Файл: Реферат пні зайырлылы жне дінтану негіздері Таырыбы Дінрухани лем Орындаан.docx
Добавлен: 10.01.2024
Просмотров: 23
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
"ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ӘКІМДІГІНІҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ ТАЛАС АУДАНЫНЫҢ БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫ АТЫНДАҒЫ ГИМНАЗИЯ"
КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ
РЕФЕРАТ
Пәні: зайырлылық және дінтану негіздері
Тақырыбы: «Дін-рухани әлем»
Орындаған: Нұржанқызы Дәмира 9 «Б»
Тексерген: Кушербаева А.Е
Қаратау 2022-2023 оқу жылы
Кіріспе
Жоспар:
1.Кіріспе
2. Негізгі бөлім :
— дін және адам;
— діннің түрлері;
-
діннің пайдасы; -
— алғашқы діни-наным сенімдер.
3.Қорытынды
4.Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Дін-өмір азығы. Дін адамды таза жолға жетелейді. Дінсіз әлем болмайды. Дін –адам рухының азығы. Дін адаммен тікелей байланысты. Дін адаммен байланысып, соның пайдасын көздейді.
Дін дегеніміз не?
Дін тақырыбы адамдарды өте қызықтырған. Әрбір адам дінді түсінуге және діни өмір сүруге тырысқан. Дініне байланысты өмір сүріп, балаларын сол тәрбиеде тәрбиелеген. Ақылы мен білімін қолданып, өзі таңдаған дінді қорғап, оны жалғастыруға тырысқан.
Дінге түрлі анықтамалар берілген. Әрбір анықтама діннің басқа бір ерекшелігін көрсеткен. Бірақ барлық анықтамалар діннің адам үшін пайдалы екенін көрсеткен. Дін ғалымдары, тарих және социология мамандары, діндер тарихы жазушыларының анықтамаларының біразын берейік:
Дін—адамды туралық пен әдемілікке жетелейтін жол. Адамды өз жаратылысына сай жетілдіретін ілім. Дін адам өмірін тәртіпке келтіретін жүйе. Адамды шындыққа жеткізетін жарық. Дүние мен ақыретте бақытты болу жолдарын көрсететін ереже мен қағидалар жинағы болып табылады. Дін — илаһи ережелер және соларға сүйенген әдеттердің жиынтығы.
Бұл анықтамалар дінді жалпы түсіндіріп, илагш діндер мен адам шығарған діндер арасындағы айырмашылықты көрсетпейді.
Негізгі бөлім
Дін және Адам
Дін адам үшін. Адам жаратылысыңдағы сенім сезімін күшейтеді. Дін сезімі жаратылыстан келеді. Адам нәсілі сенім сезімімен бірге туады. Міндетті түрде бір нәрсеге сеніп, діни сезімді сөндірмеуге тырысады. Өйткені, дін—адам рухының азығы. Дененің қажеттіліктерін қамтамасыз ететін адам рухының қанағаттануына үлкен мән береді. Рух пен денесін тең дәрежеде қанағаттандыратын адам негізінде жаратылу мақсатын жүзеге асырады. Дененің қажеттіліктерін қамтамасыз етіп, рухын қанағаттандырмаған адам жарымжан болады. Ал мықты адам рухы мен денесін бірдей қанағаттандырады. Тарихта мәдениет қалыптастырып, мемлекет құра алмаған халықтар болған, бірақ дінсіз және ғибадатханасыз мемлекет болмаған.
Дін барлық тақырыпта адаммен байланысып, соның пайдасын көздейді. Діни бұйрық пен тыйымдар, адал мен арамға байланысты үкімдер жеке және қоғамдық пайданы көздейді. Адамның, жан тыныштығын және бақытты болуын қалайды. Сондықтан дін адамды негізге алған. Ақылды, нәсілді, жаратылысты және моральды қорғауға бағытталған негіздерден тұрады және жеке адам мен қоғамға бақыт әкеледі. Құлықты (мінез-құлықты) жақсартып, қабілеттерін жетілдіреді. Сондықтан дін мен адам бір мағынаға сай десек болады, бірі болмаса екіншісі болмайды.
