Файл: Г1яжаибтиван дилзулра, унруби Меусишантачи гьаргси кагъар Дила унра шанти, иш кагъар х1уша цалисалра вайбаркьес, чибиалра ват1ес, х1уша итдигъунти ишдигъунти сарая ибси пикриличил ах1ен лук1уси.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 11.01.2024
Просмотров: 30
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Г1яжаибтиван дилзулра, унруби / Меусишантачи гьаргси кагъар / Дила унра шанти, иш кагъар х1уша цалисалра вайбаркьес, чи-биалра ват1ес, х1уша итдигъунти ишдигъунти сарая ибси пикриличил ах1ен лук1уси. Лебси аги ва х1екьдеш пикрилизи касили, х1ушачил урк1игьаргли гъайухъес ибси мурадли ак1ахъубси саби. Ил сек1ал гьаланачибал гьарил меусишанни аргъили дигахъаси. Иш дусла сентябрьла 17-личив х1янчила вак1или-х1ек1или левли, «Х1ура нушачил арх1яличи валкьаи,-- вик1ар районна администрацияла жавабла х1янчизар. -- Меусиша аркьутира. Бахъал халкь цалабикили т1ама-гьама-лизи ахъили буру». Сейк1усири вег1ичивра хала х1яким-лизи, кайира машиналичи. «Уркухъантас нушала ванзали-чирад шин х1екахъех1е» ибси митингличи цалабикибтачил гьунидаъни саби нушала арх1яла мурад» аргъахъиб набчил барх машиналичибтани. Шила гумайлизи даили-х1едаили лерли, ахъти, ши вяв-гьавли чейсахъути, х1ушала хьунул ва мурул адамтала кахти т1амали, машиналичирад кац1ибти нуша г1янц1дарес алавдухъунтачи мешудикира ит барх1и х1уша. Х1ушала илди имц1али к1ухдухъун, уди шайчибси, жагали балкьаахъурси гумайла г1ямзилабад микрофонтачил вявкабик1ути лебих1и нуша гъамдирух1ели. Иш мерличиб ишгъуна сек1алра бурисра, шиличивад шиличи г1ях1ял вак1алли, иличил урк1игьаргти яхши-хушлизи г1елабиркути саби гьарил шила дубурланти. Иличила иш яргализиб камли гьанбикахъирая, унра шанти. --Нушани уркухъантас нушала ванзаличирад шин х1екахъех1е. Нушала ванзала шин илдас х1ярамти сари!—ит барх1и х1ушала мух1лубазирад дурадурхъунти бек1лидиуб-ти пикруми илди сарри. Наб гьанх1ебирки даршани дусми цала цали х1урмат бирули, г1ях1ял-шандешличил гьарзали ва сахаватли х1ер-диубти нуша-ургар х1ушала цацабех1тани «ц1а» адилкьан ибси. Сейк1улра, гъари, ну? 45 дус-сера гьа-ларра х1ушани ишди бурх1назиртигъунти, Бутаурад Уркарахъи шин х1екехъех1и ибти пагьливанти адикьуртири. Итди дусмачила пикриик1ули левли, «Г1ях1лазивад гъайухъес дигуси леву?» бизахъуррая.Ил пикрили разидиахъубра. Х1ушала гьалав гъайухъунси районна дявила ва бузерила ветерантала Советла председатель Г1ябдуллабеков Мухтарли ишкьяйда иб: --Ассаламу г1ялайкум, унра шанти. Х1ушаб арадешра г1ях1дешунира дулгулра. Нуша уркухъантира х1ушара дахъал дусмазир даршули х1ердирутили калунтира. Г1ях1ра вайра бут1ацугли бурт1ули х1ердиубтира. Нуни ишбарх1ила х1ушала пикри аргъес х1ейрули г1яжаибси агилизивра. Цаладикибти се дик1адаллира, х1ушала бех1 мух1лила ва хьулчиагарси пикриличил кьабулх1еркусра. Се ибси унра шантас нушала ванзаличирти шин х1екахъех1е ибси? Республикала ва районна х1якимтала пикруми цадарибси, ца пикрили цалабяхъябси план-проект г1ямрулизи дурах1ебурк1ахъех1е или х1уша кадизурлихьар, г1ях1деш ах1елк1ан. Даширая даршули, т1ама-гьама агарли ил масъала ирзнилис хьулчниагарти далилти гьалах1едир-хьули, чили сарил адикьурти дуг1ла пикруми ца шайчир далтех1е. Ишгъуна сек1алра пикриагарли мабалтадая, улкализир дузули сари х1укуматла законти. Илди чуласун иргъутани хъумх1ертурли дигахъаси нушазивад гьарилли, сунела баркьудлуми х1ясибли,
