ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.01.2024
Просмотров: 30
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Тәуекел хан
Тәуекел хан—(1583-1598 жылдары билік құрған) Шығай хандың ұлы. 1586-1594 жылдар аралығында ол өзге сұлтандармен хан тағына таласып, біраз уақытын соған жұмсады. Ақыры хандыққа қол жеткізді.Шығай хан кезінде қазақ хандығы Абдаллахқа вассалдық тәуелділікке (прислуживание) өтіп кетті.Бұл тәуелділік Шығай хан өлгеннен кейін сақталып қалды. Тәуекел хан билік басына келе салысымен Сыр өңірінің қалалары үшін күресті бастап, 1586 жылы Ташкентті алуға әрекет жасап, Түркістан, Ташкент, тіпті Самарқанд сияқты қалаларды талқандады, бірақ Тәуекел шайқасқа түспей, асығыс шегініп кетті. Сөйтіп, Тәуекелдің Ташкентті алуға жасаған алғашқы әрекеті сәтсіз аяқталды.Ташкент өңірінде болған 1588 жылғы көтеріліс сол кезіндегі қазақ халқы тарихындағы маңызды оқиғалар қатарына жатады.Көтерілістің шығу себебі: қазақ сұлтандары Сауран билеушісі Ишанкелді мен Наурыз бидің өздеріне қаскүнемдік жасауға дайындалып жатқанын біліп,қарсы аттанды. Алайда бұл күресте қазақ сұлтандары жеңіліп қалады. Тәуекел хан қазақ сұлтандары жүргізген бұл күреске қосылмады.
Тәуекел хан өзбек хандарымен 1586 және 1594 жылдарарасындажүргізгенұзақ та табандыкүресте Ресейден көмек іздеуге тырысады.1594 жылыТәуекелөзінбодандығына(в подчинение) қабылдаудыөтініп, Федор патшаға Құл-Мұхамедті елшіетіпжіберді.Қазақелшілерінорыс патшасы қолдамағаныменен, жылы қабылдап, жауап грамотасын тапсырады.1595 жылдыңнаурызайындаҚұл-Мұхаммед елшілігінежауапретінде Мәскеуден Тәуекелханғатілмаш Вельямин Степанов жіберілді.Бұдан кейін Қазақ хандығы мен Ресей арасында сауда байланыстары орнайды.1598 жылыТәуекел хан шайбани ұрпақтарынажаңашапқыншылық (нападение) жасайды. Абдаллах хан Тәуекелдіөзінелайықтықарсыласдепсанамайөзәскерініңбірбөлігінжіберген.(Абдуллах посчитал Тәуекел хана не достойным врагом и по этому отправил только половину своего войска).Абдаллахәскеріауыржеңіліскеұшырайды. Абдаллахөлгенненкейінхандықсаясидағдарысқа кірді,себебі қайтыс болған Абдолла ханның орнына келген Абдылһұмин ханға Иран шахыаббасқастандықойлады(был враждебно настроен). Осыны пайдаланған Тәуекел хан шапқыншылық соғысты қайта қозғап, жүз мыңнан астам қазақәскерімен Мауараннахрға басып кіріп, Ахси, Әндижан, Ташкент, Самарқанд қалаларын басып алды.Сөйтіп Тәуекел аз уақыт ішінде Түркістанды, Ташкентті, Ферғананы басыпалды.1598 жылы наурызда Тәуекел хан өзініңтуысы Есімсұлтанды Самарқандта қалдырып, өзі 70-80 мыңәскерімен Бұхараны алуғааттанды. Қазақәскерлері Бұхараны 20 күнқоршады. ҚалабекінісітүбіндегібіршайқастаТәуекел хан ауыржараланып, Ташкентке қайтыпкеліпқазаболды.
http://kk.wikipedia.org/wiki
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» 1998 жыл