Ақылды адамдарды өз таңдауларымен пайдалы нәрселерге жеткізетін дін — ілім (доктрина) және әдіс жағынан бөлінген. Шынында да әр дінде бірі доктрина, екіншісі әдіс болған екі элемент бар.
Діннің түрлері
Ғалымдар шығу тегі, доктрияалары, әдістері және жақтастарына қарай діндерді бірнеше бөлімдерге бөлген. Осы бөлімдерге бөлген адамдар түрлі діндерден және ұлттардан болған. Бір бөлігі мұсылман, бір бөлігі христиан және еврей, ал бір бөлігі басқа діндердегі адамдар болып табылады.
Құрылымдарына қарай діндер екіге бөлінеді.
1. Құрушысы болған діндер, құрушысы белгілі, құрушысы Алла немесе адам болған діндер: Исламият, Буддизм, Брахманизм және Христиандық сияқты.
2. Құрушысы болмаған, әдет-ғұрыпқа сүйенген діндер. Дәстүрлі түрде жасаған, әдет-ғұрып түрінде өмір сүрген діндер: Яхудилік, Мысыр, Рим, Грек діндері сияқты.
Діндер ерекшеліктері мен мазмұндарына қарай үшке бөлінеді:
1. Алғашқы діндер:Анимизм, тотемизм, натуризм және фетишизм сияқты діндер. Бұл діндерде дін сезімі және сенім негіздері жетілмеген.
2. Ұлттық діндер: Белгілі бір халыққа немесе ұлтқа тиісті діндер. Яхудилік және буддизм сияқты діндер. Мұндай діндердің ережелері мен құндылықтары тек қана өз халықтарына байланысты болады.
3. Әлемдік діндер:Барлық адамдарға тән және адамдардың қажеттіліктерін қамтамасыз ету мақсатындағы діндер. Ережелері, сенім, ғибадат және мораль негіздеріне байланысты әлемдік болып табылады. Бүкіл адамзаттың діні. Әлемдік дін — тек қана Ислам діні болып табылады.
Діндер ғибадат түсініктері мен негіздеріне қарай да үшке бөлінеді:
1. Сакраменталдық діндер: Діни тойларға сүйенген діндер. Қасиетті нәрселерге мән береді.
2. Профетикалық діндер:Пайғамбары бар және оның білдіруіне негізделген діндер сенім және құлыкқа (адамгершілікке) көп мән береді.
3. Мистикалық діндер: Бірқатар ішкі жорамалдар мен сыртқы практикаларға сүйенеді. Ақыл ережелеріне емес, сезімге және бос жорамалдарға, нәпсі мен рухқа байланысты бағалауларға және тәжірибеге мән береді.
Дінге байланысты басқа бөлінулер де бар. Бірақ, барлық анықтамалар мен бөлінулердің ортақ пайдасы назарға алынғанда, үш түрлі дін бар екенін байқауға болады.
1) Алғашқы қауым діндері.
2) Ұлттық діндер.
3) Әлемдік діндер.
4. Дін аттары.
Жалпы алғанда діндер құрушылары, жақтастары, ерекшелігі мен мазмұны сияқты негізгі жақтарын көрсететін бір немесе бірнеше түрде аталады. Көне ұлттық діндер өз ұлттарының аттарымен аталған. Көне грек діні, көне рим діні, көне мысыр діні, хитит, ацтек т. б. діндер сияқты. Құрушыларының аттарымен аталған діндер көбірек кездеседі. Буддизм, конфуцийшілік, даосизм, зороастризм сияқты діндер. Жақтастарының аттарымен аталған діндерден қазіргі якудилік, христиандықты айтуға болады. Буддизм мен брахманизм болса құрушыларының аттарымен аталған діндердің қазіргі үлгілері болып табылады.
Ерекшелігі мен мазмұнына байланысты аталған діндердің саны көп емес. Монотеист, дуалист, политеист дін, отқа табынушылық, шайтанға табынушылық сияқтылар.
