8.2 Асфальт бетонның құрылымды механикалық қасиеттері
Асфальт бетон температураға және деформациялық жағдайға байланысты келесі құрылымдық жағдайда болуы мүмкін:

• 
  серпімді- морт, минералды тұлғасы шыныланған битум қабыршықтарымен қатаң бекітілген. Мұндай асфальт бетон қасиеті цементті бетонға және басқа да кристаллды байланысты жасанды материалдарға жақындайды;
  
• 
  серпімді – иілмелі, минералды тұлға дәндері аққыштық шегі артпайтын кернеулерде серпімді және майысымды қасиет көрсететін, ал үлкен кернеулерде серпімді – тұтқыр қасиет көрсететін битум қабыршықтарымен қосылған;
  
• 
  тұтқыр – иілмелі, минералды тұлға дәндері сұйық битумдар қабыршықтарымен қосылған және кернеудің аз мәнінде материалдардың деформациясына әкеліп соқтырады.
  

Механикалық әсерлер нәтижесінде асфальт бетон қиын қасиеттер жиынтығын көрсетеді: серпімділік, иілімділік, жылжығыштық, кернеулер кернеу релаксациясы (азаюы, босауы), майысу жылдамдығына байланысты беріктілігінің өзгеруі, жүктемелердің көп әсерінен деформацияның жиналуы және т.б. Асфальт бетон сапасын сипаттайтын негізгі қасиеттер: беріктілік, майысу, жылжығыштық, релаксация, суға төзімділік, тозуға төзімділік, аязға төзімділік.

Беріктілік – асфальт бетонның механикалық әсерлерге бұзылуға қарсыласу қасиеті. Бұл қасиеттің көрсеткішін қысылу және ығысудағы беріктілігі, төсемедегі жарықшаққа төзімділігі сипаттайды.

Асфальт бетонның майысымдылығы асфальт бетон үлгілерін иілім немесе созуға сынағанда пайда болған салыстырмалы майысумен бағаланады. Асфальт бетонның 0°С-де салыстырмалы ұзаруы 0,004...0,008-ден, -20°С-де 0,001...0,002-ден аз болмаса (майысу жылжамдығы 5...10 мм/мин-қа жақын болғанда) төсеме жарықшақ пайда болуына орнықты болады.

Жылжығыштық. Асфальт бетонды жылжығыштыққа сынау уақытқа байланысты майысудың өзгеруін белгілеуге жағдай туғызады. Жылжығыштық – ұзақ статикалық жүктеме жағдайында материалда өтетін аз иілмелі майысу процессі.

Релаксация – материалдарда кернеудің азаюы, майысу шамасы тұрақты. Релаксация процессі серпімді майысуды иілімдіге айналдыру. Асфальт бетонда кернеудің азаюуы құрамында минералды материалдарға қарағанда аз беріктілігі мен аз тұтқырлы битумның болуы. Битумның температурасы мен тұтқырлығы асфальт бетон құрамындағы кернеудің азаю сипатына әсер етеді. Температура төмендегенде релаксациялық процесс азаяды, ал температура көтерілгенде материалдың релаксациялық қасиеті артады.

---

Суға төзімділік. Асфальт бетонды жамылғы төсемелері ұзақ уақыт ылғалдану нәтижесінде құрылым байланысының босауынан минералды дәндердің бөлінуі. Осының салдарынан төсеме тозуы және ойықтар пайда болады. Суға төзімділігі асфальт бетонның тығыздығы мен адгезиялық (жабысу) байланысының тұрақтылығына байланысты. Кеуектілік асфальт бетонның суға төзімділігіне көп әсер етеді, ол әдетінше 3...7 % құрастырады. Асфальт бетонда қуыстар ашық және тұйық болады. Дәндер өлшемдерінің азаюына байланысты су кірмейтін тұйық қуыстар саны артады. Суға төзімділік суға қанығу, ісіну және суға төзімділік К_в коэффициенті шамасымен анықталынады (К_в≥ 0,9 болуы керек).

Аязға төзімділік. Асфальт бетон қуыстарындағы су қыста қату әсерінен көлемі 8-9 %-ға артатын мұзға айналып, 29 МПа-дан артық қоспада қысым туғызады. Қату және еру асфальт бетонның бұзылуына ең үлкен әсер етеді, жарықшақтар пайда болуына соқтырады.


8.3 Асфальт бетон төсемесін жаю

Асфальтбетонды төсемесі бар жол жамылғысының конструкциясын барлық конструкцияның беріктігіне, табиғи жағдайларға және жергілікті материалдарға қойылатын талаптарға сүйене отырып таңдайды.

Жол жамылғысының конструктивтік көлденең кескінінің бейнелері 8.3.1 суретте келтірілген.