законна гьалаб жаваб лугниличила,--или гъайухъунх1ели, х1ушани разиагардеш дак1ударира, к1ухличилти т1ама дурадуширая… Диг1янх1ебирис ишгъуна сек1алра, наб бек1лил гьанагарсири шилизибцун ах1енну, араг1ев республикали-зивра бурибти х1ушала шантала къакъбяхъуни бетаурти бахъли х1урматли алавбуцибти адамта унра шантас шин х1елугутала цашаликардеш далахъули гъайулхъан ибси. Мухтар гъайухъи г1ергъи, чумал дев нунира дурира. --Биаб саби, х1ушачил цаиткьяйда пикри цабирисра. Амма… Х1ушачи арх1яли дуралхъух1ели гьанбикибсири, минала г1ях1лачив яра узибгъунтили бирути уртахъуначив давлачевси кьумурличи кайили, илдас баркалла багьа-хъурли, хъули чарулхъасра ибси. Чина хабара, х1ушани дурути х1ясибли, кьац1ла бут1а чина гьабуциша, милиги-убсилис шин дархли х1елугех1е ибси мурадличил митин-гличи дурадухъи урдухъирая. Дила илди дугьби аргъибх1ели, набчиб дукарбях1иб х1ушала шила хьунул адамтала «г1ярмия». Шагьарлизив х1ерируси, нушаб шин х1елугутала гьабкьябала къяяна-зивси филологияла г1илмуртала доктор Муса Бях1ям-мадовли, гумайла уди шайчибси г1инизлабад сегъуна саб-рил бирц1ла биц1или шин гьадуциб. Нуни илди держира. Ва, илх1ели, набван дила шантасра шин ах1ерах1едиру меусишантани ибси пикри бек1лизи къузбикун. Сепайда, ил пикрира, закиб гъагул агаркъи, къукъулагъунти гурли бетахъахъира. Ил сапарлизивал ну гьарахъикира ва г1урра арбякьунси даршдуслихъла 70-ибти дусмала цализив сайли увухъунра. Итди дусмазив КПСС-ла райкомла цаибил секретарь сайри, г1япабаркь Кьадиев Жаруллагь. Бутау къадаларад шин кес ибти проектунира х1яжатти царх1илти кагъуртира далкьаахъурли, ишбарх1и-жяг1ял х1янчи дех1дихьес ибси кьаслизиб районна х1якимти лебли, х1ушани разиагардеш дагьахъуррая, ва уркухъантас шин х1екахъех1е или дура- духъунрая. Сенрил бурес х1ейрусра, райкомпартияли шин леркнила масъала г1елайзи арбухиб. Райкомла цаибил секретарьти, илдала бунагьуначивад Аллагь чевверхаб, Мях1яммадов Г1яйнилав, Мях1яммадов Ражаб ва Ибрагьимов Мях1яммад сабх1елира шин леркнила масъала ахъбуцибсири. Илди дусмазирра х1ушани къаршидеш дарирая. Г1е. итх1е-ли замана бахъ дазуагарсира сабри
, Горбачев-Ельцинхъа бируси-балтусила х1екьдеш багьес х1ейрусира. Гьанбиркур ишгъуна сек1алра, итди дусмазир х1уша кадизуртири «валлагь унраличибси Сергокъалала районна Балт1амахьила ва чумал гьат1и шила халкь Бутаурад дашути шин Уркарахъи армакахъидая, нушала ванзурби шинни иркес илди агарли г1ямал х1ебирар. Кьан-кьанни аргъиливан, унраличибси районна шимала адамти илдигъунти пикрумазиб теб бик1ути чумал адам лебтири х1уша ургаб. Къант1ли бурасли, мез адилкьанти. Урк1игьаргли вик1улра, бусяг1ятра чисал, сегъуна сабил вайбарес дигути адамти бургар х1ушачиб. Илгъуна пикри сен бурулра? Митинг биубли чумал барх1и дикили г1ергъи, х1ушала шилизивадси Русланна неш шалг1ер-рухъун. Ил валути нуша балга барес дак1ира. Къяна х1ебурис, муръаличибти цацабех1тала, митингличиб «уркухъантас нушала шин х1ярамти сари» бик1утала някъби дуцес х1ейгули увухъунра. Ишаб х1исаббиуб, митингличир бут1акьяндеш х1едарибти, бахъх1и балути чумал х1ушала шан. Илдачил шин х1елугулра бик1утачи разиагардеш дагьахъурх1ели, илдала цали иб: « Башахъеная