Діндерді тарих және тіл білімі (филология) әдістерін қолданып, туу және дамуы, сенім, ғибадат, құлық (мораль) т. б. тақырыптар тұрғысынан зерттейтін ғылымды "Діндер тарихы" дейді. Діндерді салыстырмалы түрде зерттейтін ғылымды "Салыстырмалы діндер тарихы" дейді. Бұл ғылым діндер арасында айырмашылық жасамай бәрін зерттейді.
Діндер тарихы ғылымының мақсаты дін ұйымдарының пайда болу себептерін, тарихтағы және түрлі қоғамдарда алған көріністерін, діни тәжірибенің қабылдануы және айтылу түрлерін мүмкіндігінше объективті түрде қолға алады. Зерттеулерінде ешқандай баға бермей, хақ және батып діндер деп бөліп қарамайды.
Мұсылман ғалымдардың шығармаларында басқа діндер туралы бастапқыда теріс пікірлер жазылса, кейіннен анықтайтын және түсіндіретін пікірлер жазыла бастады.
Діннің негізі туралы басты деректер қасиетті кітаптар болып табылады. Ғылым адамдары мен ойшылдар да діннің негіздерін өздерінше бағалаған.
Діннің негізі адам. Дін адамзат пайдасы үшін жаратылған. Сол себептен адамды жақсы білу керек.
Діннің пайдасы
Дін адамдарға байланысты бір ұйым. Адамның рухтық және физикалық қажеттіліктерін толық қамтамасыз етіп, жетілуін жүзеге асыратын негізгі мақсат болып табылады. Дін рухтың азығы және дененің шипасы. Рухты қанағаттандыратын және құлықты (моральды) жақсартатын дін болып табылады. Дін — рух жаңбыры, сезімдер мен жақсы әрекеттер, пайдалы қимылдар сол арқылы жүзеге асады. Рухсыз дене, денесіз рух бір мағына бермейтіні сияқты, дінсіз адам өзіне де, басқаға да пайдасын тигізе алмайды. Дін мен адам бір бүтін. Дін жеке адам мен қоғам үшін қажетті. Дінсіз мемлекеттер өмір сүре алмайды және күшті мемлекеттер құрыла алмайды. Өйткені, дін өмірдің негізі, бірлік пен бүтіндіктің негізгі элементі. Адамға адам болуды, ұлттарға бірлік пен тұтастықта өмір сүруді үйреткен жауапкершілік түсінігін, құлшылық білімін және жақсы құлықты (мінезді) қалыптастырады. Жанұяны, мемлекет ұйымын және қоғам құрылымын мықты негіздермен қамтамасыз етеді.
Дін адамға адамдықты, ұлтқа ұлттықты үйретеді. Үлгілі, таза адамдарды жетілдіреді. Жұмысты, адал күнелтуді, әлемді түсінуді және ондағы нығметтерден пайдалануды қамтамасыз етеді. Осы тұрғыдан жер бетінде мемлекетсіз және мәдениетсіз ұлттар болған, бірақ дінсіз ұлттар мен ғибадатханасыз қоғамдар болмаған. Олай болса дін жеке адам мен қоғам үшін қажетті.
Дін адамды жетілдіретін бір ұйым болып табылады. Әрбір адам тумысынан дін сезіміне ие болады. Бірақ, діннен қандай пайда табатынын білуі және дін сезімін дамытуы керек. Дін үйретілмесе және жақсы істермен қамтамасыз етілмесе, жүре келе әлсірейді, адамға әсер етпейді. Сондықтан дін тәлім-тәрбиесі әрбір адам үшін пайдалы және қажетті болады. Ата-аналар балаларына дін тәрбиесін беруге мәжбүр. Бұл ата-ана болудың негізі болып табылады. Мемлекеттер де халықтардың діни тәрбие алуына көмектесіп, қажетті ұйымдар құрып, мектептер ашады.
