Алматы: Өлке, 2000. ̶ 216 б.
   
6. 
   Отаров А. Бәйдібек баба ̶ Алып Бәйтерек. Ұрпақтар шежіресі. ̶ Алматы : Өнер, 2007. ̶ 816 б.
   
7. 
   Игибаев,С.К. Страницы творчества. ̶ Усть-Каменогорск, 2011. ̶ с 420.
   
8. 
   Уалтаева.А.С. Население малых городов Казахстана, Алматы, 2011. ̶ с 193.
   
9. 
   Мақатаев М. Шығармалары: көп томдық толық жинағы / құраст. А. Оразақын.- 3-бас. Алматы: Жалын, 2013. Т. 2: Өлеңдері мен поэмалары.- 379б.
   

---

---

Смотрите также файлы

• Статья Согласие субъекта персональных данных на обработку его персональных данных.docx

• Программа летнего школьного лагеря с дневным пребыванием детей.doc

• Прочитайте отрывок из сказочной повести Роальда Даля Чарли и шоколадная фабрик.docx

• Сертификация услуг по техническому обслуживанию и ремонту автотранспортных средств.rtf

• В. Г. Распутин весьма четко формулирует свою позицию природа с помощью своей животворной силы играет значимую роль в жизни человека.docx