Файл: азастан республикасы білім жне ылым министрлігі алматы энергетика жне байланыс университеті.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.01.2024
Просмотров: 21
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғамы
«Электрмен жабдықтау және энергияның жаңғыртылатын көздері» кафедрасы
№ 7 зертханалық жұмыс
Пәні: «Электр аппараттары және өлшеу құралдары»
Орындаған: Алшора Алия
Тобы: ЭСХк-20-1
Қабылдаған: аға оқытушы Жунусова Г
____________ __________ «______» _________ 2022ж.
(бағасы) (қолы)
Алматы, 2022
№7 зертханалық жұмыс. Өздігінен қалпына келетін сақтандырғыштарды зерттеу
Жұмыстың мақсаты: өздігінен қалпына келетін сақтандырғыштармен
танысу және олардың пайдалану сипаттамаларын зерттеу.
Қолданылатын жабдықтар:
- «Сақтандырғыштар және автоматты ажыратқыштар» модулі (7.1 сурет);
- «Командалық аппараттар және датчиктер» модулі;
- «Секундомер және жарық сигналды арматура» модулі;
- «Автотрансформатор» модулі;
- «Өлшеу» модулі;
- «Қорек» модулі;
- байланыстыратын өткізгіштер.
Зертханалық жұмысты орындау тәртібі:
1) Зертханалық жұмысты орындау үшін жеткілікті теориялық
материалды оқу. Бақылау сұрақтарына жауап беру және оқытушыдан
зертханалық жұмысты орындауға рұқсат алу.
2) LVR016S FP1 типті өздігінен қалпына келетін сақтандырғышты зерттеу.
- сұлбаға сәйкес (7.2 сурет) өздігінен қалпына келетін сақтандырғышты
зерттеуге арналған модульдерді электрлік жалғауды орындаңыз. Rдт -
«Секундомер және жарық сигналды арматура» модулінің ток дитчигі, Rн1-
«Секундомер және жарық сигналды арматура» модулінің жүктеме кедергісі,
SB1- «Командалық аппараттар және датчиктер» модулінің батырмасы.
Сұлбаны монтаждауды қорек сөніп тұрған кезде орындаңыз. Ток күшін «Өлшеу модулі» модулінің РА3 амперметрімен бақылаңыз. Кернеуді «Өлшеу модулі» модулінің РV1 вольтметрімен бақылаңыз;
7.1 сурет - «Сақтандырғыштар және автоматты ажыратқыштар» зертханалық модулінің алдыңғы панелінің сыртқы түрі
- реттеу тұтқасын сағат тіліне қарсы бағытта тірелгенге дейін бұрау арқылы автотрансформатордың минималды шығыс кернеуін орнатыңыз. Автоматты ажыратқышті және «Қорек модулі» модулінің «Желі» дифференциалды ток ажыратқышін қосыңыз.
3) SB1 батырмасын басу және басылған күйінде ұстап тұру арқылы
(автотрансформатор көмегімен) Iсақ=1A сақтандырғышы арқылы өтетін күш тогының (РА2) мәнін орнатыңыз, SB1 батырмасын басыңыз. Секундомерді
«Автоматты/Қолмен» батырмасын басу арқылы автоматты түрде іске қосу режиміне ауыстырып қосыңыз. Секундомер көрсеткіштерін «Әдепкі қалпына келтіру» батырмасын басу арқылы нөлге келтіріңіз.
- SB1 батырмасын басыңыз және басылған күйінде ұстап тұрыңыз (секундомер уақытты есептеуді бастайды). Сақтандырғыш іске қосылғаннан кейін (сақтандырғыш арқылы өтетін ток 0,175 мА кем, секундомердің уақытты есептеуі токтатылады) SB1 батырмасын жіберіңіз, секундомер көрсеткіштерін
tорт 7.1 кестеге енгізіңіз.
- 7.1 кестеге сәйкес токтың басқа мәндері Iсақ үшін 3 және 4- тармақтардағы жұмыстарды қайталаңыз (эксперименттер арасында сақтандырғышты суыту үшін үзіліс жасап отырыңыз (10 минут));
- RXEF040-FP2 типті өздігінен қалпына келетін сақтандырғышты зерттеу LVR016S- FP1 типті өздігінен қалпына келетін сақтандырғышты зерттеуге ұқсас жүргізіледі.
3) Оқытушы жоба жазбаларды рәсімдеген және нәтижелерді тексерген соң сұлбаны талдау, жиынтықты толық құрамда және дұрыс күйінде оқытушыға немесе зертханашыға ұсыну қажет.
4) Қорытынды жасалады.
7.2 сурет - Сақтандырғыштарды қосудың электрлік принципиалды сұлбасы Алынған деректер бойынша сақтандырғыштың уақыт-ток сипаттамасын
жасаңыз.