Дін адамға сүйіспеншіл және бейбітшіл өмір сүруді үйретеді, жақсы сезімдер мен іс-әрекеттер, қайырлы істер мен дұрыс ғибадат жасауды үйретеді. Жамандық, кек, жек көрушілік, дұшпандық, бұзықтық, сенімсіздік сияқты жағымсыз нәрселерден адамды алыстатып, дене тазалығы мен адамгершілікке тәрбиелейді.
Қазіргі кездегі адамзаттық діндер.
Алғашқы діндер.
Табиғат болмыстарына табыну негізіне сүйенетін, адамдардың ойлап тапқан діндері. Өздері ұнататын немесе қорқатын, жәрдем етіп, қолдайды деп сенетін жанды және жансыз болмыстардың тәңір деп қабылданып, солардың атына діни рәсім мен ғибадат жасалған, құрбан шалынған діндер болып табылады. Белгілі бір қағида мен ережелері, сенім және ғибадат негіздері жоқ. Алғашқы діндер әр түрлі болып келеді.
а) Анимизм.Рухтарға табыну негізіне сүйенеді. Рух пен түс тақырыптарындағы алғашқы пікірлер мен сенімдер адамдарды осындай сенімге жетелеген. Жақсы рухтардың жақсылығын алу, жаман рухтардың жамандықтарынан қорғану мақсатынан туған дін. Көптеген алғашқы қоғамдарда осындай сенім кездеседі.
б) Натуризм.Табиғат болмыстарында илаһи және жоғары бір қүш бар екеніне иман ету діні. Әрдайым табиғатпен бірге өмір сүретін адам баласы кейде кейбір табиғат болмыстарынан және оқиғаларынан әсерленіп, қорыққан. Нәтижеде ағаштарға, жануарларға, өзендерге, тауларға, айға, жұлдыздарға, күнге, бұлттарға және жаңбырға табылған. Осылайша натуризм (табиғатшылық) сенімі пайда болған.
в) Тотемизм.Ең алғашқы қоғамдар, клан және тайпаларда кездесетін бір сенім түрі. Бүгін Африка мен Азияның кейбір аймақтарында осындай сенімдегі тайпалар бар. Тотем құрметтеген жануарға табыну негізіне сүйенеді. Тотем жануарды қасиетті деп санайды, оған ешқандай зиян келтірілмейді. Ал тотем адамды қорғайды. Тотем бүркіт, қасқыр, арыстан сияқты бір жануар немесе жансыз болмыс болады.
Қорытынды
Әрбір адамының өзінің діні болады. Жалпы қай дін болмасын адамды адалдыққа, тәрбиеге, шындыққа, батылдыққа тәрбиелейді. Әрбір адамдардың өз діні сияқты менің де дінім бар. Ол әрине ақ дін Ислам. Әрбір адам өз дінін жүрегімен сүйіп оны қабылдау керек.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Зайырлылық және дінтану негіздері. Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Д.Т. Кенжетаева, Ә.Ә.Сайлыбаева, Ө.О.Тұяқбаева.-Астана: «Арман-ПВ», 2016.-272 бет.
2.Фрезер Дж. Исследование магии и религии, 1923-М.,Политиздат, 1980.
3. Бойс М. Зорастрийц: верования и обычаи. - М.,1988.
4. Кенжетай Д. Зайырлылық-исламның жаны.
5. Религиоведение: Учебное пособие и учебный словарь-минимум по религиоведению-Гардарики, 2000.
6. https://kk.wikipedia.org/wiki/Қазақстандағы_дін
7. Хизметли С. Дінтану.-Түркістан, 2000.
8. Поликарпов В.С. История религий. (Хрестоматия)-М., 1997.
9. https://kznews.kz/bilim/din-filosofijasy-turaly-qazaqsha-referat/
10. Религия, общество, государство. - М., 1984.
11. https://kznews.kz/bilim/din-filosofijasy-turaly-qazaqsha-referat/
12. https://adyrna.kz/post/38190
13. https://www.zharar.com/kz/referat/23834-abstract.html