Файл: М. Х. Дулати атындаы тараз ірлік университеті сж таырыбымбебап спорт имараттарыны жіктелуі Орындаан.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 30
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
М.Х. ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
СӨЖ
Тақырыбы:Әмбебап спорт ғимараттарының жіктелуі
Орындаған:Абумансуров Қайсар
Тараз,2023
Әмбебап спорт ғимараттарының жіктелуі
Спорттық ғимарат-бұл спортпен айналысуға және/немесе спорттық жарыстарды өткізуге арналған барлық қажетті жабдықтармен жабдықталған арнайы құрылыс. Спорт ғимараттарының жіктелуі оларды жұмыс түріне және ерекшеліктеріне байланысты топтарға бөлуге мүмкіндік береді. Қарапайым адамдар үшін бұл ешқандай рөл атқармайды, бірақ бұл мемлекеттің жаңа құрылыстар салу мүмкіндіктерімен тікелей байланысты. Ғимараттардың қай жерде және қандай түрлері бар екенін нақты түсіну, сондай-ақ олардың жұмыс жүктемесі туралы мәліметтер осы бағытты одан әрі дамыту туралы шешім қабылдауға көмектеседі.
Әрбір спорт ғимаратының дене жаттығуларымен айналысу процесінде адамдарға құрылыстар, конструкциялар мен жабдықтар қасиеттерінің әсерін ескере отырып жобаланған, желдетудің, жылытудың, жарықтандырудың, ғимараттардың жекелеген конструкциялары мен бөліктерінің акустикасының арнайы жүйелері болуға тиіс; спорт ғимараттарының келбеті мәнерлі, өзіне функционалдық, сәулеттік және конструкциялық шешімдерді үйлесімді үйлестіретін болуға тиіс.
Спорт түрлері мен дене шынықтыру сабақтарының әртүрлілігі дене шынықтыру және спорт ғимараттарының өте дамыған желісін құрайтын әртүрлі нысандар мен құрылыстарға сәйкес келеді.Спорт ғимараты-бұл дене шынықтыру және спорт бойынша сабақтар мен жарыстар өткізуді қамтамасыз ететін арнайы салынған және тиісінше жабық, жартылай ашық немесе ашық үлгідегі жабдықталған құрылыс Спорттық ғимараттар мамандандырылған ғимараттар ретінде (немесе олардың аналогтары) тас дәуірінде пайда бола бастады. Әрине, ол кезде бәрі өте қарабайыр еді, және ең жақсы жағдайда күн сәулесінен қорғайтын шатыр және спорттық снарядтар ретінде салыстырмалы түрде бірдей тастар қолданылды. Біраз уақыттан кейін мұндай ғимараттар Америкада пайда бола бастады. Үндістер өздерінің спорттық ғимараттарын діни маңызы бар орындар ретінде белсенді пайдаланды. Олардың тікелей доп немесе диск ойыны қазіргі сенімдермен тығыз байланысты болды, бұл "стадионда" болып жатқан оқиғаларға ерекше мән берді және "жанкүйерлердің"үлкен тобын жинады.
Дене шынықтыру-спорт ғимараттары функционалдық мақсаты бойынша алты бөлімге бөлінетін бірыңғай жүйені құрайды:
1) мектепке дейінгі балалар мекемелері мен оқу орындарының бағдарламалары бойынша сабақтарды қамтамасыз ететін;
2) жұмыс уақыты және жұмыстан кейінгі қалпына келтіру режимінде еңбек процесінде сабақтарды қамтамасыз ететін;
3)Қарулы күштердегі қызметке даярлықты, әскери қызмет процесін және арнайы жұмыс түрлерін орындау үшін физикалық деңгейді ұстап тұруды қамтамасыз ететін (азаматтық авиация, жабдықтарды монтаждау және т. б.);
4)халық арасында емдеу-профилактикалық жұмысты қамтамасыз ететін (емханалардың ЕДШ, санаторийлердің, демалыс үйлерінің, профилакторийлердің құрылыстары);
5) демалыс режимінде дене жаттығуларымен айналысуды қамтамасыз ететін;
6) жоғары дәрежелі спортшыларды даярлауды және жарыстар өткізуді қамтамасыз ететін [5, 64-б.].
