ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 22
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Царь-уол онуга пааьынай кыыьа
Былыргы уйэгэ царь-уол олорбут уьу. Гини ыаллара - дьадан,ы пааьыный эмээксинин, ьоготок кыыьын гытта голомо дьиэгэ олорбуттар. Пааьынай биир луоску бурдук иьин тууннэк-куну царь-уолга улэлиир. Онтутунан огонньор кэргэнин аьаатан олорбут.
Биирдэ царь-уол огонньору ыгыран баран диэбит:
Царь уол: - Дьэ, дьаданы огонньор, уйэгин олордун,. Мин билиэкпин багарабын, кайдак эн ейдееккунуй? Таайан биэр бу таабырыны: туок барытыттан минньигэьий? Тайбатаккына, баскын быьыам!
Дьаданы огонньор туолкулуу ьатаабыт таайыыны, ьонон таайбатак. Каччага да минньигэс аьы амтаьыйбатак. Царь биэрэр аьа минньигэскэ талы этэ. Дьэ, еллум бадага диэн, ытыы-ытыы дьиэтигэр кэлбит, онно кыыьа ыйыппыт:
Кыыс: - Тээтэ, того ытыыгын?
Огонньор: - Царь-уол таайыыны тааттара биэрдэ. Ьарсиэрда таайбатакпына, баспын тууран быьыага, - диэбит тээтэтэ.
Кыыс: - Тугу тааттарбытай?
Огонньор: - Ыйыппыта: туок барыттыттан минньигэьий?
Кыыс: - Тээтэ, того туьата ьуоктан ытыыгын! Утуй, ьынньан учугэйдик! Ьарсын баран,н,ын диэр: «Билэбин, туок барытыттан минньигэьин. Кара ьарсиэрдаттан туун,н,э диэри эниэкэ улэлээтэкпинэ онтон дьиэбэр биир луоску бурдуктак кэллэкпинэ, эмээксиним оьок оттунан толонкуо буьарыар диэри, муннум ьылыйан, аьаабакка утуйабын. Барытыттан минньигэс: утуйуу! Бэйэтэ мантан атын миннигэьи билэр дуру?»
Огонньор утуйбут. Ьарсиэрда царь-уолга баран кыыьа ьан,арбытын кердук ьан,арбыт.
Царь-уол:- Ейдеек киьигин эбит буолтаак!- диэбит царь-уол.
Царь уол: - Того киэ дьадан,ытык олорогун? Аны таайан биэр бу таабырыны: туок барытыттан быьыйый? Таайбатаккына, мэнбиигин быьыам.
Огонньор ейугэр туок да ьубэтэ кэлбэтэк. Ытанан баран дьиэтигэр барбыт. Дьиэтигэр кэлэн кыыьыгар кэпсээбит.
Кыыс: - Того интэн ытыыгын!- диэбит кыыьа. –Ьыт, утуй! Ьарсиэрда баран,н,ын диэр: «Буруолаак голомо дьиэбиттэн тагыстакпына, каллааны кантайан одуулаатакпына – ьир барыта уунэр отун гытта кестер. Ол гынан баран каллаан,н,а онтон ьир кырыытыгар кыайан тиийбэппин. Оччого туоктан да быьый: киьи кын,аан керере».
Огонньор утуйбут, ьарсиэрда утуйан туран кэлбит царь уолга.
Царь уол: - Дьэ, таабурууммун таайдын, ? – ыйыппыт царь уол.
Огонньор:
- Ьэ-э! Таайдым быьылаак!- диэн баран, огонньор кыыьа ьан,арбытын кердук ьан,арбыт.
Царь уол: - О-о! Огонньор, ейдеек да мунньаагын эбит! Иттэ барыта ус туомнаак буолааччы!- диэн баран, царь уол таьаарбыт октубут – пороо табаны, огонньорго туттаран баран ьан,арбыт:
Царь уол: - Ьарсиэрда буоларын диэт бу пороо таба тугутта теруектун! Ьарсын тугутун гытта эгэлэр.
Дьадан,ы огонньор пороо табаны дьиэтигэр ьиэтэн эгэлбит, ытаабыт.
Кыыс: - Того ытыыгын, тээтэ? – ыйыппыт кыыьа.
Огонньор: - Царь-уол бу пороо табаны биэрэн баран, диир – ьарсиэрда тугутта теруегун.
Кыыс: - Э-э! Кайдак теруур уьу пороо таба? Ката аьыыр ас эгэллин, буо! Табаны кэтэгин баьагынан ьуьуектээн кээс, этин ьиэкпит!
Огонньор елербут пороо табаны, этин ьиэбиттэр. Кыыьа кара туньактарын илдириччи буьаран, иьинээги он,уоктарын таьаартаан баран, матакага комуйан тээтэтигэр туттаран баран диэбит:
Кыыс: - Бу кара туньактар – иньэтэ, иьинээги туньак он,уоктара - тугуттара, - итиккэчээн диэн баран ого оонньуурдарын кердук остоолугар уураталаа, онтон диэ: «Пороо таба бу кердук ирэ терур!» Царь уол ыйыттагына: «Бэйэн, таабырыны таайдын, дуо? Ейдеегун буоллар миниэкэ улэлиэк ьуок этин,! Ким эниэкэ ьубэлиир, кэпсээ?» Эн кистээбэккэ ьан,ар барытын: « Мин кыыстаакпын, онтум таабырыннаргын таайар!»
Ьарсиэрда царь-уол ыйыппыт:
Царь уол: -Дьэ таайдын, дуо?
Огонньор, туньактары остоолугар уураталаан баран, диэбит:
Огонньор: - Пороо таба бу кердук ирэ теруур!
Царь уол: - Бэйэн, ейгунэн, огонньор таайыак ьуок этин,. Ейдеегун буоллар, миниэкэ улэьит буола ьытыак ьуок этин,. Ким ьубэлиир?
Огонньор: - Мин биир кыыстаакпын. Гини ьубэлиир! – диэбит огонньор.
Царь уол: - Ейдеек кыыс эбит! - диэн баран, царь уол огонньорго тэстигэс кокороогу биэрэр.
Царь уол: – Ьимээтин тэстибит кокороогу. Он,орботогуна, иккиэккин,н,ит мэньиитэ ьуок калыаккыт!
Огонньор, ытыы-ытыы, кокороокток дьиэтигэр кэлэр:
Огонньор: - Дьэ, елер куммут кэллэ! Царь-уол диир: «Кыыьын, ьимээтин тэстигэс кокороогу! Ьимээбэтэккинэ – иккиэн мэньиитэ ьуок каалыаккыт!»
Кыыс диир:
Кыыс:- Илт теттеру, онтон диэ: «Кайагастары ьимиир дьактар улэтэ, оччого гини эр киьи быьыытынан тиэрдин кокороогу ьарыы атак кердук!».
Огонньор, кокороогу теттеру царь-уолга иллэн, кыыьын ьан,арбытын кердук диэбит. Онно царь, огонньору ыытан баран, диэбит:
Царь уол: - Мин бэйэм барыам кыыскын кере!
Кэлэн, кыыьы керен, дьактар гыныан багарбыт. Ьарсын,н,ытын курум оонньообуттар.
Ейдеек, утуе кыыстаак буоланнар, огонньордоок эмээксин голомо дьиэлэриттэн баран, ичигэс баай дьиэгэ олорбуттар.