8.3.1 – сурет – Жол жамылғыларының конструктивті кескіндері (мысал):

1 – асфальтобетон, беткі қабат – 3 см; 2 – асфальтобетон, астыңғы қабат – 4 см; 3 – асфальтобетон, астыңғы қабат – 5 см; 4 – цементті бетон, 20 см; 5 – құмды қабат, 18 см; 6 – битумды минералды қоспа; 7 – цементті бетон тақталары, 8 – асфальтобетон, астыңғы қабат – 4,5 см; 9 – битуммен араластырылған қиыршықтас қабаты, битум мөлшері 2,5 л/м² – 16 см; 10 – құмды қабат, 18 см; 11 – ақ қиыршықтас
Негіз қабаты төсеменің әр жағынан 0,5 м-ге кең етіп орнатылады. I және II техникалық санаттағы жолдарда кеңейтілген негіздер-конструкцияның қажетті элементі.

Жүру бөлігінің бүйір жиегінің бұзылуын болдырмау және жол жамылғысының астына судың кіруін болдырмау үшін кеңейтілген негіз үстіндегі кеңістік су өткізбейтін материалмен толтырылады.

Жүру бөлігінің жиектергі бойындағы жиектік жолақтар жүру бөлігінен, әсіресе түнгі уақытта қозғалыс қауіпсіздігін арттыру үшін айрықша болуы тиіс.

Асфальт бетон қоспасын МЕМСТ 9128-97 талаптары сәйкес технологиялық регламент бойынша дайындайды.

---

Асфальтбетонды төсемелерді жаю технологиясына келесі негізгі операциялар кіреді:

1. 
   асфальтобетон қоспасын дайындау;
   
2. 
   қоспа жайылатын негіз бетін дайындау;
   
3. 
   қоспаны тасымалдау;
   
4. 
   қоспаны жаю және нығыздау.
   

Дайындық жұмыстары

Асфальтобетон қоспасы төселетін негіз белгіленген тәртіппен қабылдануы тиіс (тегіс, сапалы нығыздалған болуы керек).

Асфальтбетонды қоспаны жаяр алдында төменгі қабаттың беті дайындалуы тиіс:

• 
  қажет болған жағдайда Инженер мақұлдаған материалмен шұңқырарға жөндеу жүргізіледі;
  
• 
  тегістеу жұмыстары орындалады (шұңқырларды, ойықтарды асфальтобетонмен толтыру және т.б.);
  
• 
  негіз беті кірден, бөгде заттардан, қоқыстан тазартылады.
  

Ластанған немесе ылғалданған негіз беті асфальтобетонмен ілінісу қамтамасыз етілмейді, бұл төсеме мен жол жамылғысы беріктігінің күрт төмендеуіне әкеледі. Негіз бетіндегі тегіссіздіктерді қымбат тұратын материал – асфальтобетон есебінен түзетуге тура келеді, бұл оның артық жұмсалуын және жұмыстардың қымбаттауын тудырады (8.3.2 – сурет). Сондықтан асфальтобетонды қабаттарды тегіс, құрғақ, таза және қатпаған негізде орналастыру қажет.



8.3.2 – сурет – Тегістегіш қабат, астыңғы қабаттағы тегіссіздіктерді түзету үшін
Дымқыл негізді құрғату ыстық құммен (250 – 300^о С-ге дейін) немесе арнайы кептіргіш-қыздырғыш агрегаттарымен жасалыныды.

Негіз бетін тазалау механикалық сыпырғыштармен немесе қысылған ауамен орындалынады.

Осы жұмыстарды орындағаннан кейін төсеменің жобалық ені мен көлденең еңістігін, сондай-ақ төсеме жиегінің түзулігін сақтауға мүмкіндік беретін белгілеу жұмыстарын орындау қажет (нивелирдің немесе басқа да геодезялық аспаптар көмегімен, жиектегі таспаға ақ немесе түсті сызықтарды салу арқылы және басқа да тәсілдермен).
Негіз немесе астыңғы қабат беті дайындалғаннан және қабылданғаннан кейін асфальтобетон қоспасын жаюға дейін 3-5 сағат қалғанда битум эмульсиясымен (ЭБК-1 немесе ЭБПК-1) немесе сұйық битуммен өңделеді, майланады (подгрунтовка).

Сцепление покрытия с нижележащим слоем усиливают за счет подгрунтовки битумной эмульсий (

---

ЭБК-1 или ЭБПК-1) за 1-6 ч до укладки покрытия или жидким битумом за сутки до укладки покрытия – при применении жидкого битума класса СГ – и за двое суток – при применении жидкого битума класса МГ.