Спорттық ғимараттар 160 спорт түрі мен белсенді демалыс үшін құрылған. Мысалы, ондаған мың көрермендері бар стадион мен шахмат павильоны, ауладағы хоккей алаңдары мен велотрек, мектеп спорт залы және шаңғымен секіруге арналған трамплин және т. б. дене шынықтыру және спорт ғимараттарын барлық жастағы және әлеуметтік топтар пайдаланады, бөбекжайдан зейнеткерлік жасқа дейін, дені сау спортшылардан мүгедектерге дейін, ауыл тұрғындарынан Халыққа дейін ірі қалалар.
Дене шынықтыру және спорт ғимараттары әртүрлі меншік түрлерімен ерекшеленеді: олар мемлекеттік, соның ішінде унитарлық кәсіпорындар, акционерлік қоғамдар, жеке және т. б. болуы мүмкін.
Дене шынықтыру және спорт ғимараттарының желісі аумағы бойынша ең үлкен: ірі спорт кешендерінің 100 гектардан асатын учаскелері бар, сонымен қатар ол қоныстандырумен, көлік қызметімен тығыз байланысты [3, 3 б.].
Дене шынықтыру және спорт ғимараттары-қоғамның дамуымен тығыз байланысты үнемі өзгеріп отыратын жүйе. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік өзгерістер дене шынықтыру-сауықтыру және бос уақытты өткізудің жаңа түрлері мен нысандарын өмірге әкеледі.
Осы өзгерістерге сәйкес дене шынықтыру-спорт ғимараттарының типологиялық ерекшеліктері пайда болады:
- сабақ өткізу орындарының спорттық-технологиялық параметрлері өзгереді.
- үй-жайларды трансформациялау мүмкіндігін қамтамасыз ететін әмбебап, көп функциялы Үй-жайлар мен құрылыстардың үлесі ұлғаяды;
-дене шынықтыру-сауықтыру, ойын-сауық және клубтық қызмет түрлеріне арналған үй-жайлардың есебінен құрылыстар құрамы кеңейтіледі; - белсенді демалыстың жаңа дәстүрлі емес түрлері үшін оларды кеңінен пайдалану кезінде жабық және ашық құрылыстардың өзара байланысы күшейтіледі;
- мүгедектер үшін дене шынықтыру-спорт құрылыстарының қолжетімділігі қамтамасыз етіледі, құрылыстардың құрамына мамандандырылған залдар мен олардың сабақтары үшін Үй-жайлар енгізіледі;
- мамандандырылған спорт орталықтары дамуда: тау шаңғысы, желкенді, ат спорты және т. б.;
- ғимараттардың, олардың интерьерлері мен сыртқы ортасының жайлылығы артады; дене шынықтыру-спорт ғимараттарының СӘУЛЕТТІК КЕЛБЕТІНІҢ тартымдылығына көбірек көңіл бөлінеді;
- ашық бассейндер, стадиондар, коньки тебу жолдарының орнына жабық құрылыстар құрылысының өсуі байқалады Спорт түрлері мен дене шынықтыру сабақтарының әртүрлілігі дене шынықтыру және спорт ғимараттарының өте дамыған желісін құрайтын әртүрлі нысандар мен құрылыстарға сәйкес келеді.Спорт ғимараты-бұл дене шынықтыру және спорт бойынша сабақтар мен жарыстар өткізуді қамтамасыз ететін арнайы салынған және тиісінше жабық, жартылай ашық немесе ашық үлгідегі жабдықталған құрылыс
Дене шынықтыру-спорт объектілерін салу айтарлықтай қымбат процесс. Сонымен қатар, салауатты және белсенді өмір салтын жүргізуге ынталандыру ересек тұрғындар арасында да, балалар мен жасөспірімдер мен жастар арасында да танымал бола бастады [7, 10 Б.].
