ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.01.2024
Просмотров: 17
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Тағаева Айымжан
Қазіргі өмірдегі келіссөздердің орны мен маңызы
Адамдар арасындағы қарым-қатынастың маңызды бір бөлшегі ретінде келіссөздерді қарастыруымызға болады. Адамзат тарихының барлық кезеңдерінде ерекше маңыздылыққа ие болған келіссөздер және оның жүргізілу барысы қазіргі уақытта да өте актуалды. Қазіргі, қарқынды дамып келе жатқан әлемде адам қызметінің әртүрлі салаларындағы келіссөздер жүргізудің мәдениеті сапалы қарым-қатынасты, қызметтің кепілі де бола алады. Келіссөздер мәдениетін, оның қоғамдық өмірдегі орны мен маңыздылығын анықтау келіссөздердің дұрыс жүргізілуі және қарапайым қатынастан бастап іскерлік қарым-қатынастарға дейін дұрыс негізделуіне көмегін тигізеді.
Келіссөздер- екі немесе одан көп тараптардың шешім қабылдау және жағдайды бақылауда тең мүмкіндіктерге ие бола отыра мақсаттарна жетуге ұмтылатын тараптар арасындағы байланыс. Келіссөздер жиі конфликттерді шешу әдісі ретінде көрініс табады. Келіссөздер ұқсас немесе қарама- қарсы мүдделерге ие адамдар арасындағы қарым- қатынас құралы бола отыра өзара пікір алмасу арқылы ортақ келісімді табуға бағытталады. Іс- әрекет барысындағы менеджментті келіссөздер деп атасақ қателеспейміз.
Жалпы, келіссөздердің заманауи қоғамдағы орны мен маңызы қандай? Қазіргі уақытта келіссөздерді жиі қолданатын салалар қай салалар?
Жоғарыда атап көрсеткенімдей замануи қоғам үшін ол іскерлік сала, маңызды саяси шешімдерді қабылдау немесе қарапайым отбасылық мәселелерде болсын келіссөздердің алатын орны ерекше. Себебі, әрбір жеке тұлғаның өзіндік қызығушылықтары және мүдделері бар және ол мүдделер бір- бірімен сәйкес келе бермейді. Сондықтан да, ортақ келісім табу немесе конфликттерді шешу барысында келіссөздер жүргізіліп жатады.
Келіссөздерді біз күнделікті өмірде үнемі пайдаланамыз. Жұмыстағы әріптестермен жұмыс күні ішінде біз бір нәрсе туралы келісеміз. Бастықпен еңбекақы төлеу, күн тәртібі, ағымдағы мәселелер бойынша келіссөздер жүргіземіз. Бизнес иесі келіссөздер жүргізеді, полиграфистер жарнама агенттіктеріне ерекше шарттар ұсынады. Күйеуі мен әйелі үнемі келіссөздер жүргізеді. Балалары бар ата-аналар, ал ата-аналары бар балалар да бір нәрсе туралы келісімге келіп жатады.
Келіссөздердің қазіргі уақыттағы маңыздылығын анықтау үшін түрлі саладағы келіссөздер барысын қарастырып көрейік.
Қоғамның ажырамас маңызды саласы экономика дейтін болсақ, осы салада да келіссөздер жиі жүргізіледі. Бизнес саласында келіссөздер өте жиі дасалынады. Олар өз кезегінде ықтимал қатерлердің алдын алып, минималды шығындармен мәселе шешімін табуға тырысады.
Соңғы онжылдықтар ішінде келіссөздерді зерттеуге деген қызығушылықтың тұрақты өсуі байқалды. Бұл саладағы алғашқы жұмыстар АҚШ-та пайда болды.
Қарапайым келіссөздерден бөлек жоғары деңгейдегі келісөздерді де атап өткеніміз жөн. Жоғары деңгейдегі келіссөздерге мемлекет немесе үкімет басшылары, саяси ұйымдардың немесе партиялардың өкілдері қатысады.
Осылайша, жоғары деңгейдегі келіссөздер-бұл жанжалдарды шешуге немесе ынтымақтастықты дамытуға бағытталған және халықаралық маңызы бар белгілі бір шешімді бірлесіп қабылдауды көздейтін әртүрлі мемлекеттер немесе үкімет басшыларының өзара іс-қимылының ұйымдастырылған процесі.
Жоғары деңгейдегі келіссөздер әр түрлі болуы мүмкін. Бұл келіссөздер тұрақты кездесулермен ерекшеленеді. Оның жарқын мысалы-Әлемдік көшбасшылар ең маңызды мәселелерді талқылайтын "Үлкен жетілік" халықаралық клубы (бұрын үлкен сегіздік).
Тұрақты кездесулерден басқа, екіжақты немесе көпжақты саммиттер сияқты формада жүргізілетін келіссөздер де бар. Саммиттер мүлдем басқа мәселелерді талқылау мақсатында жүргізілуі мүмкін. Мысал ретінде 2018 жылдың қыркүйегінде Тегеранда өткізілген Сириядағы жағдайды реттеу мәселесі бойынша үшжақты саммиті қарастыра аламыз. Саммитке Ресей, Түркия және Иран президенттері қатысты.
Осылайша келіссөздер қоғамдық өмірдің маңызды тұсін құрағандықтан келіссөздерді ғылыми тұрғыдан зерртеу де орын алды.