Теориялық бөлім.
Сақтандырғыштар - бұл электр тізбектерін токтың шамадан тыс жүктеуден және токтық қысқаша тұйықталуынан (ҚТ) қорғауға арналған электрлік аппараттар. Сақтандырғыштардың негізгі элементтері болып қорғалатын тізбекпен бірге ретімен қосылатын балқымалы қондырма және доғаны сөндіретін құрылғы.
Сақтандырғыштарға келесі талаптар қойылады:
- сақтандырғыштың уақыт-ток сипаттамасы төмен өтуі тиіс, бірақ қорғалатын нысанның уақыт-ток сипаттамасына жақын болуы мүмкін;
- ҚТ кезінде сақтандырғышты іске қосу уақыты әсіресе жартылай өткізгішті аспаптарды қорғау кезінде минималды мүмкін болуы тиіс;
- ҚТ кезінде қорғалған тізбекте сақтандырғыштар қорғаудың іріктелуін қамтамасыз етуі тиіс;
- сақтандырғыш сипаттамалары тұрақты болуы, ал олардың параметрлерін технологиялық тарату қорғаныс сенімділігін бұзбауы тиіс;
- қондырғылар қуатының артуына байланысты сақтандырғыштар жоғары ажырату қабілетіне ие болуы тиіс;
- сақтандырғыш конструкциясы балқымалы қондырма күйіп кеткен кезде оны жылдам әрі ыңғайлы ауыстыру мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс.
Балқымалы қондырма - сақтандырғыш іске қосылғаннан кейін ауыстырылуы тиіс электр токты ажырату орын алатын сақтандырғыш бөлігі. Ол сақтандырғыш іске қосылған кезде балқып кететін балқымалы қондырма орналасқан корпусты және балқымалы элемент күйіп кеткен кезде туындайтын электр доғаны ажыратуге арналған толтырғышты ұсынатын доға ажырату құрылғысын білдіреді. Балқымалы қондырма ұстағышы - сақтандырғыштың оның балқымалы қондырмасын ұстап тұруға арналған алмалы-салмалы бөлігі. Балқымалы қондырма контакттары - балқымалы қондырма контакттарының өткізетін өткізгіштермен электрлік байланысын қамтамасыз ететін ток өткізетін бөлік.
Сақтандырғыштардың параметрлері мен сипаттамалары: сақтандырғыштың номиналды тогы (Iном) - жылу-физикалық және геометриялық параметрлерімен анықталатын ток. Шығыстардағы температураның асып кетуін және қуаттың жоғалуын есептеуден бекітіледі.
Оның мәні оған орнатылған балқымалы қондырманың номиналды тогымен анықталады Iном.м. - Сақтандырғыштың, балқымалы қондырманың және сақтандырғыш ұстағышының номиналды тогы келесідей өрнектеледі: айнымалы ток кезінде - номиналды жиілікті синусоидалды пішімнің мерзімдік құрамдас тогының мәнімен, тұрақты ток кезінде (пульсация болған кезде) - орташа мәнмен және ГОСТ 6827-76 сәйкес келеді.
Сақтандырғыш ұстағышының (немесе негіздің) номиналды тогы сақтандырғышта қолданыла алатын балқымалы қондырманың ең үлкен номиналды тогын білдіреді.
Балқымау тогы - сақтандырғыштың балқымалы қондырмасы балқып кетпей, шартты уақыт ішінде өткізуге қабілетті болатын токтың тағайындалған мәні. Балқымаудың шартты тогы Iбалқымау - балқымау тогының балқымалы қондырманың номиналды тогына қатынасымен сипатталады.
Балқу тогы - балқымалы қондырмау ұзақ уақыт бойы күйіп кетпейтін ең жоғары ток (балқу тогынан асып кететін ток кезінде балқымалы қондырма қысқа уақытта күйіп кетуі тиіс).
Балқудың шартты тогы (Iбал) - шартты уақыт ішінде сақтандырғыштың балқымалы қондырмасы іске қосылатын токтың тағайындалған уақыты; еселік коэффициентімен сипатталады Кбал= Iбал /Iном.м.
Сақтандырғыштың номиналды кернеуі - электр тізбектің осы тізбектің сақтандырғыштарын сенімді ажырату қамтамасыз етілетін максималды кернеуі (қолданыстағы мән). Айнымалы токта сақтандырғыштың номиналды кернеуі номиналды жиіліктің синусоидалды пішімінің мерзімдік құрама тогының қолданыстағы мәнімен, тұрақты ток кезінде (пульсация болған кезде) орташа мәнмен өрнектеледі.