Спорт объектілерін салу кезінде спорттық педагогиканың талаптарын ескеру қажет (спорт ғимараттары, ең алдымен, оқу процесіне, қозғалыс қызметінің ерекшелігіне, сабақтарды өткізу ерекшеліктеріне, жарыс ережелеріне сәйкес келуі тиіс). Әрбір спорт ғимаратында дене жаттығуларымен айналысу процесінде адамдарға құрылыстар, конструкциялар мен жабдықтар қасиеттерінің әсерін ескере отырып жобаланған, желдетудің, жылытудың, жарықтандырудың, ғимараттардың жекелеген конструкциялары мен бөліктерінің акустикасының арнайы жүйелері болуы тиіс; спорттық ғимараттардың келбеті мәнерлі, функционалды, сәулеттік және құрылымдық шешімдерді үйлесімді түрде үйлестіруі керек [2, 9-бет].
Спорт ғимараттарын салудың келесі негізгі кезеңдері бөлінеді:
* Сайтты таңдау және аумақты зерттеу.Қалалық жоспарлау мен инфрақұрылымды ескере отырып жүргізілуі керек.
* Жобалау жұмыстары. Жобалаушылар жобаның тұжырымдамасын әзірлейді, жобалау-іздестіру жұмыстарын жүргізеді, іске қосылған алаңдарды оңтайландыру жүргізіледі, жергілікті жерге байланыстыра отырып, объектінің үш өлшемді моделі әзірленеді. Бұл кезеңде алаң жабық немесе ашық болады, ол қандай спорт түрлерін қабылдайды деген мәселе шешіледі.
* Дайындық жұмыстары. Жер учаскесі жоспарланады, қазаншұңқырды дайындау немесе өзге де рельефтік дайындау жүзеге асырылады, дренаж жүйесін орнату, сондай-ақ инженерлік желілерді, қалау элементтерін, уақытша қоршауды монтаждау жүргізіледі.
* Ғимарат салу (жабық алаңдар үшін). Түрлі отандық және шетелдік технологиялар қолданылады, олар қысқа мерзімде металл жақтау негізінде құрылым құруға мүмкіндік береді. Жұмыс кез-келген ауа-райы жағдайында жүргізіледі, бұл ғимаратты пайдалануға беру процесін едәуір жылдамдатады.
* Құрылыстың сыртқы және ішкі әрлеуі (жабық алаңдар үшін). Осы мақсатта жабық сайтқа әдемі көрініс беру үшін әртүрлі материалдарды пайдалануға болады.
* Спорттық жабындарды монтаждау. Осы спорт объектісінің (ашық немесе жабық) жобасы мен тұжырымдамасына сәйкес кәсіби спорттық жабындарды төсеу жүргізіледі.
* Спорттық жабдықтарды орнату. Жұмыстың соңғы кезеңінде ғимарат қажетті құрал-жабдықтармен жабдықталған, бұл құрылымның мақсатты пайдаланылуын қамтамасыз етеді.
Кез-келген түрдегі және типтегі спорттық ғимараттарды жобалау кезінде құрылымның үш негізгі элементі әрқашан болады, барлығы бірге құрылымның жалпы көрінісін жасайды.
- негізгі-тікелей арналған негізгі бөлік
сабақтар өткізу үшін;
- қосалқы-қызмет көрсетуге арналған
айналысатын (киім ілетін орындар, киім шешетін бөлмелер, себезгі бөлмелері, буфеттер және т. б.), спорттық жабдықтар мен мүкәммалды сақтау және жөндеу, сондай-ақ құрылыстарды (әкімшілік, шаруашылық және техникалық үй-жайларды)пайдалануды қамтамасыз ету;
- көрермендер үшін-мінбелер, балкондар және көрермендерге арналған басқа да орындар, сондай – ақ оларға қызмет көрсетуге арналған үй-жайлар-жарысты өткізуге арналған құрылыстар құрамында [6, С.4].