илди! Мез адилкьанти саби!» Илини илди дугьби дурух1ели, митинг-личиб лебтанира илди дакьиб. Ну илдала цаличи гъамиубра ва уркъубяхъ арцахъурра илис. «Ну сейк1усири. Шанта-зивад дек1арухъес х1ейубра»,--вик1ар ил урузиубсиван. Митингла замана нуни бахъх1и балути уртахъуначил урк1игьаргли гъайик1улира калунра. Илдазибадти бахъли сен нуша хьарх1едаили, районна администрацияли Бутаурад Уркарахъи шин дукес проектуни далкьаахъурти? Иш мерличир районна администратор Г1ямаровлис уркъубяхъуни дурути, илини сунела бузерилизир хат1аби дарахъниличила мез ахъдурцутири. Ишабра наб буреси лебли биэс вик1улра. Цаибилгъуна, проектуни далхъарахъниличила х1ушазибад бахъли багьурси саби. Бег1 гьалабси яргалис шила администраторли ва иличил барх бузутани. Х1ушани митинг дураберк1айчи,районна администрациялизи проектла черкадти разиагардешуни дагьахъес бурибти чумал адамлизибад цалабикибси кьукья бархьибсири. Илдази райцентрлизи шин леркнила лерилра х1ял-х1якьикьат лут1и-хьулчилизирад аргъахъибтири. Хат1ах1еркасли, ил кьукьяли районна администраторла ва царх1илти х1янчизартала дурусти пикрумас дурестицад къаршидеш дагьахъурти ах1енри. К1иибил, районна администраторла х1ат1абачила. Диг1янх1ебарили бурисра, илди нунира пикридирули вирус. Ва, илх1ели, «вях1 илала илдачила гъайик1ес багьандан г1ямрула гьундурачир дарибти ва дирути дила хат1аби?» Ах1ерти меусишанти, гьари, х1ушазивад гьарил пикридухъена, х1ушала г1ямрулизир кадикибти, унра-хунра, мякьлати ва гьарахъти разиагарбикахъибти хат1абачила. Х1ушала илдас сегъуна кьимат кабалтулира х1уша далутани? Царх1илтала хат1абачила гъайик1ес гьалав нушазивад гьарил вег1ла гьандиркахъули, илдас кьимат бедлугулит виэс чебиркур. Илгъуна сек1ал бирах1елли, нура х1ушара я районна я шила х1якимтала хат1аби лаг-катх1ел х1едирхъех1е, нушани дирути х1едиахъес къайгъилизи ихъех1е. Х1ушачи иш кагъар балкьарахъули левли, октябрьла 6-ибил барх1илизирра х1уша митингличи дурадулхъниличила аргъира. «Иш яргализиб дурабурк1уси ил сегъуна сабира?» ибси пикриличил яргаличил х1ушала шилизи нуша чумал уркухъан даира. Гьала хили бурисра, ил барх1ила митинг, гьалабсиличиб паргъатсира рях1ятсира сабри. Гъайбухъун-тазибад имц1атигъунтани
нуша уркухъанти узби-рузбази халдирутири, г1ях1ладли дак1ибти нушабцун ах1енну, цалра уркухъаннис вайси ва х1ейгибизеси дев мабуридая или махбик1утири. Ил багьандан х1ушаб иш яргализиб нушани урк1бала ванати дугьбачил баркалла багьахъурра. Г1е, октябрь базла митингличиб гъайбулхъутазибад бахъалтигъунтира нушала ванзаличирад уркухъантас шин х1екех1е бик1утири. Амма вахъх1и валуси Рабазай, жагьти г1ямрула диркьалан ветаурси дубурлай, «Нушани уркухъантас Бутаурад шин аркех1е, илди аркнилис дирути харжани нушази гадалли» ибси пикри бурибх1ели, шилизиб лебли балан уркухъантасра районна жавабла х1янчизар-тасра вайбарес дигути Меусишаб вик1ули увухъунра. Сен? Сенах1енрну, чузи арц дедалли шин леркули, х1егалли х1екахъули балан илдани. Г1яжаибдеш х1ебиалли! Х1ушара, унра шиланти, илала дугьба пикридухъахъунрая или гьанбиркули саби. Х1ебиалли, даширая дуг1ла пикруми цашалдарили, даршули х1ерра дирех1е, цадех1лис цадех1 г1ях1дешуна дирули г1ямру дурк1ех1е, шин леркутас диргалах1е-дулхъех1е. Районна халатала Советла председатель Н.Сулайбанов.