Ажырату кернеуі (оралатын кернеу) - балқымалы қондырғыларды (немесе сақтандырғыштарды) іске қосу процесінде оның шығыстарында пайда болатын кернеудің лездік мәні. Әдетте осы кернеудің ең көп мәні есепке алынады. Келесілер өлшенеді: айнымалы ток тізбегінде - сөндіргеннен кейін кернеудің екінші жарты толқыны мен алдыңғы және келесі жарты толқындардың шыңдары арасынан өткен тік сызық арасында; тұрақты ток тізбегінде - токты ажыратқаннан кейін 100 мс ішінде орташа мән ретінде. Сақтандырғыштың балқымалы элементінің балқу уақыты (tбал) - сақтандырғыш арқылы асқын токтың ағуы басталған сәттен материалдың балқу температурасының балқу элементінің ең қатты қызған учаскесіне жеткен сәтке дейінгі уақыт интервалы. Бұл ретте асқын токтың балқымалы элементтің балқып кетуі үшін жеткілікті мәнге ие екендігін айтылады.
Сақтандырғыштарды топтарға бөлуге болады: жалпы қолданыстағы, ілеспелі, күшті жартылай өткізгішті (жылдам әрекет ететін) аспаптарды қорғауға арналған, трансформаторлы қондырғыларға арналған.
Жалпы қолданыстағы сақтандырғыштар электротермиялық және электродинамикалық тұрақтылығы жоғары электр энергиясын тұтынушыларды (мысалы, электр қозғалтқыштар, трансформаторлар, цех ішіндегі электр желілері және т.б.) қорғау үшін қолданылады және барлық ҚТ нүктелерін сөндіреді (шекарадағы токтан ажырату қабілеті жоғары токқа дейін), ажырату токтарының толық диапазонында ажырату қабілеті бар g типті балқымалы қондырмалары бар.
Ілеспе сақтандырғыштар автоматты ажыратқыштармен немесе жылулық релесімен бірге қолданылады. Тізбекті ҚТ тогы жоғары болған кезде ғана ажыратуі тиіс, бұл ретте ҚТ тогы ажыратқыштар үшін рұқсат етілетін мәнге дейін шектеледі, не болмаса тізбекті ажыратқыш (немесе реле) контакттары тарап кеткенге дейін ертерек сөндіреді. Ажырату тогының диапазоны бөлігінде ажырату қабілетіне ие а типті балқымалы қондырмалар қолданылады (аз ток жүктемелері автоматты ажыратқыштарді немесе жылу релелерін ажыратады).
Жартылай өткізгіш аспаптарды қорғауға арналған сақтандырғыштар жоғары жылдам әрекет ету және токты шектеу қабілеттерімен ерекшеленеді, өйткені жартылай өткізгішті аспаптардың термиялық төзімділігі төмен.
Тасымалдау қондырғыларына арналған сақтандырғыштар - қарапайым түрлерінен дірілге төзімділігінің және соққыға төзімділігінің жоғары болуымен ерекшеленеді. Осы зертханалық жұмыста өздігінен қалпына келетін сақтандырғыштар қолданылады. Осы сақтандырғыштар олардың кедергісінің токтың шекті белгісіне жеткен кезде күрт жоғарылайтындығымен ерекшеленеді, ток төмендеген кезде бұл сақтандырғыштар өздерінің кедергілерін қалпына келтіреді. Өздігінен қалпына келетін сақтандырғыштар немесе позисторлар - бұл кедергісі тікелей пропорционалды температураға тәуелді болатын резисторлар. Ток сақтандырғыш арқылы өткен кезде ол қызады, белгілі бір температураға (токтың) жеткен кезде кедергі күрт ұлғаяды, бұл токты шектейді, яғни жүктемедегі қысқаша тұйықталу кезінде немесе токтың жоғарылауының басқа да жағдайларында позистор барлық кернеуді өзіне қабылдайды, токтың төмен мәні шектен тыс жүктеу себебін анықтағанға дейін сақталады.
Қорытынды сұрақтар.
1. Өздігінен қалпына келетін сақтандырғыштардың анықтамасын беріңіз.
2. Сақтандырғыштардың параметрлері мен сипаттамаларын атап өтіңіз.
3. Сақтандырғыштардың жіктелуін көрсетіңіз.
4. Сақтандырғыштың қорғау сипаттамасы деп нені атайды?
5. Балқымалы қондырғыны іске қосу уақытын күрт қысқартуға не есебінен қол жеткізуге болады?
6. Балқымалы қондырманың номиналды тогы деп нені атайды?
7. Сақтандырғыштың номиналды тогы деп нені атайды?
8. Балқитын ток деп нені атайды және ол неге тең?
9. Металлургиялық әсер дегеніміз не және оны не үшін қолданады?
10. Сақтандырғыштарға қандай талаптар қойылады?
11. Зертханалық жұмыста кандай типті сақтандырғыш қолданылады?