Құрылымнан басқа, құрылымды жобалау кезінде маңызды келесі ерекшеліктерді де ескеру қажет:
- Залдың биіктігі оның көлеміне және мақсатына байланысты кемінде 7, бірақ 15 метрден аспауы керек (жабық үй-жайларды пайдалану жағдайында).
- Жабық үй-жайдың ішінде және спорт алаңының ашық аумағында бағаналар немесе бағаналар сияқты кез келген кедергілер болмауы тиіс.
- Біркелкі жарықтандыру талабы міндетті болып табылады. Сіз оны табиғи және жасанды түрде іздей аласыз, бірақ жалпы ереже бойынша, жарыстарға арналған аумақ көрермендер стендтеріне қарағанда жақсы жарықтандырылуы керек, сондықтан олар көп назар аудармайды.
- Кейбір жағдайларда (бокс, күрес, семсерлесу және т.б.) қосымша бағытталған жарық көздерінің болуы міндетті.
- Жарықтандырудың қажетті деңгейіне қалай қол жеткізілгеніне қарамастан, бәсекелестердің соқыр болу мүмкіндігін жоққа шығару керек.
- Ғимараттың ішіндегі қабырғалар тегіс болуы керек. Кез келген тауашалардың немесе шығыңқы жерлердің болуына жол берілмейді. Олардың құрылымы жеңіл және оңай жуылуы керек.
- Қажет болған жағдайда залда тасымалданатын спорттық снарядтар үшін арнайы бекіткіштер қарастырылуы мүмкін, бірақ олар толық жабылуы тиіс және қажет болғанша, адамдарға кедергі келтірмеуі тиіс.
- Терезе алды тақтайларын 2,2 метр биіктіктен төмен және залдың тек бір жағынан ғана орналастыруға болмайды.
- Бөлме ішіндегі орташа температура 12 градустан төмен болмауы керек, оны 15 градустан жоғары көтеру қажет емес.
Қазіргі уақытта спорт ғимараттарының нормалары тек заманауи спорт түрлеріне бағытталған. Алайда, технологиялардың тұрақты дамуына байланысты жақын арада осындай құрылыстардың жұмысына жаңа талаптар туындауы мүмкін
Спорт ғимараттарының жіктелуі оларды жұмыс түріне және ерекшеліктеріне байланысты топтарға бөлуге мүмкіндік береді. Қарапайым адамдар үшін бұл ешқандай рөл атқармайды, бірақ бұл мемлекеттің жаңа құрылыстар салу мүмкіндіктерімен тікелей байланысты. Ғимараттардың қай жерде және қандай түрлері бар екенін нақты түсіну, сондай-ақ олардың жұмыс жүктемесі туралы мәліметтер осы бағытты одан әрі дамыту туралы шешім қабылдауға көмектеседі.
Әрбір спорт ғимаратының дене жаттығуларымен айналысу процесінде адамдарға құрылыстар, конструкциялар мен жабдықтар қасиеттерінің әсерін ескере отырып жобаланған, желдетудің, жылытудың, жарықтандырудың, ғимараттардың жекелеген конструкциялары мен бөліктерінің акустикасының арнайы жүйелері болуға тиіс; спорт ғимараттарының келбеті мәнерлі, өзіне функционалдық, сәулеттік және конструкциялық шешімдерді үйлесімді үйлестіретін болуға тиіс.
Әмбебап залдардың адам қамту қасиеті ойыншылардың сабақтарымен мамандықтарына байланысты болып табылады және бір реттік қамту қасиетінің мөлшеріне сәйкесте анықталуы мүмкін. Спорт ғимараты деп құрамының бір немесе бірнеше негізгі мекемелер (зал, манеж, бассейн) сондай-ақ қажетті қосымша, қосалқы және әкімшілік мекемелері кіретін жабық спорт қүрылыстарын айтамыз. Бұл сызба түрлі бағыттағы ғимараттардағы мекемелердің орналасуының төмендегідей негізгі спорт -технологиялық қағидаларын бейнелейді.