Келіссөздер процесін сипаттаудың алғашқы әрекеттері XVIII ғасырдағы француз дипломаты Франсуа де Кальере есімімен байланысты. Дегенмен, келіссөздер процесін зерттеудің ғылыми бағыты ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап дами бастайды. 1950-1960 жылдардың басында халықаралық келіссөздер ғана емес, сонымен қатар сауда келіссөздері, кәсіпкерлердің кәсіподақтармен келіссөздері және т.б. келіссөздер қызметін құрудың жалпы заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік беретін салыстырмалы талдау әдісін қолдана отырып белсенді түрде зерттелген болатын.
1070 жылдардың аяғы мен 1980 жылдардың басында келіссөздер процесін зерттеуде жаңа тенденциялар пайда болды. Ғылыми еңбектерде серіктеспен бірлескен проблеманы талдау түрінде келіссөздер жүргізуге байланысты мәселелерді әзірлеуге баса назар аударылды. Пайда серіктестердің мүдделерін өзара қанағаттандыру тұрғысынан қарастырыла бастады.
Ф.Икле «Келіссөздер басталуы үшін бірегей мүдделер және мүдделер конфликті болуы керек»,- дейді. Демек, жоғарыда көрсетілген бизнес немесе халықаралық саясаттағы келіссөздерден бөлек қарапайым адамдар арасындағы келіссөздер де қазіргі таңда аса маңызға ие. Сондықтан келіссөздер жүргізу барысының негізгі принциптерін де қарастырып өткен жөн.
Келіссөздерді кез-келген деңгейде жүзеге асыру бірнеше кезеңдерді қамтығаны жөн. Олар:
-
Дайындық кезеңі: ақпараттарды жинақтау, өз мақсаттары мен мүдделерін айқындау және келіссөздер уақыты мен өткізілетін уақыт мерзімін айқындау; -
Екі жақты қатынас: келіссөздер жүргізілу барысы, мүдделерін алға тарты, талқылау, ортақ келісімге келу; -
Келіссөздер нәтижелерін жүзеге асыру: бұл кезең келіссөздер аяқталған соң қабылданған ортақ шешімдерді іс жүзінде жүзеге асыру болып табылады.
Менің пікірімше замануи қоғамда келіссөздер келесідей функцияларды атқарады:
Ақпараттық-коммуникациялық функция: мәселе туралы білуге көмектеседі, байланыс арналарын реттейді.
Реттегіштік функция: соңғы кезеңмен сәйкес келе отыра келіссөздерде қабылдаған шешімдерді жүзеге асыру арқылы реттегіштік қызмет атқарады.
Пропогандалық қызмет: егер мемлекеттік деңгейдегі келіссөздер болып жатса халықтың көзқарасын қалыптастырады.
Сонымен, келіссөздер-бұл көп өлшемді және көп деңгейлі құрылымы бар процесс. Келіссөздер процесі-бұл адамдардың біртұтас, органикалық бірлігі; олардың мүдделері мен коммуникациялары; стратегиялары мен тактикасы; олардың принциптері мен әдістері; стереотиптер мен көзқарастар; олардың алдын-ала көзқарастары мен жаңалықтары; консерватизм және шығармашылық; олардың жеке және әлеуметтік; жеке және ресми; олардың тарихи және қазіргі заманғы; олардың эмоционалды және мотивациялық-ерікті мінез-құлқы; ауызша және ауызша емес мінез-құлық жиынтығы болып табылады.
Келіссөздер процесінің нәтижесі әртүрлі актілер, яғни әртүрлі құжаттар болуы мүмкін. Сонымен бірге олар белгілі бір дәрежеде келіссөздердің мақсаты бола алады. Оларға, әрине, келісімшарт жатады. Келісімшарт-бұл тараптардың келіссөздер тақырыбына қатысты құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін белгілейтін құқықтық акт. Түрлері бойынша: экономикалық, саяси, әскери, сауда-қаржылық және басқа да шарттар ерекшеленеді. Олар мазмұны жағынан да ерекшеленеді, өйткені олар әртүрлі проблемаларға қатысты болуы мүмкін: бейбітшілік, достық, ынтымақтастық, одақ, кепілдіктер, өзара көмек, бейтараптық және агрессиясыз, ықпал ету салаларын бөлу және т. б.. Осылайша, келіссөздер нәтижесі әдетте әртүрлі мазмұндағы келісімшарттар бола алады.
Қорытындылай келе, келіссөздер заманауи қоғамда өте маңызды рөл ойнайды. Қарапайым тұлғааралық қатынастардан халықарылық конфликттерді шешуге дейінгі мәселелерде келіссөздер қызмет ете алады. Келіссөздерді дұрыс жүргізі, өз мүдделері мен қажеттіліктерін нақты анықтау, сонымен қоса, өзіндік келіссөз жүргізу тәсіліне ие болу келіссөздердің сіздің пайдаңызға шешілуіне көмектеседі.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
-
С.Г.Шеретов Ведение переговоров: Учебное пособие.- Алматы: Издательство «Юрист», 2008, - 92 с. -
Лукашук И.И. Искусство деловых переговоров: Учебно-практическое пособие. М., 2002 -
Переговоры – неотъемлемая часть нашей жизни [http://polykur.com.ua/clause/psihologiya_biznesa/peregovoryi__neotemlemaya_chast_nashej_zhizni.html]