Майлау жұмыстарын жасамауға болады, егер:

• 
  төсеменің астыңғы және үстіңгі қабаттарын салу арасы 2 тәуліктен төмен болса;
  
• 
  салынған астыңғы қабат үстімен көліктер қозғалысы болмағанда.
  

Органикалық тұтқырғыш материалдарды пайдалану кезінде қыздыру температурасы 8.3.1 кестеде көрсетілген шектерде болуы тиіс.

8.3.1 – кесте

Тұтқырғыштар маркалары	Тұтқырғышты қыздыру температурасы, °С
	беттік белсенді заттарсыз	беттік белсенді заттармен
МЕМ СТ 22245-76 бойынша битумдар
БНД 40/60, БНД 60/90, БН 60/90	130 - 150	110 - 130
БНД 90/130, БН 90/130, БНД 130/200, БН 130/200	100 - 120	90 - 100
БНД 200/300, БН 200/300	90 - 100	90 - 100
МЕМ СТ 11955-82 бойынша битумдар
СГ 130/200, МГ 130/200	90 - 100	90 - 100
СГ 70/130, МГ 70/130, МГО 70/130	80 - 90	80 - 90
СГ 40/70, МГ 40/70, МГО 40/70	70 - 80	70 - 80
СГ 25/40, МГ 25/40	60 - 70	60 - 70
МЕМ СТ 4641-80 бойынша қарамайлар
ДО-7, ВДП-6, ВДП-7	100 - 120	-
Д-6, ДО-6	90 - 110	-
Д-5	80 - 100	-
Д-3, Д-4	75 - 90	-
МЕМ СТ 18659-81 бойынша эмульсиялар
ЭБА-1, ЭБА-2, ЭБА-3, ЭБК-1, ЭБК-2, ЭБК-3	қыздырусыз	-
Кері эмульсиялар	60 - 70	-

---

Материалдардың шығын нормасы, л/м²:

• 
  негіз бетін битуммен өңдегенде – 0,5-0,8, астыңғы асфальтобетон бетіне – 0,2-0,3;
  
• 
  негіз бетін 60% эмулсиямен өңдегенде – 0,6-0,9, астыңғы асфальтобетон бетіне – 0,3-0,4.
  

Майлау жұмыстарында бақыланады:

• 
  тұтқырғыштың біркелкі таралуы;
  
• 
  температура;
  
• 
  шығын нормасы.
  

Автогудронаторды дұрыс баптау 8.3.3 суретте көрсетілген.


8.3.3 – сурет – Битум эмульсиясын тарату:

1 – қоспа жайылатын қабат; 2 – тұтқырғыш таратқыш сызғыш; 3 – битум эмульсиясын шашу; 4 – тұтас тұтқырғыш қабаты
23

А/б қоспасын тасымалдау

• 
  А/б қоспасын брезентпен жабу;
  
• 
  А/б қоспасын пайдаланылған газдармен жылыту;
  
• 
  Шанақтарды жабысудан техникалық эмульсиямен майлау.
  

Зауытта дайындалған қоспаны төселетін жерге автомобильдермен тасымалдайды. Қоспаны жайылатын жерге қатаң түрде графикпен жеткізу қажет. Қоспа қабыршақтанбау және салқындамау үшін тасымалдау қашықтығын мүмкіндігінше шектеу керек. Қоспа тасымалдайтын машиналардың шанақтарын жылыту жүйелерімен және брезентті жылуоқшаулағыш материалдармен қамтамасыз ету қажет.

Асфальтобетон қоспасының сапасы оның температурасына байланысты.

8.3.2 – кесте

Тұтынушыға тиеу кезіндегі қоспаның температурасы

Қоспа түрі	Битум көрсеткішіне байланысты қоспа температурасы, °С,
	25°С-де ине ену тереңдігі, 0,1 мм					60°С-де 5 мм-лі тесігі бар визкозиметр бойынша шартты тұтқырлық, с
	40...60	61...90	91...130	131...200	201...300	70...130	121...200
Ыстық	150-ден 160-қа дейін	145-тен 155-ке дейін	-140-тан 150-ге дейін	130-дан 140-қа дейін	120-дан 130ға дейін	-	110-дан 120-ға дейін
Суық	-	-	-	-	-	80-нен 100-ге дейін	100-ден 120-ға дейін

---

Смотрите также файлы

• Вариант 10. Гипотезы происхождения материковых оледенений.docx

• Отстік азастан Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы Акушерия жне гинекология курсымен амсж кафедрасы.docx

• Система kanban.doc

• рманлиева Жанна уанышліызы Мінездеме рманлиева Жанна уанышліызы 2023 жылы 09 атар мен 18 апан аралыында, Дрілік препараттарды ндірістік технологиясы.docx

• Техническое задание на изготовление и поставку сувенирной продукции для нужд гуп Центр управления городским имуществом пп.docx